موضوع دیگر قابل ملاحظه در این مورد این است که چنانچه خطری تفکیک پذیر فرد را تهدید نماید اما علیرغم این تهدید همچنان به فعالیت ورزشی خود ادامه دهد و پس از ادامه این فعالیت به او آسیبی رسد دیگر نمیتواند به استناد اینکه صدمه وارده بر من به علت امور تفکیک پذیر بوده است مدعی شود و طرح دعوی نماید زیرا دیگر در این مرحله او این تهدید را پذیرفته و به ادامه ی آن ورزش پرداخته است در پرونده الیوت مادوکس، یکی از بازیکنان تیم متز نیویورک در نتیجه لغزیدن روی چمن مرطوب مصدوم می گردد.
دادگاه پژوهشی ادامه بازی در چنین شرایط خطرناکی را که بر مادوکس معلوم بوده، از نظر حقوقی ، قبول خطر از طرف وی تلقی می کند علی رغم اینکه وی مدعی بوده هیچ چاره ای جز ادامه بازی نداشته است.
بند ۲-آموزه قبول خطر صریح و ضمنی: آموزه قبول خطر صریح و ضمنی : این آموزه زمانی محقق می شود که خواهان به طور کامل واضح و صریح کلیه خطرات تفکیک ناپذیر ورزش را پذیرفته و آن حق را از خود اسقاط کند یعنی چنانچه طی فعالیت ورزشی به او صدمه وارد آید دیگر جبران خسارتی در میان نباشد.
این آموزه باعث می شود که طرفین که در فعالیت های خشن حضور دارند و نتیجه این ورزش ها زد و خورد شدید و احتمال آسیب دیدگی فراوان است و به طور کامل حق خود را از طرح شکایت سلب نمایند.
حالت دیگر این می باشد که خواهان به طور ضمنی خطرات و صدمات ناشی از یک ورزش را پذیرا باشد به گونه ای که احتمال وقوع خطر را می بیند و با این وجود باز هم به فعالیت خود ادامه می دهد که این نشان می دهد خواهان به طور کامل از صدماتی که ممکن است وارد آید آگاهی داشته است.
بعضی ایالات، به عنوان مثال ایالت اورگان، آموزه قبول خطر را به طور ضمنی از طریق وضع قانون نسخ کرده اند ولی در سایر ایالات، این آموزه قابلیت اجرایی خود را حفظ کرده است؛ مثلاً در موردی که سوارکار در نتیجه برخورد دو اسب به زمین پرتاب و مصدوم شود، حکم دادگاه این است که قبول تلویحی و متعارف خطر در غیاب تقصیر نسبی به عنوان یک مستند دفاعی معتبر است؛ زیرا سوارکار خطر صدمه ناشی از تقصیر سوارکار دیگر را علی رغم نقض مقررات پذیرفته است، البته مشروط بر اینکه از سوارکار مقصر رفتاری بی باکانه سر نزده باشد.^[۱۰۱]
بند ۳-آموزه تقصیر نسبی: این آموزه امروزه در بسیاری از ایالات آمریکا وجود دارد و از این نظریه پیروی می شود و اکثر محاکم در آمریکا بعلت ایراداتی که به آموزه قبول خطر و تقصیر زیان دیده بار می شود به این آموزه پناه آورده اند.
دیوان عالی کالیفرنیا به جنبه های غیر منصفانه آموزه تقصیر زیان دیده تصریح کرد و آن را به سبب ناتوانی در توزیع نسبی مسئولیت ناشی از خطا به نسبت تقصیر، مورد انتقاد قرار داد در پرونده لی اشکال مختلفی مورد بررسی قرار گرفت که اولین آنها مطلق یا ساده است که مسئولیت را به نسبت مستقیم تقصیر توزیع می کند در این رویه ، خواهان صرفاً خساراتی را دریافت می کند که ناشی از میزان تقصیر خوانده باشد .
