یخبندانها و سر ما زدگی هم تاثیر منفی و هم تاثیر مثبت بر روی محصول برنج خواهد داشت.
۱-۶. روش گردآوری اطلا عات
به شکل کتابخانه ای استفاده از پایان نامه هاو مقاله مرتبط با موضوع،اینترنت وآمار و همچنین جستجودر منابع و مراجع جهانی در خصوص سوابق پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.
۱-۷. ابزار گردآوری اطلا عات
مشاهده،جدول بانکهای اطلاعاتی وشبکه های کامپیوتری وآرشیو سازمان هواشناسی کشور و استان جمع آوری گردید.
۱-۸. روش و مراحل تحقیق
روش تحقیق توصیفی - تحلیلی با رویکرد کاربردی می باشد.
درروش تحقیق وجمع آوری آمار و داده های موردنیاز برای انجام این مطالعه درمرحله اول داده های ساعتی و روزانه موجود ایستگاه سینوپتیک رشت ازاداره کل هواشناسی دریافت شد وپس ازدریافت داده ها،دسته بندی و تنظیم گردیدومورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت.درمرحله دوم دماهای بحرانی و تاریخ مراحل مختلف گیاه تعیین گردید و سپس احتمال وقوع دماهای خسارت زا برای هر مرحله محاسبه گردید.در مرحله سوم احتمال وقوع دماهی خسارت زا با احتمال های مختلف نیز محاسبه گردید.

۱-۹. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات
داده های ساعتی با فرمت کد بصورت بانک اطلاعاتی دریافت شد که به دلیل حجم بسیار زیاد داده ها، و تهیه انواع خروجی های مورد نیار، داده ها وارد نرم افزار های آماری شده، سپس کد نویسی های لازم به زبان ویژوال بیسیک تهیه شد. که بدین وسیله داده ها از حالت کدینگ خارج شده و رمز گشایی شدند.
۱-۱۰. موقعیت جغرافیایی شهرستان رشت
شهرستان رشت یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان گیلان در شمال ایران است. این کلان شهر همچنین بزرگترین و پرجمعیت‌ ترین شهر شمال ایران در بین سه استان حاشیه‌ای دریای خزر(مازندران، گیلان و گلستان) و بزرگترین شهر گیلک نشین ، بزرگترین سکونت گاه سواحل جنوبی دریای خزرمحسوب می‌شود. البته بسیاری از مردم این شهر این دریا را کاسپین می‌نامند.رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی واقع شده و فاصله آن از تهران ۳۲۵ کیلومتر می‌باشد. همچنین شهر رشت با مساحت ۱۸۰ کیلومتر مربع در زمینی مسطح و هموار به ارتفاع به طور میانگین ۵ متر از سطح آب‌های آزاد قرار دارد.سلسله جبال البرز در قسمت جنوبی شهررشت واقع شده و نزدیک ترین قله بلند به شهر رشت (درفک) به ارتفاع ۲۷۳۳ متر است. نزدیک ترین شهرستان به رشت صومعه سرا است که در فاصله ۲۶ کیلومتر ی آن قرار دارد. رشت از شمال به دریای خزر و مرداب انزلی، از غرب به رودخانه پسیخان , صومعه سرا و فومن , از جنوب به بخش سنگر و شهرستان رودبار و از شرق به کوچصفهان و آستانه اشرفیه محدود است.
