چکیده:
این تحقیق به بررسی رابطه بین حجم مبادلات غیر عادی و ارزش سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. در راستای این هدف کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که صورت های مالی (تراز نامه صورت حساب سود و زیان) و اطلاعات مورد نیاز که در سال های ۸۶ تا ۹۰ اراده داده بودند مورد بررسی قرار گرفته در مجموع تعداد ۱۱۵ شرکت از صنایع مختلف انتخاب شدند به منظور آزمون فرضیه از رگرسیون چند متغیر استفاده کنند و معنی دار بودن آنها با بهره گرفتن از آماره T و F صورت گرفت. همچنین برای آزمون خود هبستگی مدل از آزمون دوربین – واتسون استفاده شده باشد. نتیجه تحقیق نشان می دهد که رابطه معناداری بین حجم مبادلات غیر عادی و ارزش معاملات سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد.

کلید واژه: حجم مبادلات غیر عادی، ارزش معاملات سهام و عدم تقارن اطلاعات
فصـل اول:
کلیـّات تحقیـق
۱-۱٫ مقدمه:
بعضی از سرمایه گذاران شامل افراد درون سازمانی مانند مدیران، تحلیل گران آنها و موسسه هایی که از این افراد اطلاعات دریافت می کنند به اخبار محرمانه دسترسی دارند هرچند اطلاعات محرمانه بیشتر باشد، دامنه تفاوت قیمت های پیشنهادی خرید و فروش سهام بین سرمایه گذاران افزایش می یابد و در نتیجه بازده سرمایه گذارانی که به این گونه اطلاعات دسترسی ندارند کاهش می یابد. این قضیه با نتایج تحقیقات تجربی زیادی هماهنگ است. قائمی و وطن پرست ضمن اشاره به سابقه مفصل موضوع در سطح دنیا نشان داده اند در بورس اوراق بهادار تهران هم افزایش عدم تقارن اطلاعاتی بین معامله گران، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام را وسیع تر می کند.
اما قضیه تفاوت پیشنهادی خرید و فروش سهام ریشه در جریان عرضه و تقاضای غیرعادی دارد عرضه و تقاضای غیرعادی در نتیجه ی وجود اطلاعات محرمانه بوجود می آید؛ هنگام وجود اخبار محرمانه بد، عرضه سهام زیاد می شود و قیمت پیشنهادی فروش نیز کاهش می یابد. برعکس، هنگام وجود اخبار محرمانه خوب، تقاضا زیاد افزایش می یابد. چنانچه اطلاعات محرمانه وجود نداشته باشد، آثار اطلاعات عمومی موجود توسط بازارسازها در قیمت سهام منعکس می شود. یعنی بازارسازها در هنگام دریافت اطلاعات، قیمت را به سطح مناسبی هدایت می کند و در نتیجه خرید و فروش غیرعادی هم صورت نمی گیرد.
این تحقیق در جستجوی پاسخی برای این سوال است که آیا رابطه بین حجم مبادلات غیرعادی و ارزش معاملات سهام با عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دراد؟
۱-۲٫ بیان مسأله:
بازار سرمایه به عنوان یکی از مهمترین و حساس ترین بخش های اقتصادی و مالی کشورها بطور مستمر در حال تغییر، پویایی و توسعه است. گاه به دلیل بحران های مالی و اقتصادی و حتی بحران های سیاسی دچار چالش های عظیم می گردد و گاه در سایه کار و تلاش و رونق اقتصادی تعاملات اجتماعی و سیاسی و نگاه مثبت به سرمایه گذاری توسعه می یابد. به طور کلی می توان گفت بازار سرمایه در هر کشوری عبارت است از سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی به ویژه بخش های اصلی آن یعنی صنعت، خدمات و تجارت است.
ارزش معاملات و حجم مبادلات غیر عادی بعنوان مؤلفه های اصلی ارزیابی و اندازه گیری فعالیت ها در بورس اوراق بهادار تهران است این مولفه، مدام در حال تغییر و دست خوش تحولات قابل ملاحظه ای می باشند.
یکی از مهمترین عوامل در تصمیمگیری صحیح، داشتن اطلاعات معنایی و مرتبط با موضوع تصمیم است که اگر درست فراهم و پردازش نشود، اثرات منفی را برای فرد تصمیمگیرنده در پی خواهد داشت. از سوی دیگر چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حائز اهمیت است: در صورتی که اطلاعات مورد نیاز به صورتی نامتقارن در بین افراد توزیع شود میتواند نتایج متفاوتی را نسبت به موضوع واحد سبب شود. بنابراین یکی از مهمترین صورتهای مالی اساسی که در ایران بر آگاه کردن بازار از عملکرد شرکت استفاده میکنند، صورت سود و زیان است(قائمی و وطنپرست، ۱۳۸۲).
هدف از افشای اطلاعات مالی شرکت ها کاهش توزیع نادرست اطلاعات موثر در تصمیمگیری استفادهکنندگان در بازار سرمایه است. در صورتی که اطلاعات نادرست توزیع شود گروهی دارای اطلاعات بیشتری خواهند بود که این امر باعث بوجود آمدن شرایطی خواهد شد که به تصمیمگیری نادرست گروه دارای اطلاعات کمتر میانجامد و به عبارت دیگر منجر به انتخاب نادرست آنها خواهد شد. انتخاب نادرست به وضعیتی اطلاق میشودکه در بازار یک شخص یا گروهی از اشخاص نسبت به سایر اشخاص یا گروه های بازار، در مبادلات دارای مزیت اطلاعاتی داشته باشند. یکی از کاربردهای بالقوه اطلاعاتی منتشر شد. از سوی شرکت با کاهش شکاف انتظارات سرمایهگذاران کاهش مزیت اطلاعاتی برخی از سرمایهگذاران و در نتیجه کاهش اثر عدم تقارن اطلاعاتی بر هزینه سرمایه است. این استدلال، بوسیله آکرلاف (۱۹۷۰) مطرح شده که عدم تقارن اطلاعاتی بدلیل گزینش نادرست هزینههایی در معاملات ایجاد میکنند. اگر اطلاعات نادرست توزیع شود گروهی دارای اطلاعات بیشتری خواهند بود که با آنها معاملهگران آگاه گفته میشود. این وضعیت باعث به وجود آمدن شرایطی خواهد شد که به تصمیمگیری نادرست گروهی که دارای اطلاعات کمتری هستند میانجامد: به عبارت دیگر منجر به گزینش نادرست آنها خواهد شد(آکرولاف، ۱۹۷۰).
زمانی که بازارسازان از وجود افراد آگاه در بازار مطلع شوند از تعدیلی قیمتهای پیشنهادی و درخواستی سهام برای جبران ریسک گزینش نادرست که حاصل داد و ستد با مبادله کنندگان آگاه است بهره میگیرند. این امر باعث گسترش شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش میشود. که بیانگر افزایش سطح عدم تقارن اطلاعاتی (توزیع نادرست اطلاعات) در بازار است(وارن وبیلی^[۱]، ۲۰۰۶).
برای جذب سرمایهگذاران بالقوه، شرکت با سهام خود را با کسر منتشر کنند و به همین دلیل هزینه سرمایه افزایش مییابد الزام به افشای هر چه بیشتر اطلاعات، احتمال عدم تقارن اطلاعاتی به وجود آمده در بازار سهام را کاهش و به کاهش هزینه فرصت فروش سهام و در نتیجه کاهش هزینه سرمایه شرکت میانجامد(بیامن و ورچیلا، ۱۹۹۶ و دیاموند و ورچیلا^[۲]، ۱۹۹۱).
