تمرین

رمزگردانی

تصمیم ها

راهبردهای یادآوری

حافظه ی حسی

حافظه ی کوتاه مدت مدت

ذخیره حافظه مسلط

حافظه دراز مدت

برون داد پاسخ

شکل ۲ -۱مدل نمایی یا مدل هنجاری حافظه اتکینسون و شیفیرین (۱۹۶۸)، برگرفته از بدلی ( ۱۹۹۹).

در ادامه به برخی از ابزارهای معمول در سنجش حافظه­ بینایی می­پردازیم.

۲-۴- آزمون­های سنجش حافظه­ دیداری

۲-۴-۱- آزمون بینایی بنتون

این آزمون یک وسیله­ تحقیقی و کلینیکی است که برای ارزیابی حافظه­ بینایی، درک بینایی و توانایی‌های بینایی طراحی شده است. در این آزمون سه فرم موازی وجود دارد (C.D.E) که هر فرم شامل ۱۰ طرح ‌می‌باشد و هر طرح نیز شامل یک یا چند شکل است. وقت لازم برای اجرای هر فرم نیز ۵ دقیقه می‌باشد ( چان و ناکایاما^[۱۴۸]، ۲۰۰۰) شیوه اجرای مختلف برای بررسی حافظه و ادراک در این آزمون وجود دارد. اجرای A : در این روش هر طرح برای ۱۰ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود و پس از آن بلافاصله با سازه­ی حافظه توسط فرد صورت ‌می‌گیرد. اجرای B : هر طرحی برای ۵ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود. سپس بازسازی حافظه بلافاصله توسط آزمودنی صورت ‌می‌گیرد. اجرای C: در این اجرا، آزمودنی باید طرح را تا جایی که امکان دارد عین شکل اصلی ایجاد کند و کارت تا زمانی که آزمودنی مشغول انجام کار است در معرض دید آزمودنی قرار ‌می‌گیرد. اجرای D: هر طرحی به مدت ۱۰ ثانیه به آزمودنی نشان داده می­ شود. آزمودنی باید بتواند تا ۱۵ ثانیه بعد از دیدن کارت تصویر را در ذهن خود نگه دارد و پس از این مدت تصویر را از حافظه­ خود بازسازی کند. قابل ذکر است که از بین ۴ روش اجرای مذکور، روش اجرای C ( کپی برداری ) برای ارزیابی ادراک بینایی است و سایر روش ها ( D.B.A) برای اندازه ­گیری حافظه­ بینایی استفاده می­ شود. نمره گذاری آزمون به دو روش نمره­گذاری بر حسب شمارش تعداد بازسازی­های صحیح و شمارش تعداد خطاها صورت ‌می‌گیرد. همخوانی بین نمرات بسیار بالا است (r=095) و انتخاب روش و نوع نمره گذاری بر عهده­ پژوهش­گر است زمانی­که مبنای نمره گذاری بر اساس شمارش تعداد خطاها صورت گیرد به طور کلی می ­تواند شامل ۶۴ خطای ویژه باشد. این خطاها در شش طبقه­ی اصلی دسته­بندی ‌شده‌اند که شامل: حذف، تغییر شکل، درجا ماندگی، چرخش، جابجایی و خطای اندازه ‌می‌باشد ( چمن آباد، معروضی و همکاران، ۱۳۹۲).

۲-۴-۲- آزمون بینایی کیم کاراد

برای جمع‌ آوری داده ­های مربوط به حافظه­ بینایی ‌می‌توان از آزمون حافظه­ بینایی کیم کاراد استفاده کرد که دارای یک صفحه فلزی ۱۶ خانه­ای است. در هر خانه، بینایی وجود دارد و بین برخی از آن ها شباهت­هایی دیده می شود. در ضمن یک صفحه فلزی ۱۶ خانه­ای سفید و ۱۶ قطعه­ی فلزی جداگانه نیز وجود دارد که روی هر یک از آن­ها یکی از تصاویر صفحه­ی فلزی مصور، رسم شده است. آزمودنی به مدت یک دقیقه به صفحه­ی فلزی تصویر نگاه می­ کند و سپس ۱۶ قطعه­ی مجزا را در جاهای مناسب قرار می­دهد. به آزمودنی بر حسب قطعاتی که درست چیده است، تعداد قطعاتی که جهت آن­­ها غلط است و تعداد قطعاتی که جای آن­ها غلط است، نمره­ای تعلق ‌می‌گیرد ( خیر الدین ، حکمتی و همکاران، ۱۳۸۹).

