باروس و پیپوچ^[۶۹] (۲۰۰۷)

+

+

ترکیه

ساریکا و اور (۲۰۰۷)

+

پرتغال

باروس (۲۰۰۸)

+

+

+

هند

کومار و ماناگی (۲۰۰۹)

۲-۲-۶ - مطالعات تجربی محاسبه کارایی در صنعت برق ایران
مطالعات داخلی در مورد کارایی صنعت برق چندان قابل توجه نبوده و اغلب به محاسبه کارایی اکتفا نموده و به بررسی عوامل موثر بر آن نپرداخته­اند. مهرابی (۱۳۷۹) کارایی نیروگاه­ها و شرکت­های توزیع برق را با بهره گرفتن از روش تحلیل فراگیر داده ­ها و دیدگاه نهاده ­محور در سال‌های ۷۷-۱۳۷۴ مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان داده است با لحاظ کردن نیروی کار و در صورت عدم لحاظ نیروی کار، کارایی تفاوت چندانی نمی­نماید. فلاحی و احمدی (۱۳۸۴) با بهره گرفتن از روش تحلیل فراگیر داده ­ها و شاخص مالم کوئیست و لحاظ کردن دیدگاه نهاده محور، کارایی فنی، کارایی کل، کارایی مقیاس، بهره­وری کل عوامل تولید و تحولات تکنولوژیکی شرکت توزیع برق را در سال‌های ۸۱-۱۳۷۷ مورد بررسی قرار دادند. بر اساس نتایج این تحقیق، عدم کارایی مقیاس مهم‌ترین عامل عدم کارایی شرکت توزیع برق در ایران است. رشد بهره­وری عوامل شرکت­های مزبور طی دوره زمانی مورد بررسی منفی است و مهم‌ترین دلیل رشد منفی بهره­وری شرکت­ها، استفاده از تجهیزات فرسوده و از رده خارج در شرکت‌های توزیع است.
رحمانی (۱۳۸۱) به محاسبه کارایی و بهره­وری نیروگاه­های حرارتی کشور در فاصله سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ با بهره گرفتن از روش DEA و SFA پرداخته است. در این مطالعه متغیرهای نیروی کار، سرمایه و سوخت به عنوان نهاده و متغیر تولید برق به عنوان ستانده در نظر گرفته شده است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که میانگین کارایی فنی نیروگاه­های حرارتی برابر ۹۰ درصد می­باشد. پورکاظمی و حیدری (۱۳۸۱) با به­ کارگیری روش DEA و استفاده از سه نهاده، نیروی کار، سرمایه و سوخت و همچنین تولید برق به عنوان ستانده به محاسبه کارایی فنی نیروگاه­های حرارتی کشور در دو حالت بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس پرداخته­اند. نتایج این مطالعه نشان داده که در حالت بازدهی ثابت به مقیاس کارایی فنی برابر ۶۴ درصد و در حالت بازدهی متغیر به مقیاس برابر ۷۴ درصد می­باشد.
فلاحی و احمدی (۱۳۸۵) با بکارگیری روش SFA به بررسی کارایی هزینه در شرکت­های توزیع برق استان خراسان در فاصله سال­های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۱ پرداخته­اند. در این مطالعه ضریب بار، تراکم مشترکین و الکتریسته تحویل داده شده به مشترکین به عنوان عوامل موثر بر هزینه کل شرکت­های توزیع برق در نظر گرفته شده است. نتایج این مطالعه نشان­دهنده عدم کارایی بالا در شرکت­های مورد بررسی می­باشد. امامی میبدی و همکاران (۱۳۸۸) به محاسبه کارایی فنی نیروگاه­های حرارتی در سال ۱۳۸۶ و به روش DEA پرداخته و نشان داده­اند که کارایی فنی این نیروگاه­ها در سال ۸۶ با فرض بازدهی ثابت به مقیاس و بازدهی متغیر به مقیاس به ترتیب برابر ۴/۷۶ و ۸/۹۲ می­باشد. در این مطالعه متغیرهای نیروی کار، ظرفیت تولید نصب شده (مگاوات) و میزان سوخت مصرفی به عنوان نهاده و تولید وی‍ژه برق (مگاوات بر ساعت) به عنوان ستانده در نظر گرفته شده است و از روش نهاده محور برای برآورد کارایی استفاده شده است. ابریشمی و نیاکان (۱۳۸۹) با بهره گرفتن از روش SFE به محاسبه کارایی فنی نیروگاه­های حرارتی در فاصله سال­های ۱۳۸۲-۱۳۸۵ پرداخته­اند. در این مطالعه متغیرهای نیروی کار، ظرفیت تولید نصب شده (مگاوات) و میزان سوخت مصرفی (بی تی یو) به عنوان نهاده و تولید برق (مگاوات بر ساعت) به عنوان ستانده در نظر گرفته شده است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که متوسط کارایی فنی نیروگاه­ها برابر ۹۳ درصد می­باشد. در این مطالعه پس از برآورد کارایی فنی، تأثیر متغیر اندازه نیروگاه و نوع سوخت آن بر کارایی فنی بررسی شده و نتایج این بررسی نشان داده که اندازه نیروگاه و تغییر سوخت به گاز طبیعی اثر مثبت بر کارایی فنی نیروگاه داشته است.

