۳- فراگرد ارتباطی میان کنشی است:
اکثر جامعه شناسان و دست اندرکاران علوم اجتماعی به معنی وسیع کلمه، میان کنشی یا کنش متقابل را در مورد ارتباطات، مبادله دو سویه^[۵۰] پیام ها بین دو انسانی که به عمل ارتباطی پرداخته اند می دانند که به دگرگونی و تغییر در یکی از آنها یا هر دوی آنها می انجامد. (فرهنگی، ۱۳۸۰، ۲۳)
میان کنش، زمانی رخ می دهد که یک جریان و رابطه داد و ستدی در بین اجزای آن فراگرد به وجود آید. میان کنش در ارتباطات عموما به تبادل پیام ها اطلاق می شود که میان دو نفر در جریان است که این، خود منتج به تغییر در پیام ها شود. به گونه ای روشن، وقتی دو نفر در یک فراگرد ارتباطی درگیر می شوند، در تمام لحظه های تبادل و میان کنش، هر یک دگرگون می شوند و این دگرگونی خود ناشی از دگرگونی در نگرش ها و تمایلات هر یک از آنها است. پیام ها چه کلامی و چه غیر کلامی، تأثیری در طرف مقابل می گذارند و آن تأثیر منجر به دگرگونی در نگرش ها و رفتارهای فرد مقابل می شود و او را بر آن می دارد که از طریق مکانیزم بازخور عکس العملی نشان دهد که متمایز با آنچه قبلاً از خود نشان داده است، باشد. این خود در فرستنده پیام تأثیر می گذارد و او نیز دگرگون می شود و ممکن است با شدت بیشتر به کار خود ادامه دهد و یا اینکه از تاب و توان گذشته کمی بکاهد. (همان، ۱۳۸۰، ۲۳)
در ارتباطات، آنچه میان دو طرف مبادله می شود پیام است. پیام عموما به آنچه نوشته و یا به آنچه گفته می شود، اطلاق می گردد، اما باید توجه داشت که پیام فقط بر نوشتار و گفتار خاتمه نمی یابد. بخش عظیمی از پیام هایی که میان مردم مبادله می شوند، در کسوت نوشتار و گفتار در نمی آیند، بلکه بیشتر اعمالی هستند که انجام می دهند و حرکاتی که از آنان به منصه ظهور می رسد. به عبارت دیگر رفتارها، طرز لباس پوشیدن آنها، بلندی و کوتاهی موی سر و یا ریش شان، نوع وسیله نقلیه ای که استفاده می کنند، همه و همه پیامی هستند که از فردی به دیگری منتقل می شود و به او تفهیم می کند که طرف مقابل چگونه آدمی است و چگونه می اندیشد و چه احساسی دارد. (همان، ۱۳۸۰، ۲۴)
۴- ارتباطات می تواند ارادی باشد یا غیر ارادی:
در یک فراگرد ارتباطی، از نظر توجه و عدم توجه یا ارادی یا غیر ارادی بودن فراگرد، از نظر فرستنده پیام و یا گیرنده پیام با موارد زیر مواجه خواهیم بود:
الف- فرستنده پیام به گونه ای ارادی پیامی را برای گیرنده ای می فرستد که او نیز به گونه ای ارادی پیام را دریافت می کند.

ب- فرستنده پیام ممکن است به گونه ای غیر ارادی پیامی را به گیرنده پیام ارسال دارد که او به صورت ارادی پیام را دریافت می کند.
ج- در مقابل، ممکن است فردی که پیام را می فرستد کاملاً آگاه بوده و به گونه ای ارادی پیام خود را برای «پیام گیر» ارسال دارد، اما در مقابل گیرنده و یا «پیام گیر» به گونه ای ناخودآگاه و یا غیر ارادی از خود واکنش نشان دهد.