این روش ظاهراً در میان حقوقدانان زمان لی از مقبولیت بیشتری برخوردار بود شکل دوم تقصیر نسبی که مورد توجه دادگاه رسیدگی کننده به پرونده لی قرار گرفت ، به عنوان نوع اصلاح شده مشهور است و گروهی از حوزه های قضایی بر آن مهر تایید نهادند.
در آموزه تقصیر نسبی خواهان در صورتی می تواند خسارت ناشی از عملیات ورزشی را مطالبه نماید که میزان تقصیر خوانده دعوی نسبت به تقصیر خواهان بیشتر باشد و در غیر این صورت راهی برای گرفتن خسارت و طرح دعوی وجود ندارد.

بنابراین یک اسکیت باز مجرب که به طور ارادی و بعمد و بدون سرپرست، در حالی که چوب اسکی را در یک دست دارد، خود را در معرض خطرهای یک شیب شدید قرار می دهد خطر صدمه را پذیرفته است و چنین پذیرش خطری را نمی توان قابل ادغام در اصل تقصیر نسبی به حساب آورد^[۱۰۲].
بند ۴- آموزه تقصیر زیان دیده : اگر فردی که به فعالیت ورزشی می زند و کلیه خطرات ناشی از ورزش را پذیرا باشد و از طرفی طرف مقابل در وقوع حادثه مقصر نباشد و خود خواهان سبب تام و اصلی وقوع حادثه باشد او از طرح دعوا و دریافت خسارت محروم خواهد ماند.
در این صورت می توان گفت که صدماتی که بواسطه حرکات طرف مقابل به یک فرد بوجود آمده است را منتفی بدانیم بعلت اینکه خود فرد مصدوم در بوجود آمدن حادثه نقش اصلی و اساسی را ایفا کرده است. تقصیر زیان دیده به این معناست که خود خواهان با رفتارهای خود که از حد استاندارد مراقبت و حفاظت از خود پایین تر است باعث وقوع حادثه شده و سبب اصلی و مقصر و موثر در حادثه بوده ولی نمی توان فقدان توجه طرف مقابل حادثه را بعنوان تقصیر زیان دیده گذاشت و از طرح دعوی چشم پوشید.
حال با بررسی آراء و احکام حقوق آمریکا و آشنا شدن با چند نظریه در این رابطه باید گفت قانون آمریکا همان طور که پیش از این مطرح شده بر پایه حقوق عرفی در رویه دادگاه ها با و رسیدگی به دعاوی مبتنی بر تصمیمات قضات و آرا در دادگاه ها می باشد با اینکه در حقوق ایران آرا دادگاه ها و تصمیمات آنها کاملا ً می بایست منبعث از قانون مصوب مربط به آن جرم باشد و چنانچه در مورد پرونده های گوناگون که از لحاظ موضوع مشابهت دارند آرا متمایزی صادر شود صرفا ً رئیس دیوانعالی کشور یا دادستان می توانند تقاضای صدور رای و حدت رویه بنمایند که آن مهم در هر صورت بعنوان قانون می باشد و برای تمامی دادگاه لازم الاتباع می باشد. در حقوق آمریکا چنانچه در راستای فعالیت ورزشی صدمه ای به دیگری وارد آید مسئولیت جبران خسارت به عهده ورزشکار مذکور می باشد که این امر مهم با توجه به نظرایت و فرضیه و احکام و آرا دادگاه ها در موقعیت های مختلف متغیر می باشد و نمی توان نتیجه ای یکسان از اعمال ورزشکاران در برخورد با اینگونه حوادث بدست آورد ولی در قانون ایران با توجه به نص صریح بند ۳ ماده ۵۹ عمل ارتکابی چنانچه طبق شرایط مندرجه در قانون باشد مسئولیت ورزشکار در قبال طرف مقابل از موارد علل موجه محسوب شده و نه مسئولیت کیفری و نه مسئولیت مدنی به فرد ورزشکار حمل می شود.