به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین افراد درونسازمان و برونسازمانی افشای اطلاعات برای استفادهکنندگان خارجی به دلیل پیامدهی و کاهش احتمال گزینش نادرست که بر هزینه سرمایه شرکت موثر است، کاهش زیادی صورت گرفته است. از این رو، ادعا میشود که اطلاعات عمومی یک جایگزین مناسب برای اطلاعات ویژه و پرهزینه است در همین پیوند (ورچیلا، ۱۹۸۲) نشان میدهد که افزایش اطلاعات در دسترس، آشکارا میزان اطلاعات ویژه را کاهش میدهد (ورچیلا، ۱۹۸۲) و همچنین (دیاموند، ۱۹۸۵) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که انتشار اطلاعات شرکتی انگیزه معاملهگران را برای ایجاد اطلاعات ویژه کاهش میدهد و در نتیجه باعث کاهش ریسک حاصل از وجود این اطلاعات و کاهش شدت وضعیت سفتهبازی حاصل از وجود معاملهگران آگاه میشود(دیاموند، ۱۹۸۲).
مسئله اصلی در این پژوهش این است که حجم مبادلات غیر عادی و ارزش معاملات سهام چه اثری بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکت ها در بورس اوراق بهادار دارد و به دنبال این نتیجه است که در صورت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، تغیرات ارزش و حجم مبادلات غیر عادی سهام چگونه خواهد بود؟
۱- ۳ . اهمیت و ضرورت تحقیق
ارزش معاملات و حجم مبادلات غیر عادی سهام شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران مهم ترین ویژگی های تعیین کننده وضعیت بازار است. در یک بازار فعال و مناسب ارزش معاملات صورت پذیرفته و حجم مبادلات غیر عادی سهام قابل معامله و در جریان معامله نقش به سزایی ایفا می کند همان طور که گفته شده فعالیت مناسب بازار بورس به منزله رونق فعالیت های اقتصادی در بخش های تولیدی، خدماتی و تجاری است.
همچنین، از نظر محقق ارائه اطلاعات صحیح، قابل اتکا و به موقع توسط شرکت ها و نحوه اطلاع رسانی بورس اوراق بهادار در میزان و کیفیت معاملات و دستیابی متناسب سرمایه گذاران به بازده منطقی تاثیر قابل ملاحضه ای دارد.
گزینش نادرست با میزان تقارن اطلاعاتی در بازار رابطه مستقیمی دارد گزینش نادرست، بیانگر منافع حاصل از مبادله بازارساز با مبادله کنندگان ناآگاه است که برای جبران زیان های ناشی از مبادله ی او با مبادلهکنندگان اگاه دریافت میشود. بازار ساز با مشکل مبادله با معامله گران آگاه تر از خود مواجه است بنابراین، سرمایه گذاران آگاه تر از بازار ساز زمانی که قیمت های تعیین شده بوسیله بازارساز پایین است اقدام به خرید سهام و زمانی که قیمت تعیین شده از ارزش ذاتی بالاتر است، اقدام به فروش سهام میکند. بنابراین بازار سهام هنگام مبادله با سرمایهگذاران آگاه تراز خود با مسئله گزینش نادرست مواجه است. این مساله بازار ساز را به بالابردن قیمت پس از مبادله خرید و پایین آوردن قیمت پس از مبادله فروش تحریک مینماید. این اصلاح قیمت بازارساز را نسبت به آنچه که از بابت فروش سهام دریافت نموده است، بابت خرید به فروشندگان سهام پرداخت نخواهند کرد. بنابراین یک جزء شکاف قیمت که (گزینش نادرست) نامیده میشود حاصل تجدید نظر بازارساز در مورد قیمتها و بیشتر کردن شکاف قیمتهای پیشنهادی خرید و فروش برای جبران زیان احتمالی معامله با معاملهگران آگاه است (گلوشن و میلگرام^[۳]، ۱۹۸۵ و گویلاند وگامی، ۱۹۸۳). از این رو در تحقیقات مربوط به عدم تقارن اطلاعاتی از شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش به عنوان معیار عدم تقارن اطلاعاتی استفاده میشود.
۱-۴٫ اهداف تحقیق
هر پزوهش برای دست یابی به اهداف خاص صورت می گیرد، این اهداف خود را در قالب مساله پژوهش نمودار می سازد و از طریق آن آشکار می شود که اهداف پژوهش می تواند به صورت کلی یا فرعی مطرح شود( خاکی، ۱۳۸۶).
۱-۴-۱٫ اهداف کلی
بر اساس مساله اصلی تحقیق هدف کلی این پژوهش بررسی اثر حجم مبادلات غیر عادی و ارزش معاملات سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد .
۱-۴-۲٫ اهداف جزئی
بررسی اثر ارزش معاملات بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
بررسی اثر حجم مبادلات غیر عادی سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
۱-۵٫ سؤالات تحقیق
با توجه به آنچه در قسمت اهداف تحقیق بیان شده هدف اصلی ما از این تحقیق بررسی تاثیر حجم مبادلات غیر عادی و ارزش معاملات سهام بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است بنابراین سوالات اصلی در این تحقیق به شرح زیر است:
۱- ۵-۱٫ ارزش معاملات سهام چه اثری بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در اوراق بهادار تهران دارد؟
۱-۵-۲٫ حجم مبادلات غیر عادی سهام چه اثری بر عدم تقارن اطلاعتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد ؟
۱-۶٫ فرضیه ‏های تحقیق
فرضیه عبارت است از، حدس و گمان اندیشمندانه درباره ماهیت و چگونگی روابط پدیده ها، اشیاء و متغیرهایی که محقق را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین را برای کشف مجهول کمک می نماید (حافظ نیا، ۱۳۸۱، ص ۱۰ ). با توجه به سوالات و اهداف مطرح شده فرضیه های تحقیق به شرح ذیل می باشد:
۱-۶-۱٫ ارزش معاملات سهام اثر معنا داری بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد.
۱-۶-۲٫ حجم مبادلات غیر عادی اثر معنا داری بر عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد.
۱-۷٫ مدل و متغیر های تحقیق
الف: متغیر مستقل
متغیر مستقل این پژوهش شامل ارزش معاملات و حجم مبادلات غیر عادی سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است، لذا برای اینکه قادر باشیم آن را در قالب اعداد و ارقام بیان کنیم به مدلی نیاز داریم تا بتوانیم آن را کمی کنیم برای این کار از دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام استفاده شده است.
ب: متغیر وابسته
متغیر وابسته این تحقیق عدم تقارن اطلاعاتی است.
SB AS _it = _۰ + _۱ H _it + _۲ AA v_it + _۳ IN (MKVAL _it)+ _۴ LPRic E _it + E _it
که در آن
SB AS _it= معیار ارزیابی عدم تقارن اطلاعات شرکتی i در سال t
H _it = شاخص هر فیندال هیرشمن جهت تشخیص میزان مالکیت شرکت i در سال t
متغیرهای کنترلی مدل :
AA v_it = حجم معاملات غیر عادی (Abnormed volume) سهام
IN (MKVAL _it)= معیار سنجش اندازه شرکت برابر است با لگاریتم طبیعی ارزش بازار دارایی های شرکت i در سال t