د- در نهایت، ممکن است هر دو سوی فراگرد ارتباطی، یعنی فرستنده پیام و گیرنده آن هر دو، نسبت به فراگرد ارتباطی و پیام ارسالی ناآگاه باشند. اغلب رفتارهای غیر کلامی^[۵۱] ما، همچون لباس و طرز پوشیدن لباس، در این طبقه قرار می گیرد. (همان، ۱۳۸۰، ۲۴-۲۵)
۵- فراگرد ارتباطی می تواند تعاملی یا مراوده ای باشد:
فراگرد ارتباطی در محیط شکل می گیرد و انجام می پذیرد. محیط نه تنها به فراگرد ارتباطی و نوع آن تأثیر می گذارد، بلکه به ادراکات^[۵۲]، آنچه بین خود رد و بدل می کنیم، و حتی در سطحی که ارتباطی می گیریم نیز تأثیر می گذارد. ما در خلاء با یکدیگر ارتباط نمی گیریم. کنش ها و واکنش های ما در مقابل یکدیگر در چارچوب نظام اجتماعی و شرایط فیزیکی حاکم بر ماست. (همان، ۱۳۸۰، ۲۷)
محیط فیزیکی و شرایط اجتماعی که در آن قرار می گیریم، نگرش و رفتار ما را همان گونه که دیدیم تغییر می دهد و در نتیجه ما با دیگران همواره به گونه ای متفاوت ارتباط برقرار می کنیم. به عبارت دیگر ارتباط ما با دیگران موکول به وضعیت و شرایط حاکم بر ماست. ارتباط ما با دیگران همواره متفاوت است و ما خود نیز همواره در حالت متفاوتی نسبت به قبل از خود هستیم. (همان، ۱۳۸۰، ۲۹)
۶- فراگرد ارتباطی، عملکردی یا مبتنی بر وظیفه است:
۱- وظیفه پیوستگی^[۵۳]
۲- وظیفه اطلاعاتی و استدراکی^[۵۴]
۳- وظیفه تأثیرگذاری^[۵۵]
۴- وظیفه تصمیم گیری^[۵۶]
۵- وظیفه تصدیق^[۵۷] (همان، ۱۳۸۰، ۳۶-۳۳)
۲-۱-۵- لذت یا مسرت
تمام فعالیت های ارتباطی هدف خود را انتقال مفهوم و یا اطلاعات نمی دانند. در حقیقت، هدف اساسی «مکتب مراوده ای» یا «تحلیل تعاملی»^[۵۸] در ارتباطات این است که ارتباط برای ایجاد شرایط مناسب تر زیستن با هم و زندگی بهتر است. این ارتباط گاه در «ارتباط اجتماعی»^[۵۹] یا «حافظ روابط انسانی» و برخوردهای مناسب بین افراد است. بسیاری از روابط ساده و کوتاه زندگی ما با دیگران مانند «سلام»، «حال شما چطور است؟»، «روز خوبی داشته باشید»، «روز خوش» و غیره در شمار این ارتباط اند و این هدف را دارند که بتوانیم رابطه بهتری با دیگران داشته باشیم و زندگی خوش تری را با آنها پایه گذاری کنیم. (فرهنگی، ۱۳۸۰، ۴۱)
۲-۱-۶- گسترش روابط
اکثرا چنین باوری وجود دارد که اگر شخصی بتواند کلمات مناسب را انتخاب کند و پیام خود را در زمان مناسب و با حالتی مختصر و مفید ارسال دارد، ارتباط کامل انجام شده است و می توان مطمئن بود که فرستنده پیام به اهداف خود، جامه عمل پوشانده است. ولی اثر بخشی عمومی ارتباطی، نیازمند فضای روانی مثبت و قابل اتکاء و اعتماد می باشد. زمانی که فضای ارتباطی، فضایی نامناسب بوده و بر آسمان روابط انسان ها ابر عدم اعتماد سایه گستر باشد، صدها فرصت مخرب و بنیان برانداز ارتباطی پدید می آیند که هر کدام آنها توانایی آن را دارند که رابطه موجود را به نیستی و نابودی کشانند. هر چند که بهترین پیام با ماهرانه ترین شیوه های ارسال پیام، انتخاب و ارسال شده باشند. (همان، ۱۳۸۰، ۴۳)
۲-۱-۷- اختلالات
اختلالات یا پارازیت ها، به کلیه عوامل و پدیده هایی اطلاق می شوند که موجب تضعیف اثربخشی فراگرد ارتباطی می شوند. همان طور که اشاره شد این اختلالات در تمام زمینه ها و بر روی کلیه اجزای ارتباطی اثرگذارند.
