۴۰

۴۱/۱

۹۴

۱۲/۲

جمع کل

۲۹۰۶

۱۰۰

۴۴۳۶

۱۰۰

ماخذ: طرح توسعه و عمران-شهر گیلانغرب -۱۳۸۵
نمودار (۳-۱)- تعداد شاغلین شهر گیلانغرب در سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵
۳-۷- سیستم حرکت آبهای سطحی :
سیستم حرکت آبهای سطحی شهر از توپوگرافی و شیب عمومی معابر اصلی شهر و موقعیت مسیل ها و رودخانه ها در گستره شهر و پیرامون آن پیروی می کند .
با توجه به این که شهر گیلانغرب در جهات شمال به جنوب توسط کوه های بلند احاطه شده است . بنابراین رود ها و مسیل های آن نیز به تبعیت از شیب عمومی شهر ، در جهات شرق به غرب جریان می یابند هر چند در محلات و قسمت های مختلف شهر شیب به صورت مختلفی دیده می شود .

نحوه دفع آب های سطحی (آب باران ) در شهر و معایب آن :
همانطور که ذکر شد دفع آب های سطحی در شهر به تبعیت از شیب عمومی شهر انجام می شود . در این میان عبور رودخانه گیلانغرب و کفراور و کنگیر از بخش های مرکزی و شمالی و منتهی الیه جنوبی شهر کمک شایانی به دفع مطلوب آبهای سطحی می نماید . آب های سطحی واقع در شبکه های معابر و بخش های مختلف آن توسط جوی ها و کانیون هایی که در بخش های مختلف کشیده شده ، جمع آوری و سپس در رودخانه ها واقع در شهر تخلیه می گردد . از مشکلات اصلی این سیستم جمع آوری و دفع می توان به پر شدن کانال کانیون های شبکه معابر خصوصا در بخش های جنوبی شهر اشاره کرد که این دو دفع مطلوب آبهای سطحی را خصوصا در موقع بارندگی با مشکل مواجه می سازد .
۳-۸-بررسی ساخت کالبدی شهر گیلانغرب
بررسی های صورت گرفته در مورد روند رشد در اعصار گذشته نشان می دهد که هسته اولیه شهر در کنار تپه مرکزی شهر شکل گرفته است و سایر بخش های شهر در پیرامون این هسته مرکزی بوده است .
شهر در سال ۱۳۲۹ شمسی حدود ۲۵۰۰ نفر جمعیت داشته است .
مراحل اول رشد و توسعه شهر با توجه به شیب مناسب منطقه و به موازات رودخانه صورت گرفته است . در واقع این بخش از توسعه در بخش شمالی شهر و نزدیک رودخانه توسعه یافته است ، همزمان با وهله اول رشد و توسعه گیلانغرب ، سه روستا شامل گراویان در غرب ، سرخه میری در جنوب شرقی و حافظ(هارگه) در شمال شرقی قصبه گیلانغرب بوجود آمده اند .
شهر گیلانغرب در سال های پس از ۱۳۲۰ و جنگ جهانی دوم به دلیل شرایط خاص کشاورزی و آب و هوای منطقه و عناصری از قبیل احداث کارخانه پنبه پاک کنی ، باغ فلاحت که مرکز تحقیق در مورد گیاهان گرمسیری و طرح های تولید پنبه توسعه ابریشم کشی و زنبورداری بود توسعه پیدا نمود .
در دهه ۴۰ و به دنبال اصلاحات اراضی ، شهر گیلانغرب همچون اغلب شهرهای دچار تغییر و تحولات اساسی در ساختار کالبدی خود شد . از جمله اقدامات انجام شده در این دوره ساختن خیابانهای پهن و عریض بود که از میان بافت سنتی شهر عبور می کرد . در نتیجه چنین اقدامت بافت سنتی دچار تحولات زیاد از نظر سلسله مراتب ارتباطی و خدمات گردید . همچنین مرکز اداری جدیدی در انتهای غربی شهر بوجود آمد که در پیرامون این مرکز تاسیسات آموزشی و ورزشی در سال های بعد تدریجا شاخته شدند .
مرحله بعدی گسترش شهر از اوایل دهه ۴۰ تا اوایل دهه ۵۰ می باشد . در این مرحله گسترش در جهات جنوب ، شمال و شمال غربی انجام شد . قسمتی از گسترش شهر در این مرحله شامل نخستین بخش شمالی روستای گراویان و اطراف روستای سرخه میری نیز می باشد .
آنچه در مورد شهر گیلانغرب در مراحل بعدی توسعه شهر تاثیر گذاشت وقوع جنگ تحمیلی در دهه ۶۰ بوده بطوری که بسیاری از بخش های شهر در جنگ تخریب شده و شهر تقریبا خالی از سکنه گردیده ، به طوری که در سرشماری سال ۱۳۶۵ شهر فقط ۱۲ نفر جمعیت داشته است . جمعیت شهر با مناطق دیگر استان کوچ کرده و یا در مناطق روستایی ساکن شده بودند . لازم به ذکر است که عده ای از ساکنین شهر در بالای گردنه ورودی شهر که ۵ کیلومتر از شهر فاصله داشت سکنی گزیدند . شهر بعد از پایان جنگ تحمیلی بازسازی گردیده است . بطوری که اکثر بافت شهر نوساز بوده و شهر براساس طرحی که برای بازسازی آن تهیه شده بود توسعه پیدا نموده است . اکثر معابر این بافت از اندازه و تناسب مناسبی برای عبور اتومبیل برخوردار است و جهت گیری قطعات مسکونی در این بافت در امتداد واحدی حدودا به سمت غرب (حدود ۳۰ درجه به سمت جنوب) می باشد .