حافظ و شوقی از دوستان پدرش، محمدبک ابوشادی، وکیل و مجاهد و همراه و یارسعد زغلول در مبارزات می، بودند و به همین خاطر آن دو به پسرش (احمدزکی) مهربانی و عطوفت و توجه زیادی نشان می دادند.
و حافظ براین جوان کوچک از جهاد فکری در سرودن شعر با رعایت صحت و درستی آن، نگران بود. و جوان کوچک از وطنیات حافظ که مملو از احساسات صادق بود، تعجب کرد. (شگفت زده شد) و همچنین از شعر مصطفی صادق الرافعی و احمد محرم تعجب کرد. و محرم در شعر ملی و اجتماعی او از منزلت و مقامی بلند برخوردار شد. و حافظ اولین دیوان ابوشادی که همان دیوان (انداء الفجز) که دارای بیت های بلیغی است، دیده است. و ابوشادی پیوسته در طول حیات و زندگی اش به این مکتب و مدرسه ی شعری معتقد بود.»^[۸۴] «و ابو شادی تعلیمات و توجیهات شایسته و درستی از شاعران مدرسه آپولو برای جوانان چه در تفکر، ادبیات، شعر و جامعه داشت و سخنان متنوع و گوناگونی در مورد قدیم و جدید و از جنبش تجدید و نوگرایی در شعر، آراء و روش ها نقدیش، در مورد ادبیات و اصول آن و همچنین زیبایی های فنی خلاقانه و ابتکاری در شعر و قصائد متنوعش، با آنان دارد. و او سرمشق و نمونه ای برای جوانان بود و می توانیم بگوئیم که دانش آموزان و دانش آموختگان مدرسه ی آپولو از دانش آموزان او بودند.»^[۸۵]

«ابوشادی، شاعر انقلابی، نویسنده ی آزاد، پزشکی ارزنده، نسل کاملی از عظمت و مجد و شکل آشکار و مشرف بر عقل و فکر آزاد مصر بود. و در تاریخ فکری معاصر (مصر) کسی با این آثار ادبی و فکری عالی وجود ندارد.»^[۸۶] «و در سال ۱۹۹۵ در در واشنگتن آمریکا، ستاره اش افول کرد (وفات یافت)، درحالی که از کشورش، که خدمات ارزنده و بزرگی برای آن (کشور) انجام داد، دوربود. مرد در حالی که در درونش حسرت و در قلبش غصه از موضع ی بعصی دشمنانش از او داشتند داشت.»^[۸۷]
شعر ابوشادی
شاید در عصر معاصر هیچ شاعری به اندازه ابوشادی شعر نداشته باشد چرا که شعر او بیانگر فرهنگ وسیع او از ادبیات غرب و زبان عربی است تا آنجائیکه او از انواع شعر چه قصصی چه غنایی و چه تمثیلی، اطلاع کامل داشت»
تمام گرایش های شعری در شعر ابوشادی از واقع گرایی گرفته تا رمزی دیده می شود، اگرچه خوی رومانتیک در شعر ابوشادی، فراوان است ولیکن تمام گرایشهای شعری در شعر ابوشادی موج می زند، اما به نظر می رسد که آنچه که بیشتر شاعر ما را به سوی رومانتیک سوق داده تسلط انگلیس بر مصر و ظلم و ستم آنان در حق مردمان این و دیار بوده است.
بدون شک ابوشادی با فرهنگ وسیعی که داشته است و نیز مواهب شعریش این آمادگی را داشته است که منزلتی بسیار رفیع در میان شاعران عصر خود به دست آورد. جز اینکه او شاعری بی قرار است و همانگونه که در یک مکان ثابت نمی ایستد و پیوسته در نقل و انتقال است در یک گرایش شعری هم ثبات ندارد. به هرحال، همانگونه که در شغل خود ثبات ندارد و گاهی در مورد زنبور عسل تحقیق می کند و گاهی انجمن پرورش مرغ را راه اندازی می کند در شعر هم همین گونه است، همانجائیکه شاعر تلاش می کند میان شعر قصصی و شعر دراماتیک و نیز رمانتیک هزین و شعر صوفی و وعظ و فلسفی را جمع کند. او حتی به شعر اکتفا نمی کند و به حرفه عکاسی و موسیقی هم علاقه ی فراوان نشان می دهد.
پس گرایشهای او فراوان شد به طوریکه که در یک دست او میکروسکوپ بود و در دست دیگرش قلم و ابزار آلات موسیقی. رب النوع شعر از میان سر و صدای کارگر و صدای نرم زنبورعسل به او الهام می کرد.
اولین دیوان شعر او «انداء الفجر» است که آن را در ۱۸ سالگی منتشر کرده است و در ان از گرایش رمانتیک خود پرده برداشته است. بعد از بازگشت از انگلیس شعر سرایی او بیشتر شد و اولین آنها دیوان او «زینب» می باشد که در سال ۱۹۲۴م آن را منتشر کرد. عشق و طبیعت محورهای این دیوان را تشکیل می دهند و در آن قالبهای موشح و دو بیتی و قصیده و غزل دیده می شود و از بهترین آن قصیده ی «الحلم الصادق» می باشد.
هاتِ لی العود و غنّی و أسمعی شَجوی و اَنی
عودم را بیاور و بخوان برای من و غم و اندوه مرا به گوش دیگران برسان.
تطرحی الأحزانَ عنّی فَأُءَدِّی صلواتی
غم و اندوه را از من دورکن تا نمازهایم را بجای آورم.
و در سال دوم دو دیوان در مورد آواز منتشر کرد که آنها «الأنین و الرنین» و «الوجدان» نام داشتند. در آنها احساسات صادق ملّی دیده می شود و درهمان سال دیوانش به نام «مصریات» را منتشر کرد که در آن آرزوهای ملّی اش را به تصویر کشید، در حالی که مصریان را برای خلاص از دست انگلیسیهای اشغالگر تشویق می کرد.
