اما آنچه در اینجا مدنظر است بررسی ادبیات زندان در قالبهای اصطلاحات اشعار، دیوار نوشته ها،ضرب المثلها و فرهنگ رایج درمحیط های زندان کنونی(ندامتگاه ها) که تحت نظر قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران و سازمان زندانها و اقدامات … کشور اداره می گردند و هر کس بنابر محکومیت و جرم وخطائی که مرتکب شده ازطریق مراجع ذی صلاح قضائی محکوم به گذراندن مدتی در زندان می باشد.
بنابر وظیفه ذاتی هر محقق، در مورد موضوع مورد تقسیم با راهنمایی اساتید و مشاوره با مسئولین ادارات زندانها و کتابخانه ها و… و هر جائی که فکر کردم بتوانم مطلبی پیدا نمایم که راهگشای کارم باشد مراجعه کرده متأسفانه به در بسیاری مواردبه در بسته خوردم و از طرفی دیگر خوشحال از اینکه با ارائه این تحقیق جز اولین افرادی باشم که ارائه جمع آوری و بررسی ووارده مقوله ادبیات این قشراز جامعه شوم برهمت وارده خودم بیشتر افزودم.
همانطور که در ابتدای سخن اشاره نمودم«زندان» و«زندانی»جزء ناهنجارها جامعه به حساب می آید. باید به این مطلب نیز اشاره بنمایم که در هر جائی که به دنبال موضوع تحقیق می رفتم و جستجو می کردم و کارهای که صورت گرفته بود.(مقالات منتشر شده در مجلات،مطبوعات،کتابهای خاطرات،سایتهای اینترنتی و…) واژه ادبیات زندان که کار شده بود و از آن به عنوان هنجار و یادگاری ماندگار یاد می شد به عنوان «خاطرات زندانی های سیاسی قبل از انقلاب اسلامی و اصطلاحات آنها،اشعار و حرفهای آنها»نام برده شده بود و نمودهای ارزشی و… یاد می شد که البته در این تحقیق ما را با این مطالب کاری نیست.
روش جمع آوری مطالب ومحتویات را برآن گذاشتم که تحقیق به صورت میدانی صورت گیرد و در این میان ارتباط با افرادیکه از زندان ترخیص شده اند و محکومیت خود را گذرانده اند ونیز کسب مجوز از اداره حفاظت و اداره کل زندان استان کرمان و هماهنگی های صورت گرفته با مسئولین،رابطین فرهنگی محترم این دوایر و همچنین ارتباط رو در رو با دیگر زندانیان و همچنین جمع آوری نمودها و آواهای زبانی زبانی موجود در مابین قشرهای جامعه این تحقیق صورت گرفته است و مشکلاتی که متأسفانه در این بین برای اینجانب محدودیتهایی در بر داشت کسب مجوزهای فراوان از نهادهای قانونی و حفاظتی که بارها و بارها در امر تحقیق مدت زمانی در بلا تکلیفی صورت می گرفت و منبع و مأخذ دیگر نبود.

۳-۳زندانها و انواع آن از دیدگاه جامعه شناسی

زندگی در زندان را می توان به سه نوع زندگی نباتی، زندگی حیوانی و زندگی انسانی تعریف کرد. در ادامه در خصوص هر یک توضیحاتی ارائه خواهد شد.

الف: زندان نباتی(Solless prison)

در این نوع زندان، زندگی همانند نباتات است. فعالیتهای آن به تغذیه و رشد طولی، عرضی و عمقی، آشامیدن(صرف آب)،تغذیه(کود و تأمین ویتامینهای مورد نیاز خاک)که همواره لازم است و مصرف سموم مختلف جهت ایجاد سلامت محدود می شود.زندگی و عمر در این نوع زندان، راکد و ساکن است و همه عوامل فقط به دنبال حفظ وضعیت موجود هستند. تلاش و بهره وری و پویایی وجود ندارد همه به دنبال تلف کردن زمان و گذر از آن با حفظ شرایط و موقعیت خود هستند.
عدم نظافت عمومی و بی توجهی به حفظ بهداشت محیط و رعایت ظاهری بخشنامه ها و دستورالعمل ها صرفاً به دلیل رفع تکلیف از جمله مشخصه های این زندانهاست.

مشخصات زندان نباتی:

1. 1. ضعیف بودن وضعیت بهداشتی زندان

1. 1. آمار بالای بیماران و درنتیجه افزایش مراجعین به بهداری زندان

1. 1. عدم وجود کار و تلاش و کوشش

1. 1. بی توجهی به امور فرهنگی و اصلاحی

1. 1. عدم وجود انگیزه در زندانیان و زندانبانان برای تغییر در وضعیت موجود

1. 1. وجود تخلفات در این زندان ها که حتی ثبت و پیگیری هم نمی شود و در ظاهر به نظر می رسد مقررات رعایت می شود.