لذا اواسط دهه هفتاد تا به امروز توسعه شهر در جهت جنوبی شهر (شهرک آزادگان و جانبازان)،غرب (شهرک نیرو انتظامی) و تا حدودی نیز در جهت شمال غربی (مسکن مهر ) صورت پذیرفته است . (وزارت راه و شهرسازی ،طرح توسعه و عمران (جامع) شهر گیلانغرب ، جلد دوم ، ۱۳۹۰ ).
۳-۹-عوامل محدود کننده توسعه شهر گیلانغرب :
توسعه فیزیکی شهر شامل توسعه و نظام منطقه بندی و کاربری زمین ، خانه سازی ، تامین حمل و نقل و تسهیلات عمومی یک شهر می باشد که نیازمن برنامه ریزی دقیق می باشد . در زیر به بررسی عوامل محدود کننده توسعه شهر گیلانغرب پرداخته شده است :
۳-۹-۱-عوامل طبیعی محدود کننده توسعه شهر :
عوامل طبیعی محدود کننده می تواند ناشی از خصوصیات زمین شناسی ، توپوگرافی ، و هیدرولوژی نواحی می باشد . خصوصیات زمین شناسی نواحی می توانند با توجه به ویژگی های سنگ شناسی (نفوذ پذیری ، سستی ، سختی و ضخامت سنگ ها ، سستی سازنده های موجود در دامنه ها و احتمال حرکات دامنه ای ) و ویژگی های تکتونیکی و مورفوتکتونیکی ( وجود ساخت های گسلی و احتمال رویداد زمین لرزه و آسیب پذیری شهر در برابر آن ) به عنوان عوامل محدود کننده توسعه تلقی می شود .
از لحاظ خاک شناسی و قابلیت اراضی وجود اراضی درجه ۱ کشاورزی و اراضی زیر کشت که در جهات جنوب شرقی ، جنوب و غرب شهر قرار گرفته و از ارزش اقتصادی بیشتری برخوردار می باشند و به عنوان محدودیت توسعه می باشد .
محدودیت دیگری که در گسترش فیزیکی شهر وجود دارد ، عوامل هیدرولوژی ناشی از وجود رودخانه کفراور و کنگیر در شمال و منتهی الیه جنوبی منطقه ، همچنین عبور رودخانه گیلانغرب از مرکز شهر که بافت شهر را به چند قسمت تقسیم کرده و سستی خاک های اطراف رودخانه و نیز رعایت حریم طبیعی رودخانه و مسیل ها ، محدودیت هایی را از لحاظ توسعه کابدی شهر ایجاد کرده است .
۳-۹-۲-عوامل مصنوع محدود کننده توسعه شهر :
عوامل مصنوع در واقع در اثر فعالیت های بشری در طبیعت متجلی می شوند ، که بخشی از آنرا با توجه به فعالیت های معیشتی جوامع از جمله زمین های زراعی و باغات شکل گرفته اند و برخی دیگر تحت زیر ساخت های اقتصادی از قبیل راه ها و یا مکان های قدیمی و تاریخی ، سد ها و … هستند .
در شهر گیلانغرب از جمله عوامل مصنوع که مانع توسعه آتی شهر می باشند ، می توان به چند نقطه آثار باستانی در جنوب ، جنوب غربی و شرقی شهر ، همچنین جاده های اسلام آباد غرب و قصر شیرین اشاره کرد.
علاوره بر موارد می توان به احداث سد در بخش جنوب شرقی شهر اشاره کرد که نه تنها توسعه شهر در این بخش را محدود نموده بلکه بخش های پایین دست سد را که جزء بخش های ساخته شده شهر نیز می باشد تهدید می نماید این مشکل با بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی در اراضی پایین دست سد و بخش های ساخته شده شهر دو چندان خواهد بود (طرح جامع ، جلد دوم ، ۱۳۹۰ ) .
۳-۹-۳-دسته بندی کاربری های شهر:
نحوه استفاده از اراضی نمایانگر چگونگی گسترش فعالیت‌ها در فضای شهری می‌باشد. بررسی فضایی فعالیت‌ها و سطوح اختصاص یافته هر فعالیت خود وسیله‌ای جهت شناخت بهتر و ژرفانگری به کارکردهای شهری می‌باشد به غیر از آن، شناخت این مسئله که شهر چه ترکیبی را در خود جای داده است و این نوع فعالیت‌ها چه نسبتی از سطوح شهری را اشغال نموده‌اند؛ خود شاخصی است که گویای مرتبه توسعه‌یافتگی و یا عقب‌ماندگی شهر مورد مطالعه می‌باشد. در هر صورت به منظور رسیدن به وضعیت مطلوب و شناخت دقیق وضعیت استفاده از سطوح مختلف شهر مورد مطالعه لازم می‌باشد؛ تا ارزیابی صحیحی از نحوه کاربری اراضی صورت گرفته و در آینده در توزیع ابنیه آن کوشش گردد و در اینجا هرکدام از کاربری‌ها به گونه‌ای بسیار تفصیلی برداشت گردید تا ضمن دقت بیشتر قابلیت تجمیع نیز داشته باشد و در جدول نحوه استفاده از اراضی در وضع موجود گنجانده شود. نهایتاً این فعالیت‌های خرد در قالب کاربری‌‌های اصلی مندرج در جدول زیر طبقه‌بندی گردیدند.
جدول (۳-۳)- طبقه‌بندی کلان و خرد کاربرد اراضی در طرح جامع شهر گیلانغرب

ردیف

نوع کاربری

تعریف

۱

مسکونی