۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۰٫ سیستم‌های اطلاعات تجاری (BIS)^[66]
هدف از این سیستم‌ها، تهیه و تأمین اطلاعاتی است که یک شرکت تجاری در زمینه اداره کارهای تجاری، کمک به انتخاب تولیدات و مشتریان، پیش‌بینی فروش، مدیریت کانال‌های توزیع، سیاست‌گذاری قیمت، تحلیل کارهای خرید و فروش، مدیریت محصول و مشتری، و برنامه‌ریزی بازاریابی نیاز دارد. سیستم‌ اطلاعات بازاریابی (MIS)^[67] و BIS از هم تفکیک‌ناپذیرند. هدف هر شرکتی فروش بیشتر با کمترین هزینه است، سیستم اطلاعات بازاریابی اطلاعات ارزشمندی را برای مدیران شرکت‌ها تهیه می‌کند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های پیچیده، رقبا، بازارها، محصولات و مشتریان را به صورت جامع‌تری پژوهش کرده، با تحلیل‌های دقیق‌تری از آینده، نیازها و روند معاملات را پیش‌بینی کنند. از این‌رو کلیه سیاست‌ها و راهبردهای مهم در کارهای تجاری و بازاریابی با پشتیبانی و کمک این دو سیستم اطلاعات راهبردی تهیه و تدوین می‌شود. گفتنی است که با ابداع و توسعه سیستم‌های تجارت الکترونیکی، روش‌های تجارت و کسب و کار تغییر پیدا کرده، به گونه‌ای که امروزه حجم عظیمی از تبادلات و داد و ستدهای تجاری به کمک شبکه‌ها، اینترنت و وب‌سایت‌ها از راه دور و نزدیک و به صورت اتوماتیک و مجازی انجام می‌شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که سیستم تجارت الکترونیکی هرگز جایگزین سیستم‌های اطلاعات تجاری و بازاریابی نمی‌شود، بلکه به عنوان مکمل این دو سیستم، تنها محیطی مجازی برای داد و ستدها و تبلیغات ایجاد می‌کند. در صورتی که دو سیستم اطلاعاتی ذکرشده اهداف و کاربردهای بسیار گسترده‌ای داشته و فقط محدود به پشتیبانی از کارهای خرید و فروش و تبلیغات نمی‌شوند. تعدادی از سیستم‌های جانبی BIS شامل سیستم سفارشات مشتری، سیستم فروش ـ تحویل، سیستم تدارکات و تأمین‌کنندگان، سیستم حسابداری که با یکی از زیرسیستم‌های AIS مرتبط می‌شود، سیستم انبارداری، سیستم‌ پژوهش‌ها و سیستم اطلاعات بازاریابی است.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۱٫ سیستم‌های اطلاعات تولید (PIS)^[68]
PIS به سیستم اطلاعاتی کاربردی مبتنی بر کامپیوتر گفته می‌شود که بر پایه دو محور اساسی، یعنی فرایند چرخه تولید صنعتی و فرایند هدایت، مدیریت و کنترل تولید، طراحی می‌شود. بنابراین اطلاعات موجود و یا تولیدشده در PIS به صورت بانک‌های اطلاعاتی جامعی سازمان‌دهی می‌شوند که هر کدام از این بانک‌ها را می‌توان معادل سیستم جانبی و یا زیرسیستم تلقی کرد که در بطن هر یک، چندین خرده‌سیستم وجود دارد. در اینجا به چند نمونه از زیرسیستم‌های مهم PIS می‌پردازیم:
ـ سیستم تأمین مواد اولیه، شامل اطلاعات مرتبط با کلیه مواد مورد نیاز، قیمت، نوع، تعداد تأمین‌کنندگان آنها؛
ـ سیستم مهندسی صنعتی، شامل طرح‌ها و برنامه‌های عملی در چرخه تولید؛
ـ سیستم هوشمند تولید که هم از نظر ساخت فیزیکی محصولات و هم از نظر تولید برنامه‌های مرتبط با طراحی و چرخه تولید، اطلاعات فنی و مهمی را تولید می‌کند. در این رابطه اشاره می‌کنیم به سیستم طراحی به کمک کامپیوتر (CAD)^[69] و سیستم ساخت به کمک کامپیوتر (CAM)^[70] که هر دو سیستم با کمک کامپیوتر فرایند ساخت نرم‌افزارها، برنامه‌ها، و پشتیبانی از فرایند ساخت به صورت اتوماتیک را محقق می‌کنند؛
ـ سیستم مدیریت و هدایت تولید که شامل اطلاعات طبقه‌بندی‌شده مهمی در زمینه چگونگی مدیریت و هدایت چرخه تولید از نظر سازماندهی و تقسیم کار نیروی انسانی، زمان‌بندی مراحل کار، نظارت بر کمیت و کیفیت و غیره است؛
ـ سیستم صورت اموال و صورت موجودی؛
ـ سیستم کنترل کیفیت؛
ـ سیستم هزینه‌ها؛
ـ سیستم مدیریت انبار، در مورد ورودی‌ها، خروجی‌ها و موجودی‌های انبار پیش‌بینی می‌شود.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۲٫ سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)^[71]
این سیستم‌ها نوع خاصی از سیستم‌های اطلاعات کاربردی هستند که بیشتر اطلاعات جغرافیایی را به صورت کمی، توصیفی و گرافیکی ذخیره‌سازی، تجزیه و تحلیل و پردازش کرده و امکان بازیابی آنها را به صورت اتوماتیک در اسرع وقت فراهم می‌کنند. کلیه داده‌های جغرافیایی چون مختصات منابع و مکان‌های طبیعی، نقشه‌ها، تأسیسات مختلف شهری و سرزمینی مانند ساختمان‌ها، شبکه‌های آب و برق و مخابرات و جاده‌ها و غیره به وسیله GIS ذخیره‌سازی، پردازش و مدیریت می‌شوند (برگرفته از: اُبرین، ۲۰۰۱: ۳۵۹). قلمرو و میدان عمل و کاربردهای GIS بسیار گسترده است. برای مثال این سیستم‌ها در مدیریت منابع طبیعی (جنگل‌داری، آبخیزداری، سدسازی)، آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای، برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی، مدیریت منابع معدنی، برنامه‌ریزی صنعتی و نظامی، مدیریت حوادث طبیعی (زلزله، سیل و غیره)، مدیریت محیط‌زیست، مدیریت حمل و نقل، مهندسی راه و ساختمان، مدیریت بحران، مدیریت توریسم، کشاورزی، امور اقتصادی و بازاریابی و غیره، کاربرد بسیار گسترده و معناداری دارند. گفتنی است GPS^[72]ها در سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی کاربرد بسیار گسترده‌ای دارند. این سیستم‌ها که از تجهیزات الکترونیکی بی‌سیم، رادیویی و ماهواره‌‌ای برخوردارند، برای شناسایی و موقعیت‌یابی مکان‌ها در هر نقطه از جهان کاربرد دارند.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۳٫ سیستم‌های اطلاعات اسنادی (DIS)^[73]
این سیستم‌ها کلیه داده‌ها و اطلاعات مرتبط با اسناد و مدارک را به صورت بانک‌های اطلاعاتی منسجم و یکپارچه سازمان‌دهی و ذخیره‌سازی کرده تا در مواقع لزوم از راه دور و نزدیک بی‌درنگ در اختیار کاربران قرار دهند. DISها با سیستم‌های اطلاعات اداری (OIS) روابط تنگاتنگی دارند و به عنوان منبع مکمل در تغذیه کلیه سیستم‌های اطلاعاتی، پشتیبان خوبی برای عملیات اداری و سازمانی محسوب می‌شوند. از جمله زیرسیستم‌های DIS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ اسناد اداری، شامل کلیه اسناد اداری چون بخش‌نامه‌ها، مصوبه‌ها، قوانین، گزارش‌ها، آیین‌نامه‌ها و قراردادها؛
ـ اسناد علمی، شامل نتایج پژوهش‌ها و دستاوردهای علمی و تجربی؛
ـ کتابخانه، شامل سیستم اعضای کتاب‌ها و مراجع، مؤلفان و مترجمان و سیستم امانی؛
ـ چندرسانه‌ها، شامل اطلاعات مرتبط با نوارهای صوتی، ویدئو‌ها و CDها (برگرفته از: محمودی، ۱۳۸۶: ۱۷۰ـ۲۱۴).
۲ـ۱ـ۱۵٫ فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)
فن‌آوری اطلاعاتی، موفقیت سیستم‌های اطلاعاتی را تعیین می‌کند. یک سیستم اطلاعاتی مطلوب تنها زمانی از نظر عملیاتی قابل اجراست که با انتخاب صحیح فن‌آوری اطلاعاتی پشتیبانی شود (جوادکار، ۱۳۸۲: ۱۹۸). واژه «فن‌آوری اطلاعات» اولین‌بار از سوی «لویت^[۷۴] و وایزلر^[۷۵]» در سال ۱۹۵۸ به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شد (زرگر، ۱۳۸۳: ۱۶؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۲۶). تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به مجموعه و ترکیبی از فنون، مهارت‌ها، عملیات و دانش مرتبط با ابزارها (سخت‌افزار، نرم‌افزار) گفته می‌شود که در جهت تهیه، تولید، ذخیره‌سازی، پردازش، بازیابی و تبادل اطلاعات در سیستم‌های اطلاعاتی و شبکه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند (محمودی، ۱۳۸۶: ۲۲۶).
اغلب صاحب‌نظران، عمده‌ترین ارکان اساسی ICT را شامل سیستم‌های کامپیوتری، شبکه‌ها، بزرگراه‌های اطلاعاتی، پایگاه‌ داده‌ها، هوش مصنوعی و چندرسانه‌ای‌ها می‌دانند که در تولید، پردازش و مبادله اطلاعات نقش کلیدی دارند (محمودی، ۱۳۸۶: ۲۲۸).
۲ـ۱ـ۱۶٫ مزایا و محدودیت‌های استفاده از سیستم‌های اطلاعات مدیریت در سازمان
به‌کارگیری سیستم‌های اطلاعات مدیریت و فن‌آوری‌های وابسته به آنها در سازمان، از یک طرف فواید و مزایای زیادی را برای سازمان به ارمغان می‌آورد و از طرف دیگر، ممکن است سازمان را با یک‌سری محدودیت‌ها و مشکلات مواجه سازد. در اینجا به تعدادی از این فواید و محدودیت‌ها اشاره می‌شود:
۲ـ۱ـ۱۶ـ۱٫ فواید و مزایا

