۲ – ۲ واگذاری پایگاه های نظامی به کشورهای غربی
با پایان یافتن سلطه انگلستان بر جهان در دهه ۱۹۷۰ بواسطه مشکلات اقتصادی و سیاسی داخلی و خروج رسمی این کشور از منطقه خلیج فارس در سال ۱۹۷۱ ، ایالات متحده آمریکا که مدتها بدنبال حضور مجدد در
خلیج فارس پس از جنگ دوم جهانی بود ، از فرصت استفاده نموده و بتدریج وارد منطقه گردید . حضور سیاسی آمریکا در منطقه هم زمان با تشکیل حکومت شیخ نشین های نوپای حاشیه جنوبی خلیج فارس بوده و این کشورها که با خروج انگلستان از منطقه در مقابل ایران قدرتمند احساس ضعف و سستی می نمودند ، هر یک تلاش
می کردند با انعقاد پیمان های نظامی و امنیتی با آمریکا ، بر ضعف نظامی و امنیتی خود فائق آیند ، لذا از اوایل دهه ۱۹۸۰ حضور نظامی آمریکا در منطقه با ساخت و توسعه پایگاه های نظامی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس آغاز و با شروع جنگ های منطقه ای از جمله جنگ اول و دوم خلیج فارس و سپس حمله گسترده آمریکا به کشورهای عراق و افغانستان تشدید گردید .
در حال حاضر ایالات متحده آمریکا دارای پایگاه های نظامی هوایی ، زمینی ، دریایی و لجستیکی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بوده و با فروش تجهیزات نظامی پیشرفته به این کشورها ، آنها را بطور کامل وابسته به حضور خود در منطقه به منظور ارائه خدمات آموزشی ، پشتیبانی و دفاعی نموده است . حضور نظامی آمریکا در منطقه منجر به ترغیب سایر کشورهای غربی جهت احداث پایگاه دائمی در منطقه شده که در پی آن فرانسه در سال ۲۰۰۸ میلادی نسبت به احداث پایگاه مرکب در امارات اقدام نمود و در سال ۲۰۱۴ میلادی نیز انگلستان نیت خود جهت احداث پایگاه نظامی در بحرین را اعلام نمود .
در این قسمت نسبت به تشریح پایگاه های نظامی فرا منطقه ای در خلیج فارس که نقش مهمی در تهدید امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد ، به تفکیک پایگاه های هوایی ، زمینی و دریایی اقدام می گردد .
۲-۲-۱ پایگاه های نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس
در حال حاضر ایالات متحده آمریکا در خلیج فارس دارای پایگاه های نظامی هوایی ، دریایی و زمینی با قابلیت های تهاجمی و تدافعی متنوع می باشد که توضیحاتی در خصوص هر یک از پایگاه های مذکور و قابلیت ها و
توانمندی های آنها بشرح ذیل ارائه می گردد .
۲-۲-۱-۱ پایگاه های دریایی آمریکا در خلیج فارس
نیروی دریایی آمریکا بزرگترین نیروی دریایی در بین کشورهای جهان است و توناژ ناوگان رزمی نیروی دریایی آمریکا به تنهایی با مجموع ناوگان دریایی ۱۳ کشور پیشرفته دریایی بعد از آمریکا برابری می نماید . نیروی دریایی آمریکا دارای یازده ناو هواپیمابر عملیاتی ، ۲۸۶ ناو جنگی ، ۳۷۰۰ هواپیما و بالگرد و ۳۲۸۵۱۶ نیرو با تخصص های مختلف می باشد (۲۰۱۴، CCNN.us )
نیروی دریایی آمریکا دارای شش ناوگان دریایی در سراسر جهان می باشد که با توجه به ویژگی های دریایی
خلیج فارس و عمق و چگالی مناسب آب آن جهت حضور ناوهای هواپیمابر و زیردریایی های اتمی و از طرفی اهمیت راهبردی این منطقه و موقعیت ژئوپلتیکی آن ، یکی از مهمترین ناوگان نیروی دریایی آمریکا ( ناوگان پنجم) در خلیج فارس و در کشور بحرین مستقر می باشد .