بر اساس سرشماری رسمی در سال ۱۳۹۰ جمعیت آن ۶۳۹،۹۵۱ نفر بوده‌است. مجموع جمعیت ساکن در حومه و جمعیت شناور روزانه شهر رشت بالغ بر ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر است. رشت فشرده‌ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و از لحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست کشور را دارد.که در شکل شماره ۱-۱ موقعیت جغرافیایی آن مشخص می باشد.(ویکی پدیا)
شکل ۱-۱ موقعیت جغرافیایی شهرستان رشت
فصل دوم
ادبیات تحقیق
پیشینه تحقیق
۲-۱. پیشینه تحقیق
در ارتباط با یخبندان مطالعاتی در سطح جهان و ایران صورت پذیرفته است که برخی موارد به شرح ذیل می باشد:
مهدی خلجی(۱۳۸۰)، به پیش بینی سرمای دیررس بهاره و یخبندان زودرس پاییزه برای تعدادی از گیاهان زراعی و باغی استان چهارمحال و بختیاری پرداختند که در نهایت به این نتیجه رسیدند که روند تغییرات زمان و وقوع سرحدهای مضر حرارتی برای دوران سرمای بهاره از یک روند صعودی وبرای دوران یخبندان پاییزه از یک روند نزولی در مقابل کاهش در صد احتمالات وقوع پیروی می کنند. این مطلب گویای آن است که با در صد احتمال بیشتر زمان وقوع سرحدهای مضر حرارتی در اوایل بهاره یا قبل از آن خواهد بود که باید بحث مدیریت باغ ها و زمان کاشت محصولات یک ساله مناطق مورد توجه قرار گیرد. همچنین احتمال وقوع سرحدهای مضر حرارتی در پاییزه در نیمه دوم اتفاق می افتد که باید در بحث برداشت محصولات مورد توجه قرار گیرد.
ناصرزاده (۱۳۸۲)، وی به تجزیه و تحلیل یخبندان های زودرس پاییزه و دیر رس بهاره در استان لرستان پرداخته است. در این تحقیق وقوع یخبندان های زودرس پاییزه و دیر رس بهاره در آستانه مورد نظر (صفر و زیر صفر) استخراج و دوره بدون آنها مورد محاسبه قرار گرفته است. وی بر اساس روش های آماری معتبر مشخص نمود که، توزیع نرمال نسبت به بقیه توزیع ها با سری های موجود تناسب بیشتری دارد. لذا با بکارگیری این توزیع، تاریخ توزیع یخبندان های زودرس پاییزه و دیررس بهاره به استفاده از دوره های برگشت تعیین و محاسبه کرد. همچنین در سطح ۷۵ درصد و ۹۰ درصد طول دوره یخبندان و طول دوره رشد را مورد مطالعه قرار داد. وی در این تحقیق به نتایج زیر رسید :
الف : ارتفاع مهمترین عامل در تعیین روزهای یخبندان می باشد.
ب : بین آغاز و خاتمه یخبندان رابطه معنی داری وجود دارد.
محمد تقی کربلائی(بهار ۱۳۸۳)، به بررسی میزان درجه حرارت تحمل به سرمای ارقام مختلف برنج در مرحله جوانه زنی پرداختند. نتایج حاصل از تعیین شاخص حساسیت نسبت به تنش برای ارقام مورد مطالعه از نظر صفات درصد جوانه زنی نشان داد که ارقام مورد بررسی از نظر مقاومت و حساسیت به سرما اختلاف زیادی دارندبه طوریکه در ۵ گروه مقاوم(۴رقم)، نیمه مقاو(۶ رقم)، نیمه حساس (۲ رقم) و بسیار حساس (۱ رقم) گروه بندی شدند.این در حالی است که از نظر سرعت جوانه زنی، ارقام دارای پراکندگی کمتری بودند.
فتاحی و کاظمیان و دلاور(۱۳۸۴)، به تحلیل الگوهای سینوپتیکی یخبندان های زمستانه ایران پرداختند و نشان دادند که الگوهای گردش جوی نقش اصلی را در وقوع یخبندان ها، شدت یخنبدان و توزیع فضایی یخبندان ها به خصوص در مناطق معتدله به عهده دارند و رخداد پدیده های محیطی نظیر یخبندان و سرمازدگی در ارتباط با تکرار سیستم های سینوپتیکی و تیپهای هوا می باشد. تکرار، تغییر یا تداوم سیستم‎های هوایی هر مکانی در تعیین و شناسایی اقلیم آن مکان اهمیت بسزایی دارد. تداوم و تغییر سیستم‎ها از طریق فرایند طبقه بندی با تعیین تیپهای هوا شناسایی می شوند و به همین دلیل طبقه بندی سیستم های هوایی هوا، یکی از اهداف اصلی اقلیم شناسی سینوپتیک است. (مجله مرجع دانش، همایش علمی کاربردی راه های مقابله با سرمازدگی).
