تغییرات غیرمجاز در سیستمها یا برنامه‌ها.
قصور در اعمال تغییرات لازم در سیستمها یا برنامه‌ها.
دخالتهای دستی نابجا.
احتمال بالقوه از دست رفتن اطلاعات یا ناتوانی در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز. درشرایطی نظـیر موارد زیر که مستـلزم قضاوت و آزادی عمـل است، جنبه‌های دستی سیستمها ممکن است مناسبتر باشد:
معاملات بزرگ، غیرعادی یا غیرمکرر.
شرایطی که تشخیص یا پیش‌بینی اشتباهات دشوار است.
شرایط متغیری که به یک واکنش کنترلی، خارج از حدود یک کنترل خودکار موجود، نیاز است.
نظارت بر اثربخشی کنترلهای خودکار.
کنترلهای دستی توسط افراد انجام می‌شود و از این‌رو، کنترلهای داخلی واحد مورد رسیدگی را در معرض خطرهای بخصوصی قرار می‌دهد. کنترلهای دستی ممکن است کمتر از کنترلهای خودکار قابل اعتماد باشد، زیرا به‌آسانی می‌تواند دور زده شود، نادیده گرفته شود یا زیر پا گذارده شود و همچنین، بیشتر در معرض رخداد اشتباهات و خطاهای ساده قرار دارد. از این رو، نمی‌توان فرض کرد که اجزای کنترلهای دستی به طور یکنواخت اعمال می‌شود. سیستمهای دستی ممکن است در موارد زیر چندان مناسب نباشد:
معاملات متعدد یا مستمر، یا در شرایطی که اشتباهات مورد انتظار یا قابل پیش‌بینی می‌تواند به‌وسیله پارامترهای کنترلی خودکار، پیشگیری یا کشف شود.
فعالیتهای کنترلی، در مواردی که راهکارهای خاص برای اجرای یک کنترل را بتوان به‌نحو مناسبی طراحی و خودکار نمود.