مهمترین پایگاه های دریایی آمریکا در خلیج فارس بشرح ذیل می باشند :
۲-۲- ۱-۱-۱ ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین
کشور بحرین میزبان ناوگان پنجم آمریکا در سواحل منامه و در پایگاه دریایی شیخ عیسی می باشد . ناوگان پنجم آمریکا در سال ۱۹۴۴ تشکیل شده و بدنبال ایجاد تغییراتی در سازمان نیروی دریایی آمریکا ، از سال ۱۹۹۵ بصورت رسمی در بندر منامه بحرین مستقر گردیده است . در حال حاضر حدود ۰۰۰/۳۰ نیروی آمریکایی به ناوگان پنجم آمریکا در منامه مامور می باشند و حدود ۱۵۰۰۰ تفنگدار آمریکایی نیز در کویت مستقر می باشند که قابلیت تقویت ناوگان پنجم آمریکا در زمان بحران را فراهم نموده است . بطور معمول و در همه ایام سال یک ناو هواپیمابر آمریکایی به همراه ناوگروه های مربوطه به ناوگان پنجم آمریکا در بحرین مامور شده و از عملیات های نیروی دریایی آمریکا در منطقه خلیج فارس و کشورهای عراق و افغانستان پشتیبانی می نماید (۲۰۱۴، CCNN.us )
هر ناوهواپیمابر آمریکایی حدود ۶۰۰۰ نیروی عملیاتی ، پشتیبانی و خدماتی را شامل می شود و تعداد ۸۰ فروند هواپیمای جنگنده را نیز حمل می نماید که قابلیت اجرای عملیات رزمی در کوتاه ترین زمان ممکن را دارا می باشند و هر ناو هواپیمابر جدای از میزان بالای آسیب پذیری ، می تواند بعنوان یک پایگاه دریایی مستقل به اجرای عملیات در خلیج فارس ، دریایی عمان و کشورهای منطقه بپردازد .
ناوگان پنجم آمریکا شامل نیروهای آبی – خاکی ، نیروهای مین گذار و مین روب ، نیروهای پشتیبانی ، یگان زیرسطحی و یگان غواصی می باشد که مسئولیت تامین امنیت در حدود ۵/۲ میلیون مایل مربع در مناطق
خلیج فارس ، دریای عمان ، دریای عربی ، خلیج عدن و دریای سرخ را برعهده دارد .در زمان حمله آمریکا به عراق و افغانستان ، این پایگاه با عملیات پرتاب موشک های کروز ، تامین تجهیزات نیروهای مستقر در خلیج فارس و نیز تدارکات و نقل و انتقال نیروها نقش مهمی در پیشبرد برنامه های نظامی آمریکا ایفا نموده
است ( چمنکار ، ۱۳۸۹ : ۴۹ )
اسکله اصلی پایگاه دریایی آمریکا که در غرب منامه واقع گردیده ، بطور معمول ظرفیت پهلوگیری دو الی چهار ناوشکن را دارا می باشد و در مجاورت آن نیز یک فرودگاه نظامی برای استفاده یگان های هوایی نیروی دریایی آمریکا قرار گرفته است . همچنین آمریکا در نظر دارد نسبت به توسعه پایگاه دریایی خود در کشور بحرین اقدام نماید و در این راستا در سال ۲۰۰۸ قراردادی را برای در اختیار گرفتن ۷۰ هکتار از اراضی بندر سلیمان با دولت بحرین امضاء نموده است ( چمنکار ، ۱۳۸۹ ؛ ۴۹ )

۲-۲- ۱-۱-۲ اسکله جبل علی در امارات عربی متحده
بندر جبل علی در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی دبی واقع شده و با ۶۷ لنگرگاه بصورت ۲۴ ساعته آماده پهلوگیری
کشتی های نظامی و تجاری می باشد و به همین دلیل از جمله بزرگترین و مهمترین بنادر دنیا محسوب می گردد و با توجه به عمق مناسب ۵/۱۱ متری ، بهترین محل برای پهلوگیری ناوشکن های آمریکا و سایر نیروهای
فرامنطقه ای در خلیج فارس می باشد .اگرچه بندر جبل علی واقع در سواحل امارات عربی متحده بعنوان پایگاه دریایی نیروی دریایی آمریکا شناخته نمی شود ولیکن این اسکله با توجه به برخورداری از ویژگی ها و امکانات کشتیرانی قابل توجه ، نقش بسیار مهمی در پشتیبانی از یگان های دریایی آمریکا در خلیج فارس و دریای عمان داشته و ناوهای هواپیمابر آمریکا جهت تامین موارد مورد نیاز در این بندر پهلو
می گیرند (۲۰۱۴ ، global security )
۲-۲- ۱-۱-۳ ناوهای هواپیمابر آمریکا
همانطور که ذکر گردید ، هر یک از ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا که بهمراه ناوگروه مربوطه در خلیج فارس و در یای عمان حضور می یابند ، به تنهایی قادر به اجرای انواع عملیات دریایی ، هوایی و آبی – خاکی
می باشند و می توان هر ناوگروه هواپیمابر آمریکا را یک پایگاه دریایی محسوب نمود . در سال ۲۰۱۳ میلادی نیز نیروی دریایی آمریکا طرح احداث پایگاه متحرک دریایی را ارائه و اجرایی نموده است که قابلیت اجرای عملیات دریایی بصورت مستقل را دارا می باشد .
