کوه قلات بوانات : این کوه در در ۱۵کیلومتری شمال باختری سوریان قرار دارد و ارتفاع آن ۲۲۵۰ متر می باشد . این کوه به صورت رشته باریک و طویلی از شمال باختری به جنوب خاوری کشیده شده و دره بوانات را از حوضه آبریز کویر ابرکوه جدا می سازد.
کوه قند یله : این کوه در دو کیلومتری خاور سوریان قرار گرفته و دره ها و گردنه های معروفی در این کوه وجود دارد . کوه قندیله ۲۳۵۰ متر ارتفاع دارد و از طرف باختر به رشته کوه قلات متصل است.
۳-۱-۴ رودخانه ها
رودخانه شادکام : این رودخانه که در گذشته به نام رودخانه ساریاتن مشهور بود، از چشمه ای به همین نام در ارتفاعات کوه آلمالیجه سرچشمه می گیرد و پس از آبیاری دشت نمدان، به دریاچه کافتر می ریزد.
رودخانه فهلیان : این رودخانه که مهم ترین رودخانه شهرستان ممسنی است ، از به هم پیوستن رودخانه شش پیر و رودشیر به وجود آمده است که پس از عبور از کنار کوه قلعه سفید، وارد منطقه فهلیان می شود .
رودخانه تنگ شیو : این رودخانه از کوه های کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می گیرد و پس از طی مسافتی ، در خاک کهگیلویه وارد منطقه ممسنی می شود و در دهستان رستم به رودخانه فهلیان می پیوندد.
رودخانه آغاج : این رودخانه از دامنه کوه تابسک در دهستان دشمن زیاری سرچشمه می گیرد و پس ازعبور از میان دره ای در ناحیۀ شمال غربی شیراز ، درحوالی چهل چشمه از منطقه ممسنی خارج می شود.
رودخانه رودشیر : این رودخانه کوچک از کوه های منطقه جاوید سرچشمه می گیرد و در دهستان جاوید جریان می یابد و پس از طی مسافتی به رودخانه شش پیر در شهرستان ممسنی می ریزد.
از دیگر رودخانه های این استان رودخانه شش پیر، رودخانه پیرآب، رودخانه کر، رودخانه سیوند، رودخانه قره آغاج، رودخانه بشار، ودخانه مارگان، رودخانه چوبخله، رودخانه شور جهرم، رودخانه شور لار، رودخانه مهران شور، رودخانه فیروز آباد، رود پلوار، رودخانه پل فسا، رودخانه خشک، رودخانه دالکی، مند(موند)، رودخانه گله دار ، رودخانه شادکام اقلید، رودخانه اوجان اقلید.
شهرستان های استان : آباده، جهرم، شیراز، لار، ارسنجان، خرمبید، فراشبند، لامرد، استهبان، خنج، فیروزآباد، مرودشت، اقلید، پاسارگاد، فسا، ممسنی، بوانات، زرین دشت، قیر و ارزین، مهر، داراب، سپیدان، کازرون و نی ریز شهرستان های استان فارس به شمار می روند .
۳-۲ مشاهیر
ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدا… سعدی شیرازی : ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدا… سعدی شیرازی ، ملقب به ملک الکلام و افصح المتکلمین است. وی از شاعران نویسندگان و گویندگان بزرگ قرن هفتم هجری قمری است . در سخن سعید غزل عاشقانه به بالاترین حد لطافت و زیبایی رسیده است. و در حکمت، موعظه ، ایراد حکم و امثال از شارعان شهرت بسیار دارد . نثر مزین، آراسته، شیرین و جذاب وی در گلستان از بهترین نمونه های نثر فارسی است . سعدی به سبب تقدم در نثر و نظم، از قرن هفتم به بعد همواره مورد تقلید و پیروی شاعران و نویسندگان فارسی گوی بوده است . او در دوران کودکی نزد پدر خود کسب علم نمود . در مدرسه نظامیه بغداد نیز نزد استادان بزرگی همچون شهاب الدین سهروردی و ابن جوزی به آموختن علوم مختلف همت گماشت .
سلمان فارسی : زادگاهش قریه دشت ارژن فارس (هفت فرسنگی شیراز) بود و قبیله اش در کازرون احترام فوق
وی چنان مورد علاقه رسول ا… قرار گرفت که سلمان محمدیش نامید . سلمان از حواریین حضرت رسول و در شمار اهل بیت عصمت و طهارت می بود که زهد و تقوی و وفور عقل و عملش مورد تأیید پیغمبر و بزرگان اسلام بود . سلمان در زمان خلافت عمر، والی مدائن شد. در آن هنگام به کاخ والی نرفت بلکه در دکانی می نشست و به امور مردم رسیدگی می نمود . سلمان دارای چنان مقامی بود که پس از مرگ، حضرت علی با دست خود او را غسل داد.
پوشاک مردمان فارس به دلیل گوناگون فرهنگی،بسیار متنوع است از این رو به پوشاک سنتی عشایر کوهمره سرخی اشاره می شود.