۲ -۳- مدل­های بازار برق
در قرن بیستم مصرف کنندگان برای خرید انرژی الکتریکی، در انتخاب فروشنده اختیاری نداشتند و باید برق را از بنگاهی انحصاری که ناحیه مصرف آنها را تغذیه می‌کرد، می‌خریدند. برخی از این بنگاه­ها وظیفه تولید، انتقال از محل تولید تا محل مصرف و توزیع برق به مصرف­ کنندگان را بر عهده داشتند و لذا به عنوان بنگاه­های یکپارچه با ساختار عمودی شناخته می‌شدند. در حالت‌های دیگر، مصرف کنندگان، برق را از بنگاهی می‌خریدند که فقط مسئول فروش و توزیع در منطقه محلی آنها بود. در عوض، این بنگاه توزیع، خود می­بایست برق را از تولیدکنندگان و شرکت­های انتقالی می‌خرید که دارای انحصار در سطح منطقه جغرافیایی وسیع­تری بودند. در بخش­هایی از جهان، این بنگاه­ها شرکت­های خصوصی با مقررات تنظیم شده بودند، در حالی که در بخش‌هایی دیگر، شرکت‌های عمومی یا آژانس‌های دولتی بودند. به طور کلی، در این دوران در اغلب نقاط جهان تولید برق به صورت انحصاری انجام می­شد. در دهه ۸۰ میلادی برخی اقتصاددانان تأکید کردند که این مدل به پایان عمر خویش رسیده است. آنها انحصار را عامل بازدارنده و باعث کاهش انگیزه بهره ­برداری بهینه و موجب سرمایه ­گذاری به میزانی کمتر یا بیشتر از مقدار بهینه عنوان کردند و ابراز داشتند که هزینه اشتباهات نهادهای مسئول تولید برق نباید بر مصرف­ کنندگان تحمیل شود. این اقتصاددانان پیشنهاد دادند اگر تولید برق به جای اتکا بر مقررات انحصاری یا سیاست­های دولتی، بر نظام بازاری مبتنی گردد، هزینه­ها و قیمت‌ها کاهش یافته، باعث منفعت اقتصادی همگان خواهد. شد. این پیشنهاد در بستر مقررات زدایی عمومی در اقتصاد غرب، در اواخر دهه هفتاد مطرح شد. پیش از ورود به صنعت برق، این نهضت، خطوط هوایی، حمل و نقل و تأمین گاز را تحت تأثیر قرار داده بود. در همه این بخش­ها، بازار تنظیم شده با نهادهای انحصاری، به عنوان بهینه‌ترین روش تحویل به مصرف کننده شناخته شده بود؛ زیرا احساس می­شد این کالاها با ویژگی­های خاص خود، برای مبادله در بازارهای کاملاً آزاد، مناسب نیستند. اگر برق واقعاً کالایی ساده بود؛ این امکان بود که کیلووات ساعت­ها را مانند چند کیلوگرم آرد یا تعدادی دستگاه تلویزیون، بر هم انباشت؛ به طوری که مصر ف کننده به محض روشن کردن چراغ یا راه اندازی فرایند صنعتی، از آن استفاده کند. این مفهوم با وجود پیشرفت‌های اخیر در فنّاوری ذخیره برق و میکرو مولدها هنوز به صورت فنّی یا اقتصادی شدنی نیست. در واقع در صنایع شبکه­ ای به دلیل ویژگی‌های خاص این صنایع امکان ایجاد بازار رقابتی در مفهوم سنتی آن وجود ندارد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- انحصار طبیعی به دلیل وجود صرفه­های به مقیاس، به طوری که با افزایش میزان تولید، به دلیل وجود هزینه­ های ثابت بالا و هزینه­ های متغیر پایین، هزینه متوسط کاهش می­یابد.