بعنوان نمونه ناو هواپیمابر USS HARRY S. TRUMAN (CVN 75) دارای ۳۳۳ متر طول و ۷۸ متر عرض بوده و ارتفاع آن ۷۴ متر یعنی به اندازه یک ساختمان ۲۴ طبقه می باشد. این ناوهواپیمابر بطور تقریبی دارای ۸۰ فروند انواع هواپیمای جنگنده است و قادر به حمل و اسکان ۶۲۵۰ خدمه و نیروی رزمی در ۲۰۰۰ اتاق می باشد . در این ناو هواپیمابر روزانه بالغ بر ۱۸۰۰۰ پرس غذا سرو می شود (۲۰۱۴ ، public.navy.mil)
بنابراین با توجه به ابعاد و توانمندی های پرسنلی ، لجستیکی و عملیاتی ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا ، هر یک از آنها را می توان به منزله یک پایگاه دریایی متحرک محسوب نمود که بدون پشتیبانی و همکاری و از طرفی خواست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ، امکان حضور دائمی آنها در منطقه وجود نخواهد داشت .
شکل ۲۹ ناو هواپیمابر CVN75 نیروی دریایی آمریکا-تصویر برگفته از سایت WIKIPEDIA
۲- ۲-۱-۲ پایگاه های هوایی آمریکا در خلیج فارس
یکی از نقاط قوت ارتش آمریکا بعنوان دشمن درجه یک جمهوری اسلامی ایران ، نیروی هوایی قوی و گستردگی پایگاه های هوایی این کشور در نقاط استراتژیک و بحرانی جهان می باشد . نیروی هوایی آمریکا بزرگترین نیروی هوایی دنیا می باشد که دارای حدود سیصد هزار پرسنل کادر و بیش از شصت هزار نفر نیروی ذخیره می باشد . با توجه به اهمیت راهبردی خلیج فارس در دکترین نظامی و سیاسی ایالات متحده ، این کشور دارای پایگاه های هوایی مهمی در منطقه می باشد و در مجموع حدود ۱۵۰۰۰ نفر از کارکنان نیروی هوایی آمریکا در خلیج فارس مستقر می باشند (۲۰۱۴، CCNN.us )
مهمترین پایگاه های هوایی آمریکا در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بشرح ذیل می باشند :
۲-۱-۱-۲-۱ پایگاه هوایی العدید
همانطور که در فصل پنجم بخش دوم اشاره گردید ، پایگاه هوایی العدید که به پایگاه ابونخله نیز معروف می باشد ، در کشور قطر و در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر دوحه واقع گردیده است .
پس از اجرای عملیات طوفان صحرا در سال ۲۰۰۱ که به آزادسازی کویت منجر گردید ، کشورهای قطر و آمریکا نسبت به انعقاد پیمان نظامی مبادرت ورزیده که این پیمان در سال ۲۰۰۳ میلادی گسترش یافته و قطر بدون اخذ هرگونه اجاره ای نسبت به در اختیار قرار دادن دو مرکز اصلی نظامی به نیروهای آمریکایی اقدام نموده است که یکی از آنها پایگاه هوایی العدید و دیگری پایگاه پشتیبانی السیلیه می باشد .
