کاشی کاری های پر آب و تاب از نقوش گیاهی نماد جهان آرزو هاست در مقابل خشکی و آفتاب بیرون مسجد(جهان واقعی)
گیاهان نماد رشد به سوی بصیرت نهایی.گیاهان در حال پیچش سر به سوی جهان بالا و آسمان دارندو در اوج جلوه ی نماد پردازانه و رمزی خود به سوی گنبد مساجد جوانه می زنند و در نهایت میوه می دهند رمز و نماد حرکت به سوی حقیقت خداوندی هستند(مدلول خداوند)
گنبد بنای مقدس نماد احدیت نامتفرق و یا افتراق ناپذیر است.
گیاهان نماد آب نیز هستند.کاشی های فیروزه ایی نمایش بهینه ای از رنگ آب است.
باغ ایرانی نماد بهشت موعود است.با دیدن و شنیدن صدای آب در باغ ایرانی تداعی بهشت می شود.
رمز آب در باغ ایرانی نماد حیات بخشی و چشمه های بهشت است.
جاری شدن آب از جای جای باغ ایرانی و حرکت در چهار جهت تمثیل نمادین از چهار نهر بهشت است.
قالی ایرانی نماد آب ها و باغ های بهشتی اند.
ترنج وسط قالی نماد دریاچه های باغ بهشتی اند.
۲-۵۹ نتیجه گیری کلی
با نگاهی عمیق به فرهنگ و نوع زندگی پیشینیان در می یابیم که نوع نگرش آن هابه طبیعت نگرشی دینی بوده است و انسان آن عصر نوع رابطه خود را با جهان پیرامون خود و نسبت برقراری این رابطه را دین قرار داده است.
برای کسانی که دارای این تجربه مذهبی اند تمام طبیعت دارای استعداد آشکار سازی خود به منزله قدوست کیهانی است.به همین دلیل انسان پیش آمدن تمام امورات پیرامون خود را به عنوان تجلی خداوند به نوعی مقدس می انگارد.برای او مقدس با هستی اشباع شده،قدرت تقدس به معنای واقعی و در عین حال تداوم سودمند بودن است.

با هماهنگ کردن جهان درون و دنیای برون انسان می تواند به وحدت و هماهنگی با جهان نایل آید و همسو با طبیعت و جهان آفرینش شود.مهم ترین ویژگی هنر عرفانی ایران و حدت در بکارگیری اجزا و در نهایت وحدت و هماهنگی با طبیعت و کل کائنات است.
وجه شهودی و ذهنی بودن مهم ترین ویژگی هنر عرفانی است،انسان مبدا و اصلی دارد که در این عالم کثرت و اختلاف از آن منشا، دور افتاده است.
عالم همه اوست و اوست که به ظهور نورانی در پیکر عالم سریان می کند.
به طور کلی ایرانیان باستان اعتقاد به خدایان خیر و شر داشتند(اعتقاد به ثنویت).هم چنین اعتقاد به جادو داشتند و طرح های اتزاعی بر روی ظروف سفالی برای خنثی کردن جادوی خشکی بوده است. در ایران فر هنگ مبارزه با خشکی مطرح است زیرا خشکی جادوست.اگر آن را تصویر کنید ابقای جادو کرده اید.
تمایل به جاودانگی در ایران همواره جز عناصر جدا نشدنی فرهنگی و اعتقادی بوده که نشانه های آن را در آثار هنری به شکل نمادین بسیار می بینیم.
در ابتدا جز آب چیزی نبوده است و همه چیز از آب به دست آمده است.آب مقدس است چون بدون آب چیزی ممکن نیست .آب ها مجموعه معنویت جهانی را می نمایانند .حیات فردیو اجتماعی وابسته به آب است.
ماده موجودی هرمزدی و مقدس است آفرینش از سطح لطیف به زمخت توسط هرمزد انجام می شود.
از دوره آریاییان اعتقادات رفته رفته به سمت یکتا پرستی پیش رفت.هر جا خشکی هست اسطوره های مربوط به خدایان باران آور به طور وسیع دیده می شود.مهر،آناهیتا و تیتر افزون کننده آب و برکت هستند.
در دوران اسلامی توجه قرآن به طبیعت و عناصر طبیعی بسیار است.برکت خداوندی است که حیات می بخشد و حیات را حفظ می کند.پدید آورنده آب آشامیدنی خداست هم چنین انتقال دهنده آب به سرزمین های خشک است.ایمان و تقوا و استغفار و توبه و پایداری در راه عقیده از عوامل فراوانی و برکت آب است.
۲-۶۰ استخراج شاخصه های فرهنگی و استخراج کد های طراحی از آن ها