در سال ۱۹۲۶م دیوان شعرش به نام «وطن فراعنه» را منتشر می نماید و در آن از بزرگان و پیشینیان مصر و آثار و باستانی اش سخن به میان می آورد و در همان سال دیوان بزرگ شعری اش به نام «الشفق الباکی» را منتشر کرده وی در این دیوان برخی قصه ها را به نظم در آورده است و برخی از اشعار آن در واقع ترجمه از انگلیسی است هنوز از انتشار «الشفق الباکی» چیزی نگذشته بود که شروع به نثر دیوانش به نام «وحی العام» نمود و اعلام کرد که او هر ساله دیوانی با این عنوان به روش حولیات منتشر می نماید، تا اینکه در سال ۱۹۳۱م دیوان شعرش به نام «اشعه و ظلال» را منتشر کرد.
در سال ۱۹۳۳م، دو دیوان «الشعله و اطیاف الربیع» را منتشر ساخت و در آن عشق و طبیعت و افسانه های مصری و یونانی را محور اصلی خود قرار داد.
از قصاید خود او در دیوان «الشعله» می توان به «الناس» اشاره کرد و در دیوان اطیاف الربیع قصیده ی «الفنان» را می یابیم که در آن عشق فراوان به دیدار معشوقه اش را بیان می کند.
أماناً أیُّها الحُبُّ سلاماً أیُّها الآسی
دستم به دامانت ای عشق سلام ای طبیب
آتیتُ إلیک مشتفیاً فراراً من اذی الناس.
برای شفا پیش تو آمدم و از آزار و اذیت مردم گریخته‌ام
اَطِلّی یا حیاه الرو حِ فی عَینَیَّ تُحیینی
ای زندگی بخش بر چشم هایم پای نه و مرا جان ببخش تا مرا زنده کنی.
شرابی منک أضواءٌ و قوتی أتنا جینی
از رهگذر تو آشامیدنیها و خوراکیها به نور تبدیل می شوند آیا قول می دهی که مرا میزبان این خوان باشی!
در سال ۱۹۳۴م دیوانش «الینبوع» را در همین ماده و مضمون منتشر کرد و در سال ۱۹۳۵م دیوانش با عنوان «فوق العباب» را منتشر کرد و در سال ۱۹۴۳ دیوان «عوده الراعی» را به چاپ رساند او در این دیوان چون دیوانهای پیشین پیوسته تلاش می نمود تا ذهن مردم مصر را بیدار کند و نیز آنان را برای دست یابی به حقوقشان و نیز انقلاب علیه حاکمان فاسد آن مملکت برانگیزد به طوری که در قصیده اش به نام «حداد القطن» می بینیم که می سراید:
یا شعبُ قُم اَنشِد حقوقََکَ فالخنوعُ هُوَ المماتُ
ای قوم بپاخیز و حق خود را بخوان (طلب کن) پس سکوت همان مرگ است.
تشکو الغریب و علّه الشکوی الزعامات الموات
از بیگانه شکوه می کنی حال آنکه علت شکایت تو رهبران مرده هستند (نه بیگانگان)
سپس ابو شادی به آمریکا رفت و در آنجا دیوان «من السماء» را منتشر نمود و در آن از تصویر دریا و طبیعت و زندگی بسیار سخن گفته است.
«ابوشادی در شعر قصصی هم سرآمد است به طوری که استادش مطران به او آموخته بود در این مجال تلاش کند و اولین تلاش او در این زمینه، شعرش با عنوان «نکبه نافایِن» است که آن را در سال ۱۹۳۴م، منتشر کرده است و در آن خاطره های نیروی دریایی مصر را در زمان محمدعلی پاشا خدیوی در محلی به همین نام را بیان می کند و در سال ۱۹۳۵م یک قصه ی جدید به نام «مفخزه الرشید» را که در آن یاد نیروهای مصری را که جلوی تجاوز انگلیس را در آوریل سال ۱۸۰۷م گرفتند را گرامی داشته است و به دنبال آن دو قصه اجتماعی «عبده بک» و نیز «مهّا» که توفیق کمتری نسبت به قبل داشته اند را به نظم در آورده است»^[۸۸]
نمونه هایی از اشعار رمانتیک ابوشادی
فی سکون الظلماء و فی وحشهِ اللیل در سکوت تاریکی و در وحشت شب
و فی رهبه النُّهَی والمشاعِر و در عظمت رعب انگیزدرک و احساس
انا ظمآن للحقیقهِ وحدی خود را تشنه حقیقت احساس می کنم.
أفحص الکُون فی مناجاه شاعر در نجواهای خویش هستی را می کاوم
أسألُ الکون بینما الکون لا یُصغی از هستی سؤال می کنم در حالیکه که هستی
به من گوش نمی دهد
وکُلَّ یجری سریعاً سریعاً همه چیز به تندی و به سرعت جاری است.
و بنفسی اُحِسُّ کُلَّ الذی یمضی ولی من در درونم احساس می کنم هر چیزی را که
بطور نانی در حال گذر است
خفیاً کما أراهُ جمیعاً پنهان هستند همانگونه که همه آنها را می بینم
واقفاً فوق سطح منزلی العالی أر درحالیکه بالای بام منزل ایستاده ام
ی الأرض فی مدی الدوران دَوَران زمین را نظاره می کنم و خود را که
إنَّ أکُنْ کالأسیر أصحبها قَسراً چون اسیر به ناچار با آن همراه می‌بینم.
فروحی طلیقه الجولان اما روح من برای گشت وگذار جولان و پرسه زدن آزاد است.
ضَحَکت من غرور نفسی أیامی و روزگار از این زندگی من خندید.
لکن غرور نفسی وجودی ولی این فریفتگی وجود من است.
هِی بنتُ الآباء لا بنتُ أعوامی آن زاده پدران من ونه زاده سالهای عمر من است.
و فی طیَّها نُهَی معبودی و در لابلای آن خرد معبودم قرار دارد.