ب:زندان حیوانی(brutal prison)

زندگی درجنگل قوانین ومقررات خاص خود را دارد، در آنجا هر جانداری برای بقای خود می بایست بجنگد، هر کس قدرت دارد پیروز مبارزه است و می تواند در محدوده ای که زندگی می کند حکومت کند، و مابقی می بایستی مطیع محض او باشند. در آنجا همه چیز بر مبنای زور و قلدری ارزش گذاری می شود، پرخاشگری و درگیری امری عادی است، هر جانداری که زورش بیشتر باشد به سایر جانداران زور می گوید و قدرت نمایی می کند.
زندانی نیز می توان دارای اینگونه زندگی باشد در فیلم هایی که در اقصی نقاط جهان به نمایش گذاشته می شود عموماً زندان را به عنوان محیطی خشن و زندانیان را به عنوان کسانی که برای بقا خود در زندان مبارزه می کنند،به نمایش در می آورند. در اکثر فیلمها زندانیها و زندانبانها در مقابل یکدیگر به مبارزه سخت مشغولند و جالب است که هیچکدام از زندانبانان و زندانیان دارای چهره ای مثبت نیستند و هر دو دارای چهره ای منفی و خلافکار به نمایش گذاشته می شوند.
در زندانهای حیوانی نیز زورگویی و قلدری حاکم است، هر زندانی که قدرت داشته باشد و سابقه دار باشد در آن زندان حکومت می کند.مأمورین نیز تلاش می کنند با زور و قلدری نسبت به حاکمیت خود در زندان اقدام کنند، بنابراین تمام خواسته های خود را با قلدری و اجبار به زندانیان تحمیل می کنند.

مشخصات زندان حیوانی:

1. 1. پرخاشگری زندانی و تخریب اموال در این نوع زندان زیاد است.

1. 1. انواع و اقسام مفاسد اخلاقی به راحتی انجام می شود.

1. 1. خرید و فروش و مبادله مواد مخدر از مشخصه های اصلی این نوع زندان است.

1. 1. در این نوع زندان ها زندانیان شب ها به علت تخلفات بیدار و روزها خواب هستند.

1. 1. بیکاری و تن پروری جز مشخصه های مهم این نوع زندان است.

1. 1. رفتارهای کلامی و غیر کلامی خاص زندانیان بیشتر تمایل به افراد شرور و خلافکار گرایش دارد. یعنی اینگونه رفتارها جزء ارزشهای اجتماعی حیوانی محسوب شده و به عنوان هنجار تلقی می شود.

1. 1. تخلفات و جرایم تا حدود زیادی ثبت و ضبط می شود اما کسی جرأت معرفی و برخورد ندارد.

1. 1. در این نوع زندان حرکت و تلاش به مراتب بیشتر از زندانهای نباتی است اما این حرکت و تلاش در جهت منفی است.

ج:زندان انسانی(human prison)

در این نوع زندگی، آنچه باعث برتری انسان نسبت به حیوان و نبات می شود، قوه تعقل و تفکر است. در جامعه انسانی، انسان برنامه ریزی و حرکتی هدفمند دارد. به همین دلیل است که اداره جامعه ای با مشخصات انسانی فوق العاده سخت است.
اداره کردن زندان انسانی نیز سختترین نوع اداره زندان است در زندان های انسانی منطق حاکم است و نه زور و قلدری و ارعاب و وحشت. در زندان انسانی همه به هم احترام می گذارند.
زندانی در زندان انسانی، انسان است و تمامی حقوق را که هر انسانی دارا است،با شرایط خاص و ویژگیهای زندان او نیز دارا است بر خلاف زندانهای نباتی که در آن بی تفاوتی حاکم است و نیز زندانهای حیوانی که قلدری و زور حاکم است در زندانهای انسانی، محبت و اقدامات اصلاحی و تربیتی حاکم است.

زندان انسانی و نحوه برخورد با زندانیان

همانگونه که دریک بیمارستان مراحل درمان بیمار از پذیرش، مشخص کردن بخش(زنان،مردان و اطفال) تفکیک بخش های بیماری ها،تعیین وقت ملاقات، استفاده از لباس مخصوص نسبت به نوع بیماری وجود دارد، در زندان انسانی نیز زندانی به مثابه یک بیمار تحت پوشش تمام این مراحل قرار می گیرد تا بر این تصور باشد که این محیط مکانی جهت اصلاح بیماری وی است.بخش ایزوله در زندانهای انسانی جهت جداسازی زندانیانی که مبتلا به بیماری عفونی هستند، نقش مهمی در به اجرا گذاشتن نقش روابط انسانی در محیط زندان دارد. در جامعه انسانی زندان،زندانی به دلیل اعمال روابط صحیح انسانی این اطمینان را دارد که مسئولان در جهت مرتفع کردن مشکلات و اصلاح و تربیت وی قدم بر می دارند و با وی همکاری لازم را دارند.

مشخصات زندان انسانی

1. 1. آرامش در این نوع زندانها در تمامی بخش ها حاکم است.

1. 1. مفاسد در این نوع زندانها کنترل شده یا اینکه در حداقل ممکن است.

1. 1. استعمال مواد مخدر و حتی استعمال سیگار در این نوع زندانها در حداقل ممکن است.

1. 1. در این زندانها، زندانیان همانند افراد طبیعی جامعه شب در خواب و روزها بیدارند.

1. 1. در این نوع زندانها تمام یا اکثر زندانیان مشغول کار و آموزش حرفه ای می باشند.

1. رفتارهای کلامی و غیر کلامی زندانیان و کارکنان در این نوع زندان مطابق با ارزشهای انسانی است.