1. 1. تسهیل یادگیری سازمانی و تبدیل سازمان سنتی به سازمان یادگیرنده؛

1. 1. به‌روز کردن اطلاعات و دانش سازمانی و ایجاد توانایی تحلیل اطلاعات؛

1. 1. ذخیره‌سازی حجم بالایی از اطلاعات در سازمان؛

1. 1. تسهیل برقراری ارتباطات سریع، صحیح و ارزان درون‌سازمانی و بین‌سازمانی؛

1. 1. رواج کار از راه دور نظیر انجام کارها در منزل؛

1. 1. افزایش بازارهای مجازی جهت خرید و فروش کالاها، نظیر خرید و فروش کالاها در شبکه اینترنت؛

1. 1. کارآفرینی در زمینه‌های مختلف سخت‌افزار، نرم‌افزار، شبکه، امنیت شبکه، مخابرات، کارت‌های هوشمند، شرکت‌های مشاوره و…؛

1. 1. سرعت بخشیدن به انجام کارها به دلیل استفاده از سیستم‌های پیپرلس؛

1. 1. کارآ شدن ساختارها به دلیل کوتاه‌تر شدن سطوح ساختاری و امکان استفاده از ساختارهای مجازی؛

1. 1. کمک به مدیران در انجام هر چه بهتر وظایف متداول نظیر برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، رهبری، کنترل و… (سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۲۹).

۲ـ۱ـ۱۶ـ۲٫ محدودیت‌ها

1. 1. سردرگمی مدیران سازمانی به دلیل تغییرات سریع فن‌آوری‌های اطلاعاتی مورد استفاده در سازمان؛

1. 1. از بین رفتن حریم خصوصی افراد در سازمان؛

1. 1. امکان انتشار و یا صدمه دیدن اطلاعات مهم سازمانی به دلیل ورود غیرمجاز افراد سودجو و مغرض به حریم اطلاعاتی سازمان؛

1. 1. نیاز به مهارت‌های سطح بالا جهت کار با سیستم‌ها و فن‌آوری‌های اطلاعاتی؛

1. 1. نیاز به سرمایه‌های قابل توجه جهت خرید سیستم‌ها و فن‌آوری‌های پیشرفته اطلاعاتی؛

1. 1. نیاز به تدوین و اجرای مقررات جدید و به‌روز جهت برقراری امنیت سیستم‌های اطلاعاتی؛

1. 1. کاهش انگیزه‌های کارکنان به دلیل کاهش ارتباطات چهره‌‌به‌چهره در سازمان (سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۳۰).

بخش دوم: تصمیم‌گیری

۲ـ۲ـ۱٫ تصمیم‌گیری
کلمه تصمیم (decision) از ریشه لاتین decido به معنی قطع کردن گرفته شده است (جوادکار، ۱۳۸۲: ۹۲). تصمیم‌گیری را می‌توان طریقه عمل و یا حرکت در مسیر خاصی تعریف کرد که با تأمل و آگاهانه، از میان راه و روش‌های مختلف برای نیل به یک هدف مطلوب، انتخاب شده است. در این تعریف سه مفهوم اصلی وجود دارد:

۷۵۰

۱۵۰

۴۵۰۰

والیزولاو و بام گاردنر

۷۵۰

شکل (۴-۱۲): نمودار مقاییسه میانگین، ضریب تغیرات و RMSE

شکل (۴-۱۳): نقاط درونیابی شده در استان کرمانشاه

خصوصیات اقلیمی استان:

–الف دما

دما بر شکل بارش در مناطق مختلف تاثیر دارد و با کاهش دما در ارتفاعات شکل بارش به صورت برف خواهد بود. متوسط حداقل دما طبق نقشه خطوط هم دما در استان کرمانشاه در شکل (۴-۱۴)، ۴ درجه سیلیوس و حداکثر درجه حرارات ۲۴ درجه سیلیوس می­باشد. با مقایسه نقشه خطوط هم دما و توپوگرافی مشاهده شد که خطوط هم دما با نقشه توپوگرافی مطابقت دارد که نشان دهنده رابطه بین دما و ارتفاع بوده که یک رابطه عکس می­باشد یعنی در ارتفاعات دما پایین­تر و در دشت­ها دما بیشتر است.

-ب بارش

نقشه خطوط هم بارش در استان کرمانشاه در شکل (۴-۱۵) نشان داده شده است. بیشترین مقدار بارش در استان کرمانشاه در ارتفاعات منطقه پاوه و نوسود که در واقع با میزان بارش ۸۰۰ میلی متر و کمترین میزان بارش در منطقه صد و سومار با مقدار ۲۰۰ میلی­متر بدست آمده است. همانطور که مشاهده می­ شود مراکز بارش در ارتفاعات و رشته کوه زاگرس می­باشد که نقش تعیین کننده این رشته کوه در میزان بارش استان را نشان می­دهد. دشت­های استان که در بین کوهای مرتفع قرار دارند با میزان بارش تقریبا ۵۰۰ میلی­متر در سال مناطق مستعدی برای کشاورزی بوده و همچنین رودخانه­های که در این مناطق وجود دارند از کوه­های اطراف سرچشمه می­گیرند که از آنها برای آبیاری در فصل گرم سال استفاده می­ شود.

شکل (۴-۱۴): خطوط هم دمای سالانه استان کرمانشاه

شکل (۴-۱۵): خطوط هم بارش سالانه استان کرمانشاه

پهنه بندی اقلیمی

پهنه بندی به روش سلیانینوف

روش سلیانینوف براساس نسبت بارش به گرما استوار است. اما از مزایای آن ساده بودن انجام محاسبات می­باشد. با بهره گرفتن از ضریب هیدروترمیک سلیانینوف، استان کرمانشاه به شش منطقه اقلیمی تقسیم شد که در شکل (۴-۱۶) نمایش داده شده است. ۱) اقلیم خشک قسمت­ های سومار و نفت شهر را در بر می­گیرد. ۲) اقلیم نیمه خشک شدید: قسمت­ های قصر شیرین، غرب گیلان غرب و غرب سرپل ذهاب را شامل می­ شود.۳) اقلیم نیمه خشک میانه: نیمه شرقی شهرستانهای گیلان غرب، سرپل ذهاب، اسلام­آباد و کنگاور، قسمت­ های جنوبی شهرستانهای کرمانشاه، هرسین و صحنه از این نوع اقلیم برخوردار می­باشند. ۴) اقلیم نیمه خشک ضعیف: این اقلیم از قسمت­ های شرقی استان شروع شده و تا انتهای رشته­کوهای زاگرس در غرب امتداد دارد که قسمت­ های عمده شهرستانهای کنگاور، سنقر، صحنه، کرمانشاه، دالاهو، اسلام آباد، روانسر و ثلاث را در بر می­گیرد. ۵) اقلیم نیمه مرطوب: بخش عمده شهرستانهای روانسر، جوانرود و قسمت­ های مرکزی شهرستان سنقر را شامل می­ شود. نتایج بدست آمده تا حدود زیادی با نتایج بدست آمده توسط رحیم زاده و همکاران (۱۳۹۱) مطابقت دارد.