۳-۲-۱- تابش خورشیدی
به طور کلی پیش­گویی و انجام محاسبات درباره تابش خورشیدی بر اساس کاهش تابش برون جوی ناشی از جو، از آنجایی که اطلاعات جوی کافی، به ندرت در دسترسند، غیرعملی می­باشند. در عوض، برای پیشگویی یک فرایند خورشیدی در آینده از اندازه ­گیری­های انرژی تابشی در گذشته که در محل مورد درخواست و یا مکانی در نزدیک آن انجام گرفته استفاده می­کنیم.

دانسته ­های تابش خورشیدی در چندین گونه و برای اهداف گوناگون به کار می­روند. بیشتر اطلاعات مفصل در دسترس درباره تابش مستقیم و پخشی روی سطوح افقی، در طی ساعتها، می­باشند که در شبیه­سازی فرآیندهای خورشیدی بسیار سودمند. معمولاً اطلاعات به صورت روزانه هستند و تابش ساعتی از این داده ­های روزانه قابل برآورد است. تابش کل ماهانه خورشیدی روی یک سطح افقی در برخی روش­های طراحی فرایند قابل استفاده می­باشد.
ابزارهای اندازه ­گیری تابش کل ، پیرانومتر نامیده می­شوند و از روی این ابزارهاست که بیشتر داده ­های موجود درباره تابش خورشیدی بدست می­آیند. آشکارسازهای این ابزار باید دارای یک پاسخ مستقل از طول موج تابش سرتاسر طیف انرژی خورشیدی باشند. به علاوه آنها باید دارای یک پاسخ مستقل از زاویه برخوردی تابش خورشیدی باشند. آشکارسازهای بیشتر پیرانومترها با یک یا دو پوشش ها شیشه ­ای نیمکره­ای جهت محافظت در برابر باد و دیگر اثرات مزاحم دیگر، پوشیده شده ­اند.
۳-۲-۲- تعیین عملکرد کلکتور خورشیدی
در این تحقیق، داده های هواشناسی و جغرافیایی ۳۱ استان ایران در محاسبات استفاده شده است. ابتدا، تابش متوسط روزانه خورشید در یک ماه بر روی سطح افقی به تابش ساعتی خورشید بر روی سطح شیب دار تبدیل شد.
شاخص صافی متوسط ماهانه () نسبت تابش متوسط روزانه خورشید در یک ماه بر سطح افقی به تابش متوسط روزانه از بالای زمین در یک ماه بر سطح افقی () بوده که را می توان با بهره گرفتن از معادله زیر به دست آورد:
(۳-۱)
که در آنثابت خورشیدی (۱۳۶۷ Wm^-2)؛ f عامل تصحیح مختلف المرکزی، عرض، زاویه انحراف خورشید، و متوسط زاویه ساعت غروب خورشید برای ماه فرضی می باشد. بنابراین عامل تصحیح مختلف المرکزی، زاویه انحراف خورشید و ساعت غروب خورشید براورد می گردد:
(۳-۲)
(۳-۳)
(۳-۴)
که در آن n تعداد روزهای سال است که از اول ژانویه محاسبه می شود. به منظور تعیین متوسط تابش منتشر روزانه خورشید در طی ماه ، از رابطه استفاده شد .
نسبت کل تابش ساعتی به روزانه به عنوان تابع مدت تابش خورشید محاسبه شده و بنابراین:
(۳-۵)
بر اساس مدت تابش خورشید و تابش روزانه، تابش ساعتی قابل براورد بوده و در منحنی های نشان داده شده در نمودار ۳-۴ توسط لیو و جوردن، ساعات توسط زمان برای نقطه میانی ساعت تعیین گردیده و فرض می شود که روزها حول ظهر خورشیدی متقارن باشند
(۳-۶)
(۳-۷)
که در آن h زاویه ساعت است که در هر ساعت ۱۵ درجه تغییر کرده و صبح منفی و بعد از ظهر مثبت است، و حداکثر مدت تابش احتمالی خورشید به شیوه زیر محاسبه می گردد:
(۳-۸)
نمودار ۳-۴ :رابطه بین تابش کل روزانه و ساعت به ساعت روی یک سطح افقی به عنوان تابعی از طول روز. اقتباس شده از Liu و Jordan (1960)
نمودار ۳-۵ یک رشته منحنی­های بیان شده برای ، نسبت تابش پخشی ساعتی به تابش پخشی روزانه، به صورت تابعی از زمان و طول روز را نشان می­دهد.
نسبت انتشار ساعتی به تابش انتشار روزانه به شکل زیر براورد می گردد:
(۳-۹)
منحنی ها بر اساس فرض لیو و جوردن که بر اساس آن همان است به واسطه معادله زیر نشان داده می شوند:
(۳-۱۰)
نمودار ۳-۵: رابطه بین تابش کل روزانه و ساعت به ساعت روی یک سطح افقی به عنوان تابعی از طول روز اقتباس شده از Liu و Jordan (1960)
نمودار ۳-۵ به همراه نمودار ۳-۶ می ­تواند برای برآورد میانگین­های ساعتی تابش پخشی در صورت دانستن میانگین روزانه تابش کل، استفاده شود.
نمودار ۳-۶ :رابطه پیشنهادی سهم بخشی روزانه با ، از Erbs و همکاران ۱۹۸۲
تابش پرتو بعداً بر اساس معادله زیر محاسبه می شود:
(۳-۱۱)
کل تابش خورشید بر سطح شیب دار ظرف یک ساعت ضمن انعکاس مجموع انوار، انتشار ایزوتروپیک و تابش پراکنده خورشید از زمین به شکل زیر محاسبه می شود:
(۳-۱۲)
که در آن بازتابندگی زمینی و برابر با ۰٫۲ است. عامل هندسی () به شکل زیر محاسبه می شود:
(۳-۱۳)
دوم، بازده انرژی مفید کلکتور، تفاوت بین تابش خورشیدی جذب شده و اتلاف حرارتی به شکل زیر محاسبه می گردد:
(۳-۱۴)
که در آن سطح کلکتور، عامل دفع حرارت، ضریب انتشار- جذب انرژی، ضریب اتلاف حرارت کل، دمای ورودی سیال و دمای هوای محیط می باشند.
عامل دفع حرارت را می توان به شکل زیر محاسبه نمود:
(۳-۱۵)
که در آن G سرعت جریان سیال در سطح کلکتور واحد، حرارت مخصوص در فشار ثابت، عامل راندمان کلکتور بوده و به شرح ذیل محاسبه می گردد:
(۳-۱۶)
که در آن W فاصله بین لوله ها، D قطر لوله، F عامل راندمان fin، ضریب رسانایی پیوند و ضریب انتقال حرارت بین سیال و دیواره لوله هستند. در محاسبات فرض می شود عبارت با صفر برابر باشد زیرا حداقل مقدار برابر با ۰٫۱ یا کمتر از آن است.
عامل راندمان fin را می توان به شرح ذیل محاسبه نمود:
(۳-۱۷)
که در آن
(۳-۱۸)
و ضریب رسانایی و ضخامت ورق جاذب هستند.
ضریب انتقال حرارت بین سیال و دیواره لوله () به شرح ذیل قابل محاسبه خواهد بود:
(۳-۱۹)
که در آن عدد Nusselt از برای و برای محاسبه می گردد. در معادلات Re عدد رینولدز و Pr عدد Prandantl در نظر گرفته می شوند.

با وجود دگرگونی های ساختاری ، کالبدی و کارکردی، رشد شهرنشینی و شهرگرایی به دلیل ناپایداربودن حکومت ها به جز در مقاطع زمانی خاص از قبیل دوران صفویه، رونق چندانی نداشته است. لذا ضرورت دخالت کالبدی و نوسازی شهری چندان مطرح نبوده است . با این حال اولین دخالت های کالبدی در خصوص بهسازی شهرهایی مانند مشهد و اصفهان به دوره صفویه باز می گردد. در شهر مشهد دخالت کالبدی همران با کشیدن خیابان های معروف به بالا و پایین خیابان در زمان شاه عباس دوم (۸۰-۱۰۲۵ ه ش) به تبعیت از خیابان شانزالیزه پاریس بود . ولی با این حال روند شهرنشینی و شهرگرایی تدریجی و کند بود و تا پایان دوره قاجاریه در چارچوب نظام سیاسی- اداری پادشاهی و نظام اقتصادی و فئودالیسم ماقبل صنعتی و مبتنی بر تکنولوژی حمل و نقل متکی بر چرخ و نیروی حیوانات اهلی (اسب- شتر- قاطر) تکامل یافت . بنابراین رشد شهرها از نظر فیزیکی و جمعیتی بسیار کند و متناسب با شبکه حمل و نقل و ساختار اجتماعی- اقتصادی آن دوره بود . در نتیجه ضرورت مداخله در کالبد فیزیکی نیز چندان احساس نمی شد . به تدریج با پیروزی نهضت مشروطه خواهان و صدور فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵ ه.ش توسط مظفرالدین شاه قاجار منجر به شروع اقدامات قانونی ولی نه چندان منسجم در خصوص مسائل ملی و به ویژه ساماندهی شهرها گردید . از جمله تاسیس مجلس شورای ملی و تصویب قوانین مربوط به احداث اولین شهرداری که از مصوبات اولین دوره مجلس شورای ملی بود منجربه تاسیس اولین بلدیه (شهرداری) قانونی در سال ۱۲۸۹ ه.ش گردید . تصویب قوانین مربوط به مسائل شهری و تاسیس شهرداری، اولین حرکت های سازمان یافته برای دخالت در سازماندهی ، نوسازی و بهسازی شهرها بود (گلکار،۱۱۴:۱۳۸۷).