خورشید دوست و سلمان پور(بهار ۱۳۸۷)، به تحلیل نوسانات و آستانه های یخبندان های پاییزه و بهاره شهرستان اهر پرداختند و نشان دادند که بعد از استخراج تاریخ های وقوع اولین یخبندان های پاییزه و آخرین یخبندان های بهاره، با مبدا قرار دادن اول مهر به عنوان مبدا تقویم ژولیوسی، روزشمارهای یخبندان‎ها در آستانه های مذکور به دست آمد و نرمال بودن داده ها با توزیع نرمال در حدود اطمینان ۹۶% به اثبات رسید. پس برای مطالعه نوسانات یخبندان ها به تعیین فاصله اطمینان برای میانگین تاریخ های وقوع یخبندان به روش تی تست در حدود اطمینان ۹۹.۹% و ۹۵% و ۹۰% و ۸۰% و ۶۰% پرداخته شده است و معنا داری آزمون در هر مورد با مقادیر پی(p) کوچکتر از ۰.۰۱ و ۰.۰۵ به اثبات رسید. نتایج حاصله نشانگر نوسانات شدید تاریخ های وقوع یخبندان در چهار آستانه مذکور در فصل بهار نسبت به یخبندان های پاییزه است (فضای جغرافیایی، ش۲۱).
فواد مرادی(۱۳۸۷)، به ارزیابی ژرم پلاسم های برنج نسبت به تنش سرما در مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای پرداخت و به این نتیجه رسید بین ژنوتیپ ها و اثر متقابل آن ها با دما، اختلاف معنی داری وجود دارد.همچنین بر اساس ضریب همبستگی، عدد کلروفیل متر، ارتفاع گیاه، طول ریشه، ویگور گیاهچه،وزن تر وخشک ریشه و اندام هوایی مشخص شد که از نظر تحمل به تنش سرما بین ارقام اختلاف زیادی وجود داشته و ارقامی نظیر گرده و اوندا و رسمی که از مناطق سردسیر کشور جمع آوری شده بودند،به طور کلی تحمل بیشتری به تنش سرما داشتند.
مجید نحوی(۱۳۸۸)، بر اثر تنش سرما(سرمازدگی) بر روی ارقام ولاین های انتخابی در مرحله جوانه زنی محصول برنج تحقیق کردند و به این نتیجه رسیدند که کلیه صفات بررسی شده (درصد جوانه زنی، درصد خسارت بذر، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه) بین دما، رقم، مدت زمان تنش و اثر متقابل آنها اختلاف معنی داری در سطح احتمال ۱ درصد وجود داشته که نشان دهنده اختلاف تیمارهای مورد آزمایش بر روی صفات مورد مطالعه می باشد. در صد جوانه زنی مربوط به لاین شماره ۳۰ با میانگین ۸۰.۴۴ در صد می باشد ضمن اینکه در بین ارقام رایج تحت کشت بیشترین درصد را ارقام درفک و کادوس با میانگین به ترتیب ۷۶.۱۷ و ۷۶.۴۷ درصد دارا بودند. بیشترین درصد خسارت مربوط به رقم هاشمی است با میانگین ۵۲.۲۵ درصد خسارت و کمترین آن با میانگین ۱۸.۸۹ درصد مربوط به لاین شماره ۳۰ می باشد. بیشترین نسبت طول ریشه چه به ساقه چه را لاین های شماره ۲۵ و ۲۸ با میانگین به ترتیب ۲.۶۴ و ۲.۵۴ داشتند. به طور کلی و با توجه به مجموعه صفات چنین نتیجه گیری می شود که لاین شماره ۳۰ و ارقام درفک و کادوس جز ژنوتیپ های مطلوب در مرحله جوانه زنی در مقابل تنش سرما در بین ارقام و لاین های مورد آزمایش به حساب می آیند.
عادل سی و سه مرده و همکاران(زمستان ۱۳۸۸)، به پاسخ فیزیولوژیکی ژنوتیپ های مختلف گندم دیم به تنش سرما (سرما زدگی) پرداختند. نتایج تجزیه و واریانس داده ها نشان داد که اثر دما، ژنوتیپ و بر هم کنش آن دو بر بازده کوانتومی فتوسیستم II معنی دار می باشد. در مقایسه میانگین ها مشخص شد که بیشترین بازده کوانتومی در ژنوتیپ های گندم دیم در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد ایجاد می گردد.