شکل (۴-۱۶): پهنه بندی به روش سلیانینوف

نمودار هایترگراف

با توجه به اهمیت دو پارامتر هواشناسی دما و بارش در تعیین اقلیم منطقه و به جهت شناسایی موثرترین این دو پارامتر در یک منطقه از نمودار هایترگراف (شکل ۴-۱۸) استفاده می­ شود. عریض بودن نمودار نشان دهنده تغیرات شدید دما و طویل بوده نمودار نشان دهنده تغییرا ت شدید بارش می­باشد [۳۰]. نمودار هایترگراف استان کرمانشاه عریض بوده و نشان می­دهد که تغییرات دما ماه­های سال شدید بوده که نشان دهنده زمستانهای سرد و تابستانهای گرم در منطقه است. طویل بودن نمودار هایترگراف استان کرمانشاه نشان می­دهد که اکثر بارش استان در یک دوره اتفاق افتاده که با توجه به شکل (۴-۱۷) بیشتر بارش استان در فصل زمستان بوده و سهم بارش تابستانه کمتر از یک درصد است که نتایج آنالیز هایترگراف را تایید می­ کند.
شکل (۴-۱۷): نمودار درصد بارش فصلی استان کرمانشاه
شکل (۴-۱۸): نمودار هایترگراف استان کرمانشاه

پهنه بندی به روش دمارتن اصلاح شده

ضریب دمارتن از رابطه بین درجه حرارت و بارش سالانه بدست می ­آید. این ضریب مقدار خشکی مناطق را نشان می­دهدو مناطق را به شش اقلیم خشک، نیمه خشک، مدیترانه­ای، نیمه مرطوب، مرطوب و بسیار مرطوب تقسیم می­ کند [۳۰]. با بهره گرفتن از مقدار سالانه بارش و متوسط دمای سالانه در ۶۲۲ نقطه درونیابی شده مقدار ضریب خشکی دمارتن محاسبه و نقشه آن در شکل (۴-۱۹) ترسیم شد. با توجه به نقشه اقلیمی دمارتن استان کرمانشاه مشخص شد که کل شهرستان قصر شیرین دارای اقلیم خشک گرم است. شهرستانهای سرپل ذهاب، ثلاث، گیلان­غرب اقلیم نیمه خشک گرم، قسمت­ های از کرمانشاه، اسلام­آباد، جوانرود و پاوه اقلیم نیمه خشک معتدل دارند. بخش عمده دشت­های استان دارای اقلیم مدیترانه­ای معتدل می­باشند که نشان دهنده شرایط مناسب این مناطق برای کشاورزی است. بخش عمده شهرستانهای کنگاور، سنقر، صحنه، هرسین، دالاهو،جوانرود و پاوه اقلیم نیمه مرطوب و مرطوب سرد دارند. با مقایسه نقشه خطوط هم ارتفاع و ضریب خشکی دمارتن مشخص شد که تنها مناطق بسیار مرتفع در استان دارای اقلیم خیلی مرطوب سرد است همچنین اقلیم منطقه با توپوگرافی استان در ارتباط تنگاتنگی می­باشد.

شکل (۴-۱۹): پهنه بندی اقلیمی استان کرمانشاه به روش دمارتن اصلاح شده

طبقه بندی اقلیمی کوپن

سیستم طبقه بندی کوپن مورد قبول اکثر اقلیم شناسان می­باشد. این روش بر اساس رابطه بین بارندگی-مقدار و توزیع آن در طول سال و درجه حرارت استوار است. نقشه اقلیمی استان کرمانشاه به روش کوپن در شکل (۴-۲۰) آورده شده است. سه منطقه اقلیمی در استان کرمانشاه با روش کوپن مشخص شده که به شرح زیر می­باشد: ۱) اقلیم بیابانی: اقلیم بیابانی قسمت غربی استان را در بر می­گیرد که مطابقت زیادی با طبقه بندی اقلیمی به روش­های سلیانینوف و دمارتن دارد. این منطقه اقلیمی از سمت شرق با رشته کوه زاگرس در ارتباط بوده و ارتفاع این منطقه با توجه به نقشه توپوگرافی کمتر از هزار متر می­باشد. ۲) اقلیم استپ: بخش عمده استان کرمانشاه دارای اقلیم استپی بوده که ارتفاع آن از ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ متر از سطح دریا متغیر می­باشد و می­توان نتیجه گرفت که بخش عمده دشت­های استان در این پهنه اقلیمی قرار دارند. اقلیم استپ بدست آمده با روش کوپن با اقلیم مدیترانه­ای با روش دومارتن و با بخش زیادی از اقلیم نیمه خشک ضعیف بدست آمده از روش سلیانینوف مطابقت دارد. ۳) اقلیم معتدل با تابستانهای خشک: اقلیم معتدل با تابستانهای خشک بیشتر مناطق مرتفع با ارتفاعی بیش از ۱۶۰۰ متر از سطح دریا را به خود اختصاص می­دهد. اقلیم معتدل با تابستانهای خشک با اقلیم نیمه مرطوب و مرطوب بدست آمده با روش دمارتن و سلیانینوف مطابقت دارد.

شکل (۴-۲۰): پهنه بندی اقلیمی به روش کوپن

انتخاب مناسبترین سری دادهای هواشناسی

قبل آنالیز پروکراستس چهار سری متغیر که با روش های مختلف انتخاب شده بودند با بهره گرفتن از آنالیز KMO مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج آنالیز KMO برای چهار سری متغیر در جدول (۴-۷) آورده شده است که مقدار KMO برای هر چهار سری ۹۸/۰ بدست آمده است که با توجه به جدول (۳-۱۵) نشان دهنده نحوه درست انتخاب متغیرها و همچنین تناسب عالی داده ­ها برای آنالیز تحلیل عاملی می­باشد [۷۰].
جهت تعیین مناسبترین سری پارامتر از بین چهار سری انتخاب شده از روش آقای کرزانوفسکی که در سال ۱۹۸۷ ارائه نمودند استفاده شد. روش کرزانوفسکی با معیاری به اسم پروکراستس سنجیده می­ شود و اساس آن تشابهات بین سری داده ­های اصلی (کل داده ­ها) و سری داده ­های انتخابی می­باشد. مقدار عددی معیار پروکراستس که برای سری پارامترهای مختلف منتخب بدست آمده و در جدول (۴-۷) نمایش داده شده است. مقادیر ضریب پروکراستس بدست آمده برای چهار سری داده اختلاف زیادی با هم ندارند و در واقع نتایج نشان می­دهد که هر چهار سری متغیر مناسب می­باشند، که با نتایج بدست آمده از آنالیز KMO مطابقت دارد. مقدار پروکراستس نشان می­دهد که مناسب­ترین پارامترها برای پهنه بندی اقلیمی پارامترها می­باشد که بر اساس پوشش گیاهی انتخاب می­شوند و در واقع حاکی از نقش اقلیم بر گسترش گونه­ های گیاهی دارد که با نتایج مقدم (۱۳۷۷)، هیل (۱۹۹۱)، کروسیفیکس (۲۰۰۵) و موریسون و ماریکرفت (۲۰۰۶) مطابقت دارد. با توجه به نتایج بدست آمده، سری متغیرهای که براساس رشد پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه انتخاب شده بودند با مقدار عددی۱۰^۳×۰۱۰۸/۱برای معیار پروکراستس که کمترین مقدار ضریب پروکراستس در بین چهار سری متغیر بوده و مقدار KMO، ۹۸/۰ به عنوان مناسبترین گروه داده ­ها جهت تحلیل عاملی و انجام آنالیزهای بعدی انتخاب می­ شود.
جدول (۴-۷): مقادیر KMO و ضریب پروکراستس برای چهار سری داده ­های انتخاب شده