کالبد فیزیکی شهرها در نتیجه رشد جمعیت ، ورود ماشین ، کارخانجات صنعتی ، بانکها ، راه آهن ، راه های ارتباطی ، خطوط تلگراف ، ساختمان های اداری ، وزارتخانه ها ، هتل ها ، سینماها ، پادگانها و مراکز درمانی دچار تغییرات اساسی گردید . سیمای کالبدی شهرهای ایرانی از ابتدا تا آخر دوره قاجاریه (۷۰۰ق.م تا ۱۳۰۰ ه.ش) تحت تاثیر دو شیوه فرهنگی بوده است .
۱– دوره فرهنگ سنتی : در این دوره محلات ، ارگ دولتی ، به همراه مورفولوژی آشفته شهری ، سیمای شهرهای ایران به ویژه شهرهایی مانند تهران را تشکیل می داده است .
۲- دوره فرهنگ اروپایی : چهره ی شهرها عمدتاً به صورت شهرهای اروپایی بر اثر اعزام دانشجویان و گسترش رابطه ای است که از اواخر دوره قاجاریه به وسیله فرهنگ اروپایی بر جامعه ایرانی حاکم می گردد . قوانین از اروپا وارد می شود و خیابان ها به سبک خیابان های اروپایی ساخته می شود (خیابان لاله زار به سبک شانزالیزه پاریس می باشد ) .
با این حال بافت جدیدی پیرامون بافت تاریخی که حاصل ادوار تاریخی گذشته است به تدریج شکل می گیرد و این روند با انقراض حکومت قاجار و روی کار آمدن سلسله پهلوی سرعت بیشتری به خود می گیرد (پوراحمد و کلانتری،۱۶۷:۱۳۸۴) .
۲-۱۹– سیاست ها و برنامه های بهسازی و نوسازی شهری در ایران در دوره های پهلوی اول ، پهلوی دوم و دوره پس از انقلاب اسلامی ایران :
۲-۱۹-۱- سیاست ها و برنامه های دوره پهلوی اول ( از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ ه ش )
با روی کار آمدن رضا شاه پهلوی ، فعالیت های جدیدی در تمام سطوح ملی به دلیل استقرار شکل جدید نهاد دولت، گسترش رابطه با کشورهای غربی ، ورود ماشین به شبکه حمل و نقل درون شهری و بین شهری و غیره به وجود آمد . به طوری که در سال ۱۲۸۹ فقط یک ماشین در ایران وجود داشت ولی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۲ حدود ۱۰۰۰ وسیله نقلیه وارد ایران شد که نیمی در حوزه شرکت نفت مشغول به کار بودند و تا سال ۱۳۰۸ حدود ۱۸۰۰۰ اتومبیل و ۶۰۰۰ کامیون در ایران وجود داشت(رضایی،۷۷:۱۳۹۰).بافت تاریخی شهرها که تا این زمان در درون حصارها و باروها محبوس بود،پذیرای جمعیت اضافی نبود . به تدریج با فروریختن حصارها، جمعیت شهر به بیرون و در اراضی بکر و عمران نشده استقرار یافت. محدوده های تاریخی داخل حصار قدیمی نیز که بر اساس تکنولوژی و شبکه معابر ماقبل صنعتی شکل گرفته بود ، با شرایط زندگی ماشینی سازگاری نداشت ، لذا ضرورت اقدامات متعددی در جوانب مختلف را طلب می نمود.
فعالیت های دولت در این دوره در خصوص نوسازی و بهسازی مسائل شهری به شرح زیر می باشد : تصویب قانون ثبت املاک در سال ۱۳۰۷ ش و قانون جدید شهرداری ها در سال ۱۳۰۹ ش و به دنبال آن تصویب قانون توسعه معابر در سال ۱۳۱۲ ش از مهمترین اقدامات این دوره است. با شروع جنگ جهانی دوم و کشیده شدن آتش جنگ به ایران اقدامات مرمتی متوقف شد و ایران در مشکلات دوره پس از جنگ گرفتار آمد.
اقداماتی که در این دوره انجام شده است را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد :
-احداث خیابان ها و میدان ها با وسعت کافی و متناسب با نیازهای شهرسازی آن زمان در مراکز شهرها و مخصوصاً محله های قدیمی و نامتناسب با اصول شهرسازی و برنامه ریزی شهری و امتداد آنها تا انتهای شهر . این خیابان ها غالباً به صورت متوازی و متقاطع در جهت های مشخص شمالی- جنوبی یا شرقی- غربی و به حالت گذربندی شطرنجی (که روش رایج شهرسازی آن زمان در کشورهای پیشرفته بود ) احداث و موجب شد که عبور و مرور، ترافیک ودسترسی به نقاط مختلف شهر ، با وسایل نقلیه موتوری و تامین سرویس های عمومی را آسان کند .
- احداث خیابان های کمربندی در اطراف بسیاری از شهرهای بزرگ به عنوان خیابان دور شهر که اکثراً به حالت مستقیم شمالی- جنوبی یا شرقی- غربی و گاهاً به صورت قوس در بعضی از نقاط اطراف شهر بود و محدوده خدماتی شهر را همین خیابان ها تعیین می کرد .
- تخریب محله های غیرقابل اصلاح و همچنین گورستان هایی که در مرکز شهرها قرار گرفته بود و تبدیل آنها به پارک عمومی .
- تشویق و گاهی اجبار مردم شهر به زیباسازی ساختمان ها ، مخصوصاً ساختمان هایی که در مجاورت خیابان های احداث شده یا توسعه یافته قرار می گرفت .
- مشخص کردن نقشه ی گذربندی های مناسب در اراضی وسیع که مورد ساخت و ساز قرار نگرفته بود و در محدوده شهرها یا مجاور آنها قرار داشت و احتمال توسعه و احداث ساختمان در آنها در دوره های میان مدت آینده داده می شد .
توسعه و اصلاح بعضی از معابر در محله های قدیمی و موجود شهرها که قابلیت ادامه زندگی و کار در ساختمان های آنها وجود داشت، به منظور بهسازی و حفاظت این قبیل محله ها (نورایی،۴۹:۱۳۸۹).
لازم به یادآوری است که در این دوره قوانین ، مقررات ، آیین نامه ها و ضوابط چندان موثر و مفیدی برای تنظیم امور شهرسازی و نوسازی شهرها از تصویب نگذشت و معیارها و ضوایط سازمانی محکمی برای پیشبرد فعالیت های مذکور برقرار نشد ؛ بلکه تمام اقداماتی که عملی می شد بر قدرت اجرایی سازمان های دولتی و مخصوصاً دولت مرکزی تکیه داشت و شاید به همین علت بود که در دوره های بعد از سال ۱۳۲۰ برنامه های مذکور نتوانست ادامه پیدا کند.
۲-۱۹-۲- سیاست ها و برنامه های دوره پهلوی دوم (سال ۱۳۴۵-۱۳۲۰ ) :
دوره ۲۵ ساله از ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۵ ش را از لحاظ مرمت بافت تاریخی شهرها و اصول و ضوابط شهری و شهرداری ، باید یک دوره توقف و رکود بنامیم . مشخصات عمده ی این دوره که بیانگر توقف و رکود می باشد به این قرار است :
با اینکه گسترش شهرها و ازدیاد جمعیت شهرنشین از دو برابر و نیم نسبت به ابتدای دوره ، فزونی یافت ولی هیچگونه نظارت و کنترلی در کیفیت گسترش شهرها ، نظارت شهرداری ها بر عملیات ساختمانی و صدور پروانه های ساختمانی صورت نگرفت و شهرداری ها برای نظارت بر عملیات ساختمانی اطراف شهر یا جلوگیری از احداث ساختمان در خارج از محدوده خدماتی هیچگونه اختیاری نداشتند . در نتیجه شهرها بدون نظارت ، عملاً گسترش پیدا کردند و هرچند سال یک بار شهرداری ها ناگزیر می شدند که محله های ناهماهنگ احداث شده و جدید را به محدوده خدماتی اضافه کنند . چه در داخل و چه در خارج از محدوده خدماتی ، تفکیک و قطعه بندی و منظور کردن گذربندی آن و ارتباط با گذربندی های موجود به میل و سلیقه مالک بود و نقشه تفکیکی قبلاً به تصویب شهرداری ها نمی رسید .