اختلالات به دو دسته تقسیم شده اند: ۱- اختلالات درونی ۲- اختلالات برونی
۱- اختلالات درونی: اختلالات درونی بیشتر به خود اجزای ارتباطی بر می گردد و در مورد فرستنده پیام و گیرنده آن اکثرا آن را مشاهده می کنیم. مثل خستگی، بی توجهی و سازمان نیافتگی و غیره.
۲- اختلالات برونی: اختلالات برونی بیشتر به محیط^[۶۰] ارتباطی توجه دارد و از آن نشأت می گیرد. مثل سر و صدا و گرما و سرمای زیاد.
حوزهای تجربی فرستنده و گیرنده پیام نیز در فراگرد ارتباطی تأثیر شگرفی دارد. هر اندازه این دو حوزه به یکدیگر نزدیک تر باشد، فراگرد ارتباطی تسهیل شده به اثربخشی بیشتری دسترسی می یابیم. (فرهنگی، ۱۳۸۰، ۶۳)
۲-۱-۸- رفتارهای مبتنی بر جنسیت
در سال های اخیر، سوالی که بسیار زیاد مطرح می شود و مورد توجه عده کثیری قرار گرفته این است که آیا رفتارهای کاملا متفاوت ارتباطی از نظر کلامی و غیر کلامی میان دو جنس زن و مرد، ذاتی است یا اکتسابی. به عبارت دیگر مردان و زنان در رفتارهای ارتباطی خود با دیگران به چه میزان بر اساس سائقهای جنسی و یا درونی و غریزی خود رفتار می کنند و چه اندازه بر اساس یادگیری خود رفتارها را شکل می دهند. صرف نظر از برخی تفاوت های بیولوژیکی و جسمی، میان مردان و زنان که اجتناب ناپذیر است، نظریه پردازان یادگیری اجتماعی، با توان اقناعی بالایی چنین بحث می کنند که بسیاری از تفاوت های روانی بین این دو جنس فراگرفتنی است و در سال های اولیه زندگی آنان شکل می گیرد. این شکل گیری بر اساس تقویت و الگوبرداری است. از این رو، آنان بیشتر از رفتارهای ویژه زنانه یا مردانه بحث می کنند و بین آن دو تمایز قایلند. این رفتارها مبتنی بر جنس بوده و بر اساس جنسیت پاداش داده می شوند و یا نمی شوند. (همان، ۱۳۸۰، ۸۰)
۲-۱-۹- نفوذ و اثرگذاری بر دیگران از طریق بازخورد
بازخورد در روابط میان فردی^[۶۱] می تواند به نتایج رابطه یا میان کنش به شیوه های بسیار ظریف و حساس اثر بگذارد. مثلا بی توجهی یک مخاطب به گفته های فرستنده پیام پس از مدت کوتاه او را در ارسال پیام مأیوس می کند. (همان، ۱۳۸۰، ۸۶)
«بارکر»^[۶۲] در مورد بازخورد چنین می نویسد: «ارسال بازخورد یک رفتار فرا گرفتنی است. اگر شما بتوانید به بازخور غلبه کنید و دریابید که بازخور فرستاده شده، نامطلوب و یا غیرقابل انتظار است، به اصلاح رفتار ارتباطی خود خواهید پرداخت و سعی خواهید کرد که بازخور مورد انتظار خود را دریافت کنید. (همان، ۱۳۸۰، ۸۸)