در حقوق آمریکا در بحث حقوق ورزشی چنانچه خسارتی به طرف مقابل وارد آید به میزان تقصیر زیان دیده و تقصیر نسبی فرد زیان دیده توجه خاصی شده است و می توان گفت که در آمریکا صرفا ً‌مسئولیت جبران خسارت بر روی ورزشکار که عمل خطا را اجرا نموده است بار نمی شود در حالی که در حقوق ایران صرفا ً دو حالت معافیت مطلق یا مقصر بودن مطلق وجود دارد که فرد خاطی یا به طور کامل از انجام عمل بری می شود و یا به طور کامل باید مسئول تمامی اعمال خود در این رابطه باشد.
در حقوق آمریکا بین افرادی که در ورزش فعالیت می نماید در مورد ارتکاب جرم و جبران خسارت با توجه به مسئولیت آنها تمییز قائل شده اند. بعنوان مثال در مورد داوران که بصورت داوطلبانه برای یک مسابقه ورزشی قضاوت می نمایند یک سری معافیت در نظر گرفته شده یا برای یک مربی که در یک محله یا روستای دور افتاده تر نسبت به دیگر جاهای کشور است معافیت هایی در نظر گرفته شده اما در متون ایران برای تمامی افراد که در فعالیت ورزشی دخالت می کنند چنانچه در انجام عملیات مرتکب عمل شوند که شرایط ماده ۵۹ بند ۳ را نقض نماید بطور کامل مسئول انجام عمل خود می باشند و در جایی به چشم نخورد که بعلت اینکه بصورت داوطلبانه داوری وقضاوت کرده باشد یا اینکه در منطقه دورافتاده ای باشد از اعمال مجازات معاف شود.
مبحث دوم: پیام قانون گذار در بند ۳ ماده ۵۹
گفتار اول: اعمال و اشخاص موضوع بند ۳ ماده ۵۹
از بند ۳ ماده مذکور چنین بر می آید که جدای از آنکه این عملیات ورزشی الزاماً باید از سوی “ ورزشکاران” صورت گیرد، بلکه همچنین این عمل باید “ورزشی “ باشد علی ایحال، باید توجه داشت که تمامی بار قضیه جرم نبودن عملیات موضوع بند ۳ بر روی “ورزشی بودن” اعمال ورزشکاران است که شناسائی آن ضروری می باشد.^[۱۰۳]
بند ۱: اعمال موضوع بند ۳ ماده ۵۹
اعمال ورزشی ، در صورتی مورد قبول قانون و ورزشی محسوب می شود که مقررات خاص آن ورزش، آن حرکت را ورزشی بشناسد. مثلاً پرتاب توپ با دست در هند بال ، زدن ضربه با پا به توپ در فوتبال، زدن ضربه با پا در تکواندو، اجرای فنون مختلف در کشتی ، همه و همه عملیات ورزشی محسوب می شوند.^[۱۰۴] علیهذا، نباید این را از نظر دور داشت، هر حرکتی که از جانب ورزشکار در حین فعالیت ورزشی سر زند لزوماً عمل ورزشی نیست بعنوان مثال اگر یک قهرمان شیرجه، یک فرد مبتدی را از بالای جایگاه مرتفع شیرجه، به طور ناگهانی به پایین پرتاب کند و نامبرده در نتیجه ترس فوت نماید و یا به شناگر دیگری برخورد کند و وی را بکشد، قهرمان شیرجه به اتهام قتل عمد تحت تعقیب قرار خواهد گرفت چرا که این حرکت اصولاً ورزشی محسوب نمی شود. فلذا، در چنین مواردی استناد به بند ۳ پذیرفته نمی شود.
