تغییر نگرش نسبت به نفت: وابستگی به درامد نفت با تبدیل کشور به صحنه رقابت­های ژئوپلتیک، تضعیف استقلال سیاسی و وابسته کردن اقتصاد کشور به مقتضیات کشورهای دیگر منجر به بی ثباتی سیاسی در کشور می­گردد. راهکار پیشنهادی تغییر نگرش است (یعنی باید نفت را به صورت ثروت دید نه درآمد). در نتیجه طی برنامه های صحیح این ثروت پایان پذیر را به اشکال دیگری از ثروت ­هایی که پایدار و تجدیدپذیر هستند تبدیل کرد. (زمانی،۲۰۰۳)
ایجاد تعادل منطقی بین حس استقلال­طلبی و لزوم رابطه با دنیای خارج.
کاهش میزان خشونت سیاسی در پرتو کاهش تنش­های قومی، خطرها، جنگ­ها و منازعات داخلی و میزان تروریسم سیاسی(کمیجانی و سلاطین، ۱۳۸۷)
راهکارهای بهبود شاخص حاکمیت قانون
بین تصویب و اجرای قوانین فاصله زمانی پیش ­بینی شود تا امکانات اجرایی و زمینه ­های فرهنگی و آموزشی آن فراهم گردد (کاتوزیان، ۱۳۷۹)
نظام حقوقی سالم در پرتو حاکمیت قانون و کاهش خطر ابطال قراردادها
پیش بینی ضمانت اجرای کافی برای اجرای قوانین

قبل از تصویب قوانین، پیش­نویس آن در اختیار عموم، اساتید، حقوقدانان، قضات و دانشجویان رشته­ های مورد نظر قرار گیرد و در زمینه قابل اجرا بودن قوانین، اقدامات فرهنگی و اطلاع­رسانی کافی و مناسب صورت گیرد.
اصلاح قوه قضائیه
ایجاد سازوکارهای نوآورانه مانند روش­های نوین برای حل منازعات، تامین مشارکت بیشتر سازمان های غیردولتی و سایر ترتیبات نهادی جدید. (خیرخواهان و میدری، ۱۳۸۳)
ثبات در برنامه ها و اهداف طراحی شده توسط دولت و عدم تغییر پیاپی سیاست­ها به نحوی که میزان محیط آینده اقتصادی و سیاسی قابل پیش ­بینی باشد.(کمیجانی و سلاطین، ۱۳۸۷)
راهکارهای بهبود شاخص کیفیت قوانین و مقررات
تلاش در جهت سازگار کردن قوانین تجاری ایران با کشورهای طرف مبادله تجاری به منظور بهبود در روابط تجاری که به این منظور قوانین تجاری آن کشور توسط افراد متخصص تحلیل شود(پاکدامن، ۱۳۷۵)
تشکیل تیم هایی از افراد متخصص در هر موسسه وابسته به دولت تا این افراد با انجام کارشناسی فقط مراحل ضروری انجام هرکار اداری را مشخص کنند. در مرحله بعد این مراحل که فقط شامل موارد بسیار ضروری است تبدیل به قانون شود در سایت­های مربوط به همان موسسه دولتی منتشر گردد.
کاهش مقررات دست و پا گیر(قنبری،۱۳۹۱، ص ۲۸۷)
راهکارهای مبارزه با فساد
اصلاح ساختار سازمان های دولتی، رفع بروکراسی، سیاست­زدایی از نظام اداری
فراهم کردن زمینه مشارکت فعال سازمان­های غیردولتی جامعه مدنی برای پیشگیری از ایجاد گروه ها و باندهای غیر­رسمی قدرتمند
مشخص ساختن و کارامد کردن قوانین حقوقی و تنظیمی
روشن ساختن قوانین مربوط به تضاد منافع
تاسیس کمیسیون­های مستقل مبارزه با فساد
نهادینه کردن نظام­های حکمرانی شرکتی سالم(رزمی و صدیقی، ۱۳۹۱: ۱۶-۲۰)
می­توان گفت در هر کشور این عزم ملی وجود دارد که باید مسیر توسعه را طی کرد. در حقیقت، محیط­های متلاطم و رقابتی، نرخ بالای بیکاری، گسترش شهرنشینی، ناکارآمدی اقتصادی مبتنی بر درآمد نفت، گسترش ناموزون بخش دولتی و افزایش هزینه­ های جاری آن، نرخ تورم فزاینده، افزایش جمعیت یک کشور و جوان بودن آن، فشار مضاعفی بر دولتمردان آن تحمیل می­ کند تا به بازسازی دولت در مفهوم کلی بیاندیشند. در این ارتباط موضوع حکمرانی خوب می ­تواند با تجمیع ساز­و­کارهای نوسازی و بهسازی به هم مرتبط، یک راه حل بهینه برای مسائل کشورهای مختلف از جمله کویت و امارات متحده عربی باشد. از این رو برقراری شرایط زیر در هر کشور به طور کلی در راستای بهبود حکمرانی خوب و اثربخشی ضروری است:
تعریف شاخص­ های حکمرانی خوب از جمله ثبات سیاسی در پرتو حیات و ثبات دولت و عملکرد اقتصادی؛
نظام حقوقی سالم در پرتو حاکمیت قانون و کاهش خطر ابطال قراردادها؛
نظام اداری سالم در پرتو کاهش میزان فساد ملی در تمام سطوح؛
کاهش میزان خشونت سیاسی در پرتو کاهش تنش­های قومی؛ خطرها؛ جنگ­ها و منازعات داخلی و میزان تروریسم سیاسی؛
تاسیس کمیسیون مستقل مبارزه با فساد مالی؛
پذیرش اصل شکل­دهی حاکمیت توسعه­گرا، مقتدر و برخوردار از نظام توسعه مدیریت­ها و سیستم­های نوین علمی، فنی، حقوقی و اداری کارآمد؛
ایجاد شفافیت در فرایند قانون­گذاری و عملکرد نهادهای اجرایی؛
به رسمیت شناختن حق نظارت عمومی از سوی دولت
توجه به کارامدی دولت در امور تخصصی، توزیعی، تثبیتی و تنظیمی؛
ثبات در برنامه­ ها و اهداف طراحی شده توسط دولت و عدم تغییر پیاپی سیاست­ها به نحوی که میزان محیط آینده اقتصادی و سیاسی قابل پیش بینی باشد.(کمیجانی و سلاطین،۱۳۸۹: ۲۱و۲۲)
با تغییر شرایط ساختاری نسبت به حل مشکلات، میتوان در مسیر توسعه اقدام نمود. به نظر می رسد دو اقدام در تغییر شرایط ساختاری بسیار پر اهمیت است.
کنترل دولت و کاهش سرمایه های تحت اختیار نهاد سیاست
تقویت بخش خصوصی اقتصاد و جامعه مدنی
برای کنترل دولت باید سه اقدام مورد توجه قرار گیرد:
- کنترل بودجه عمومی تا دولت نتواند به طور بی رویه از درآمدهای نفتی بهره ­برداری نماید.
- نظارت بر عملکرد اقتصادی دولت به کارشناسان مستقل از دولت واگذار شود.
- دولت را به لحاظ قانونی ملزم به پاسخگویی دوره به مردم و طبقات اجتماعی نمود.
اما به نظر می­رسد تقویت بخش خصوصی و به ویژه جامعه مدنی مهم­ترین راهکار برای حل این معضلات ساختاری باشد. در واقع وجود یک جامعه مدنی قوی هم دولت را کنترل می­ کند و هم به تعدیل شرایط ساختاری کمک می­نماید. به نظر میرسد مهم­ترین سرمایه برای تقویت بخش خصوصی و جامعه مدنی رسانه­های مستقل دیداری و شنیداری باشند. در واقع جامعه مدنی و نهادهای مدنی فعال در آن با وجود شبکه های رسانه­ای مستقل می­توانند هم بر دولت نظارت قوی­تری را اعمال نمایند و هم به رشد و آگاهی توده­های مردم در جهت تحقق یک حکمرانی خوب کمک نمایند.( مقاله ارائه شده در همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی،۱۳۹۲)
می­توان گفت بررسی وضعیت کشورهایی که فاقد حکمرانی خوب هستند، بیانگر نتایج و آثار نبود حکمرانی خوب در یک جامعه می­باشد. نبود حکمرانی خوب در یک کشور آثار و پیامدهای نامطلوب بسیاری را به دنبال دارد که برخی از آن­ها در کوتاه مدت و برخی در دراز مدت بروز پیدا می­ کنند. از جمله این پیامدها، بی عدالتی، اتلاف منابع، فساد، بحران­های سیاسی و اقتصادی، به خطر افتادن امنیت ملی و منطقه ای و بین المللی، نارضایتی و بحران مشروعیت و … می­باشد که مجموع آن­ها در دراز­مدت می ­تواند زمینه ساز بروز جنبش­های اجتماعی گردد. لذا به منظور جلوگیری از این وضعیت و یا بهبود آن لازم است تغییراتی در شرایط ساختاری کشورها بوجود آید. از جمله راهکارها برای بهبود حکمرانی خوب عبارتند از: کنترل بودجه دولت، نظارت بر عملکرد آن، تقویت بخش خصوصی و جامعه مدنی، فراهم آوردن زمینه مشارکت سیاسی شهروندان، توسعه نهادهای مدنی، آزادی نشر و مطبوعات، تقویت احزاب و … که کشورها باید برای ثبات و امنیت و بهبود وضعیت خود و کسب مشروعیت آن­ها را بکار گیرند.