پیمان حسیبی و همکاران(۱۳۸۹)، به بررسی نقش برخی محافظت کننده های سرمایی در القای تحمل تنش دمای پایین به گیاهچه های برنج پرداختند. در این مطالعه به این نتیجه رسیدند که پرولین وقندهای محلول هر دو می توانند نقش محافظت کننده اسمزی را در زمان مواجه شدن گیاه با تنش سرما ایفا نمایند و برنج دارای خصوصیات تجمع مقدار زیادی از مواد محلول محافظت کننده اسمزی نظیر قندهای محلول و آمینو اسیدهایی مانند پرولین است. می توانند نسبت به سرمازدگی تحمل نماید و ظرفیت پایین در تجمع محافظت کننده های اسمزی در برخی ژنوتیپ های برنج می تواند یکی از دلایل ضعف بنیه گیاهچه های برنج حساس به سرمازدگی می باشد.
محمد رحیمی و همکاران(زمستان ۸۹)، به مدل سازی خسارت یخبندان بهاره درختان میوه مطالعه موردی: محصول سیب، مکان دشت مشهد پرداختند و به این نتیجه رسیدند بیشترین ضریب همبستگی میان خطر خسارت یخبندان با دمای حداقل و به میزان ۰.۸۶۷ می باشد و به این معنی است که هر چقدر میزان دمای حداقل کمتر باشد یا به عبارتی یخبندان شدیدتر باشد خطر خسارت یخبندان بیشتر خواهد بود. در بسیاری از منابع نیز تاثیر دماهای پایین تر در افزایش میزان خسارت یخبندان بر محصولات کشاورزی اشره شده است. نرخ افزایش دما که در واقع شیب خط افزایش دما بعد از وقوع یخبندان از ساعت ۶ صبح تا ۳ بعدازظهر می باشد نیز تاثیر مستقیم بر روی خطر خسارت یخبندان دارد. به این معنی که هر چقدر سرعت افزایش دما بعد از یخبندان سریعتر باشد میزان خسارت بر روی محصول بیشتر می شود.
حسین محمدی، مجید گزل خو(۱۳۸۹)، به تاثیر یخبندان های زودرس پاییزه و دیررس بهاره بر کشت گندم در شهرستان کرج مطالعه نمودند و به این نتیجه رسیدند که یخبندان دیررس بهاره چنانچه گیاه در مراحل خوشه دهی یا گل دهی باشد بر عملکرد محصول گندم تاثیر بسزایی دارد ولی یخبندان زودرس پاییزه علی رغم ایجاد تاخیر در رشد گیاه تاثیر چندانی بر عملکرد گیاه نداشته و آسیب گیاه در این فصل بیشتر حساس به تاریخ کشت و شدت یخبندان و همزمانی مرحله جوانه با این سرماست.با این توضیح که وجود سرما در آخر فصل پاییز از جمله نیازهای گندم در مرحله پنجه زنی بوده و در افزایش پنجه که منجر به افزایش تعداد ساقه می گردد،نقش بسزایی ایفا می نماید.
ابوذر قربانی(پاییز ۱۳۹۰)، براﺛﺮﺗﻨﺶﺳﺮﻣﺎﺑﺮﺻﻔﺎتﺗﺸﺮﻳﺤﻲ و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی در دو رﻗﻢﻣﻘﺎوم و حساس برنج در مرحله ﺟﻮاﻧﻪزنی مطالعه نمودند. نتایج این تحقیق نشان داد که طول و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه هر دو رقم نعمت و اوندا تحت تنش سرما به شدت کاهش پیدا کردند به طوری که در رقم نعمت در دماهای ۱۰ و ۱۵ درجه سانتی گراد، وزن خشک ساقه چه و ریشه چه به ترتیب با ۶۶، ۷۵، ۶۶.۵، ۸۱ در صد کاهش و طول ساقه چه و ریشه چه با ۶۱، ۶۹، ۴۷، ۷۲ درصد کاهش نسبت به شاهد نشان داد. این تغییرات در رقم نعمت در مقایسه با رقم اوندا با کاهش بیشتری همراه بود. بررسی صفات تشریحی نیز نشان داد که در هر دو رقم تحت تاثیر تنش سرما با تغییراتی همراه بود که مهمترین این تغییرات شامل افزایش ضخامت لایه های چوب پنبه ای و کاهش میزان حفرات آئرانشیم که با سلول هایپارانشیم پر شده بود می‎باشد.