سری پارامترها

ضریب پروکراستس

مقدار KMO

پارامترهای که در سایر مطالعات استفاده شده ­اند

موضوع دیگر قابل ملاحظه در این مورد این است که چنانچه خطری تفکیک پذیر فرد را تهدید نماید اما علیرغم این تهدید همچنان به فعالیت ورزشی خود ادامه دهد و پس از ادامه این فعالیت به او آسیبی رسد دیگر نمیتواند به استناد اینکه صدمه وارده بر من به علت امور تفکیک پذیر بوده است مدعی شود و طرح دعوی نماید زیرا دیگر در این مرحله او این تهدید را پذیرفته و به ادامه ی آن ورزش پرداخته است در پرونده الیوت مادوکس، یکی از بازیکنان تیم متز نیویورک در نتیجه لغزیدن روی چمن مرطوب مصدوم می گردد.
دادگاه پژوهشی ادامه بازی در چنین شرایط خطرناکی را که بر مادوکس معلوم بوده، از نظر حقوقی ، قبول خطر از طرف وی تلقی می کند علی رغم اینکه وی مدعی بوده هیچ چاره ای جز ادامه بازی نداشته است.
بند ۲-آموزه قبول خطر صریح و ضمنی: آموزه قبول خطر صریح و ضمنی : این آموزه زمانی محقق می شود که خواهان به طور کامل واضح و صریح کلیه خطرات تفکیک ناپذیر ورزش را پذیرفته و آن حق را از خود اسقاط کند یعنی چنانچه طی فعالیت ورزشی به او صدمه وارد آید دیگر جبران خسارتی در میان نباشد.
این آموزه باعث می شود که طرفین که در فعالیت های خشن حضور دارند و نتیجه این ورزش ها زد و خورد شدید و احتمال آسیب دیدگی فراوان است و به طور کامل حق خود را از طرح شکایت سلب نمایند.
حالت دیگر این می باشد که خواهان به طور ضمنی خطرات و صدمات ناشی از یک ورزش را پذیرا باشد به گونه ای که احتمال وقوع خطر را می بیند و با این وجود باز هم به فعالیت خود ادامه می دهد که این نشان می دهد خواهان به طور کامل از صدماتی که ممکن است وارد آید آگاهی داشته است.
بعضی ایالات، به عنوان مثال ایالت اورگان، آموزه قبول خطر را به طور ضمنی از طریق وضع قانون نسخ کرده اند ولی در سایر ایالات، این آموزه قابلیت اجرایی خود را حفظ کرده است؛ مثلاً در موردی که سوارکار در نتیجه برخورد دو اسب به زمین پرتاب و مصدوم شود، حکم دادگاه این است که قبول تلویحی و متعارف خطر در غیاب تقصیر نسبی به عنوان یک مستند دفاعی معتبر است؛ زیرا سوارکار خطر صدمه ناشی از تقصیر سوارکار دیگر را علی رغم نقض مقررات پذیرفته است، البته مشروط بر اینکه از سوارکار مقصر رفتاری بی باکانه سر نزده باشد.^[۱۰۱]
بند ۳-آموزه تقصیر نسبی: این آموزه امروزه در بسیاری از ایالات آمریکا وجود دارد و از این نظریه پیروی می شود و اکثر محاکم در آمریکا بعلت ایراداتی که به آموزه قبول خطر و تقصیر زیان دیده بار می شود به این آموزه پناه آورده اند.
دیوان عالی کالیفرنیا به جنبه های غیر منصفانه آموزه تقصیر زیان دیده تصریح کرد و آن را به سبب ناتوانی در توزیع نسبی مسئولیت ناشی از خطا به نسبت تقصیر، مورد انتقاد قرار داد در پرونده لی اشکال مختلفی مورد بررسی قرار گرفت که اولین آنها مطلق یا ساده است که مسئولیت را به نسبت مستقیم تقصیر توزیع می کند در این رویه ، خواهان صرفاً خساراتی را دریافت می کند که ناشی از میزان تقصیر خوانده باشد .
این روش ظاهراً در میان حقوقدانان زمان لی از مقبولیت بیشتری برخوردار بود شکل دوم تقصیر نسبی که مورد توجه دادگاه رسیدگی کننده به پرونده لی قرار گرفت ، به عنوان نوع اصلاح شده مشهور است و گروهی از حوزه های قضایی بر آن مهر تایید نهادند.
در آموزه تقصیر نسبی خواهان در صورتی می تواند خسارت ناشی از عملیات ورزشی را مطالبه نماید که میزان تقصیر خوانده دعوی نسبت به تقصیر خواهان بیشتر باشد و در غیر این صورت راهی برای گرفتن خسارت و طرح دعوی وجود ندارد.