تعیین کیفیت استفاده از زمین از هر جهت در اختیار مالک بود . نوع ساختمان ، تعداد طبقات ، حجم ساختمان ، کیفیت بنا ، کیفیت نماسازی ، نوع استفاده از ساختمان و غیره را مالک تعیین می کرد و شهرداری ها مکلف بودند به میل مالک پروانه ساختمان صادر کنند . صدور پروانه فقط به عنوان وسیله ای بود که شهرداری ها بتوانند عوارض ملک و عوارض صدور پروانه را دریافت کنند .شهرداری ها توانایی و مجوز لازم در تصرف املاک ، اراضی موات و بلاصاحب ، مسیل های داخل محدوده و اطراف شهر را نداشتند ، در حالیکه افراد عادی آزاد بودند با درست کردن یک استشهاد محلی نسبت به هر زمینی ادعای مالکیت کرده و تقاضای ثبت و صدور سند مالکیت کنند. اداره ثبت مکلف بود مفاد اظهار متقاضیان را در روزنامه آگهی کند تا اگر کسی به اظهارات آنها اعتراضی دارد و آن را ملک خود می داند ، در ظرف مهلت معینی اعتراض کرده و اگر اعتراض نمی رسید مالکیت متقاضی مسلم می شد و سند مالکیت به نام او صادر می شد . شهرداری ها فقط در صورتی حق اعتراض داشتند که ثابت کنند آن ملک متعلق به شهرداری است و اثبات آن نیز خالی از اشکال نبود.در نتیجه اکثر قریب به اتفاق اراضی مسیل ها ، گورستان ها ، رودخانه ها و همچنین اراضی بایر و موات اطراف شهرها به مالکیت افراد درآمد و اگر شهرداری ها زمینی را برای احداث تاسیسات شهری یا حتی احداث خیابان لازم داشتند باید قیمت آن را به کسانی که سند مالکیت در دست داشتند بپردازند و پس از انجام یک تشریفات بسیار طولانی آن زمین را تصرف کنند(رضایی،۱۰۵:۱۳۹۰).
با در نظر گرفتن این توضیحات، محله های نوبنیاد اطراف و مجاور و حتی داخل شهرها به صورت زاغه نشین یا چیزی در حدود آن در آمد و شهرها با این کیفیت توسعه پیدا کردند . در این مدت نه فقط هیچ گونه اقدامی برای نوسازی ، بهسازی و حفاظت شهرها صورت نگرفت، بلکه حتی از احداث و توسعه زاغه ها نیز جلوگیری نشد . اگرچه در چند مورد محدود نیز اقدام هایی در بعضی از شهرها برای بازسازی زاغه ها انجام گرفت ولی به قدری ناچیز بود که نمی توان آنها را به حساب آورد .
۲-۱۹-۳- سیاست ها و برنامه های دوره پهلوی دوم(سال ۱۳۵۷-۱۳۴۵):
در اسفندماه سال ۱۳۴۵ ه. ش قانون اصلاح پاره ای از مواد و الحاق چند ماده به قانون شهرداری ها از تصویب گذشت و به موجب مواد ۹۷ ، ۹۸ ، ۹۹ ، ۱۰۰ و ۱۰۱ آن تشکیل شورای عالی شهرسازی به منظور نظارت بر فعالیت های شهرسازی ، تهیه و تصویب طرح های جامع شهری ، تعیین حریم برای هر شهر و برقراری مجوز برای نظارت بر فعالیت ها و عملیات ساختمانی و شهرسازی توسط شهرداری در حریم شهر ، الزام مالکان به دریافت پروانه ساختمان قبل از شروع به احداث بنا و الزام شهرداری ها برای جلوگیری از تخلفات ساختمانی در محدوده و حریم شهر و کنترل شهرداری بر تفکیک اراضی شهر و اطراف آن پیش بینی و تصویب شد .در سال ۱۳۴۷ ه.ش قانون نوسازی و عمران شهری از تصویب گذشت و ضمن الحاق مواد ۱۵ ، ۱۶ ، ۱۷ ، ۱۸ ، ۲۰ ، ۲۲ ، و ۲۸ در اسفند ماه ۱۳۵۱ قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و در سال ۱۳۵۳ .ش قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی تصویب شد و ضمن تصویب قوانین مذکور ، ترتیبات تازه ای در خصوص تهیه طرح جامع برای شهرهای بزرگ و تهیه طرح های هادی توسط وزارت کشور برای شهرهای کوچک برقرار شد .
خصوصیات عمده برنامه ریزی شهری این دوره را به این شرح می توان خلاصه کرد :
-تقریباً برای کلیه شهرهای بزرگ ، طرح های جامع و برای بسیاری از شهرهای متوسط و کوچک طرح های هادی تهیه شد ، بدون اینکه زمینه و ابزار کافی برای اجرای آنها چه از نظر حقوقی و چه مالی و سازمانی فراهم شود.
- نظر به اینکه مسیر حقوقی ، مالی و سازمانی اجرای طرح های جامع شهری معین نشده بود، اکثر طرح های جامع شهری با کیفیت های غیر واقع بینانه یا به عبارت دیگر بلند پروازانه تنظیم شد و از تصویب گذشت بدون اینکه بتواند اصلاحی در وضع شهرها به وجود آورد . در بسیاری از طرح های جامع قسمت عمده شهر به عنوان محله های فرسوده و غیرقابل اصلاح معرفی شده بود که باید تخریب و تجدید بنا می شد ولی معین نمی کرد که چه وسیله حقوقی ، مالی و سازمانی باید در نوسازی آنها به کار گرفته شود و اگر همچنین ترتیباتی در بعضی از طرح های جامع تشریح شده و مورد بحث و تحلیل قرار گرفته بود ، جنبه های عملی و ضمانت های اجرایی لازم را معرفی و پیشنهاد نمی کرد .
- برگزاری اولین سمینار در زمینه مرمت بافت تاریخی شهرها با عنوان «وجود آینده مراکز مسکونی تاریخی» در سال ۱۳۵۰٫ش و اولین سمپوزیوم بین المللی نگهداری بناهای خشتی در شهر یزد در سال ۱۳۵۲٫ش که تمامی آن ، اقداماتی تئوری بود و اقدامات عملی چندانی به وقوع نپیوست (کلانتری خلیل آباد،۶۶:۱۳۷۸-۶۱).
۲-۲۰- برنامه های توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی کشور
در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان جنگ تحمیلی،ایران فاقد یک برنامه جامع و منسجم توسعه ملی بود. با پایان یافتن جنگ و شروع دوره سازندگی، توجه به مسائل و مشکلات شهرها از جمله ساماندهی و نوسازی بافت های فرسوده شهری در قالب برنامه های توسعه در دستور کار نظام برنامه ریزی کشور قرار گرفت. در اینجا به طور خلاصه به برنامه های دوم،سوم و چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور که به موضوع بافت های قدیمی و فرسوده در شهرها پرداخته است اشاره می شود.
۲-۲۰-۱-برنامه دوم توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی کشور(۱۳۷۷-۱۳۷۳)
برخورد قانونی و مدون با بافت قدیمی شهرها در برنامه دوم توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دارای چشم انداز روشن تری نسبت به گذشته است.مشکلات مسکن،فرسودگی و متروکه شدن بافت قدیمی شهرها و عدم بهره برداری مناسب در این نواحی،مسئولان و دست اندرکاران برنامه توسعه شهری را بر آن داشت که طرح های مرمت و احیای بافت قدیمی شهرها را در این برنامه لحاظ کنند.
اهداف عمده این برنامه عبارتند از:
- دستیابی به توسعه منظم و از پیش اندیشیده شده در شهرها
- بالا بردن توان مدیریتی،برنامه ریزی فنی و اجرایی شهرداری ها به سمت خودکفایی با ایجاد شوراهای اسلامی شهر در شهرهای کشور
- بهبود امور حمل و نقل و ترافیک درون شهری
- افزایش ایمنی و حفاظت شهرها و شهروندان در مقابل سوانح و حوادث طبیعی و بازسازی تاسیسات و تجهیزات شهرهای آسیب دیده
- بهسازی،نوسازی و بازسازی بافت های مساله دار شهری با حفظ هویت نواحی باارزش
- ارتقاء توان مراکز آموزشی و پژوهشی در امور شهری و گسترش تحقیقات شهری
- بهره مندی متناسب شهرها از تاسیسات،تجهیزات و تسهیلات شهری
- بهبود شرایط زیست محیطی در شهرها و جلوگیری از تخریب فضای سبز شهری
مهمترین مساله ای که در این برنامه در بخش مسکن و عمران شهری در زمینه مرمت بافت های تاریخی مطرح شد،تجمیع قطعات در مناطق شهری بود.همچنین احیاء و مرمت بافت های مساله دار شهری با حفظ هویت بافت های باارزش از خط مشی ها و سیاست های مورد توجه در این برنامه بود. به طور شفاف تر می توان به مهم ترین اقدامات این برنامه به شرح زیر اشاره کرد:
۱-استفاده بهینه از راه اصلاح بافت
۲- تجمیع قطعات و تنظیم سطح اشغال متناسب با شرایط منطقه ای
۳- اصلاح و نوسازی محله های قدیمی شهرها توسط شهرداری ها در چارچوب ضوابط شورای عالی شهرسازی