علیرضا عیوضی و همکاران(۱۳۹۰)، بر اثر تاریخ کاشت بر تحمل سرمازدگی در ژنوتیپ گندم با تیپ رشد پاییزه، بهاره و بینابین مطالعه کردند در این مطالعه مقایسه مستقل صفات برای سه تیپ مختلف رشد نشان داد که بیشترین و کمترین میزان نشست یونی به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های با رشد بهاره و بینابین می باشد. ژنوتیپ های با رشد بهاره که در مرحله شش برگی وارد فاز زایشی شده اند از سرعت بیشتری نسبت به ژنوتیپ های با تیپ پاییزه و بنیابین برخوردار می باشند،چرا که این دو تیپ در مرحله رزت بوده و از سرعت رشد و جذب املاح کمتری برخوردار می باشند.
کمال امیدوار و زهرا دهقان بنادکی(۱۳۹۱)، به بررسی و تحلیل پدیده های سرمازدگی شدید بهاره باغ‎های پسته در استان یزد پرداختند و به این تیجه رسیدند که باغ های پسته تمام ایستگاه های مورد مطالعه استان در بهار به غیر از ایستگاه طبس، یزد و بافق سرمازدگی ضعیف و بقیه ایستگاه ها سرمازدگی ضعیف، متوسط . شدید را تجربه می کنند. تاریخ افت دماهای ۱،صفر و ۱- درجه سیلیسیوس نیز نشان داد که به طور متوسط و به تفکیک استان تاریخ افت دمای ۱ درجه در استان یزد از چهارم تا نهم فروردین ماه، تاریخ افت دمای صفر درجه از سوم تا هشتم فروردین ماه و تاریخ افت دمای ۱- درجه از دوم تا ۹ فروردین ماه به پایان می رسد. این نکته نشان از سرمازدگی های شدید واقعی بهاره باغ های پسته در استان یزد داشته است.
ولی ارازی (آبان ۱۳۹۱)، بر اثر تنش سرما و گرمای ناشی از تاریخ های مختلف بذر پاشی در ارقام برنج پرداخت. نتایج حاکی از آن بود که تاریخ کاشت اول به دلیل سرمای فروردین ماه در مرحله خزانه از بین رفت.نشاها با دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد خسارت شدید دیدند.اما با تاخیر در بذر پاشی نیز عملکرد محصول دچار افت شدید شد.
تاکوچی و همکاران (۱۹۶۹) عنوان کردندکه در کره و ژاپن جهت تعیین حداقل درجه حرارت مناسب برای جوانه زنی، از ارقام اکوتیپ های مختلف برنج استفاده شد، بعضی از ارقام موجود در هوکایدو ژاپن و واریته های بومی کره در درجه حرارت پایین حدود ۸ درجه سانتیگراد خوب جوانه زدند در حالیکه گونه‎های برنج از فیلیپین و هندوستان حتی در ۱۶ درجه سانتیگراد نیز به سختی جوانه می زنند.
بر اساس گزارش شنگژیانگ (۱۹۹۵) خسارت سرما در اوایل رشد برنج بصورت طولانی شدن جوانه زنی، کاهش درصد جوانه زنی، ایجاد گیاهچه های ضعیف در نهایت باعث افت عملکرد می شود. محققان دیگر ضمن اشاره به موارد مذکور اعلام نمودند سرما در زمان کشت از جوانه زنی و در بعضی موارد از استقرار بذور گیاهچه جلوگیری می نماید.
کوماری و میشرا (۲۰۰۰) در هندوستان ژنوتیپ های برنج را تحت تنش سرما در مرحله جوانه زنی و رشد گیاهچه بررسی کردند، بطوریکه مشخص شد بیش از ۷ درصد صفات مثل درصد جوانه زنی، ویگور گیاهچه و درصد بقا توارث پذیری دارد و پیشنهاد کردند صفات مذکور خصوصیات مناسبی برای اندازه گیری تحمل به سرما در زمان اصلاح می باشد.