۳-۳ شهر شیراز

۳-۳-۱ موقعیت سیاسی
از شمال به شهرستان های ارسنجان، مرودشت، سپیدان، ممسنی و از جنوب به شهرستان های جهرم، فیروزآباد و از شرق به شهرستان های نی ریز، استهبان، فسا و از غرب به شهرستان های ممسنی و کازرون محدود می شود.
شکل ۳-۲ مقبره حافظ شیرازی
۳-۳-۲ موقعیت جغرافیایی
شهر شیراز امروزی، واقع در استان فارس، بر روی جلگه وسیعی که دارای ۱۵کیلومتر عرض و ۱۲۰ کیلومتر طول متوسط می باشد واقع شده است. شهر شیراز در ۵۱درجه و ۵۱دقیقه تا ۵۳ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی و ۲۹درجه و ۲دقیقه تا ۳۹ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی از نصف النهار مبدا قرار دارد.
۳-۳-۳ شرایط آب و هوایی
ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۵۵۰متر است. به علت ارتفاع این جلگه از سطح دریا و آنچه در نقشه مربوط به بارندگی در سطح کشور بر می آید، بارندگی در این قسمت بیشتر از نواحی دیگر می باشد. ولی وجود کوههای مرتفع و بادهای خشک عربستان در اطراف این جلگه باعث خشکی هوا می شود.
به طور کلی ریزش برف در شیراز کم است ولی در ناحیه غربی و جنوب غربی آن در زمستان برف های س
نگین می بارد. میزان درجه حرارت در زمستان در حدود ۳درجه زیر صفر و در تابستان ۳۸درجه بالای صفر است و اعتدال هوای ناحیه از این جهت است که این جلگه بین دو منطقه گرمسیر جنوب و سردسیر شمال قرار گرفته است.
۳-۳-۴ تاریخچه و ویژگی های آثار
پایه اولیه شهر در سال ۷۴ه.ق به دست حکام اموی(۴۱ تا ۱۳۲ه.ق )گذارده شد. در این زمان شهر شامل داراللاماره و چندین مسجد و یک بازار بود . از این تاریخ تا زمان صفاریان ۲۶۱( تا ۲۸۷ ه.ق )، شهر توسعه طبیعی خود را داشته است. با روی کار آمدن صفاریان (۲۶۱تا ۲۸۷ ه.ق)، دوره جدیدی از تحولات و توسعه شهر آغاز گردید و در این زمان بود که مسجد جامع عتیق، نخستین مسجد جامع شهر، ساخته شد. دوره اتابکان – اتابکان سلغری نزدیک به ۱۳۰سال در شیراز فرمانروایی کردند و در آبادانی شهر کوشیدند ، مسجد نو در شیراز از بناهای این خاندان است و از شاعران بنام سعدی می باشد. شیراز در روزگار صفویه جایگاه شایسته و ارجمندی داشت. اله وردی خان و پسرش امام قلی روی هم رفته نزدیک به ۴۰سال بر فارس فرمان راندند، در زمان امام قلی خان دو بنای ماندگار از خود بر جای نهاد یکی مدرسه خان و دیگری پل خان می باشند.
شیراز در دوره زندیه تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذارد. روزگار کریم خان زند یکی از بهترین و آرام ترین دوران بوده، او مدت ۱۳ سال نسبت به آبادانی این شهر همت گماشت. مجموعه با ارزشی زندیه شامل: ارگ کریم خان، بازار، مسجد، حمام و آب انبار وکیل از یادگارهای این دوران است.
حوادثی چون غارت شهر توسط آقا محمد خان قاجار ۱۲۱۰ تا ۱۳۴۵ ه.ق و زمین لرزه های پی در پی، آسیب زیادی را به این شهر وارد کرد . با این وجود، بناهای با ارزشی مانند مجموعه نصیرالملک، مجموعه مشیر، مجموعه قوام ، … از جمله آثار با ارزش دوران قاجار می باشند.