میزان و ماهیت خطرهای کنترلهای داخلی به ماهیت و ویژگیهای سیستم اطلاعاتی واحد مورد رسیدگی بستگی دارد. از این‌رو، حسـابرس در شنـاخت کنتـرلهای داخلی، مناسب بودن واکنـش واحد مـورد رسیدگی را در برابر خطـرهای ناشی از استـفاده از سیستمهای فناوری اطلاعات یا دستی از طریق برقراری کنترلهای مؤثر، مورد توجه قرار می‌دهد.
۲-۱۲- محدودیتهای کنترلهای داخلی
کنترلهای داخلی، صرف نظر از نحوه طراحی و اجرای آن، تنها می‌تواند اطمینانی معقول از دستیابی به اهداف گزارشگری مالی را برای واحد مورد رسیدگی تأمین کند. احتمال دستیابی به این اهداف، تحت تأثیر محدودیتهای ذاتی کنترلهای داخلی است. این محدودیتها،شامل این واقعیت است که قضاوت انسان در تصمیم‌گیری می‌تواند اشتباه‌آمیز باشد و به‌دلیل خطاهای انسانی، چون اشتباهات ساده، کنترلهای داخلی می‌تواند مختل شود. برای مثال، چنانچه کارکنان سیستم اطلاعاتی واحد مورد رسیدگی چگونگی ‌پردازش معاملات فروش توسط سیستم ثبت سفارش را بطور کامل درک نکنند، ممکن است تغییراتی را به اشتباه در سیستم طراحی کنند که سیستم، فروش های یک خط تولید جدید را پردازش کند. از سوی دیگر، این تغییرات ممکن است به درستی طراحی شود، اما به ‌وسیله افرادی که طرح را به برنامه تبدیل می‌کنند، اشتباه درک شود. اشتباهات ممکن است در  اثر استفاده از اطلاعات تهیه شده توسط فناوری اطلاعات نیز رخ دهد. برای مثال، کنترلهای خودکار ممکن است به منظورگزارش معاملات بیش از یک مبلغ معین طراحی شود تا مورد بررسی مدیریت قرارگیرد، اما افراد مسئول بررسی ممکن است هدف از این گزارشها را درک نکنند واز این رو،آنها را بررسی نکنند یا اقلام غیرعادی را پی‌جویی ننمایند. افزون بر این، کنترلها می‌تواند به‌وسیله تبانی دویا چند نفری از یرپا  گذاری نابجای مدیریت، بی‌اثرشود. برای مثال، مدیریت ممکن است به توافق هایی جنبی با مشتریان برسد که مفاد و شرایط استانداردقراردادهای فروش واحد مورد رسیدگی را تغییر ‌دهد و بدینسان، به شناخت درآمد نادرست بینجامد. همچنین، کنترلهای ویرایشی تعبیه شده در برنامه‌ها که برای شناسایی و گزارش معاملات افزون برسقف اعتباری مشخصی طراحی شده، ممکن است نادیده گرفته شود یابه عمد،از کارانداخته شود.واحدهای کوچکتر اغلب کارکنان اندکی دارند که ممکن است میزان تفکیک وظایف را محدود کند. اما در مورد زمینه‌های اصلی، حتی در یک واحد مورد رسیدگی خیلی کوچک،برقراری حدودی از تفکیک وظایف یا سایر اشکال کنترلهای ساده،ولی مؤثر،عملی است. احتمال زیرپا گذاری کنترلها توسط صاحب سرمایه- مدیر به میزان زیادی به محیط کنترلی و به ویژه، به نگرش صاحب سرمایه- مدیرنسبت به اهمیت کنترلهای داخلی،بستگی دارد.
۲-۱۳- محیط کنترلی
حسابرس باید از محیط کنترلی شناخت کسب کند. محیط کنترلی، وظایف راهبری و مدیریتی و نگرش، آگاهی و اقدامات مدیریت نسبت به کنترلهای داخلی و اهمیت آن در واحد مورد رسیدگی را در بر می‌گیرد. محیط کنترلی با تنظیم جو واحد تجاری، برهشیاری کنترلی کارکنان اثر می‌گذارد. محیط کنترلی، اساس کنترلهای داخلی اثربخش است و نظم و ساختار را به وجود می‌آورد.
مسئولیت اصلی پیشگیری و کشف تقلب و اشتباه با مدیریت واحد مورد رسیدگی است. حسابرس در ارزیابی طراحی محیط کنترلی و نحوه اعمال آن، از چگونگی ایجاد و حفظ فرهنگ درستکاری و ارزشهای اخلاقی و برقراری کنترلهای مناسب برای پیشگیری و کشف تقلب و اشتباه در داخل واحد مورد رسیدگی توسط مدیریت، شناخت حاصل می‌کند.
حسابرس در ارزیابی طراحی محیط کنترلی واحد مورد رسیدگی، عناصر زیر و چگونگی اعمال آن در واحد مورد رسیدگی را مورد توجه قرار می‌دهد:
۱-  اشاعه و تقویت درستکاری و ارزشهای اخلاقی ـ عناصر زیربنایی مؤثر بر اثربخشی طراحی، اجرا و نظارت بر کنترلها.
۲-    پایبندی به صلاحیت- توجه مدیریت به سطوح صلاحیت لازم برای مشاغل خاص و چگونگی تبدیل آن به تجربه و دانش مورد نیاز.
۳ -   مشارکت هیئت مدیره ـ استقلال هیئت مدیره از مدیران اجرایی، تجربه و شأن آنان، میزان مشارکت و فعالیتهای بازبینی آنان، اطلاعات دریافتی آنان، میزانی که مسایل دشوار با آنان طرح و پیگیری می‌شود و تعامل هیئت مدیره با حسابرسان داخلی و مستقل.
۴-    نگرش و شیوه اجرایی مدیریت- رویکرد مدیریت نسبت به پذیرش و مدیریت خطرهای تجاری و نگرش و اقدامات مدیریت نسبت به گزارشگری مالی، پردازش اطلاعات و وظایف و کارکنان حسابداری.
۵-    ساختار سازمانی- چارچوب لازم‌ برای برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل و بررسی فعالیتهای واحد مورد رسیدگی برای دستیابی به اهداف آن.
۶-    تعیین اختیار و مسئولیت- چگونگی تعیین اختیار و مسئولیت فعالیتهای عملیاتی و نحوه برقراری روابط گزارشگری و سلسله مراتب اختیارات.
۷-    سیاستها و روش های منابع انسانی- استخدام، آشناسازی، آموزش، ارزیابی، مشاوره، ارتقا، حقوق و مزایا و اقدامات اصلاحی.
حسابرس در شناخت اجزای محیط کنترلی، اعمال شدن یا نشدن آنها را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. معمولاً، حسابرس شواهد حسابرسی مربوط را از طریق ترکیبی از پرس و جو و سایر روش های برآورد خطر، مانند تأیید پرس و جوها از طریق مشاهده یا وارسی مدارک، کسب می‌کند. برای مثال، حسابرس می‌تواند با پرس و جو از مدیریت و کارکنان، از نحوه ابلاغ نظرات مدیریت به کارکنان درباره فعالیتهای تجاری و ارزشهای اخلاقی، شناخت کسـب کنـد. حسابـرس اعمـال شدن یا نشدن کنتـرلهـا را، مثلاً ازطـریق وجـود آیین رفتارحرفه‌ای مدون و اقدامات مدیریت برای پشتیبانی از آیین رفتار حرفه‌ای یا نادیده‌ گرفتن موارد تخطی از آن، یا تجویز استثناهایی برآن، تعیین می‌کند.
شواهد حسابرسی درباره اجزای محیط کنترلی ممکن است به صورت مستند در دسترس نباشد، به ویژه در واحدهای تجاری کوچکتر که اطلاع‌رسانی بین مدیریت و سایر کارکنان می‌تواند علیرغم غیر رسمی بودن، مؤثر باشد. برای مثال، تعهد مدیریت به حفظ صلاحیت و ارزشهای اخلاقی اغلب به جای آیین رفتار حرفه‌ای مدون ، به‌وسیله رفتار و نگرش ابرازی آنان در اداره امور تجاری واحد مورد رسیدگی پدیدار می‌شود. درنتیجه، نگرش، آگاهی و اقدامات مدیریت، در طراحی محیط کنترلی واحدهای کوچکتر، از اهمیت خاصی برخوردار است. افزون‌بر این، در مواردی که صاحب سرمایه دیگری وجود نداشته باشد، نقش مدیریت اغلب بعهده صاحب سرمایه- مدیر است.
مسئولیتهای کلی مدیریت در اساسنامه و آیین‌نامه‌ها یا به‌موجب سایر مقررات، مشخص می‌شود. یکی از نقشهای هیئت مدیره، متعادل کردن فشارهای وارده بر مدیران اجرایی درارتباط با گزارشگری مالی است. برای مثال، مبنای حقوق و مزایای مدیران اجرایی می‌تواند به دلیل وجود تضاد بین الزامات گزارشگری مطلوب و منافع محسوس حاصل از نتایج عملکرد بهتر، مدیران اجرایی را تحت فشار قرار دهد. حسابرس در کسب شناخت از محیط کنترلی، موضوعاتی چون استقلال هیئت‌ مدیره و توانایی آنان در ارزیابی اقدامات مدیران اجرایی را، مورد توجه قرار می‌دهد. حسابرس همچنین وجود یک کمیته حسابرسی که معاملات تجاری واحد مورد رسیدگی را درک کند و مطلوبیت ارائه صورتهای مالی را از تمام جنبه‌های با اهمیت، طبق استانداردهای حسابداری ارزیابی کند، مورد توجه قرار می‌دهد.
ماهیت محیط کنترلی واحد مورد رسیدگی به‌گونه‌ای است که اثری فراگیر بر ارزیابی خطرهای تحریف با اهمیت دارد. برای مثال، کنترلهای صاحب سرمایه- مدیر ممکن است نارسایی تفکیک وظایف را در یک شرکت کوچک جبران کند یا وجود هیئت مدیره‌ای فعال و مستقل ممکن است نگرش و شیوه عملیاتی مدیریت اجرایی را در واحدهای بزرگتر، تحت تأثیر قرار دهد. ارزیابی حسابرس از طراحی محیط کنترلی واحد مورد رسیدگی شامل توجه به این مراتب است که آیا نقاط قوت اجزای محیط کنترلی درمجموع، زیربنای مناسبی را برای سایر اجزای کنترلهای داخلی تأمین می‌کند یا خیر و آیا نقاط ضعف کنترلهای داخلی، آنها را بی‌اثر نمی‌کند. برای مثال، سیاستها و روش های استخدام منابع انسانی مبنی‌بر استخدام کارکنان کارآمد امور مالی و فناوری اطلاعات، ممکن است گرایش شدید مدیریت را برای بیش‌نمایی سود، کاهش ندهد. تغییرات ایجاد شده در محیط کنترلی می‌تواند بر مربوط بودن اطلاعات کسب شده در حسابرسیهای قبلی اثر گذارد. برای مثال، تصمیم مدیریت درباره تخصیص منابع اضافی برای آموزش فعالیتهای گزارشگری مالی و هشیاری نسبت به آن ممکن است خطر رخ دادن اشتباهات را در پردازش اطلاعات مالی کاهش دهد. از سوی دیگر، قصور مدیریت در تخصیص منابع کافی برای توجه به خطرهای ایمنی ویژه فناوری اطلاعات، ممکن است از طریق امکان انجام تغییرات نادرست در برنامه‌ها یا اطلاعات رایانه‌ای یا از طریق امکان پردازش معاملات غیرمجاز، اثری منفی بر کنترلهای داخلی بگذارد.