نتیجه گیری کلی و ارائه پیشنهادات
حکمرانی خوب الگوی جدیدی برای توسعه پایدار است. در این الگو بر همکاری مبتنی بر شراکت و تعامل سه بخش دولت، خصوصی و مدنی تاکید شده تا به موجب آن کشورها بتوانند از همه توانمندی­های خود در توسعه همه جانبه استفاده کنند.
در این نوشتار ضمن تعریف مفهوم حکمرانی خوب به بیان شاخص­ های آن در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پرداخته شد. هدف اصلی این پایان نامه بررسی وضعیت حکمرانی خوب در منطقه خلیج فارس و بطور ویژه در دو کشور امارات متحده عربی و کویت، از ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بوده است. از برررسی آمار و شواهد مربوط به شاخص­ های حکمرانی خوب در منطقه خلیج فارس، می­توان نتیجه گرفت که در این منطقه حکمرانی خوب در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد. ۶۱% از کشورهای این منطقه غیرآزاد محسوب می­شوند. اقتصاد این کشورها اقتصاد رانتی و وابسته به نفت است که این امرموجب بی­ثباتی اقتصاد داخلی این کشورها شده است. اگرچه بسیاری از کشورهای خاورمیانه رشد اقتصادی مستحکمی را در طی دهه­های اخیر ثبت کرده ­اند و اصلاحاتی را خارج از بخش های وابسته به نفت ایجاد کرده ­اند با این وجود رشد GDP سرانه آن ها کند و آهسته بوده یا برای برخی کشورها منفی بوده است. از طرفی رشد جمعیت و نیروی کار تلاش­ های توسعه اقتصادی را در حال به چالش کشیدن است.
در مورد کشور کویت می­توان گفت که نظام اقتصادی آن، نظامی آزاد و کوچک است که دولت نقش مهم و تعیین کننده ­ای در آن ایفا می­ کند، اما باید خاطر نشان ساخت که در سال­های اخیر، دولت تلاش کرده تا به تدریج از نقش، مالکیت و منافع خود در کمپانی­ها و شرکت­های خصوصی کاسته، به خصوصی­سازی بخش­های دولتی کمک کند. تولید ناخالص داخلی این کشور روند رو به رشدی را تجربه می­ کند که این امر بویژه از سال ۲۰۱۱شدت گرفته است. جریان خالص سرمایه گذاری مستقیم خارجی نیز از سال ۲۰۱۲ شاهد رشد چشمگیری بوده است. از مجموع آمار ارائه شده در این نوشتار می­توان نتیجه گرفت اگرچه اقتصاد این کشور در مقایسه با کشورهای جهان در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد،اما در مسیر اقتصادی حرکت رو به جلو دارد و وضعیت اقتصادی این کشور رو به بهبود می­باشد.
بررسی آمار مربوط به آموزش و نیروی انسانی، بهداشت و سلامت، وضعیت زنان، رسانه و اینترنت در کشور کویت، بیانگر این است که این کشور ­به لحاظ شاخص­ های اجتماعی، در وضعیت نسبتا مناسبی قرار دارد. ۵/۹۴ درصد از جمعیت این کشور باسواد هستند و وضعیت اشتغال این کشور نیز رو به بهبود است. برنامه توسعه سازمان­ملل کشور کویت را در گروه کشورهای با «سطح توسعه انسانی» بالا قرار داده است. آمار مربوط به امید به زندگی، نرخ مرگ و میر کودکان، مخارج بهداشت عمومی و …نشان دهنده وضعیت نسبتا مناسب بهداشت و سلامت در این کشور است.
در زمینه آزادی مطبوعات، این کشور در وضعیت نسبتا آزاد به سر می­برد. بخش رسانه­های کویتی بسیار انتقادی تر و صریح تر از دیگر نقاط منطقه در نظر گرفته شده است. دولت کویت به دنبال تنظیم اینترنت به عنوان یک رسانه در حال پیشرفت، به بهترین صورت ممکن می­باشد. امار کاربران اینترنت در این کشور رو به افزایش است. البته دولت درصدد ایجاد سیستم هایی برای مسدودیت وب سایت های مستهجن و ضد اسلامی افراطی و همچنین وب سایت های سیاسی می باشد.