شیراز یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان فارس است. برپایه ی آخرین سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، این شهر جمعیتی بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ نفر داشته که این تعداد در سال ۱۳۸۸ خورشیدی به ۱٬۴۵۵٬۰۷۳ افزایش پیدا کرده‌است. شهر شیراز در بخش مرکزی استان فارس و در ارتفاع ۱۴۸۶ متری از سطح دریا و در منطقه ی کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است. شهر شیراز برطبق آخرین تقسیمات اداری به ۹ منطقه ی مستقل شهری تقسیم شده و مساحتی بالغ بر ۱۷۸٫۸۹۱ کیلومتر مربع دارد. نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیه ی این شهر در محل قلعهیابونصر بوده‌است. شهر شیراز در پیش از اسلام قلعه‌ای بوده که قدمت آن به دوران ساسانی و پیش‌تر بازمی‌گردد. این شهر در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای اضمحلال استخر -پایتخت قدیمی استان فارس- رونق می‌گیرد. شیراز در دوران صفاریان، آل بویه و زندیه، پایتخت ایران بوده‌است. کارخانه‌های الکترونیکی متعددی در شیراز وجود دارد. این شهر از دیرباز به واسطه ی مرکزیت نسبی‌اش در منطقهی زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهی به نسبت حاصل‌خیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین شیراز در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته که این نقش با احداث شبکه ی راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ‌تر شده‌است. این شهر به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به‌سوی خود فرا می‌خواند. شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد.اطراف شیراز را رشته کوههای نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است. مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. رودخانه ی خشک شیراز رودخانه ی فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضه ی خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می‌ریزد. آب و هوا نقشهی آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است. میانگین دما در تیرماه (گرم‌ترین ماه سال) ۳۰ درجه سانتی‌گراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجه سانتی‌گراد، در فروردین‌ماه ۱۷ درجه سانتی‌گراد و در مهرماه ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد و میانگین سالانه ی دما ۱۸ درجه سانتی‌گراد است. میزان بارندگی سالیانه ی شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی‌متر می‌باشد. جمعیت تغییرات جمعیت شیراز بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ نفر جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت.

در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت و شیراز دوباره ششمین شهر پرجمعیت ایران شد. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ نفر بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ نفر مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است شیراز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده‌است.  از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان به آتشکده ی صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ ارم، باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعه ی کک‌ها، مدرسه ی آقاباباخان، مدرسه ی خان، موزه ی پارس، موزه ی هفت‌تنان، نقش‌برجسته ی بهرام اشاره کرد. از جاذبه‌های طبیعی شهر شیراز می‌توان به آبشار کوهمره سرخی، برم‌دلک، پارک قلعه‌بندر، پارک ملی بمو، پیربناب، چشمهی جوشک، چشمه ی خارگان، چشمه یریچی، دریاچه ی دشت ارژن، دریاچه ی مهارلو، رکن‌آباد، رودخانه ی قره‌آغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاه‌مسکی، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت‌برم اشاره کرد. چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند. مزار امام‌زادگان متعددی که در شیراز وجود دارد، در طول سده‌ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده‌است. گفته می‌شود که در زمان مأمون خلیفه -ی عباسی، تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی بن جعفر -امام هفتم شیعیان- به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت‌های مختلف، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. سال‌ها بعد تعدادی از این مزارها شناسایی شدتد و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امام‌زادگان -همچون علی بن حمزه- در دوره ی آل بویه شناسایی شدند. ولی برای بعضی دیگر -مانند شاه‌چراغ- حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانان سَلغُری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آن‌که براساس شواهد و اسناد تاریخی باشد، بر مبنای سنت‌های اسلامی شناسایی بوده‌است.
این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است. شهر شیراز برطبق آخرین تقسیمات اداری به ۹ منطقهءمستقل شهری تقسیم شده و مساحتی بالغ بر ۱۷۸٫۸۹۱ کیلومتر مربع دارد.(وب سایت رسمی شهرداری شیراز).
نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیه ی این شهر در محل قلعه ی ابونصر بوده‌است. شهر شیراز در پیش از اسلام قلعه‌ای بوده که قدمت آن به دوران ساسانی و پیش‌تر بازمی‌گردد. این شهر در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای اضمحلال استخر -پایتخت قدیمی استان فارس- رونق می‌گیرد. شیراز در دوران صفاریان، آل بویه و زندیه، پایتخت ایران بوده‌است.
کارخانه‌های الکترونیکی متعددی در شیراز وجود دارد. این شهر از دیرباز به واسطهی مرکزیت نسبی‌اش در منطقهیزاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهیبه نسبت حاصل‌خیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین شیراز در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ‌تر شده‌است.
این شهر به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به‌ سوی خود فرا می‌خواند.
۳-۳-۵ وجه تسمیه
نام شهر شیراز برگرفته از نام قلعه‌ای در اطراف شیراز کنونی در محل قصر ابونصر است. آنگونه که پیدا است در هنگام بنای شهر نام این قلعه بر شهر شیراز نهاده شده‌است. در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آن‌ها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است. همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند.ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان قرن چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.(وب سایت خبرگزاری میراث فرهنگی).
۳-۳-۶ پیشینه
۳-۳-۶-۱ بنیان‌گذاری شیراز از دیدگاه تاریخی
برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، “سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی قبل آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.” به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالا قبل آن سکونتگاه دایمی انسان بوده‌است .
بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا “این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است."( لغت نامه دهخدا).
جان لیمبرت، چنین جمع بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در قرن اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌ ست. خصوصا با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است. مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید ارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهء حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است. آثاری عیلامی (شامل یک سه پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است .(حمدالله مستوفی،نزهتالقلوب،۱۳۸۱)
لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنامهای هرمزد و کارنیان) وقلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.(وب سایت رسمی تاریخچه شیراز) .
شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتملا مرکزی اداری بوده‌است. آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایه شهر همسایه استخر بوده‌است.