در مواردی که حسابرس خطرهای تحریف با اهمیت را برآورد می‌کند، وجود یک محیط کنترلی مناسب می‌تواند عاملی مثبت باشد و همان‌طورکه میدانید، ماهیت، زمانبندی اجرا و میزان روش های حسابرسی را تحت تأثیر قرار ‌دهد. بخصوص، اگرچه محیط کنترلی مناسب، به طور مطلق از تقلب پیشگیری نمی‌کند، اما ممکن است به کاهش خطر تقلب کمک کند. برعکس، ضعفهای موجود در محیط کنترلی ممکن است اثر بخشی کنترلها را از بین ببرد و از این‌رو، در برآورد حسابرس از خطرهای تحریف با اهمیت، بخصوص در ارتباط با تقلب، عواملی منفی محسوب شود.
محیط کنترلی به تنهایی از یک تحریف با اهمیت در گروه معاملات، مانده حسابها و موارد افشا و ادعاهای مربوط، پیشگیری یا آن را کشف و اصلاح نمی‌کند. از این‌رو، حسابرس، هنگام برآورد خطرهای تحریف با اهمیت، معمولاً اثر سایر اجزای کنترلهای داخلی، مانند نظارت بر کنترلها و اجرای فعالیتهای کنترلی خاص را همراه با محیط کنترلی مورد توجه قرار می‌دهد.
۲-۱۴- فرایند ارزبایی خطر توسط واحد مورد رسیدگی
حسابرس باید شناخت مناسبی از فرایند مورد استفاده واحد مورد رسیدگی برای شناسایی خطرهای تجاری مربوط به اهداف گزارشگری مالی و تعیین اقدامات لازم برای مدیریت آن خطرها و نتایج آنها کسب کند. این فرایند به عنوان ” فرایند ارزیابی خطر توسط واحد مورد رسیدگی“ تعریف شده است و مبنای تصمیم‌گیری مدیریت برای شناسایی خطرهایی است که باید مدیریت شود.
حسابرس در ارزیابی طراحی و اجرای فرایند ارزیابی خطر توسط واحد مورد رسیدگی، نحوه عمل مدیریت درباره شناسایی خطرهای تجاری مربوط به گزارشگری مالی، برآورد اهمیت خطرها، ارزیابی احتمال وقوع آن و تصمیم‌گیری درباره مدیریت آن را مشخص می‌کند. چنانچه فرایند ارزیابی خطر توسط واحد مورد رسیدگی برای شرایط موجود مناسب باشد، حسابرس را در شناسایی خطرهای تحریف با اهمیت کمک می‌کند.
حسابرس درباره خطرهای تجاری شناسایی شده توسط مدیریت پرس و جو و احتمال منجر شدن آن به تحریف با اهمیت را ارزیابی می‌کند. حسابرس در جریان حسابرسی ممکن است به خطرهای تحریف با اهمیتی برخورد کند که مدیریت نتوانسته است آنها را شناسایی کند. در چنین مواردی، حسابرس بررسی می‌کند که آیا نوعی خطر تجاری وجود داشته است که باید توسط فرایند ارزیابی خطر توسط واحد مورد رسیدگی شناسایی می‌شد یا خیر و درصورت مثبت بودن پاسخ، حسابرس علت شناسایی نشدن آن توسط فرایند و مناسب بودن آن فرایند برای شرایط موجود را، بررسی می‌کند.
در یک واحد کوچک، ، حسابرس در مورد نحوه شناسایی خطرهای تجاری توسط مدیریت و نحوه برخورد با آنها، با مدیریت مذاکره می‌کند.
۲-۱۵- سیستم اطلاعاتی(شامل فرایندهای تجاری مربوط ، مرتبط با گزارشگری مالی و اطلاع‌رسانی)
سیستم اطلاعاتی مربوط به اهداف گزارشگری مالی، که شامل سیستم حسابداری است، از روشها و مستندات پیش‌بینی شده برای شروع، ثبت، پردازش و گزارش معاملات و سایر رویدادهای واحد مورد رسیدگی و پاسخگویی درباره داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام، تشکیل می‌شود.
حسابرس باید از سیستم اطلاعاتی، شامل فرایند‌های تجاری مربوط، مرتبط با گزارشگری مالی، در زمینه‌هایی چون موارد زیر، شناخت حاصل کند :
۱- گروه های معاملات در عملیات واحد مورد رسیدگی که نسبت به صورتهای مالی با اهمیت است.
۲- روش های موجود در هریک از سیستمهای رایانه‌ای و دستی که به‌وسیله آنها معاملات یاد شده در بالا شروع، ثبت، پردازش و در صورتهای مالی گزارش می‌شود.
۳- سوابق حسابداری مربوط، اعم از رایانه‌ای یا دستی، اطلاعات پشتوانه و حسابهای خاص در صورتهای مالی از لحاظ شروع، ثبت، پردازش و گزارشگری معاملات.
۴- چگونه سیستم اطلاعاتی، رویدادهایی غیر از گروه های معاملات را که نسبت به صورتهای مالی با اهمیت است، شناسایی می‌کند.
۵- فرایند گزارشگری مالی مورد استفاده برای تهیه صورتهای مالی واحد مورد رسیدگی، شامل برآوردها ی حسابداری و موارد افشای با اهمیت.
حسـابرس ‌بـرای کسـب این‌شنـاخت، روشـهای مـورد استـفاده بـرای انتقال اطلاعات از سیستمهای پردازش معاملات به دفتـر کل یا سیستمهای گزارشگری مالی را ارزیابی می‌کند. حسابرس همچنین روش های واحد مورد رسیدگی برای کسب اطلاعات مربوط به گزارشگری مالی درباره رویدادهایی غیر از معاملات، مانند استهلاک داراییها و تغییرات در حسابهای دریافتنی لاوصول را شناسایی می‌کند.
سیستم اطلاعاتی یک واحد تجاری معمولاً شامل استفاده از ثبتهای حسابداری استاندارد می‌باشد که بر مبنایی مستمر برای ثبت معاملاتی مانند خرید، فروش و پرداخت وجوه نقد در دفتـر کل الـزامی است، یا بـرای ثبت برآوردهای حسابداری است که بطور دوره‌ای توسط مدیریت انجام می‌شود، مانند تغییرات در برآورد حسابهای دریافتنی لاوصول.
فرایند گزارشگری مالی یک واحد تجاری شامل استفاده از ثبتهای حسابداری غیراستاندارد‌‌ بـرای ثبت معاملات‌ غیرعادی و غیرمستمر یا تعدیلات‌ نیز می‌باشد. نمونه‌هایی از چنین ثبتهایی شامل تعدیلات تلفیقی و ثبتهای مربوط به ترکیب تجاری یا واگذاری یا برآوردهای غیرمستمر مانند کاهش ارزش دارایی است. در سیستمهای ثبت دستی دفتر کل، ثبتهای حسابداری غیراستاندارد ممکن است از طریق وارسی دفاتر کل و روزنامه و مستندات پشتوانه، شناسایی شود. اما، درمواردی که برای نگهداری دفترکل و تهیه صورتهای مالی از روش های خودکار استفاده می‌شود، چنین ثبتهایی تنها می‌تواند به شکل الکترونیکی وجود داشته باشد و ممکن است با بهره گرفتن از تکنیکهای حسابرسی به کمک رایانه به آسانی شناسایی شود.
فرایند تهیه صورتهای مالی شامل روش های طراحی شده به منظور حصول اطمینان از جمع‌ آوری، ثبت، پردازش، تلخیص و گزارش مناسب اطلاعات لازم برای افشا طبق استانداردهای حسابداری در صورتهای مالی است.
حسابـرس برای کسـب شنـاخت، خطـرهای تحریف با اهمیت مرتبط با نادیده‌ گرفتن کنترلهای حاکم‌بر ثبتهای حسابداری استاندارد و کنترلهای مربوط به ثبتهای حسابداری غیراستاندارد را ارزیابی می‌کند. برای مثال، پردازشها و کنترلهای خودکار ممکن است خطر اشتباه را کاهش دهد، اما بر خطر نقض چنین پردازشهای خودکار توسط افراد (برای مثال، از طریق تغییر مبالغی که به طور خودکار وارد دفتر کل یا سیستم گزارشگری مالی می‌شود) ممکن است تأثیر نداشته باشد. افزون بر این، هنگامی که از فناوری اطلاعات برای انتقال خودکار اطلاعات استفاده می‌شود، ممکن است شواهد اندک یا نامشهودی از این مداخله در سیستمهای اطلاعاتی وجود داشته باشد.
حسابرس همچنین از نحوه اصلاح پردازش نادرست معاملات (برای مثال، وجود پرونده اقلام معلق خودکار و نحوه عمل واحد مورد رسیدگی برای اطمینان یافتن از حل و فصل به موقع اقلام معلق) و همچنین چگونگی اصلاح موارد نقض سیستم یا کنترلها، شناخت کسب می‌کند.
حسابرس از سیستم اطلاعاتی مرتبط با گزارشگری مالی واحد مورد رسیدگی متناسب با شرایط آن شناخت حاصل می‌کند. این امر شامل کسب شناخت از نحوه شروع معاملات در فرایندهای تجاری واحد مورد رسیدگی است. فرایندهای تجاری یک واحد مورد رسیدگی، فعالیتهای طراحی شده برای توسعه، خرید، تولید، فروش و توزیع محصولات و خدمات آن، حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات و ثبت اطلاعات، شامل اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی است.
حسابرس باید از نحوه اطلاع‌رسانی درباره وظایف و مسئولیتهای گزارشگری مالی و موضوعات با اهمیت مرتبط با گزارشگری مالی توسط واحد مورد رسیدگی شناخت کسب کند. اطلاع‌رسانی شامل فراهم نمودن شناختی از وظایف و مسئولیتهای افراد درارتباط با کنترلهای داخلی حاکم بر گزارشگری مالی است و ممکن است به شکل دستورالعمل باشد. این امر شامل میزان شناخت کارکنان از ارتباط فعالیتهای خود در سیستم اطلاعاتی گزارشگری مالی با کار دیگران و شیوه‌های گزارشگری موارد استثنا به رده بالاتر مناسب در داخل واحد مورد رسیدگی است. کانالهای باز اطلاع‌رسانی می‌تواند این اطمینان را فراهم کند که موارد استثنا گزارش و پیگیری شده است. شناخت حسابرس از اطلاع ‌رسانی مربوط به گزارشگری مالی شامل اطلاع‌ رسانیهـای بین مدیران اجرایی و هیئت مدیره، بخصوص کمیته حسابرسی و همچنین اطلاع ‌رسانیهای برون سازمانی، مانند اطلاع ‌رسانی به مقامات قانونی، می‌شود.
۲-۱۶- فعالیتهای کنترلی