بنابراین یک اسکیت باز مجرب که به طور ارادی و بعمد و بدون سرپرست، در حالی که چوب اسکی را در یک دست دارد، خود را در معرض خطرهای یک شیب شدید قرار می دهد خطر صدمه را پذیرفته است و چنین پذیرش خطری را نمی توان قابل ادغام در اصل تقصیر نسبی به حساب آورد^[۱۰۲].
بند ۴- آموزه تقصیر زیان دیده : اگر فردی که به فعالیت ورزشی می زند و کلیه خطرات ناشی از ورزش را پذیرا باشد و از طرفی طرف مقابل در وقوع حادثه مقصر نباشد و خود خواهان سبب تام و اصلی وقوع حادثه باشد او از طرح دعوا و دریافت خسارت محروم خواهد ماند.
در این صورت می توان گفت که صدماتی که بواسطه حرکات طرف مقابل به یک فرد بوجود آمده است را منتفی بدانیم بعلت اینکه خود فرد مصدوم در بوجود آمدن حادثه نقش اصلی و اساسی را ایفا کرده است. تقصیر زیان دیده به این معناست که خود خواهان با رفتارهای خود که از حد استاندارد مراقبت و حفاظت از خود پایین تر است باعث وقوع حادثه شده و سبب اصلی و مقصر و موثر در حادثه بوده ولی نمی توان فقدان توجه طرف مقابل حادثه را بعنوان تقصیر زیان دیده گذاشت و از طرح دعوی چشم پوشید.
حال با بررسی آراء و احکام حقوق آمریکا و آشنا شدن با چند نظریه در این رابطه باید گفت قانون آمریکا همان طور که پیش از این مطرح شده بر پایه حقوق عرفی در رویه دادگاه ها با و رسیدگی به دعاوی مبتنی بر تصمیمات قضات و آرا در دادگاه ها می باشد با اینکه در حقوق ایران آرا دادگاه ها و تصمیمات آنها کاملا ً می بایست منبعث از قانون مصوب مربط به آن جرم باشد و چنانچه در مورد پرونده های گوناگون که از لحاظ موضوع مشابهت دارند آرا متمایزی صادر شود صرفا ً رئیس دیوانعالی کشور یا دادستان می توانند تقاضای صدور رای و حدت رویه بنمایند که آن مهم در هر صورت بعنوان قانون می باشد و برای تمامی دادگاه لازم الاتباع می باشد. در حقوق آمریکا چنانچه در راستای فعالیت ورزشی صدمه ای به دیگری وارد آید مسئولیت جبران خسارت به عهده ورزشکار مذکور می باشد که این امر مهم با توجه به نظرایت و فرضیه و احکام و آرا دادگاه ها در موقعیت های مختلف متغیر می باشد و نمی توان نتیجه ای یکسان از اعمال ورزشکاران در برخورد با اینگونه حوادث بدست آورد ولی در قانون ایران با توجه به نص صریح بند ۳ ماده ۵۹ عمل ارتکابی چنانچه طبق شرایط مندرجه در قانون باشد مسئولیت ورزشکار در قبال طرف مقابل از موارد علل موجه محسوب شده و نه مسئولیت کیفری و نه مسئولیت مدنی به فرد ورزشکار حمل می شود.
در حقوق آمریکا در بحث حقوق ورزشی چنانچه خسارتی به طرف مقابل وارد آید به میزان تقصیر زیان دیده و تقصیر نسبی فرد زیان دیده توجه خاصی شده است و می توان گفت که در آمریکا صرفا ً‌مسئولیت جبران خسارت بر روی ورزشکار که عمل خطا را اجرا نموده است بار نمی شود در حالی که در حقوق ایران صرفا ً دو حالت معافیت مطلق یا مقصر بودن مطلق وجود دارد که فرد خاطی یا به طور کامل از انجام عمل بری می شود و یا به طور کامل باید مسئول تمامی اعمال خود در این رابطه باشد.
در حقوق آمریکا بین افرادی که در ورزش فعالیت می نماید در مورد ارتکاب جرم و جبران خسارت با توجه به مسئولیت آنها تمییز قائل شده اند. بعنوان مثال در مورد داوران که بصورت داوطلبانه برای یک مسابقه ورزشی قضاوت می نمایند یک سری معافیت در نظر گرفته شده یا برای یک مربی که در یک محله یا روستای دور افتاده تر نسبت به دیگر جاهای کشور است معافیت هایی در نظر گرفته شده اما در متون ایران برای تمامی افراد که در فعالیت ورزشی دخالت می کنند چنانچه در انجام عملیات مرتکب عمل شوند که شرایط ماده ۵۹ بند ۳ را نقض نماید بطور کامل مسئول انجام عمل خود می باشند و در جایی به چشم نخورد که بعلت اینکه بصورت داوطلبانه داوری وقضاوت کرده باشد یا اینکه در منطقه دورافتاده ای باشد از اعمال مجازات معاف شود.
مبحث دوم: پیام قانون گذار در بند ۳ ماده ۵۹
گفتار اول: اعمال و اشخاص موضوع بند ۳ ماده ۵۹
از بند ۳ ماده مذکور چنین بر می آید که جدای از آنکه این عملیات ورزشی الزاماً باید از سوی “ ورزشکاران” صورت گیرد، بلکه همچنین این عمل باید “ورزشی “ باشد علی ایحال، باید توجه داشت که تمامی بار قضیه جرم نبودن عملیات موضوع بند ۳ بر روی “ورزشی بودن” اعمال ورزشکاران است که شناسائی آن ضروری می باشد.^[۱۰۳]
بند ۱: اعمال موضوع بند ۳ ماده ۵۹
اعمال ورزشی ، در صورتی مورد قبول قانون و ورزشی محسوب می شود که مقررات خاص آن ورزش، آن حرکت را ورزشی بشناسد. مثلاً پرتاب توپ با دست در هند بال ، زدن ضربه با پا به توپ در فوتبال، زدن ضربه با پا در تکواندو، اجرای فنون مختلف در کشتی ، همه و همه عملیات ورزشی محسوب می شوند.^[۱۰۴] علیهذا، نباید این را از نظر دور داشت، هر حرکتی که از جانب ورزشکار در حین فعالیت ورزشی سر زند لزوماً عمل ورزشی نیست بعنوان مثال اگر یک قهرمان شیرجه، یک فرد مبتدی را از بالای جایگاه مرتفع شیرجه، به طور ناگهانی به پایین پرتاب کند و نامبرده در نتیجه ترس فوت نماید و یا به شناگر دیگری برخورد کند و وی را بکشد، قهرمان شیرجه به اتهام قتل عمد تحت تعقیب قرار خواهد گرفت چرا که این حرکت اصولاً ورزشی محسوب نمی شود. فلذا، در چنین مواردی استناد به بند ۳ پذیرفته نمی شود.
در ضمن این مطلب نباید با حرکات ورزشی که به صورت خطا اجرا می شود و در بسیاری موارد پیش می آید اشتباه شود چرا که این مورد را می توان به بند ۳ ارتباط داد و در مورد جرم نبودن عمل یا حداقل عمدی نبودن دلیل ارائه کرد. از این رو عمل ورزشی صرف نظر از خطا یا صحیح بودنش، در صورتی که مقررات خاص آن ورزش، آن عمل را ورزشی بشناسد، مورد قبول قانون می باشد لذا آنچه برای دادگاهها اهمیت دارد، رعایت حرکت ورزشی ، در محدوده ورزش می باشد. پس نتیجه می گیریم که “عملی” از نظر حقوقی، ورزشی محسوب می شود که پنج شرط زیر را دارا باشد:
از ناحیه ورزشکار به مفهوم عام انجام گیرد.
در حین انجام فعالیت های ورزشی باشد.
عمل از نظر مقررات خاص آن ورزش در زمره حرکات ورزشی باشد.
اصل آن ورزش از سوی سازمان ورزش کشور ، مجاز اعلام شده باشد.
اصل ورزش مخالف شرع نباشد.^[۱۰۵]
قسمت ۱: ورزشی بودن عمل:
آن چه که در این قسمت مهم می باشد این است که عملی که صورت می پذیرد باید عمل ورزشی و در راستای قوانین و مقررات مربوط به آن ورزش باشد و علاوه بر آن این اعمال توسط ورزشکار صورت بپذیرد و چنانچه اعمال خارج از این بحث صورت گرفته باشد جزو اعمال ورزشی محسوب نخواهد شد و از فعالیت های بند ۳ ماده ۵۹ نیز نمی توان استفاده نمود. بعنوان نمونه ضربات مشت به بدن طرف مقابل در درگیری های خیابانی هیچگاه مورد تایید قانونگذار نبوده و نخواهد بود به بهانه این که این حرکات جزو حرکات و اعمال ورزشی می باشد نمی توان آن را وارد حیطه ماده مذکور نمود.^[۱۰۶]
قسمت ۲: مکان در حوادث ورزشی:
چنانچه فعالیت ورزشی توسط افراد صلاحیت دار که همان ورزشکاران می باشد صورت پذیرد^[۱۰۷] در صورتی مورد تایید قانون گذار می باشد که در مکان های خاص مربوط به آن دسته ورزشی اتفاق افتاده باشد بعنوان مثال فوتبال در زمین چمن ، کشتی در روی تشک کشتی ، والیبال در زمین های آماده شده مربوط به این رشته . بنابراین با این فرض باید بیان نمود چنانچه حادثه ای در غیر محل و مکان های ورزشی اتفاق بیفتد حتی اگر این اعمال توسط ورزشکاران صورت پذیرد مورد تایید قانونگذار نمی باشد. بعنوان مثال چنانچه صدمه ای بواسطه بازی کشتی در خیابان یا فوتبال در خیابان رخ دهد بعلت اینکه این اعمال در مکان مورد نظر قوانین آن ورزش اتفاق نیفتاده مورد تایید قانون نمی باشد و خطاکار ملزم به جبران خسارت مجازات مروبط در قانون می باشد.
قسمت ۳: زمان در حوادث ورزشی:
در مورد زمان در فعالیت های ورزشی باید قائل به تفکیک شد و ورزش ها را به دو قسمت از لحاظ زمانی تقسیم نمود .
۱- ورزش هایی که در یک تایم زمانی مشخص صورت می پذیرند و باید صرفا ً فعالیت مربوط به آن ورزش در همان فاصله زمانی مقرر در قانون انجام شود و چنانچه پس از پایان این زمان مقرر شده در قانون حادثه ای برای هر یک از ورزشکاران اتفاق بیفتد قانون از حرکت انجام شده حمایتی نخواهد کرد بعنوان مثال فوتبال طی دو وقت ۴۵ دقیقه ای صورت می پذیرد چنانچه فعالیت های قانونی در این زمان توسط ورزشکار صورت گرفته باشد می تواند از مصونیت موجود در ماده ۵۹ استفاده نماید اما چنانچه پس از سوت پایان مسابقه حتی بواسطه عمل ورزشی ورزشکار حادثه ای اتفاق بیفتد این حادثه قابل دفاع تحت عنوان علل موجه جرم نخواهد بود و با فرد مذکور طبق قوانین برخورد خواهد شد. یا مثال دیگر در ورزش کشتی می باشد چناچه پس از سوت داور مسابقه فنی توسط کشتی گیر به هر صورت پذیرد هر چند که به طور کاملا ً قانونی باشد اما بعلت اینکه خارج از وقت مقرر بوده است جرم و قابل مجازات است.
۲- دسته دوم ورزش هایی می باشند که با شروع بازی مسابقه شروع می شود و با پایان آن مسابقه خاتمه می پذیرد که اغلب در این ورزش ها نتیجه بازی تعیین کننده می باشند بعنوان مثال والیبال در سه ست ۲۵ امتیازی می باشد که چنانچه پس از ختم امتیاز ۲۵ ورزشکار بدون توجه به پایان یافتن مسابقه عملی انجام دهد که حتی این عمل مغایر با عملیات ورزشی نباشد و صدمه ای به غیر وارد نماید عملیات مذکور شامل بند ۳ ماده ۵۹ محسوب نخواهد شد و جرم محقق شده و قابل مجازات خواهد بود.
بند ۲: اشخاص موضوع بند ۳ ماده ۵۹
در بند ۳ ماده ۵۹ تعریف واضح و روشنی از فردی بعنوان ورزشکار وجود ندارد و صرفا ً با توجه به صراحت ماده که می گوید : ” عملیات ورزشی” باید نتیجه گرفت که این اعمال باید توسط ورزشکار صورت بپذیرد. از طرفی عملیات ورزشی به طور مطلق و عام آمده است که باید گفت هر فعالیت فردی یا گروهی که در راستای ورزش صورت گرفته باشد را شامل می شود و افرادی را که مبادرت به این نوع فعالیت می نمایند را ورزشکار نامیده لذا اگر حادثه از جانب فرد ورزشکار ناشی نگردد از شمول این ماده خارج است.
از طرفی نیز باید علاوه بر ورزشکاران که بصورت مستقیم در فعالیت های ورزشی دخالت دارند و مشغول انجام مسابقه می باشند به اشخاص و گروه های دیگر که به طور غیر مستقیم در فعالیت های ورزشی فعالیت می نمایند نیز توجه نمود که این افراد شامل ترکیب دهندگان مسابقات ورزشی ، داوران ، پزشکان و … نیز می باشند.
قسمت ۱: ورزشکاران:
مقصود از ورزشکار کسی است که در حال اجرای عملیات در یکی از رشته های ورزشی مجاز در چهارچوب قانون است. ورزشکار به کسی اطلاق می گردد که به طور مستقیم به فعالیت ورزشی خاصی می پردازد و شامل افرادی چون پزشکان ، ترکیب دهندگان مسابقات و … نخواهد شد و در این راستا صور مختلفی در مورد ایراد صدمه جسمانی از سوی ورزشکار نسبت به غیر ورزشکار صورت می پذیرد.^[۱۰۸]
۱-۱-۲- صورت اول : در این حالت که در ورزشهای انفرادی بیشتر دیده می شود، صدمه حاصله در نتیجه اقدام خود ورزشکار است این صدمات و جراحات ، غالباً ناشی از بی احتیاطی و یا عدم مهارت خود ورزشکار ناشی می شود. بعنوان نمونه، فرود ورزشکار ژیمناستیک از میله بارفیکس که منجر به ورود صدمه به خود وی می باشد و علی القاعده جرم محسوب نمی شود^[۱۰۹].
۲-۱-۲- صورت دوم: این حالت که بیشتر در ورزشهای جمعی حاصل می شود یا از بی احتیاطی و عدم مهارت خود ورزشکار و یا نقض وسایل ورزشی اش می باشد و یا از ناحیه ورزشکاران دیگر، که در صورت اخیر، به شرط رعایت کلیه مقررات ورزشی مربوطه، عمل آنها جرم محسوب نمی شود. ولیکن اگر صدمه و یا جراحت حاصله ناشی از خطای ورزشکار مقابل باشد در این صورت عمل ورزشکار مقابل که صدمه و جراحت را سبب شده ، جرم محسوب می شود و اگر صدمه حاصله ناشی از خطای طرفین ورزشکار باشد به نظر می آید عمل هر دو جرم محسوب می شود منتها در پرداخت خسارت، با رجوع به نظریه کارشناس باید سهم هر یک تعیین شود و در صورت فوت به جهت شرکت در قتل غیر عمدی، نیمی از دیه ، هر چند نتوان سهم او را دقیقاً تعیین کرد، بعهده ورزشکار مقابل است.
۳-۱-۲- صورت سوم: که صدمه به غیر ورزشکاران صورت می گیرد خود در دو حالت قابل بررسی است یکی با رعایت مقررات و دیگری بدون رعایت مقررات.
در مورد اخیر در بخش آتی سخن به میان خواهد آمد و لیکن در حالت اولی، یعنی اگر با رعایت مقررات عمل ورزشی صورت گرفته باشد مثلاً ورزشکاری نیزه خود را بر اساس مقررات پرتاب کند حال اگر در اثر پرتاب به تماشاگران صدمه وارد گردد ، در صورتی که هیچ سهل انگاری و یا بی مبالاتی از سوی ورزشکار صورت نگرفته باشد مسئولیتی متوجه وی نمی باشد و لیکن در صورتی که تماشاگران در جایگاه غیر مجاز قرار گرفته باشند، پرتاب کننده نباید اقدام بکند هر چند داوران این اجازه را به او بدهند.
در امریکا، برخورد دادگاهها در مسئول شناختن کسانی که داوطلبانه به نحوی در ورزش مشارکت داشتند محافظه کارانه بود؛ و این به معنای بروز اجتناب ناپذیر چهره نامطبوع آموزه قبول خطر است و هنوز هم در اکثر حوزه های قضایی، هر شرکت کننده تمامی خطرهای جنبی مسابقه را پذیرا است.
آنچه به طور کلی می توان گفت این است که شرکت کنندگان کلیه خطرهای صدمات غیر عمدی ناشی از دیگر شرکت کنندگان را می پذیرد، ولی خطر صدمه عمدی و نادیده گرفتن مقررات ایمنی مورد قبول آنان نیست .
شرکت کننده مصدوم در دعوای تقصیر مجبور است که در مقابل آموزه های رضایت و تقصیر زیان دیده چاره اندیشی کند و ضمناً نمی تواند خسارات وارده بر خود را از بازیکن دیگری که وظیفه مراقبتی محوله را نقض نکرده درخواست کند .
به طور کلی باید دانست که تامین خسارت زیان دیده چندان کار ساده ای نیست مثلاً در موارد زیر ، مرتکب ، مسئول و ملزم به پرداخت خسارت است : موردی که یک بازیکن بسکتبال بدون جهت به بازیکن حریف که پشتش به او بوده ضربه زد موردی که یکی از بازیکنان بر خلاف مقررات فوتبال (ساکر) دروازه بان را در محوطه جریمه با لگد مصدوم کرد موردی که یکی از بازیکنان بیس بال عمدا خود را به بازیکن دیگری که در فاصله مربع سفید (حدود ۵/۱) قرار داشت کوبید و بالاخره می توان به مورد پرتاب کننده توپ در بیس بال اشاره کرد که بدون اخطار قبلی و عمداً توپ را به زننده ضربه (باتر) زد.^[۱۱۰]
با وجود همه این موارد، خسارات صدمات زیر از وی دادگاهها قابل جبران تشخیص داده نشده است موردی که بازیکن مستقر در پایگاه دوم در بازی بیس بال در اثر لغزیدن غیر عمدی بازیکن تیم مقابل مصدوم گردیده یا موردی که چوب بیس بال در نتیجه لغزیدن از دست بازیکن به بازیکن دیگر اصابت کرده و یا برخورد اتفاقی بازیکن بسکتبال به بازیکن تیم رقیب.