۱۷

۹۵

]۱۰۷[

بازده محصولات پس از جداسازی تعیین گردید.
با توجه به جدول ۳-۴ مشاهده می شود که ۲،۱- دی کتون ها با ۲،۱- فنیلن دی آمین ها در مجاورت کاتالیزگر MNPS@EDA-SO₃H درحلال اتانول واکنش داده و مشتقات کوئینوکسالین ها را در بازده خوب و زمان کوتاه ایجاد کنند.
۳-۳-تهیه مشتقات بنزوتیازول از ۲- آمینو تیو فنول و بنزآلدهیدها با بهره گرفتن از کاتالیزگر MNPS@EDA-SO₃H
همانطور که اشاره شد ترکیباتی با هسته ی تیازولی اهمیت فوق العاده ای در شیمی آلی و بیوشیمی دارند . از جمله این ترکیبات تیازولی، بنزوتیازول ها و مشتقاتش را می توان نام برد. بنزوتیازول ها ار اهمیت ویژه ای در خانواده ترکیبات هتروسیکل دارای گوگرد برخوردار هستند همچنین به عنوان ضدتومور، ضد مالاریا و ضدویروس می باشند. واکنش سنتز بنزوتیازول دارای دو محصول است، در روش سنتزی حاضر در ادامه ی روش های قبلی، روشی تک ظرف و ارزان جهت تهیه ی مشتقاتی از محصول تک استخلافی به صورت انتخابی ارائه می شود. به سبب اهمیت ترکیبات بنزوتیازول و مشتقات آن به دلیل خواص بیولوژیکی و دارویی شان، در این پروژه بر آن شدیم که بتوا­نیم با بهره گرفتن از کاتالیزگر مناسب تحت شرایط ساده تر، ترکیبات هتروسیکل مد نظر را تهیه کنیم. ما در این پروژه روش ساده برای سنتز مشتقات بنزوتیازول از واکنش ۲- آمینوتیوفنول با بنزآلدهید در مجاورت کاتالیزگر MNPS@EDA-SO₃H ارائه دادیم. شرایط ملایم واکنش همراه با جداسازی و راندمان خوب از مزایای حائز اهمیت این پروژه می باشد.

۳-۳-۱- بهینه سازی شرایط واکنش تهیه مشتقات بنزوتیازول از ۲- آمینو تیو فنول و بنزآلدهیدها با بهره گرفتن از کاتالیزگر MNPS@EDA-SO₃H
سنتز تک ظرف بنزوتیازول از تراکم بین ۲- آمینو تیوفنول (۱)، آلدهیدهای آروماتیک (۲) با بهره گرفتن از (۰۳۲/۰ گرم) از نانو کاتالیزگر اکسید آهن اسیدی در حلال آب/اتانول در شرایط رفلاکس گزارش شده است(شمای ۳-۳)

(شمای ۳-۳)سنتز مشتقات بنزوتیازول از ۲-آمینو تیوفنول(۱) آلدهیدهای آروماتیک(۲)
۳-۳-۱-۲- انتخاب حلال مناسب
برای تعیین بهترین حلال واکنش بین ۲- آمینو تیو فنول (mmol 1) وبنزآلدهید(mmol 1) را در حلال های قطبی و غیرقطبی در مجاورت کاتالیزگر MNPS@EDA-SO₃H مطابق روش کار بخش ۲-۶-۲ انجام شد و نتایج این بررسی ها در جدول ۳-۵ نشان داده شده است.
جدول ۳-۵-انتخاب حلال مناسب

ردیف

حلال

زمان(دقیقه)

بازده(%)

دما(C̊)

۱

دی اکسان

۶۰

۷۵

۱۰۰

۲

آب

۴۰

۷۰

۱۰۰

۳

آب/اتانول

۱۶

۹۶

۸۰

۴