که در آن :
تعداد زیر مجموعه‌های سئوال‌های پرسشنامه یا آزمون = J
واریانس زیر آزمون Jام S_j² =
واریانس کل پرسشنامه یا آزمون S² =
بنابراین به منظور اندازه‌گیری قابلیت اعتماد، از روش آلفای کرونباخ و با بهره گرفتن از نرم‌افزار Spss انجام گردیده است.

بنابراین در این تحقیق به منظور اندازه‌گیری قابلیت اعتماد، از روش آلفای کرونباخ و با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS انجام گردیده است. بدین منظور یک نمونه اولیه شامل ۱۴ پرسشنامه برای کل سوالات پیش‎آزمون گردیدکه عدد ۹۲۵/۰٫ درصد به دست آمد. سپس با بهره گرفتن از داده‌های به دست آمده از این پرسشنامه‌ها و به کمک نرم‌افزار آماری SPSS میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که برای کل سئوالات سرمایه‎های فکری (هر سه سرمایه انسانی، ساختاری و رابطه‎ای روی هم) و عملکرد عدد ۹۲۵% .درصد بدست آمد. این اعداد نشان‎دهنده آن است که پرسشنامه مورد استفاده، از قابلیت اعتماد و یا به عبارت دیگر از پایایی لازم برخوردار می‌باشد.
۳-۷- جامعه و نمونه آماری
۳-۷-۱- جامعه آماری
یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد. (آذر و مومنی، ۱۳۸۳: ۵)
۳-۷-۲- جامعه آماری در این تحقیق کل
جامعه آماری در این تحقیق کلیه مدیران و کارشناسان ستادی و رئیس ،معاونین، وکارمندان ارشد شعب بانک قوامین دراستان تهران که ۲۰۰ و تعداد نمونه ۷۰ نفر می‌باشند.
۳-۷-۳- قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق ادارات ستادی و شعب بانک قوامین استان تهران می‌باشند.
۳-۶-۴) قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این پژوهش ۱۸ ماه می باشد که از اوایل تیر ماه سال ۹۰ شروع واواسط دی ماه ۹۱ پایان یافت و دوره جمع آوری پرسشنامه حدود سه ماه بوده است.
۳-۷-۴) نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه
نمونه، یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد. (سکاران، ۱۳۸۱: ۲۹۵) یا به عبارت دیگر، تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشد را نمونه گویند. (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۳)
در این تحقیق از آن جایی که جامعه مورد نظر که همان مدیران و کارشناسان ستادی و صفی (شعب ) بانک قوامین استان تهران است محدود در نظر گرفته شده است، بنابراین، جهت محاسبه حجم نمونه مورد نیاز برای پژوهش از رابطه زیر استفاده گردیده است.

که در آن
P: برآورد نسبت صفت متغیر، (۵/۰ = P)
Z: مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد، (  )
: مقدار اشتباه مجاز، (۰۸/۰ =  )
N : حجم جامعه محدود=۲۰۰
مقدار P برابر با ۵/۰ در نظر گرفته شده است. زیرا اگر ۵/۰ = P باشد، n حداکثر مقدار ممکن خود را پیدا ‌می‌کند. این امر سبب می‌شود که نمونه به حد کافی بزرگ باشد. (آذر و مومنی، ۱۳۸۰).
بنابراین، حجم نمونه مورد نیاز پژوهش عبارت است از :
۷۰=n
۳-۷-۵- روش‎های نمونه‌گیری
در این تحقیق، به دلیل این که تعداد جامعه آمار مشخص می‎باشد و شانس برای انتخاب شدن با هم یکسان است، لذا از روش نمونه‎گیری تصادفی ساده استفاده می‎شود.
۳-۸- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
روش های آماری مورد استفاده:
الف) آمار توصیفی
به منظور تلخیص داده‌های جمعیت شناختی و مولفه‌های اصلی تحقیق از آمار توصیفی از قبیل جداول فراوانی و نمودار استفاده شده است.
ب)آمار استنباطی:
الف)آزمون توزیع جفت نمونه ای
در تحلیل بخش اول آزمون مقایسه میانگین دو جامعه مورد استفاده قرار می گیرد. برای آزمون میانگین دو جامعه، لازم است ابتدا بررسی شود آیا واریانس دو جامعه برابرند یا خیر. به عبارت دیگر، آزمون تساوی واریانس ها مقدم بر آزمون تساوی میانگین ها است. جهت آزمون تساوی واریانس ها از آزمون لوین^[۶۰] استفاده می کنیم. در آزمون لوین نیازی نیست که توزیع داده ها نرمال باشد. در این آزمون تساوی فرضیه صفر تساوی همه واریانس های گروه های مختلف (k گروه) است.
در هنگامی که نمونه یکسان نباشد نیز می توان از آزمون لوین سود جست. آماره لوین، F (فیشر) با (k-1) درجه آزادی برای صورت و (n1+n2+…+nk-k) است.
آزمون t جهت آزمون تساوی میانگین دو جامعه، در دوحالت تساوی و عدم تساوی واریانس دو جامعه مورد نظر، محاسبه می شود. در حالت تساوی واریانس ها از رابطه زیر برای محاسبه آماره t استفاده می کنیم:
که در این حالت درجه آزادی برابر با   است.
در حالت عدم تساوی واریانس ها آماره t و درجه آزادی از رابطه زیر بدست می آید.
X و S به ترتیب میانگین و انحراف معیار نمونه و n تعداد نمونه است. ثابت می‌شود در صورتی‌که حجم نمونه زیاد باشد (n>30) آماره آزمون دارای توزیع نرمال استاندارد خواهد بود. از این‌رو ناحیه رد و قبول  (برای سطح اطمینان ۹۵% ) بصورت زیر است:

ب- مبارزه با قاچاق
ج- مبارزه با منکرات و فساد
د- پیشگیری از وقوع جرم
ه- کشف جرایم
و بازرسی و تحقیق
ز حفظ آثار و دلایل جرم
ح- دستگیری متهمین و مجرمین و جلوگیری از فرار و اختفای آنها.
ط- ابلاغ و اجرای اوراق و تصمیمات قضایی
واحدهای اجرا کننده وظایف قضایی ناجا:
الف) واحدهای انتظامی تخصصی
مرجع انتظامی مبارزه با مواد مخدر ( پلیس مبارزه با مواد مخدر)
مرجع انتظامی مبارزه با قاچاق کالا و جرایم اقتصادی( بخشی از پلیس آگاهی)
مرجع انتظامی مبارزه با منکرات و مفاسد اجتماعی ( بخشی از پلیس امنیت اخلاقی)
ب) واحدهای انتظامی عمومی
انجام بخش قابل توجهی از وظایف مذکور در ساختار نیروی انتظامی بر عهده کلانتری ها و پاسگاه ها است. این واحدها در بین سایر واحدهای ناجا از اهمیت خاصی برخوردارند. این واحدها صلاحیت دارند برابر مقررات در خصوص انجام کلیه وظایفی که بر طبق قانون به عنوان ضابط قوه قضاییه به عهده نیروی انتظامی است، اقدامات لازم را انجام دهد. ” گفتنی است این مراجع( کلانتری ها و پاسگاه ها) صلاحیت اقدام در خصوص کلیه جرایم را دارند به استثنای جرایمی که طبق قانون خاص، صلاحیت اقدام در خصوص آنها به عهده مرجع دیگری محول گردیده است. به عنوان مثال، اقدام در مورد جرایم مواد مخدر، قاچاق کالا و جرایم منکراتی در صلاحیت مراجع انتظامی اختصاصی پیش بینی شده در ناجا می باشد. البته این به آن معنا نیست که مرجع انتظامی عمومی( کلانتری و پاسگاه) نباید در خصوص این ماموریت ها مداخله نمایند، بلکه این مراجع در سطح حوزه استحفاظی خود در صورت برخورد با چنین جرایمی باید اقدامات مقدماتی را انجام و بلافاصله مراتب را جهت اقدامات نهایی به مراجع انتظامی تخصصی اعلام نمایند".^[۲۲]
مراجع انتظامی که در نیروی انتظامی در حال حاضر وظایف مذکور در ذیل بند ۸ ماده ۴ قانون ناجا را بر طبق مقررات نیروی انتظامی بر عهده دارند، عبارتند از : ۱- پلیس پیشگیری( کلانتری ها و پاسگاه ها) ۲- پلیس آگاهی ( شامل مبارزه با کالای قاچاق- مبارزه با جرایم رایانه ای- مبارزه با جرایم اقتصادی و مبارزه با جرایم جنایی) ۳- پلیس مبارزه با مواد مخدر۴- پلیس اطلاعات و امنیت عمومی( شامل اطلاعات – مبارزه با مفاسد اجتماعی)
روسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان
در تاریخ ۱۶/۱۱/۱۳۶۴ قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تصویب گردید و وظایف سازمان در ماده ۳ به این ترتیب معین گردید.
اداره کلیه امور مربوط به زندان ها، بازداشتگاه ها و مراکز اقدامات تامینی و تربیتی کشور و مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی وابسته به آنها چنانچه جرمی در داخل زندان توسط زندانیان واقع شود وفق ماده ۱۷۲ فصل ششم تخلفات و تنبیهات داخل زندان موضوع آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب ۲۶ تیرماه ۱۳۸۰ قوه قضاییه ( لازم الاجراء از تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۳۸۰) با اصلاحیه های بعدی، رئیس یا معاونت قضایی زندان با توجه به دلایل قانونی موظف هستند تا ضمن تهیه گزارش مراتب را جهت رسیدگی به مقامات قضایی ارائه و تا حصول نتیجه قضیه را پیگیری نمایند. نکته ای که قابل توجه و امعان نظر می باشد، این است که اگر زندانی در حال مرخصی یا اعزام به دادگستری یا بیمارستان یا سایر اماکن دیگر طبق دستور قبلی از مبادی ذیصلاح باشد در این موقعیت مرتکب جرمی شود در این صورت ضابطان عام دادگستری صلاحیت رسیدگی جهت پیگیری موضوع مطروحه را پیدا خواهند کرد. ^[۲۳]
۳-مأمورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط خاص دادگستری محسوب می شوند.
این قانون در مورخ ۱/۱۰/۱۳۷۱ تصویب شده و آئین نامه اجرایی مربوط به آن در مورخه ۳۰/۳/۱۳۷۲ به تصویب فرمانده معظم کل قوا رسیده است. برابر آئین نامه اجرائی قانون حمایت قضایی از بسیج افرادی که دارای مجوز از نیروی مقاومت بسیج هستند در صورت برخورد با جرایم مشهود و عدم حضور ضابطین دیگر و یا عدم اقدام به موقع آنها و یا اعلام نیاز آنان به منظور جلوگیری از امحاء آثار جرم و فرار متهم و تهیه و ارسال گزارش به مراجع قضایی اقدامات قانونی لازم به بعمل می آورند. اعضاء بسیج و سپاه شرکت کننده در این ماموریت بایستی دارای شرایط ذیل باشند:
الف- گذراندن دوره آموزشی لازم به تشخیص رده ذی ربط بسیج.
ب- دارا بودن سلامت جسمی در حد اجرای ماموریت محوله و دارابودن سلامت روانی.
ب- مجوز مخصوص، کلیه ضابطین دادگستری و مراجع نیروی انتظامی مکلفند در صورت ارجاع گزارش و یا تحویل متهم از سوی مسئولین مجاز رده های مقاومت بسیج ، متهم را تحویل گرفته و گزارش بسیج را ضمیمه مدارک ارسالی به مراجع قضایی نمایند.
۴- سایر نیروهای مسلح در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند.
مانند مواردی که قوای نظامی در سال های اخیر ماموریت تعقیب قاچاقچیان مواد مخدر را در مرزهای شرقی و جنوبی کشورپیدا کردند.
۵-مقامات و مامورینی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند.
قوانینی به مناسبت های مختلف افرادی را به عنوان ضابط دادگستری معرفی کرده اند یا گزارش آنها را در حکم گزارش ضابطین شناخته اند که به مواردی از آنها در ذیل اشاره می گردد.
الف- ماده ۵۴ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع، مصوب ۳۰/۵/۱۳۴۶ با اصلاحات بعدی
ب- ماده ۱۹ قانون صید و شکار مصوب سال ۱۳۴۶
ج- قانون مجازات مرتکبین قاچاق سال ۱۳۱۲ در مورد وصول مالیات دولت
د- ماده ۳۲ قانون سازمان بنادر و کشتیرانی مصور سال ۱۳۴۸
ح- ماموران شهرداری موضوع ماده ۷ قانون حفظ و گسترش فضای سبز مصوب ۳/۳/۱۳۵۹
خ- تبصره ۲ ماده ۱۰ قانون سازمان برق ایران مصوب ۱۹/۴/۱۳۴۶
ز- ماده ۳۲ قانون هواپیمایی کشوری مصوب ۱/۵/۱۳۲۸ ( فرمانده هواپیما در مواقعی که جرمی در هواپیما به وقوع بپیوندد).
ز- ماموین پست و تلگراف- بازرسان و کارشناسان موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران- مامورین بنادر و گمرکات و سرحدی- بازرسان سازمان تامین اجتماعی- مامورین وصول عایدات و کشف قاچاق- کارکنان وزارت نیرو و کارکنان وزارت کشاورزی پس از اخذ ابلاغ مسئولیت از وزیر کشاورزی و نیرو- مامورین محیط زیست- بازرسان کار و کارشناسان بهداشت کار- مامورین جنگلبانی و غیره.
از بین پنج گروه فوق تنها نیروی انتظامی است که به طور مطلق و بدون قید و شرط عنوان ضابط دادگستری را دارد و همه وظایف را عهده دار است. و به همین جهت این دسته از مامورین را ضابط عام قوه قضاییه نامیده اند و دسته های دیگری که فقط در یک قسمت عنوان ضابطی را دارند ضابط خاص شمرده‌اند^[۲۴].
قانون آیین دادرسی کیفری جدید سال ۱۳۹۲، ضابطان دادگستری را به دو دسته تقسیم کرده است. یک دسته ضابطان عام و دسته‌ای دیگر ضابطان خاص؛
۱-ضابطان عام: ضابطانی هستند که وظایف و اختیاراتشان به جرایمی معین یا شرایطی خاص نیست. به عبارت دیگر، ضابطینی که صلاحیت عام برای دخالت در هر جرمی را دارند. بند (الف) ماده ۲۹ آیین دادرسی کیفری «فرماندهان، افسران و درجه‌داران آموزش‌دیده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران» را یکی از ضابطان دادگستری اعلام می‌کند. «کارکنان وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند؛ اما تحت نظارت ضابطان مربوط در این مورد انجام وظیفه می‌کنند و مسئولیت اقدامات انجام شده در این رابطه با ضابطان است» ضابطان دادگستری با توجه به وظایف و اختیاراتی که دارند باید آموزش‌های لازم در این زمینه را طی کرده باشند وقانون آیین دادرسی کیفری با پیش‌بینی این موضوع، قلمرو ضابطان عام را به کارکنان آموزش‌دیده‌ی نیروی انتظامی محدود کرده است و از این‌رو به انتقاداتی که درباره‌ی شناسایی کلیه کارکنان نیروی انتظامی به عنوان ضابط عام دادگستری وارد شده بود، پاسخ گفته است. ^[۲۵]

۲- ضابطان خاص: ضابطانی هستند که صلاحیت دخالت ایشان محدود به جرایمی خاص یا شرایطی معین است که بدون تحقق آن، حق مداخله و اقدام ندارند. قانون آیین دادرسی کیفری در بند (ب) ماده۲۹، چهار دسته از ضابطان خاص را نام برده است که عبارتنداز‌:
رؤسا، معاونان و مأموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان،مأموران وزارت اطلاعات،مأموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول شود، ضابط محسوب می شوند.
مطابق ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری جدید ، احراز عنوان ضابط دادگستری، که علاوه‌ بر تشکیلات نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، افراد زیادی خارج از این نیروها را نیز در برمی‌گیرد، منوط به فراگیری مهارت‌های لازم با گذراندن دوره‌های آموزشی زیر نظر مرجع قضایی مربوط و تحصیل کارت ویژه ضابط دادگستری است. به منظور ایجاد ساختار مناسب و کنترل‌های قانونی پیش‌بینی شده برای نظارت بر عملکرد ضابطان دادگستری، «دادستان مکلف است که به طور مستمر دوره‌های آموزشی حین خدمت را جهت کسب مهارت‌های لازم و ایفاء وظایف قانونی برای ضابطان دادگستری برگزار نماید». (تبصره ۱ ماده ۳۰ قانون آیین دادرسی کیفری)
د)ضابطین نظامی
ضابطین نظامی طبق ماده یک قانون دادرسی نیروهای مسلح مصوب سال ۱۳۶۴ رسیدگی به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح در صلاحیت دادگاه نظامی است.
تبصره ماده یک قانون مذکور مقرر می دارد:« منظور از جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی انتظامی بزه‌هایی است که اعضاء نیروهای مسلح در ارتباط با وظایف و مسئولیت های نظامی و انتظامی که طبق قانون و مقررات به عهده آنان است مرتکب گردند».