آلن واورت (۲۰۰۱) واکنش گیاهان زراعی به دماهای پایین بستگی به شرایط آب و هوایی که از آن منشا گرفته اند، دارد گیاهی مانند برنج با منشا گرمسیری و نیمه گرمسیری، نسبت به دماهای پایین بسیار حساس بوده و رشد آن در مواجه شدن با دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتیگراد دچار مشکل می گردد.
دن گودگل (۲۰۰۶)، یخبندان غیر معمول که نسبت به نمونه های مشابه در یخبندان های مرکبات که روند معتدل داشته را مورد بررسی قرار داد.همگرایی نزدیک ساحل مرکزی، به خط گرادیان فشار کامل دور از ساحل در قسمت بالایی واقع در رود سن جواکوئین کمک کرده و پرفشار روی حوزه بزرگ به ادامه فرونشینی روی دامنه کوه های نوادای جنوبی ملحق می شود.این الگو به تقویت هوای خشک با کاهش دمای نقطه شبنم در هنگام شب همراه است.بنابراین کاهش دمای نقطه شبنم شبانه به ماندگاری دمای سطح زمین به ۲۰ درجه سانتی گراد منجر می شود.در این زمان از سال، که انرژی خورشیدی در حداقل خود و بادهای سطحی ضعیف دارد،آشفتگی روزانه کوچک هوای گرم شده بالا، بسوی سردچال هوای سرد بر سطح دره ایجاد می گردد. بنابراین استمرار غلبه جریان دور از ساحل و هوای خشک همراه آن به وسیله وجود یک کاتافلو حفظ شده بود.در نیمه این وضعیت، در طول یک دوره طولانی شبانه، درجه حرارت یخبندان شبانه حاصل می شود.
۲-۲. مبانی تئوری تحقیق
پدیده های طبیعی بخشی از رفتارمحیط طبیعی اطراف ما است که بطور ناگهانی رخ می دهد و باعث صدمه به انسان، محیط، تلفات جانی، مالی واقتصادی می شود که گاه انسان در ایجاد آن موثر است و گاه تنهاطبیعت مقصر اصلی آن است. که این مخاطرات عبارتند از: زلزله، آتشفشان، سیل، بهمن برف یا سنگ، صاعقه، سرما زدگی، یخ بندان، خشکسالی،‌ طوفان، ‌تگرگ، امواج شدید دریایی، هجوم ملخ، بادگرم و غیره است. یکی از راه های دسته بندی مخاطرات طبیعی از نظر علمی آن است که محل شکل گیری این حوادث را در نظر بگیریم. هر ساله در نقاط مختلف دنیا از جمله ایران، بحران‌های طبیعی خسارت باری اتفاق می‌افتند که در این ارتباط، امروزه بحران‌های طبیعی را تابعی از خطر و آسیب‌پذیری می‌دانند.(حسینی ۱۳۸۹)
بر اساس نگرش‌های جدید، این آسیب‌پذیری سیستم و واحد در معرض (وقوع خطر در وضعیتی آسیب‌پذیر) هست که خطر را به زیان وخسارت و بحران تبدیل می‌کند چراکه وقوع خطری مثل زلزله در وسط یک بیابان و یا در محله و شهری آسیب‌ناپذیر، منجر به خسارت و بحران نمی‌گردد. پس عامل اصلی که باعث شکل‌گیری بحران می‌شود، آسیب‌پذیری یعنی «شرایط و وضعیت سیستم واقع در معرض خطر» است.(حسینی ۱۳۸۹)
با این توضیح مختصر می‌توان نتیجه گرفت که تعریف آسیب‌پذیری بعنوان «درجه زیان و خسارت»، تعریف، مفهومی محدود، فنی و یک بعدی از آن می‌باشد.با پذیرش تعیین‌کنندگی آسیب‌پذیری در شکل‌گیری بحران‌های طبیعی و خسارات جبران‌ناپذیر، و نیز پذیرش اینکه برداشتی صرفا” فنی، خطر محور و مبتنی بر عواقب و زیان‌های فیزیکی (مالی، جانی و … ) از آسیب‌پذیری، تصور و برداشتی بسیار محدود و فاقد نتایج توسعه‌ آفرین و امنیت بخش می‌باشد؛ ضرورت شناخت و فهم بهتر آسیب‌پذیری برای نیل به جامعه‌ای پایدار و سازگار با وقایع طبیعی بخوبی روشن و آشکار می‌گردد. بنابراین دستیابی به شناخت و فهمی درست از آسیب‌پذیری، با زمینه‌سازی کاهش آن و برقراری پیوند صحیح آن با توسعه پایدار و همه‌جانبه، نقشی اساسی را در کاهش، پیشگری و مدیریت بحران ایفا می کند. چراکه آسیب‌پذیری حقیقتا” عنصر تعیین‌کننده بحران می‌باشد .