به طور کلی هر مفهومی برای تبیین نیاز به تعریف دارد.بسیاری از مفاهیم در نزد متخصصان گوناگون تعابیر متفاوتی دارد از آنجا که هر کدام از محققین با توجه به چهارچوب ذهنی خود به مفهوم مورد نظر می نگرند.

تعدد تعاریف و تدابیر امری طبیعی و غیر قابل اجتناب می باشد برند نیز از جمله مفاهیمی است که تعابیر مختلفی از آن وجود دارد لذا سعی شده است در این مجموعه به شاخص ترین تعاریف آن اشاره شود .
کمیته (انجمن) بازاریابی آمریکا (۱۹۶۰) اینگونه برند را تعریف می کند یک نام،واژه،سمبل یا طرح یا ترکیبی از آنها است که هدف آن شناساندن محصولات و یا خدمات یک فروشنده با گروهی از فروشندگان به مشتریان و همچنین تمایز محصولات آنها از سایر رقبا می باشد.یک برند به یک محصول یا خدمت ابعادی را اضافه می کند.تا آن محصول یا خدمت ازسایرین متمایز گرد.این تمایز ها می تواند کارکردی منطقی یا ملموس و حتی غیر ملموس داشته باشد .
فیلیپ کانلر نیز تعریف متشابه با تعریف انجمن بازاریابی آمریکا مطرح کرده است : یک نام : عبارت ، اصطلاح ، نشانه ، علامت ، نماد ، طرح یا ترکیبی از آنها که هدف ان معرفی کالا یا خدمتی است که یک فروشنده یا گروهی از فروشندگان عرضه می کنند و بدین وسیله آنها را از محصولات شرکتهای رقیب متمایز می سازد.
البته تعاریف مطرح شده جامع و مانع نیستند چرا که انتقادهایی بر آنها وارد می باشد شاید اولین انتقاد بر تعاریفی باشد که انجمن آمریکا از برند مطرح کرده است. در تعریف انجمن بازاریابی آمریکا بیشتر بر محصول و ویژگی های ظاهری آن متمرکز شده است.در حالی که برندها نه تنها برای محصولات مصرفی بلکه مکان ها، سازمان ها یا مردم نیز بکار می روند .
ـ تعاریف دیگری که از برند آمده
ریچارد کوچ در لغت نامه مدیریت مالی خود برند را این گونه تعریف می کند یک طرح یا نام بصری که به یک محصول و یا خدمت داده شده تا آن را از محصولات رقبا متمایز کند و به مشتریان اطمینان دهد که محصول کیفیت عالی و پایدار دارد.
برند عبارت است از تعهد و وعده ای که در هر فعالیت بازاریابی هر حرکت و تصمیم گیری سازمانی هر تعامل بیشتری در آنها می دهید و تلاش می کنید تا در بلند مدت به آن وفادار بمانید(ژیواک، ۱۳۸۵، ص ۱۳).
فرکوهی (۱۹۸۹) بیان می دارد « برند» یک نام ، نشانه یا مارکی است که به ارزش یک محصول و اهداف کارکردی اش می افزاید (smith, 2007, p70).
محصول چیزی است که در کارخانه ساخته می شود در حالی که برند چیزی است که توسط مصرف کننده خریداری می شود.محصول ممکن است توسط رقیب کپی شود ولی برند یکه و بی نظیر است محصول می تواند با سرعت قدیمی شود حال آنکه یک برند موفق در زمان نمی گنجد (Myers, 2003.p39). از سویی یک نام و نشان تجاری موفق از ۳ منظر تحت فشار قرار دارد :
یک نام و نشان تجاری وابسته به درک مشتریان می باشد. درک و احساس مشتریان تحت تأثیر مشخصات ارزش افزوده محصول می باشد و ویژگی های ارزش افزوده باید با نیازهای مشتریان هماهنگ باشد (Rowley,2004.p229).
۲-۳ معانی نام و نشان تجاری
کاتلر برای نام و نشان تجاری معانی مختلفی بیان کرده است (katler,2007, p188) که در زیر ارائه شده است .
ویژگیها : یک نام و نشان تجاری باعث می شود که ویژگی های خاصی به ذهن خطور کند . خودروی مرسدس بنز مؤید یک خودروی گران قیمت ، عالی ، بادوام و حیثیت (برای سرنشین) است .
منافع : ویژگی ها باید به منافع ملموس و عاطفی تبدیل شوند . ویژگی محصول ، مانند دوام می تواند به منافع «ملموس» تبدیل شود: « برای چندین سال پس نباید خودروی دیگری بگیرم ».
ارزش : نام و نشان تجاری گویای مطالبی درباره ارزشهای شرکت تولید کننده است. خودروی بنز موید عملکرد عالی ، ایمنی و حیثیت ( برای سرنشین آن) است .
فرهنگ : امکان دارد نام و نشان تجاری موید فرهنگ مشخصی باشد.خودروی بنز مؤید فرهنگ آلمانی است : سازمان یافته ، کارا ، کیفیت کارا .
شخصیت : امکان دارد نام و نشان تجاری معرف شخصیت ویژه ای می باشد. خودروی بنز می تواند مؤید رییس یا شیر حاکم در قلمروی خود باشد .
استفاده کننده : نام و نشان نمادی موید نوع مشتری است که محصولی را می خرد و مورد استفاده قرار می دهد . معمولاً خودروی بنز به وسیله مدیران ارشد و اغلب ۵۵ ساله به بالا و نه کارمند ۴۰ ساله فروشگاه خریداری می شود .
۲-۴ ارزش و اهمیت نام تجاری
۲-۴-۱ ارزش یک نام تجاری خاص برای مصرف کننده
یکی از استراتژی های ایجاد تمایز در محصولات یک شرکت نسبت به رقبا ، ایجاد ارزش یا سرقفلی برای نام تجاری است . شرکت ها از لحاظ قدرت و ارزشی که در بازار دارند با یکدیگر متفاوت هستند.در یک سو نام های تجاری ای قرار دارند که برای اکثر خریداران در بازار ناشناخته مانده اند ، و در سوی دیگر نام تجاری ای قرار دارند که شناخت و آگاهی مصرف کنندگان از آنها زیاد است. همچنین نام های تجاری ای وجود دارند که از رجحان مصرف کننده برخوردارند یعنی خریداران آنها را از بین نام های تجاری دیگر ترجیح داده و انتخاب می کنند و در آخر هم نام های تجاری هستند که مشتریان نسبت به آنها کاملاً وفادارند .
یک نام تجاری قوی ، ارزش بالایی دارد . نام های تجاری از این جهت ارزش و سرقفلی دارند که وفاداری نسبت به آنها،آگاهی از نامشان و کیفیت درک شده از آنها بیشتر و الحاقات( تداعی معانی همراه با نام تجاری) قوی اند دارند و یا از دارایی های دیگر مثل حق امتیاز نام تجاری(داشتن امتیاز از سوی نام تجاری معتبر و شناخته شده) و یا روابط قوی با کانال توزیع برخودار می باشند (بارتا،۱۹۹۶،ص۳۱۹).
یک نام نشانی با سرقفلی ، یک دارایی با ارزش است . در حقیقت آن نام تجاری را می توان با قیمتی مشخص خرید یا فروخت . اندازه گیری ارزش واقعی یک نام تجاری مشکل است و به علت سخت بودن اندازه گیری آنها ، شرکت ها معمولاً ارزش و سرقفلی نام تجاری خود را در ترازنامه شان نمی آورند . اما با این حال بابت این ارزش مبالغ زیادی پرداخته می شود و ممکن است نام های تجاری موفق میلیون ها دلار ارزش داشته باشند (کاتلر، ۱۹۹۶،ص۵۵۷).
مثلا شرکت کادبوری محاسبه نمود از ۲۲۰ میلیون دلاری که بابت خرید شرکت هیرس و کراش پرداخته فقط ۲۰ میلیون دلار ان بابت دارایی فیزیکی بوده و ۲۰۰ میلیون دلار بابت سرقفلی نام تجاری ان شرکت پرداخته است . و یا شرکت نستله بای خرید شرکت روان تری ، ۵/۲ میلیارد پوند یعنی ۶ برابر ارزش دفتری دارایی های شرکت پرداخت. طبق یک برآورد ارزش نام تجاری های مارلبورو ۳۱ میلیارد دلار ، کوکاکولا ۲۴ میلیارد دلار و کداک ۱۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است . (همان ، ص۳۱۷) . اما واقعاً چرا برخی از نام های تجاری این چنین باارزش هستند .
به نظر آقای دیوید آکر ، یکی از صاحب نظران علم بازاریابی ، نامهای تجاری به چند دلیل ارزش و سرقفلی دارند :
از شناخت بالایی برخوردارند،مصرف کنندگان وفادار بسیاری دارند ، شهرت زیادی در کیفیت از سوی مصرف کنندگان داشته و یا دارای حق امتیاز و روابط قوی با کانال توزیع بوده و در نهایت الحاقات قوی دارند(بارتا،۱۹۹۶،ص ۳۶۷).مصرف کنندگان یک نام تجاری با ارزش بالا را به چند دلیل بر نام های تجاری دیگر ترجیح می دهند :