فشار دادن به سمت بالا تا ارتفاع شانه

۲۰ کیلو گرم نیرو

بلندکردن تا قسمت بالای قفسه

(آئین نامه بهداشتی حمل دستی بار)
جدول شماره۴-۳(حدود مجاز توصیه شده در خصوص نیروی کشیدن و هل دادن بار در راستای عمودی )
- حداکثر وزن بار در کارهای نشسته برای مردان و زنان به ترتیب ۵ و ۳ کیلوگرم می باشد

سایر ریسک فاکتورهای مربوط به حمل بار عبارتند از:
غیر قابل مهار بوده ویا گرفتن آن با دست به سختی انجام شود مانند داشتن لبه های تیز و سطوح لغزنده
در جایی قرار گرفته باشد که گرفتن و یا دستکاری آن در فاصله ای دورتر از تنه انجام گیرد و یا سبب خمش و چرخش تنه شود.
تکرار و سرعت عمل حمل بار و جابه جایی آن بیش از حد توانایی کارگر باشد
هرگونه خم شدن و چرخش (توام) در خارج از حدود تحمل همراه یا بلند کردن دستی کالا
اعمال نیروی بیش از اندازه؛ شامل نیروی چنگش، گیرش، فشار یا وزن بار برای بلند کردن، هل دادن، کشیدن، حمل یا نگهداشتن بار میباشد. ضمنا، هنگام کار با تجهیزات و یا ابزار مرتعش و نیز تجهیزات بی ثبات، نیرو تمایل به افزایش پیدا می کند.
۴-۶-۳ بررسی روش‌های حمل دستی کالا
در محیط ‌هــای کار بــه علت وجــود عوامــل مخاطــره آمیز گوناگون امکان بروز بیماری‌های شغلی امری ثابت شده است. در بین صدمات و عوارضی که سلامت شاغلین را تهدید می‌کند برخی از بیماری‌ها جزء بیماری‌های مرتبط با کار می‌باشند که از جمله مهمترین این دسته از بیماری‌ها عوارض اسکلتی عضلانی می‌باشند، که به شکل اختصاصی تر آنرا تحت عنوان (WMSDs) بیان می‌کنند. از بین ریسک فاکتور‌های مهم (WMSDs) می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
لف) وضعیت استقرار بدن حین انجام کار
ب) میزان نیروی اعمال شده از طرف اندام‌ها
ج) انجام فعالیت‌های تکراری
از بین صدمات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار که باعث کاهش توانمندی افراد و بالطبع افت راندمان شغلی می‌شود می‌توان کمر درد (LBP) وعوارض ـ مچ دست خصوصا (CTS , CTD) را نام برد.
شکل شماره۴-۱۱(بلند کردن صحیح محصول)
نحوه صحیح خم شدن، بلند کردن و حمل اشیاء
-همواره کارگران مزرعه توت فرنگی از ناحیه زانوها در حالی که کمر خـود را صــاف نگاه داشته اید خم شوید. هیچ گـاه از نـاحـیـه کـمر خـــم ,نشوند.
-اجسام سنگـین تر از ۱۰ کیلو را بلند نکنند. هـیـچ گاه جسم سنگینی را بالاتر از سطح کمر نیاورند.
- پـاهـا را انـدکی از یکدیگر فاصله داده تا روبروی جـسـم قـرار گـیــرید. عضلات شکم را سفت و منقبض کـنـیـد و بـااستفاده از عضلات پا جسم را از زمین بلند کنید. سپـس زانوها را به آرامی صاف کنید.
- هنگام حمل بسته آن را تا حد ممکن نزدیک بـدن نگاه داشته و بازوها را خم نگاه دارید. عـضلات شـکم را سفت و به آهستگی گام بردارید.همیشه بین هل دادن اجسام سنگین و یا کشیدن آنها، گـزیـنـه هـل دادن را انتخاب کنید.( آئین نامه بهداشتی حمل دستی بار)
۴-۷ چرخه محصول:
۴-۸ مکانیزاسیون پس از برداشت:
شکل شماره۴-۱۲( سورتینگ)
پیش خنک کاری، سورتینگ، انتقال به انبار و سردخانه، تیمارهای پس از برداشت، بستهبندی،حمل به بازار مصرف.
۴-۸-۱پیش خنک کاری:
دمای میوه ها و سبزیجات درهنگام برداشت معمولا نزدیک به دمای محیط میباشد. در این دما سرعت تنفس محصول بالا بوده و در نتیجه عمر نگهداری محصول کوتاه میگردد. توتفرنگی از جمله میوههایی میباشد که بایستی بلافاصله بعد از برداشت خنک شوند. بهطور کلی پیش خنک کاری به خنک کردن محصول بعد از برداشت تا قبل از حمل و نقل، انبارداری، بستهبندی و … اطلاق میشود. از جمله اهداف پیش خنک کاری کنترل بهتر آفات و امراض، کاهش تنفس و کاهش افت وزن و کیفیت محصول میباشد. روش مورد استفاده در پیش خنک کاری بستگی به نوع محصول دارد. روش های مختلف پیش خنک کاری شامل خنککردن با هوای تحت فشار، خنک کردن در اتاق، خنک کردن درخلا، خنک کردن با آب، خنک کردن با یخ و خنک کردن به وسیله تبخیر است. در حال حاضر بهترین روش برای پیش خنک کاری توتفرنگی، استفاده از هوای تحت فشار است.( اثنی عشریو همکاران۱۳۸۷)
۴-۸-۲ سورتینگ:
درجهبندی و اندازهبندی میوه ها باعث افزایش بازارپسندی و عمر قفسهای آنها میشود. تشخیص میوه های آسیبدیده و جداسازی آنها، دستهبندی میوه ها بر اساس رنگ و اندازه، از فرآیندهایی هستند که میتوانند در مورد توتفرنگی مکانیزه شوند(لیمینگ و زانگ۲۰۱۰).
۴-۸-۳ انبار و سردخانه:
انبارها و سردخانهها شرایط مناسب برای نگهداری مجصولات کشاورزی را فراهم میسازند. بدین وسیله فساد محصول به حداقل میرسد و امکان عرضه محصول در هنگام مناسب فراهم میشود. شرایط انبار کردن محصولات باید متناسب با نوع محصول، میزان مقاومت به سرما و خصوصیات ژنتیکی آنها باشد. شرایط قبل از برداشت نیز در انبار کردن محصولات موثر است. در حالت کلی اثرات متقابل محصول و عوامل محیطی، تامین شرایط مناسب برای انبارداری محصول را مشکل میسازد اما میتوان از عوامل زیر بهعنوان عوامل محیطی موثر در عمر انباری محصولات یاد کرد: دما، رطوبت نسبی، ترکیب گازها، جریان هوا، تهویه و فشار هوا .
امروزه برای افزایش عمر انباری محصولات، از انبارهای دارای اتمسفر کنترل شده^[۶] و انبارهای با اتمسفر تغییر یافته^[۷] استفاده میکنند. در این انبارها از اتمسفری استفاده میشود که ترکیب آن از نظر اکسیژن و دیاکسیدکربن با هوای معمولی تفاوت دارد و بدینوسیله با کاهش سرعت تنفس، عمر نگهداری محصول بالا میرود. اتمسفر تغییریافته را گاهی مترادف با اتمسفر کنترل شده بهکار میبرند. ولی غلظت گازها در آن به دقت روش اتمسفر کنترل شده تنظیم نمیشود. استفاده از این نوع انبارها میتواند یک رویکرد جدید برای نگهداری توتفرنگی باشد. نکته حائز اهمیت در این فناوری های پیشرفته، استفاده از انواع سنسور ها برای پایش محیط انبار و همچنین طراحی کنترلر مناسب برای تنظیم دما، رطوبت و غلظت گازهای داخل انبار است( اثنی عشریو همکاران۱۳۸۷). فناوری نگهداری میوه در شرایط مطلوب در قفسه عرضه به مشتری در خرده فروشی ها مرحله دیگری است که از اهداف این پروژه خارج است.
۴-۸-۴ تیمارهای بعد از برداشت:
میوه توت فرنگی یکی از محصولات سریع فاسد شونده و حساس به آسیبهای مکانیکی و زوال فیزیولوژیکی بوده و دارای سرعت متابولیسم و تخریب سریع در طول مدت زمان نسبتاً کوتاه میباشد. توت فرنگی دارای عمر انباری کمی بوده و نمیتوان آن را برای مدت زمان طولانی نگهداری کرد. در این راستا بعضی تیمارها برای افزایش عمر پس از برداشت محصول و حفظ کیفیت توت فرنگی مورد استفاده قرار میگیرند(لیمینگ و زانگ۲۰۱۰). استفاده از مواد شیمیایی مانند نیتریک اکسید، پوتریسین و متیل سیکلوپروپن، پرتو دهی با UV-C ، التراسوند و … میتواند از جمله این تیمارها باشد. تحقیقات نشان داده است که پرتو دهی با UV-C در کنترل پوسیدگی خاکستری و افزایش کیفیت پس از برداشت توت فرنگی رقم سلوا موثر بوده است(مقومی و همکاران۱۳۸۸) . همچنین نتایج خوبی از اثر نیتریک اکسید و پوتریسین بر خواص کیفی و عمر پس از برداشت میوه توت فرنگی رقم سلوا گزارش شده است (عبداللهی و همکاران۱۳۸۹).
۴-۸-۵ بستـهبندی:
دو کارکرد اصلی بستهبندی عبارتند از: قرار دادن محصول در ظروف مناسب برای جابجایی، حفظ کیفیت محصول به هنگام بازاریابی و انبارداری. همچنین با بستهبندی میتوان از از آسیب مکانیکی و افت وزنی محصول نیز جلوگیری کرد. بسته باید طوری طراحی شود که محصول در داخل آن ثابت بوده و در طول حمل و نقل دچار لرزش و جابجایی نشود (اثنی عشری و زکائی خسروشاهی ۱۳۸۷). با بستهبندی میتوان اتمسفر اطراف محصول را طوری تغییر داد که شرایط مطلوب برای افزایش عمر قفسهای محصول مهیا شود. امروزه این شرایط با بستهبندی با اتمسفر تغییر یافته^[۸](MAP) فراهم میشود. در این روش پس از قرار دادن محصول در پوشش مناسب، هوای اطراف محصول با پوشش گازی دیگری جایگزین میشود (سندهیا ۲۰۱۰). روش بسته بندی با اتمسفر تغییر یافته را میتوان چنین تعریف کرد: یک تغییر در ترکیب گازهای اطراف محصول بستهبندی شده با لایه های پلاستیکی و پلیاتیلنی که از طریق تنفس و تعرق ایجاد میشود. در برخی موارد برای تسریع در دستیابی به مقادیر مطلوب اکسیژن و دیاکسیدکربن، بسته را به یک پمپ خلا وصل میکنند تا هوای داخل بسته را خارج نموده و مقادیر دلخواه ترکیب گازی را به داخل بسته تزریق نمایند (اثنی عشری و همکاران ۱۳۸۷). نتایج مطالعات محققان نشان داد که بستهبندی در اتمسفر تغییریافته به میزان قابل توجهی از کاهش وزن و پوسیدگی رقم سلوا توتفرنگی جلوگیری نموده و دیاکسیدکربن بالای داخل بسته ها، باعث حفظ سفتی و رنگ قرمز میوه و قهوهای شدن کاسبرگ گردید(مقومی و همکاران۱۳۸۸).
۴-۸-۶ حمل و نقل:
روش حمل و نقل محصولات اهمیت فراوانی در ایمنی و حفاظت از آسیبهای ناشی از نقل و انتقال روی میوه و سبزی دارد. حفظ کیفیت محصول در هنگام حمل و نقل به نوع محصول، سرعت حمل، شرایط بستهبندی و روش انتقال دارد. برای حمل محصولات به مسافتهای دوردست از کامیونهای مجهز به سردخانه استفاده میشود. انتخاب نوع بسته و روش بستهبندی، چیدمان بسته ها، استفاده از انواع بالشتکهای ضربهگیر در داخل و بین بسته ها، نوع سردخانه و ایجاد شرایط اتمسفر کنترل شده در کانتینر میتواند زمینه مطالعه در مورد حمل و نقل توتفرنگی باشد. (اثنی عشری و همکاران ۱۳۸۷).
۴-۸-۷ اقتصـا د:
ایران در حدود ۱/۰ درصد سطح زیر کشت جهانی را در اختیار داشته و از این نظر مقام بیستویکم را در بین کشورهای جهان دارا میباشد . مناطق عمده تولید کننده این محصول در ایران به ترتیب استانهای کردستان، مازندران، گلستان، تهران و منطقه جیرفت میباشند که بخش عمده تولید (در حدود ۸۵ درصد) در استان کردستان صورت میگیرد. بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان جهاد کشاورزی، ۹۵ درصد این محصول در فضای باز تولید میشود و زمان عرضه به بازار در دو بازه زمانی اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد و اواسط شهریور تا اواسط آبان ماه میباشد. پنج درصد مابقی محصول به شکل گلخانهای تولید میشود(اثنی عشری و همکاران ۱۳۸۷).
۴-۹ چرخه بازار:
شکل شماره۴-۱۳( چرخه بازار)
۴-۱۰ جایگاه محصول توت فرنگی در جهان و ایران:
توت فرنگی در همه نقاط کشت پذیر کره زمین،از قطب شمال تا مناطق گرم استوا کاشته می شود،تولید سالانه توت فرنگی در جهان به طور مستمر رشد کرده و در بیست سال گذشته به دو برابر رسیده است و در حال حاضر نیز تولید آن بیش از سه میلیون تن می باشد.بیشترین تولید در نواحی نیم کره شمالی با ۹۸ درصد می باشد.اما در نیم کره جنوبی شرایط اقلیمی مانع بزرگ برای افزایش و توسعه توت فرنگی ها است.آمریکا نقش برجسته ای در کل تولید دارد و تقریباً ۲۰ درصد از تولید جهان را به خود اختصاص  داده است و به دنبال آن اسپانیا،ژاپن لهستان ،و کره قراردارد. تولید در ایالت متحده ۷۶۰۰۰۰ تن بعد از آن اسپانیا با تولیدی بیش از ۳۲۸۰۰۰تن ،ژاپن ۲۰۸۰۰۰ تن لهستان ۱۸۹۰۰۰ تن ایتالیا ۱۸۰۰۰۰ و جمهوری کره ۱۷۵۰۰۰ تن می باشد.بالاترین میزان تولید توت فرنگی در واحد سطح مربوط به اسپانیا با میانگین ۴۲ تن در هکتار و در مقام دوم آمریکا با ۷/۴۰ تن در هکتار می باشد.در مراتب بعدی لهستان با پایین ترین میزان تولید در چین به سرعت افزایش می یابد و حدوداً بیش از دو هزار هکتار سطح زیر کشت دارد.با تولید ۲۰ هزار تن عمده مزارع خیلی کوچک ۰۷/۰تا ۲/۰ هکتار و مدیریت مزرعه بوسیله دست انجام میگیرد.ایران با سطح زیر کشت ۲۵۸/۳ هکتار و تولیدی بیش از ۲۱ هزار تن با مدیریت مزرعه ای مشابه چین، سطح زیر کشت میزان تولید بیشتری در واحد سطح دارد.(قنبری،محمدرضا۱۳۸۹)
۴-۱۰-۱ سطح زیر کشت و میزان تولید توت فرنگی در نه کشور عمده تولید کننده جهان :

• Nowatzki Timothy, M. Jon. Tollefson. J. Bailey. B. Theodore. (2002). Effects of row spacing and plant density on corn rootworm, Emergence and damage potential to corn. Journal of Economic Entomology. Vol. 95: 570- 577

• O,Neill, P.,M. J.,F. Shanahan. J.,S. Schepers and B.,C. Caldwell. 2004. Agronomic responses of corn hybrids from different eras to deficit and adequate levels of water and nitrogen. Agron. J. 96:1660- 1667.