در محدوده ارتباطات زمانی در سال های اخیر به بازخور و اصلاح آن توجه ویژه ای شده است. متخصصان این رشته عقیده دارند که با اصلاح مکانیسم بازخور و استقرار شرایط مناسب برای ارائه درست و به موقع آن در سازمان ها، میلیون ها دلار منفعت نصیب سازمان های ذیربط می شود؛ در یک پژوهش که پژوهشگران بر روی مدیران و سرپرستان یک سازمان صنعتی کاملا اتوماتیک با بیش از ۶۰۰۰ پرسنل انجام داده اند و هدف آنها اصلاح مهارت های ارتباطی مدیران و سرپرستان بوده است به این نتیجه رسیده اند که یکی از بهترین و مطمئن ترین راه های حصول به کارآیی بیشتر در میان کارکنان، دادن بازخورد به موقع و درست از عملکرد آنان است. پس از یک سال و نیم از این تجربه نتیجه ای به دست آمد که کاملا ملموس و محسوس بود و کاهش ۷۰۰۰۰۰۰ دلار از میزان ضایعات را به دنبال داشت. به علت بازخوردهای مکرر و به موقع و در عین حال درستی که کارکنان از سرپرستان و مدیران خود دریافت می کردند اصلاحات لازم را در نحوه کار و روش های تولید خود انجام دادند که به افزایش تولید و کاهش ضایعات منتج شد. باید در نظر داشت که این یک روی سکه بود، روی دیگر آن تحمل بهتر افراد و نزدیکی به یکدیگر و ده ها مزیت دیگر بوده است. (فرهنگی، ۱۳۸۰، ۹۱-۹۲)
۲-۱-۱۰- نیاز به همبستگی^[۶۳]
یکی از عواملی که در رفتار ارتباطی اشخاص اثر انکارناپذیر دارد، نیاز آنها به همبستگی یا نیاز بودن با دیگران است. نیاز به همبستگی در نوشته های علوم رفتاری بدین گونه تشریح شده که عبارت است از آرزوی استقرار روابط دوستانه با دیگران و ماندن در این وضعیت تا آنجا که ممکن است. از بسیاری جهات می توان گفت که نیاز به همبستگی همانند نیاز اجتماعی^[۶۴] «آبراهام مازلو»^[۶۵] است. بیشترین پاداش که بر اساس نیاز به همبستگی پدید می آید، از همراهی و مصاحبت است. از این رو اشخاص سعی می کنند که در ارتباطات میان فردی بیشتر حالت دوستانه و توافق داشته باشند تا حالت عدم توافق و خصمانه.
اشخاص با نیاز بالا، از نظر نیاز همبستگی، دارای ویژگی های زیر می باشند:
۱- آرزو و رغبت زیادی برای پذیرش و تأیید از سوی دیگران دارند.
۲- گرایش به هم سویی و هم نوایی نسبت به خواسته ها و هنجارهای دیگران دارند، زمانی که دوستی و پیوند با آنها برایشان مهم باشد. اگر این دیگران اندک فشاری در جهت اعمال خواسته های خویش وارد آورند، آنان به زودی تسلیم شده و از هنجار خود چشم پوشی می کنند.