بحرانها اعم از انسانی یا طبیعی ممکن است دراثر فرایند زمانی منظم یا نامنظم روی دهد مقابله با مخاطرات منظم آسان است ولی مخاطراتی که در یک دوره نا منطم رخ می دهد(مثل گرد وغبار،سونامی زلزله…) مقابله حتی پیش بینی آنها کارمشکلی است،همچنین تمایز اولیه بین مخاطرات طبیعی وانسانی کارمشکلی است.سازمان ملل متحد دهه ۱۹۹۰رادهه بین االمللی کاهش مصیبت حوادث طبیعی اعلام کرد و هدف آن کاهش زیان جانی،مالی وجلوگیری از تلاش اجتماعی اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی زلزله،طوفان،امواج سونامی،سیلابءآتش سوزی طبیعی،خشکسالی،سرما زدگی، یخ بندان،بیابان زایی وسایر بلایایی که منشاء طبیعی دارند (ایمنی ۱۳۹۲).
۲-۲-۱. بلایای (طبیعی ) اقلیمی
هوای پیرامون زمین جنبه مشترکی از زندگی تمامی انسان ها است و همه ما تحت تاثیر شرایط آب و هوائی هستیم و زندگی ما مرتبط با این شرایط آب و هوایی می باشد، و در برابر شرایط نا مساعد آب و هوائی از خود محافظت می نمائیم. این امر در گیاهان به شکل بارزتری نمود می یابد، زیرا گیاهان به علت استقرار در زمین قدرت جابجائی چندانی ندارند و نمی توانند از بلایای جوی اجتناب نمایند. بنابراین گیاهان در مواجهه با بلایای جوی آسیب پذیر می باشند و در جهت کاهش این آسیب ها نیازمند تمهیدات گسترده تر و متفاوت تری می باشند.غالبا” عقیده بر این است که آب و هوا تمامی اعمال بشر را تحت تاثیر قرار می‎دهد و این مطلب در مواردی که یک بلای جوی رخ می دهد به شکل آشکار دیده می شود. همانطوری که در شکل شماره ۲-۲ دیده می گردد ۹۰% از بلایای طبیعی جنبه آب و هوائی دارند.
در سیستم های جهانی و برخوردهای علمی در مواجهه با بلایای طبیعی هشدار و پیش آگاهی مقدم بر واکنش است و متاسفانه با اینکه پدیده های آب و هوائی مقوله ای جهانی با آثار منطقه ای می باشد که کشور ما به سرمایه گذاری در این بخش کمتر توجه می نماید. تاثیر متقابل سیستم های آب و هوائی با جوامع انسانی موجب افزایش پتانسیل بلایا می گردد. پرهیز و اجتناب از بلایای طبیعی غیر ممکن است ولی برای ما امکان پیش گیری از کاهش خسارات وارده وجود دارد. سرمایه گذاری در امر پیش گیری از بلایای طبیعی در جامعه می تواند از خسارات وارده معادل ۵ تا ۱۰ برابر به آن جامعه جلوگیری نماید. برای کاهش اثرات بلایای طبیعی نیاز به کار سخت و زمینه علمی و انسانی دارد.(سایت سازمان هواشناسی)

شکل ۲-۱ آمار رخ داد بلایای طبیعی در سطح جهان(۲۰۰۷-۱۹۸۰)(سایت سازمان هواشناسی)
در هرصورت پدیده های مختلف جوی و اقلیمی در هر نقطه از از جهان اگر به صورت دقیق شناسائی شوند و چگونگی بروز آن مشخص گردد، می توان بطور کیفی و توصیفی از اثرات منفی آن جلوگیری و از اثرات مثبت آن نهایت استفاده را نمود.
۲-۳. نگره علمی منشاء سرما زدگی و یخبندان