در ضمن این مطلب نباید با حرکات ورزشی که به صورت خطا اجرا می شود و در بسیاری موارد پیش می آید اشتباه شود چرا که این مورد را می توان به بند ۳ ارتباط داد و در مورد جرم نبودن عمل یا حداقل عمدی نبودن دلیل ارائه کرد. از این رو عمل ورزشی صرف نظر از خطا یا صحیح بودنش، در صورتی که مقررات خاص آن ورزش، آن عمل را ورزشی بشناسد، مورد قبول قانون می باشد لذا آنچه برای دادگاهها اهمیت دارد، رعایت حرکت ورزشی ، در محدوده ورزش می باشد. پس نتیجه می گیریم که “عملی” از نظر حقوقی، ورزشی محسوب می شود که پنج شرط زیر را دارا باشد:
از ناحیه ورزشکار به مفهوم عام انجام گیرد.
در حین انجام فعالیت های ورزشی باشد.
عمل از نظر مقررات خاص آن ورزش در زمره حرکات ورزشی باشد.
اصل آن ورزش از سوی سازمان ورزش کشور ، مجاز اعلام شده باشد.
اصل ورزش مخالف شرع نباشد.^[۱۰۵]
قسمت ۱: ورزشی بودن عمل:
آن چه که در این قسمت مهم می باشد این است که عملی که صورت می پذیرد باید عمل ورزشی و در راستای قوانین و مقررات مربوط به آن ورزش باشد و علاوه بر آن این اعمال توسط ورزشکار صورت بپذیرد و چنانچه اعمال خارج از این بحث صورت گرفته باشد جزو اعمال ورزشی محسوب نخواهد شد و از فعالیت های بند ۳ ماده ۵۹ نیز نمی توان استفاده نمود. بعنوان نمونه ضربات مشت به بدن طرف مقابل در درگیری های خیابانی هیچگاه مورد تایید قانونگذار نبوده و نخواهد بود به بهانه این که این حرکات جزو حرکات و اعمال ورزشی می باشد نمی توان آن را وارد حیطه ماده مذکور نمود.^[۱۰۶]
قسمت ۲: مکان در حوادث ورزشی:
چنانچه فعالیت ورزشی توسط افراد صلاحیت دار که همان ورزشکاران می باشد صورت پذیرد^[۱۰۷] در صورتی مورد تایید قانون گذار می باشد که در مکان های خاص مربوط به آن دسته ورزشی اتفاق افتاده باشد بعنوان مثال فوتبال در زمین چمن ، کشتی در روی تشک کشتی ، والیبال در زمین های آماده شده مربوط به این رشته . بنابراین با این فرض باید بیان نمود چنانچه حادثه ای در غیر محل و مکان های ورزشی اتفاق بیفتد حتی اگر این اعمال توسط ورزشکاران صورت پذیرد مورد تایید قانونگذار نمی باشد. بعنوان مثال چنانچه صدمه ای بواسطه بازی کشتی در خیابان یا فوتبال در خیابان رخ دهد بعلت اینکه این اعمال در مکان مورد نظر قوانین آن ورزش اتفاق نیفتاده مورد تایید قانون نمی باشد و خطاکار ملزم به جبران خسارت مجازات مروبط در قانون می باشد.
قسمت ۳: زمان در حوادث ورزشی:
در مورد زمان در فعالیت های ورزشی باید قائل به تفکیک شد و ورزش ها را به دو قسمت از لحاظ زمانی تقسیم نمود .
۱- ورزش هایی که در یک تایم زمانی مشخص صورت می پذیرند و باید صرفا ً فعالیت مربوط به آن ورزش در همان فاصله زمانی مقرر در قانون انجام شود و چنانچه پس از پایان این زمان مقرر شده در قانون حادثه ای برای هر یک از ورزشکاران اتفاق بیفتد قانون از حرکت انجام شده حمایتی نخواهد کرد بعنوان مثال فوتبال طی دو وقت ۴۵ دقیقه ای صورت می پذیرد چنانچه فعالیت های قانونی در این زمان توسط ورزشکار صورت گرفته باشد می تواند از مصونیت موجود در ماده ۵۹ استفاده نماید اما چنانچه پس از سوت پایان مسابقه حتی بواسطه عمل ورزشی ورزشکار حادثه ای اتفاق بیفتد این حادثه قابل دفاع تحت عنوان علل موجه جرم نخواهد بود و با فرد مذکور طبق قوانین برخورد خواهد شد. یا مثال دیگر در ورزش کشتی می باشد چناچه پس از سوت داور مسابقه فنی توسط کشتی گیر به هر صورت پذیرد هر چند که به طور کاملا ً قانونی باشد اما بعلت اینکه خارج از وقت مقرر بوده است جرم و قابل مجازات است.