1. 1. آنان سریع تر می توانند منافع ( ویژگیها) را که آن نام تجاری عرضه می نماید،تفسیر کنند .

1. 1. اعتماد و اطمینان بیشتری به آن نام تجاری دارند .

1. 1. از استفاده آن نام تجاری احساس رضایت بیشتری کسب می نمایند .

به دلیل این رجحان مصرف کننده ، یک نام تجاری با ارزش می تواند قیمتی بیشتر را مطالبه نماید ، وفاداری بیشتری بوجود آورده و برنامه های بازاریابی کاراتری اجرا کند(مثلا می تواند هزینه کمتری برای تشویق خرده فروشان بپردازد و با هزینه کمتری برای معرفی محصولات جدیدش داشته باشد) ،از اینرو چنین نام تجاری ای دارایی با ارزشی محسوب می شود ( بارتا ، ۱۹۹۶ ، صص ۳۱۸ ـ ۳۱۷ ) هر چند ایجاد یک نام تجاری باارزش کار آسانی نیست، اما بوجود آوردن تصویر ذهنی مطلوب ، به یاد ماندنی و استوار می توان به ان نائل شد.در این راه کیفیت محصول و آگاهی های تبلیغاتی نقش اساسی ایفاء می کنند( اتزل ،۱۹۹۴، ص ۲۵۲).
۲-۴-۲ ارزش یک نام تجاری خاص برای سهام داران از نظر مالی
نرخ بازگشت مالی یک استراتژی نام تجاری یکپارچه می تواند فوق العاده باشد. نام های تجاری برای سهامداران به طریق ذیل ایجاد ارزش می کنند (باغبان، ۱۳۸۳، ص ۴۵).
۱- انتخاب مصرف کنندگان را هدایت می کند
در یک محیط بازار بسیار پیچیده، نام های تجاری یک راه میان بر را در فرایند تصمیم گیری مصرف کننده به وجود می آورد. در مواجهه با محصولاتی که به لحاظ کلیه جوانب برابر هستند، مصرف کنندگان غالباً نام هایی را انتخاب می کنند که آن را می شناسد، محترم می شمارند و تأیید می کنند. هر چند که این موضوع مدتهاست در صنعت محصولات مشتریان مصداق داشته است- بیش از ۱۶۰ سال است که در صنعت صابون «ایوری» این چنین بوده است در حال حاضر انتخاب مصرف کننده را در صنایع مختلف مثل خدمات مالی، حمل و نقل و تجارت الکترونیک هدایت می کند. مرکز مشاوره مدیریت مرسر (MMC) اخیراً از مصرف کنندگان پرسیده است که تمایل دارند با چه نوع شرکت کار کنند، مصرف کنندگان پاسخ دادند که شرکتهایی را انتخاب می کنند که نام مورد تأیید دارند، به جای شرکتهایی که تنوع گسترده ای از کلیه محصولات را با قیمت پایین به مشتری ارائه می دهند.
۲- بر وفاداری مشتریان می افزاید
از آنجا که مشتریان بیشترنام هایی را انتخاب می کنند که می شناسند، استنباط می شود که وفاداری مشتریان به شرکت هایی با نام مورد تأیید، بیشتر است. در نتیجه سود مالی روشنی را برای اینگونه شرکت ها به وجود می آورد برای اینکه هزینه جذب مشتریان جدید، به طور متوسط ۱۰ تا ۲۰ برابر هزینه حفظ مشتریان موجود است.
۳-ورود به بازار جدید را ممکن می سازد
شرکت هایی با نام های تجاری قوی احتمالاً در ورود به بازار جدید به مراتب موفق تر هستند. مرسدس بنز آنقدر در زمینه مهندسی کیفیت قوی است که وقتی وارد بازار خودروهای سرعتی و ورزشی شد، خودرو کلاس ام ان قادر شد با یک قیمت مناسب بر بازار حکم فرمایی کند، علی رغم اینکه مرسدس بنز قبلاً اصلاً وسایل ورزشی تولید نمی کرد. دیزنی نتیجه مشابه همین را داشت زمانی که وارد صنعت سفرهای تفریحی دریایی شد، نام تجاری شرکت آنقدر قوی است که خط تفریحی دیزنی یکس از موفقترین ها در این زمینه شد.
۴- افزایش قیمت محصول را امکان پذیر می سازد
شرکت هایی با نام تجاری قوی اغلب می توانند قیمت های بیشتری برای کالاهای خود درخواست کنند. تویوتا خودروهای خود را با قیمت بیشتر از قیمت خودروهای ژئو(GEO)می فروشد.بر عکس، یک نام ضعیف برای رقابت باید قیمت های پایین ارائه دهد.دیوید ربورت معاون اول استراتژی بازار در شیکاگو می گوید یکی از دلایلی که نیسان ضرر دارد (در سالهای اخیر) اینست که شرکت نیسان تقریباً ۱۰۰۰ دلار در هر خودرو به خاطر ضعیف شدن نام از دست داد.وی می افزاید: این چیزی است که رئیس هیئت مدیره نیز پذیرفت.
۵- استخدام کارکنان را افزایش می دهد
شرکت هایی با نام تجاری قوی بهتر می توانند نخبگان را جذب کنند. در سال ۱۹۹۸ مرکز مشاوره مدیریت «مرسر» (MMC) از فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی نظرخواهی کرد که چه عاملی بر تصمیمات استخدام شان تأثیر گذاشته است. پاسخ دهندگان به این نظر خواهی نام تجاری و شهرت شرکت را عامل شماره یک تأثیر گذارنده بر انتخاب شان دانستند. در واقع نام تجاری شرکت حداقل ۲۵ درصد بیشتر از سایر عوامل دیگر نظیر حقوق، نوع کار، فرهنگ شرکت، فرصت های ترفیع و تشویق امتیاز کسب کرد.
۲-۵ برند سازی (برندینگ)
برندینگ یا برند سازی ، فرآیندی است که در نتیجه آن سطح احساسی و عاطفی مرتبط با یک محصول یا خدمت (شرکت) افزوده می گردد ، بدین وسیله ارزش آن برای مشتریان سایر ذی نفعان افزایش می یابد. محققین ، ارزش یک برند را به طور معناداری مرتبط با دلبستگی احساسی ذی نفعان نسبت به برند می دانند و بر اهمیت ایجاد چنین ارتباطی تاکید ویژه دارند . بسیاری از تحقیقات اخیر بازاریابی مصرف کننده ، به نتایج ثابتی در اصول برندسازی احساسی رسیده اند .
برخی از محققین حوزه برند هم ، برندسازی را ایجاد ارزش برند خلاصه کرده اند . «وین جاموری» در این خصوص اظهار می کند وقتی در مورد برندسازی سخن می گوییم در حقیقت منظورمان ، فرایند ایجاد ارزش برند است . از دهه گذشته تاکنون شاهد یک روند روبه رشد برندسازی شرکتی نسبت به برندسازی محصولی بودیم . هدف برند سازی شرکتی ایجاد وضعیتی مطلوب برای نام و نشان سازمان از طریق ذی نفعان مختلف خود می باشد . «تاکس» و «بیکرتون» برای برندسازی شرکتی همان تعریف سنتی برندسازی محصول را قائل هستند به این صورت که هدف هر دو آنها ایجاد تمایز و ترفیع نسبت به سایر برندهای موجود می باشد . البته ایشان اعتقاد دارند برندسازی شرکتی بسیار پیچیده تر می باشد چراکه نیازمند مدیریت مناسب معاملات کلیه ذی نفعانی است که به لحاظ ویژگی با یکدیگر متفاوت می باشند « آکر» نیز اعتقاد دارد یک برند سازمانی،هم افزایی و شفافیت کمک نمی کند. علی الخصوص زمانی که محیط پیچیده و مغشوش باشد. در بخش خصوصی اهمیت برندسازی به صورتی است که جزئی اساسی از استراتژی در سطح کلی سازمان را تشکیل می دهد . این موضوع باعث شده استراتژی برند در استراتژی کلان سازمان از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد .
۲-۶ وجود برند