• Ogren, E. 1988. Suboptimal nitrogen status sensitizes the photosynthetic apparatus in willow leaves to long term but not short- term water stress. Photosynthesis Res. 18:263- 275.

۸۷-ok tem;A.G.and A.oktemو ۲۰۰۵ EffecT OF nitrogen and intra row spaces on sweet corn ear characteristics.Asian Journal OF Phant scienece(4):364

• Onken, A.,B. C.,W. Wendt., W.,A. Payne, and M.,C. Drew. 1992. soil phosphorus availability and pearl millet water use efficiency. Crop Sci. 32:1010- 1015.

• Pandey, R.,K. G.,W. Maranville. and A. Admou. 2000. Deficit irrigation and nitrogen effects on maize in a sahelian environment. I. grain yield and yield components. Agric. Water Management. 41: 1-13.

• Papasty Lianou, I. 1995. Yield components in relation to grain yield losses of barleyfertilized with nitrogen European journal to agronomy. Vol. 4. No. 1. p: 55-63. Abington J.,B. and M.,J. Luminea. Sorghum News letter. Vol, 11. 1968

• Patil, N., D. and R., N. Adsuler. 1985. Influence of N on yield and quality of sorghum.

• Raun, W.,R. and G.,V. Jonson. 1999. Improving nitrogen use efficiency for cereal production. Agron. J. 91: 357- 363.

• Reiad, M.,S. M.,S. Hakeem. M., A. Hamada. and S., O., M. Abdullah. 1992. Response of fodder sorghum growth to different nitrogen fertilizers under siva oasis conditions. Annals of Agri. Sci. Moshtohor. 33: 637- 646.

۹۴.Shepel, N. and M.,L Aristar khova. 1982. Effect of stand density on variation onquantitative characters of hetrotic hybrid of grain sorghum Russian jomal of agriculture true research .No.124,44-47(abstract).

• Singer, J.,W. M.,H. Weiddnhoeft. and E.,C. Brummer. 2003. Tall fescue response to nitrogen and harvest date for stockpiled grazing in the upper Midwest. Availableat Online Crop management doil: 10. 1094/cm-2003-0904-01-RS.

• Singh, v. s.,s. verma and y.,p. yoshi. 1989. effect of nitrogen fertilization on yield and quality of multicut tropical forage . herb. Abst. 59(10):392.

• Smiciklas, K.,D. and F.,E. Below. 1992. Role of nitrogen from in determining yield of field grown maize. Crop Sci. 32: 1220- 1225.Cycles. 13: 647- 662.

۹۸.Soratto, R.,E. T. Lima. S. Benetoli. C. Boaro and A. Cataneo. 2004. Nitrogen fertilization of panicum cultivars (Panicum dichotomiflorum Michx.): biochemical and agronomical aspects. Sci. Agric. 61(1): 82- 87.
۹۹.Springer, T.,L. C.,M. Taliaferro, and J.,A. Hattey. 2005. Nitrogen source and rate effects on production of Buffalograss forage growth with irrigation. Crop Sci. 45: 225- 233.
۱۰۰-Te tio_kaghoو F.و and F.P. Garder.1998b.Responses OF maize to Phant P.pulation density.II Reproductive developmentو and yeild adjustment.agron.T.n:935-940
۱۰۱.Ul- Haq, L. and A. Ullah Jan. 2001. Effect of different nitrogen levels and time of irrigation on the fodder yield of sorghum (sorghum bicolor L.). Online Gournal of Biological Sci. 1(5): 346- 348.
۱۰۲.Viests, F.,G. 1962 Fertilizer and the efficient use of water. Adv. Agron. 14: 233- 264Draycott, A.,P. 2006. Sugar beet. First edition. Blackwell Publishing. 474p
۱۰۳.Westerman, R.,L. K. Boman, W.,R. Raun, and G.,V. Johnon. 1994. Ammonium and nitrogen in soil profiles of long term winter wheat fertilization experiments. Agron. J. 86: 94- 99.
پیوست
نحوه تعیین میزان کود مصرفی برای هر تراکم و توزیع کود در کرت ها به روش محلول پاشی:

این طرح آزمایشی شامل ۴ کرت اصلی و ۳ کرت فرعی در ۳ تکرار بود.بنابرین هر کرت اصلی شامل ۳ کرت فرعی بود.هر کدام از تراکم ها به تعداد کرت های اصلی یعنی ۴ بار در هر کرت اصلی تکرار شدند و چون طرح آزمایشی شامل ۳ تکرار بود پس هر کرت فرعی ۱۲ کرت را شامل شد.کود اوره در دو نوبت به صورت مساوی به کرت ها داده شدکه در زیر نحوه محاسبه کود آورده شده است.
سطح اول کود اوره=۰ کیلو گرم
سطح دوم کود اوره=۱۰۰ کیلوگرم که در دو نوبت ۵۰ کیلو گرمی به صورت زیر به کرت ها داده شد.
هر کرت ۴ متر طول و ۳ متر عرض داشت که مساحت هر کرت ۱۲ متر می شود پس برای هر کرت فرعی (تراکم) که شامل ۱۲ کرت از کل مزرعه بود ۱۴۴ متر از مساحت مزرعه را به خود اختصاص داد.
۵۰ کیلو گرم کود در هر نوبت برای یک هکتار(۱۰۰۰۰ متر) بود که برای ۱۴۴ متر هر کرت فرعی به صورت زیر محاسبه شد.
۵۰ ۱۰۰۰۰
x 144
بنابرین سهم هر کرت فرعی از کود مصرفی در هرنوبت۷۲۰ گرم شد.برای سایر سطوح کرت اصلی(۲۰۰ و ۳۰۰ کیلوگرم) نیز به همین صورت عمل شد.
میزان کود تعیین شده در مقداری از آب حل شد و وقتی کاملا به صورت محلول در آمد محلول پاشی انجام شد.
Abstract
AS Iran is located in the zone of dry and semidry areas in the world,the nec essity of benefiting of forage plants with high degree of compatibiliti by this climate in company with high function to produce provender and the minimum use of water like sorghoum bicolor is considered more than before.
For this,an expriment was done by using of statistic plan of small patches totally randomly in 3 expriments in the summer in2010(1389).the purpose of this research was to investigate the effects of planting in density of (20000,25000,33000 hurb in hectare) and pouring the solution of urea
Nitrogen fertilizer in 4 levels of 0,100,200 and 300 kg as the main patch and density in 3 levels(20000 ,25000 and 33000 herbs in a hectar) as the
The effects of these factors on morphological and phonological features, different parts of performanc e, and growing indexes are investigated. The time of growing and becoming cluster base on 5 each plat were investigated.The maximum quantities of the height of herb and the weight of stalk in the level 4 of urea fertilizer and the level 3 of density with the amount of 253 cm and 900g in each herb were obtaind
The quantities of the maximum of leaf surface, the speed of growing was 5.6g and 79g in 1009 degree-day were of leaf surface, and theweight of leaf with 0.048 and 23g in 500 degaree-day of growing were obtained.
By increasing the density of urea fertilizer, the total dried weight,the index of leaf surface,and the speed of growing were increased and in the stage of pollination,they get to the maximum level,but then they had a decreasing procees.The maximum of total dreid wight withthe amount of 3500g/m² in 1150 degre-dey of grow was observed.
Key words: pouring urea solution , the density of planting, competition, the index of growing, sorghoum.
IN THE NAME OF GOD
Effect of nitrogen fertilizer spraying and plant density on forage sorghum (sorghum bicolor)in kuhdasht climat
BY
KAMRAN ROSTAMI
THESIS
SUBMITTED TO THE SCHOOLOF GRADUATE STUDIES IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE (MSC.)
IN
AGRICALTURE(AGRONOMY)
ILAM UNIVERSITY
ILAM
ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN
EVALUATED AND APPROVED BY THE THESIS COMMITTEE AS:
……………… A.Hatami, ph.D.ASSIST.PROF (SUPER VISOR)