۲- دسته دوم ورزش هایی می باشند که با شروع بازی مسابقه شروع می شود و با پایان آن مسابقه خاتمه می پذیرد که اغلب در این ورزش ها نتیجه بازی تعیین کننده می باشند بعنوان مثال والیبال در سه ست ۲۵ امتیازی می باشد که چنانچه پس از ختم امتیاز ۲۵ ورزشکار بدون توجه به پایان یافتن مسابقه عملی انجام دهد که حتی این عمل مغایر با عملیات ورزشی نباشد و صدمه ای به غیر وارد نماید عملیات مذکور شامل بند ۳ ماده ۵۹ محسوب نخواهد شد و جرم محقق شده و قابل مجازات خواهد بود.
بند ۲: اشخاص موضوع بند ۳ ماده ۵۹
در بند ۳ ماده ۵۹ تعریف واضح و روشنی از فردی بعنوان ورزشکار وجود ندارد و صرفا ً با توجه به صراحت ماده که می گوید : ” عملیات ورزشی” باید نتیجه گرفت که این اعمال باید توسط ورزشکار صورت بپذیرد. از طرفی عملیات ورزشی به طور مطلق و عام آمده است که باید گفت هر فعالیت فردی یا گروهی که در راستای ورزش صورت گرفته باشد را شامل می شود و افرادی را که مبادرت به این نوع فعالیت می نمایند را ورزشکار نامیده لذا اگر حادثه از جانب فرد ورزشکار ناشی نگردد از شمول این ماده خارج است.
از طرفی نیز باید علاوه بر ورزشکاران که بصورت مستقیم در فعالیت های ورزشی دخالت دارند و مشغول انجام مسابقه می باشند به اشخاص و گروه های دیگر که به طور غیر مستقیم در فعالیت های ورزشی فعالیت می نمایند نیز توجه نمود که این افراد شامل ترکیب دهندگان مسابقات ورزشی ، داوران ، پزشکان و … نیز می باشند.
قسمت ۱: ورزشکاران:
مقصود از ورزشکار کسی است که در حال اجرای عملیات در یکی از رشته های ورزشی مجاز در چهارچوب قانون است. ورزشکار به کسی اطلاق می گردد که به طور مستقیم به فعالیت ورزشی خاصی می پردازد و شامل افرادی چون پزشکان ، ترکیب دهندگان مسابقات و … نخواهد شد و در این راستا صور مختلفی در مورد ایراد صدمه جسمانی از سوی ورزشکار نسبت به غیر ورزشکار صورت می پذیرد.^[۱۰۸]
۱-۱-۲- صورت اول : در این حالت که در ورزشهای انفرادی بیشتر دیده می شود، صدمه حاصله در نتیجه اقدام خود ورزشکار است این صدمات و جراحات ، غالباً ناشی از بی احتیاطی و یا عدم مهارت خود ورزشکار ناشی می شود. بعنوان نمونه، فرود ورزشکار ژیمناستیک از میله بارفیکس که منجر به ورود صدمه به خود وی می باشد و علی القاعده جرم محسوب نمی شود^[۱۰۹].