کوپر ، مدل چهارگانه ای را برای هوش هیجانی ارائه نموده است که شامل ، سواد هیجانی ، عمق و ژرفای هیجانی ، تناسب یا صلاحیت هیجانی و معجزه هیجانی(قدرت کیمیاگری هیجانی) است .

بررسی علمی تر هوش هیجانی بصورت جدی با تحقیق بار آن در اوایل دهه ۱۹۸۰ شروع شد در ادامه این تحقیقات در سال ۱۹۸۳ گاردنر و وکسلر کتاب هوش چندگانه را منتشر کردند.
مبحث هوش هیجانی در سال ۱۹۸۵ توسط (( واین پاین )) دانشجوی مقطع دکتری رشته هنر که در یکی از دانشگاه های آمریکا رساله خود را به اتمام رساند ، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت .
بعد از وی در سال ۱۹۸۹ ساواف^[۴۳] بعنوان مدیر بازرگانی بین الملل ، تحقیقاتی را در این زمینه انجام داد و موسسه ای را در زمینه آموزشهای مربوط به هوش هیجانی تاسیس کرد.
کوپر و ساواف در این موسسه به تحقیق جهانی در این زمینه پرداختند و بدین وسیله سازمان جدیدی به نام ((صنایع دانش پیشرفته )) تاسیس کردند . در نهایت اولین طرح مربوط به هوش هیجانی که از لحاظ آماری و معیار سنجی معتبر است ، توسط چهار تن از صاحبنظران این حوزه به نامهای کوپر ، ساواف ، اوریولی^[۴۴] و دکتر تروکی ^[۴۵] ارائه گردید.
در سال ۱۹۹۰ جان مایر و پیتر سالووی با بررسی پژوهشهای قبلی دریافتند که برخی از افراد در شناخت احساسات خود و دیگران و حل مشکلات احساسی و هیجانی توانمندترند (هین ، ۲۰۰۴) آنها به همراه دی پائلو ^[۴۶] اولین تست اندازه گیری هوش هیجانی را ارائه کردند.
بار-آن (۱۹۹۰) در جهت ساختن ابزار اندازه گیری هوش هیجانی پژوهشهایی انجام داد . وی که افتخار دارد واژه ضریب هوشی هیجانی ^[۴۷] را به نام خود ثبت نماید پس از سالها مطالعه توانست ابزاری را جهت ارزیابی و اندازه گیری هوش هیجانی تهیه کند که در نوع خود کارآمد می باشد.مطالعات وی در حوزه مدل ترکیبی که در آن هوش هیجانی ، ترکیبی از صفات و مشخصه های تشخیصی قلمداد می شود قرار می گیرد(ترابی ، ۱۳۸۲)
هر چند هوش هیجانی ابتدا در یک سری از مقالات آکادمیک مایر و سالووی و برخی صاحبنظران دیگر بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۳ ارائه گردید اما اولین کسی که توانست هوش هیجانی را بر سر زبانها آورد و در سطح جهانی مطرح کند و آنرا از نظریه به کاربرد نزدیک سازد، دانیل گلمن (۱۹۹۵) بود.وی در اولین کتاب خود در سال ۱۹۹۵ با نام ((هوش هیجانی)) که از پر فروش ترین کتابهای سال آمریکا نیز شد ، توانست توجه متخصصین و علاقمندان هوش را به خود جلب کند . این کتاب موجب انتقادهای جدی از سوی برخی محافل دانشگاهی گردید.بعنوان نمونه مایر و سالووی بر این باورند که نظریه آنها در مورد هوش هیجانی ، عامل اصلی انگیزه گلمن برای نوشتن کتاب پر فروش خود به نام هوش هیجانی در سال ۱۹۹۵ گردید(هین^[۴۸] ، ۲۰۰۴)
کتاب دوم گلمن با عنوان ((هوش هیجانی در محیط کار )) (۱۹۹۸) توانست به بسیاری از ابهامات موجود پاسخ قانع کننده ای دهد. گلمن در این کتاب بر نیاز به هوش هیجانی در محیط کار ، محیطی که در آن اغلب به عقل توجه می شود تا قلب و احساسات ، توجه دارد.
او معتقد است نه تنها مدیران و روسای شرکتها نیازمند هوش هیجانی هستند بلکه هر کس که در سازمانها کار می کند ، نیازمند هوش هیجانی است (مری ، ۱۹۹۸) با این تفاوت که هر چه در سازمان به سمت بالا پیش می رویم اهمیت هوش هیجانی در مقایسه با هوش شناختی افزایش می یابد به همین علت ، هوش هیجانی از اهمیت زیادی برای مدیران و رهبران سازمانی برخوردار است (گلمن و دیگران ، ۲۰۰۱)
امروزه می توان اذعان داشت ، هوش هیجانی جدیدترین تحول در فهم ارتباط تعقل و هیجان است که به رغم دیدگاه های اولیه ، نوعی نگاه واقع بینانه تر از انسان می دهد.
انسان نه منطق صرف و نه احساس و هیجان صرف ، بلکه ترکیبی از هر دو است.توانایی شخصی برای سازگاری و چالش در زندگی به عملکرد منسجم قابلیت‌های هیجانی و منطقی وی بستگی دارد.
بطور خلاصه فعالیتهای انجام شده در زمینه هوش هیجانی از سال ۱۹۰۰ تاکنون را می توان به پنج دوره تقسیم کرد :
جدول ۲-۱: هوش هیجانی در زندگی روزمره (سیاروچی و دیگران،۱۳۸۳ : ۲۵)

۲-۱-۲۱-دیدگاه های صاحبنظران در مفهوم هوش هیجانی
مرور ادبیات نظری حاکی از آن است که هیچ یک از صاحبنظران مطرح ، چارچوب همسانی را برای شناخت و بکارگیری هوش هیجانی پیشنهاد نکرده اند.