۲-۴-۳- آزمون تصاویر درهم ری – استریه

آزمون حافظه­ دیداری آندره ری برای نخستین­بار توسط ری در سال ۱۹۴۱ ساخته و بعد توسط استریه در سال ۱۹۴۴ گسترش یافت ( استریه،۱۹۷۷؛ ری، ۱۹۴۱). این آزمون برای ارزیابی کژکاری عصب شناختی در حافظه­ دیداری و ادراک دیداری به کار می­رود. به طور خلاصه در این آزمون از آزمودنی خواسته می­ شود بینایی درهم و پیچیده را نسخه برداری کند و بعد از مدتی کوتاه دوباره آن را از حفظ رسم کند. از زمان معرفی آزمون تصاویر درهم ری در سال ۱۹۴۱، از آن به طور گسترده در حوزه­ سنجش عصب روان­شناختی برای ارزیابی حافظه­ دیداری، ادراک دیداری، نقاشی و پاراکسی به کار برده شده است ( مویه^[۱۴۹]، ۱۹۹۷) و مسلماًً اختلال در حافظه­ دیداری یا توانایی‌های دیداری- ادراکی یا دیداری- ترسیمی به عملکرد ضعیف در این آزمون منجر خواهد شد. این آزمون شامل یک تصویر متشکل از اشکال و خطوط است. وسایل مورد نیاز برای اجرای آن عبارتند از؛ مداد مشکی یا مداد رنگی، کرونومتر، دو برگ کاغذ سفید بدون خط و پاک­کن. پس از آماده سازی آزمودنی، اجرای این آزمون در دو مرحله به صورت انفرادی صورت ‌می‌گیرد ( هایلبرونر^[۱۵۰]، ۱۹۹۲)

1. 1. مرحله­­ی نسخه برداری : ترسیم از روی الگو

1. مرحله­ بازسازی یا یادآوری تصویر : ترسیم تصویر از حس

در خصوص فاصله­ زمانی بین مرحله­ نسخه برداری و بازسازی، اختصاص ۳ دقیقه فاصله­ زمانی ابتدا استریه ( کوروین و بیلسما^[۱۵۱]، ۱۹۹۳) مطرح کرد. کوروین و بیلسما این مدت را تا ۳۰ دقیقه نیز افزایش می­دهد. قطع نظر از اجراهای مورد استفاده دستور العمل­هایی که در زمان اجرا ارائه می­ شود باید استاندارد باشد تا همسانی و کاربرد پذیری هنجارها حفظ شود. دستور العمل اجرای این آزمون به ترتیب زیر است:

« ‌به این تصویر نگاه کن، از شما می­خواهم مثل آن را روی این کاغذ سفید بکشید. سعی کن تا جایی که می­توانی بینایی که می­کشی همان چیزی باشد که می­بینی. حالا، شروع کن».

پس از ۳ تا ۵ دقیقه استراحت، آزماینده مداد و کاغذ سفید دیگری در اختیار آزمودنی قرار می­دهد و می­گوید:

«حالا، از شما می­خواهم بینایی را که قبلا کشیده­ای بار دیگر از حفظ بکشی، آن را روی این کاغذ بکش».

در فاصله­ زمانی استراحت بین دو مرحله بهتر است تکلیف مختصر استاندارد شده­ای به آزمودنی ارائه شود، از جمله پر کردن یک پرسشنامه­ کوتاه یا مطالعه­ یک متن معمولی و ساده از روزنامه . اگر قرار است مرحله­ یادآوری با تأخیر بیش از ۳ تا ۵ دقیقه صورت گیرد و آزماینده قصد دارد، فاصله­ زمانی بین دو مرحله را تا ۳۰ دقیقه باید تکالیفی را به آزمودنی توصیه کند که به ادراک بینایی و فضایی ارتباطی نداشته باشد. یادآوری همراه با تأخیر زیاد معمولاً با تغییرهایی از ۲۵ تا ۴۵ دقیقه تا ۶۰ دقیقه انجام می پذیرد ( اسپرین و استاروس^[۱۵۲]، ۱۹۹۸). برای نمره­گذاری آزمون تصاویر درهم ری چندین شیوه ارائه شده است، اما روش اصلی و اولیه­ استریه که ارائه داده و ۱۸ جزء یا عنصر عمده­ی موجود در تصویر آزمون استوار است. این روش، یکی از پرکاربردترین روش­های نمره گذاری است و هسته­ی اصلی اکثر روش ها را تشکیل می­دهد ( مارنات، ۲۰۰۰) این شیوه­ نمره­گذاری به صورت زیر انجام می­ شود و حداکثر نمره ۳۶ خواهد بود :

1. 1. ترسیم درست و سر جای خود هر جزء ۲ نمره.

1. 1. ترسیم نادرست و سر جای خود هر جزء ۱ نمره.

1. 1. ترسیم نادرست و تقریباً سر جای خود هر جزء ۵/۰ نمره.

1. رسم نکردن و مشخص نبودن هر جزء صفر نمره ( میرآقایی، مرادی و همکاران،۱۳۹۲ ).

۲-۴-۴- مقیاس حافظه­ وکسلر ( WMS)