نسبت به احساسات دیگران علاقه زیاد و بی شائبه ای نشان می دهند. (فرهنگی، ۱۳۸۰، ۹۴)
۲-۱-۱۱- نیاز به موفقیت
عبارت است از نیاز به نمایش درآوردن شایستگی‎های خود و به دست آوردن نوعی اعتبار و صلاحیت در پرتو آن. پژوهش های وسیعی که توسط «دیوید مک لی لند»^[۶۶] و دیگران صورت گرفته، انگیزه نیاز به موفقیت را به عنوان یک عامل اساسی شکل دهی شخصیت انسان ها مطرح کرده است. «مک لی لند» دریافته است که افراد از نظر نیاز به موفقیت با یکدیگر متفاوتند و این تفاوت به عنوان یکی از مهم ترین عناصر اجزای شخصیت مطرح است و الگوی رفتاری ثابت آنها را در حالات و شرایط گوناگون شکل می دهد. (همان، ۱۳۸۰، ۹۵-۹۶)
از نظر رفتار ارتباطی، ویژگی افراد با نیاز بالای موفقیت بیشتر با تلاش فراوان در جهت شکل دهی اعتماد به نفس بالای خود نمایان می شود و این افراد سعی می کنند تسلط خود را به طرف مقابل به منصه ظهور برسانند. در عین اینکه در همان زمان سعی در جلب توجه دیگران نسبت به خود و رفتارهای خود دارند. (همان، ۱۳۸۰، ۹۷)
۲-۱-۱۲- اثربخشی در ارتباطات میان فردی
ارتباطات میان فردی، همچون اشکال دیگر رفتار انسان‏ها، می‏تواند در دو حد غایی بسیار اثربخش و بسیار غیر اثربخش مطرح شود. به احتمال بسیار فراوان، هیچ رفتار متقابل انسانی نمی‏تواند کاملاً موفقیت آمیز و یا کاملاً شکست خورده و ناکارا باشد. می‏تواند بهتر شود و در مقابل، احتمال بدتر شدن آن نیز می‏رود. به عبارت دیگر مفهوم نسبیت در رفتارهای انسانی و به تبع آن در ارتباطات میان اشخاص کاملا حکم فرماست. در این قسمت بر آنیم که به ویژگی‏های ارتباطات بین فردی اثربخش پرداخته، و به شناسایی هر کنش ارتباطی به عنوان یک کنش کاملاً متفاوت با کنش‏های دیگر ارتباطی اقدام کرده و بدانیم که اصول و قواعد آن می‏باید دقیقا آگاهانه و عاقلانه به کار گرفته شوند.
باید گفت که اثر بخشی ارتباطات میان فردی شامل دو بعد اساسی است، اول، بعد عمل گرایانه که در اینجا اثر بخشی ارتباطات متوجه دستاورد و موفقیت رسیدن به اهداف و خواسته‏های فرستنده پیام است. این بعد از اثر بخشی ممکن است فراتر رفته و به تشریح بیشتر پیام و یا اندازه‏گیری آن بپردازد. برای مثال از نظر زمانی که مورد نیاز است تا به اهداف ارتباطی رسید، شمار خطاهایی که در یک کنش ارتباطی میان فردی به وقوع می‏پیوندند و نیز شمار پیام‏هایی که در کنش ارتباطی به کار گرفته می‏شوند. دوم، بعد خشنودی شخص است که در این مورد، اثربخشی کنش ارتباطی به لذت و شعفی که از آن برای دست اندرکاران ارتباط حاصل می‏شود، مرتبط می‏شود.
اگر دست اندرکاران فراگرد ارتباط میان فردی از ارتباط خود لذت مورد نظر را تحصیل کنند، با معیارهای خشنودی می‏توان گفت که کنش اثربخش می‏باشد. باید در نظر داشت با توجه به این تقسیم بندی، نباید تصور شود که این ابعاد همواره از یکدیگر منفک بوده و هر کدام جداگانه عمل می‏کنند. اغلب خشنودی یک نفر از کنش ارتباطی موکول به این است که چقدر به اهداف خود رسیده و به چه میزان از آن فاصله دارد. از سوی دیگر می‏توان گفت که بسیاری از مواقع رسیدن به اهداف و احساس موفقیت، مبتنی بر سطحی از رضایت است که از کنش متقابل حاصل شده است. گاه ممکن است یک ارتباط میان فردی با معیارهای عمل گرایانه موفق باشد، ولی همان کنش ارتباطی با توجه به شاخص‏های رضایت، اساسا ناموفق بوده، یا بر عکس ناموفق از نظر شاخص های عمل گرایانه و موفق با توجه به معیارهای رضایت باشد.