بدنبال قرارداد دفاعی مذکور ، ایالات متحده مرکز عملیات هوایی خود را از پایگاه هوایی ملک سلطان در عربستان سعودی به پایگاه هوایی العدید منتقل نمود و پایگاه العدید در حال حاضر بعنوان مقر فرماندهی مرکزی نیروی هوایی آمریکا در خاورمیانه و شمال آفریقا مورد بهره برداری قرار می گیرد . همچنین در زمان حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ ، پایگاه هوایی العدید بعنوان مهمترین یگان عملیات هوایی منطقه ، میزبان هواپیماهای نظامی نیروهای ائتلاف از جمله استرالیا و کشورهای غربی بوده است .
پایگاه هوایی العدید به لحاظ برخورداری از طولانی ترین باند نظامی به طول ۸/۲ مایل در منطقه ، مهمترین پایگاه راهبردی آمریکا در خلیج فارس می باشد که متناسب با ۱۲۰ نوع هواپیمای جنگنده و باری آمریکا می باشد و هواپیمای راهبردی بمب افکن B 52 نیز قابلیت نشست و برخواست در این پایگاه را دارا می باشد .
با گستردگی پایگاه هوایی العدید و ماموریت های متنوع نیروی هوایی آمریکا در این پایگاه ، یگان های ۳۷۹ هوایی ، اسکادران های ۴۴ ، ۳۴۰ و ۳۷۹ ، هنگ هوایی ۴۳۴ و ۹۱۱ سوخت رسانی و هنگ ۹۳ کنترل هوایی در این پایگاه مستقر می باشند و بنابر ضرورت عملیات در مقاطع مختلف یگان های هوایی ارتش آمریکا در این پایگاه مستقر می گردند و در واقع می توان گفت که پایگاه هوایی العدید یکی از پایگاه های تابعه نیروی هوایی آمریکا در منطقه خلیج فارس محسوب می گردد که از سال ۲۰۰۳ تا کنون نیز هر ساله کنگره و شورای دفاع ملی آمریکا بودجه های کلانی را برای اجرای عملیات عمرانی در این پایگاه تصویب می نمایند ( ۲۰۱۴ ، CNN ) .
از جمله هواپیماهای آمریکایی مستقر در پایگاه هوایی العدید می توان به هواپیماهای تانکر ( سوخت رسان ) KC-10 و KC-135 ، بمب افکن های B-52 ، هواپیماهای جنگ الکترونیک EA-6 و هواپیماهای شناسایی E-8C اشاره نمود ( ۲۰۱۴ ، CNN ) .
در نزدیکی پایگاه العدید ، شهرکی به نام « کمپ اندی » احداث گردیده که محل استقرار و اسکان نیروهای آمریکایی می باشد . همچنین پایگاه هوایی العدید به مهمترین پایگاه جنگ الکترونیک آمریکا در منطقه تبدیل شده که با هدف اخلال در سیستم های ارتباطی و قطع ارتباط مراکز فرماندهی دشمن با نیروهای تحت امر و اخلال در سیستم های ناوبری در دریا و هوا طراحی شده است ( چمنکار ، ۱۳۸۹ : ۵۳ )
۲- ۱-۱-۲-۲ پایگاه هوایی الظفره
پایگاه هوایی الظفره در کشور امارات عربی متحده و در حدود ۳۲ کیلومتری جنوب ابوظبی واقع شده است . این پایگاه مهمترین و مجهزترین پایگاه هوایی ارتش امارات می باشد که دارای دو باند پرواز بوده و برابر قرارداد منعقده بین امارات و آمریکا در سال ۱۹۹۴ ، نیروی هوایی آمریکا از این پایگاه در راستای اجرای ماموریت های محوله در منطقه خلیج فارس بهره برداری می نماید . همچنین نیروی هوایی فرانسه از سال ۲۰۰۹ از این پایگاه استفاده
می کند .
اسکادران ۷۶۳ سوخت رسانی نیروی هوایی آمریکا در پایگاه هوایی الظفره مستقر می باشد و از جمله هواپیماهای مستقر در این پایگاه می توان به هواپیماهای سوخت رسان kc-10 و هواپیماهای شناسایی u-2 و هواپیماهای بدون سرنشین گلوبال هاوک اشاره نمود ( ۲۰۱۴ ، global security )