۲-۱-۲- صورت دوم: این حالت که بیشتر در ورزشهای جمعی حاصل می شود یا از بی احتیاطی و عدم مهارت خود ورزشکار و یا نقض وسایل ورزشی اش می باشد و یا از ناحیه ورزشکاران دیگر، که در صورت اخیر، به شرط رعایت کلیه مقررات ورزشی مربوطه، عمل آنها جرم محسوب نمی شود. ولیکن اگر صدمه و یا جراحت حاصله ناشی از خطای ورزشکار مقابل باشد در این صورت عمل ورزشکار مقابل که صدمه و جراحت را سبب شده ، جرم محسوب می شود و اگر صدمه حاصله ناشی از خطای طرفین ورزشکار باشد به نظر می آید عمل هر دو جرم محسوب می شود منتها در پرداخت خسارت، با رجوع به نظریه کارشناس باید سهم هر یک تعیین شود و در صورت فوت به جهت شرکت در قتل غیر عمدی، نیمی از دیه ، هر چند نتوان سهم او را دقیقاً تعیین کرد، بعهده ورزشکار مقابل است.
۳-۱-۲- صورت سوم: که صدمه به غیر ورزشکاران صورت می گیرد خود در دو حالت قابل بررسی است یکی با رعایت مقررات و دیگری بدون رعایت مقررات.
در مورد اخیر در بخش آتی سخن به میان خواهد آمد و لیکن در حالت اولی، یعنی اگر با رعایت مقررات عمل ورزشی صورت گرفته باشد مثلاً ورزشکاری نیزه خود را بر اساس مقررات پرتاب کند حال اگر در اثر پرتاب به تماشاگران صدمه وارد گردد ، در صورتی که هیچ سهل انگاری و یا بی مبالاتی از سوی ورزشکار صورت نگرفته باشد مسئولیتی متوجه وی نمی باشد و لیکن در صورتی که تماشاگران در جایگاه غیر مجاز قرار گرفته باشند، پرتاب کننده نباید اقدام بکند هر چند داوران این اجازه را به او بدهند.
در امریکا، برخورد دادگاهها در مسئول شناختن کسانی که داوطلبانه به نحوی در ورزش مشارکت داشتند محافظه کارانه بود؛ و این به معنای بروز اجتناب ناپذیر چهره نامطبوع آموزه قبول خطر است و هنوز هم در اکثر حوزه های قضایی، هر شرکت کننده تمامی خطرهای جنبی مسابقه را پذیرا است.
آنچه به طور کلی می توان گفت این است که شرکت کنندگان کلیه خطرهای صدمات غیر عمدی ناشی از دیگر شرکت کنندگان را می پذیرد، ولی خطر صدمه عمدی و نادیده گرفتن مقررات ایمنی مورد قبول آنان نیست .
شرکت کننده مصدوم در دعوای تقصیر مجبور است که در مقابل آموزه های رضایت و تقصیر زیان دیده چاره اندیشی کند و ضمناً نمی تواند خسارات وارده بر خود را از بازیکن دیگری که وظیفه مراقبتی محوله را نقض نکرده درخواست کند .
به طور کلی باید دانست که تامین خسارت زیان دیده چندان کار ساده ای نیست مثلاً در موارد زیر ، مرتکب ، مسئول و ملزم به پرداخت خسارت است : موردی که یک بازیکن بسکتبال بدون جهت به بازیکن حریف که پشتش به او بوده ضربه زد موردی که یکی از بازیکنان بر خلاف مقررات فوتبال (ساکر) دروازه بان را در محوطه جریمه با لگد مصدوم کرد موردی که یکی از بازیکنان بیس بال عمدا خود را به بازیکن دیگری که در فاصله مربع سفید (حدود ۵/۱) قرار داشت کوبید و بالاخره می توان به مورد پرتاب کننده توپ در بیس بال اشاره کرد که بدون اخطار قبلی و عمداً توپ را به زننده ضربه (باتر) زد.^[۱۱۰]
با وجود همه این موارد، خسارات صدمات زیر از وی دادگاهها قابل جبران تشخیص داده نشده است موردی که بازیکن مستقر در پایگاه دوم در بازی بیس بال در اثر لغزیدن غیر عمدی بازیکن تیم مقابل مصدوم گردیده یا موردی که چوب بیس بال در نتیجه لغزیدن از دست بازیکن به بازیکن دیگر اصابت کرده و یا برخورد اتفاقی بازیکن بسکتبال به بازیکن تیم رقیب.