در بین شیخ نشین­های خلیج فارس، کویت از چشم­اندازهای نوید بخش و پیشرفت­های خوبی در مورد حقوق شهروندی زنان در دهه اخیر برخوردار بوده است، به طوری که میانگین این کشور در ارتباط با جنبه­ های مختلف حقوق شهروندی بین ۹/۲ تا ۱/۳ بوده است. از دهه ۱۹۶۰ به این سو، زنان کویتی در مقایسه با کشورهای همسایه از دسترسی به تحصیلات عالیه و آزادی نسبی برای پیشبرد حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار بوده ­اند. اشغال کویت توسط عراق، تمایل زنان به مشارکت سیاسی و اجتماعی را تقویت کرده است.(سردارنیا، ۱۳۹۲: صص۱۷۱و۱۷۲)
کشور کویت به لحاظ شاخص­ های سیاسی در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد و جزو کشورهای اقتدارگرا محسوب می­ شود. بیش از ۲۰۰۰ سال است که خاندان الصباح نقش مهمی در حاکمیت کویت بازی کرده ­اند. یک سال پس از استقلال این کشور از بریتانیا در سال ۱۹۶۱، یک قانون اساسی جدید اختیارات گسترده­ای به امیر کویت داد و مجلس شورای ملی ایجاد شد. در آگوست ۱۹۹۰ نیروهای عراقی به خاک کویت حمله کردند اما یک ائتلاف نظامی به رهبری ایالات متحده امریکا این کشور را در فوریه ۱۹۹۱ آزاد کردند. پس از بازسازی کویت در سال ۱۹۹۲ پارلمان نقش فعالی در نظارت بر امیر و دولت بازی کرده است.
لازم به ذکر است که رتبه حکومت قانون در این کشور ۶۶درصد براورد شده است که رتبه نسبتا خوبی است. به لحاظ استقلال قضایی نیز، آمار بیانگر درجه پایین وابستگی قضایی این کشور است. البته با توجه به یک بحران پارلمانی و تلاش دولت برای سرکوب مخالفان سیاسی از طریق اصلاح قانون انتخابات، امتیاز آزادی حقوق سیاسی این کشور کاهش یافت.

طالب در حدود یک سال یعنی از سال ۱۰۲۰ هجری قمری تا سال ۱۰۲۱ هجری قمری که سال مرگ میرزا غازی است در دربار وی اقامت داشت و مورد توجه خاص او بود.
طالب پس از مرگ میرزاغازی به آگره بازگشت و درین سفر بود که در اگره با مؤلف میخانه آشنا شد.
طالب در آگره چون تلاش خود را برای راه یافتن به دربار بیهوده دید، دست به دامان بزرگان و معاریف آن شهر زد و توصیه‌ای برای چین قلیچ خان حاکم پیشاور گرفت و به مرکز حکومت او عزیمت کرد.

از بخت بد طالب، چین قلی چخان دچار اختلاف خانوادگی و دسیسه نزدیکانش شد و از کار برکنار گردید و با پریشان روزگاری درگذشت و بار دیگر آوارگی طالب آغاز شد و به ناچار به آگره بازگشت و با شرکت در مجامع ادبی آن شهر مورد توجه یکی از بزرگان ایرانی دربار جهانگیر یعنی دیانت خان قرار گرفت.
«دیانت خان پس از آشنایی با طالب و پی بردن به قدرت او در سخن آفرینی علاقه زایدالوصفی به وی پیدا کرد و او را همراه خویش به مجالس بزرگان پایتخت برد. بزودی اشعار طالب مورد قبول عامه قرار گرفت و شهرت طالب بجائی رسید که شاه جهانگیر مایل به دیدار او شد و به دستور شاه دیانت خان طالب را بهمرا ه خویش به دربار شاهی برد ».(گودرزی، ۱۳۵۴: ۵۷-۴۶).
پس از این همه دربدریها، متأسفانه دوران کامیابی‌های طالب، چندان نپایید؛ و شاعری با ذوق که به سبب استفاده‌ی زیاد از مفرحی افیونی، دچار اختلال گونهیی در حواس شده بود، به سال ۱۰۳۶ ه در پیرامون ۴۹ سالگی، زندگی را بدرود گفت، در حالیکه ورد زبان او، این سروده‌اش بود:

«به طور کلی دوران زندگی طالب را به چهار بخش می‌توان تقسیم کرد:
۱-دوران اقامت در مازندران از بدو تولد یعنی سال ۹۹۴ هجری قمری تا سال ۱۰۱۰ هجری قمری.
۲-دوران اقامت در سایر شهرهای ایران ۱۰۱۰ تا ۱۰۱۶ هجری قمری
۳-عزیمت به هندوستان و اقامت در شهرهای مختلف هند ۱۰۱۶ تا ۱۰۲۸.
۴-دوره ملک الشعرائی ۱۰۲۸ تا ۱۰۳۶ که سال مرگ اوست». (گودرزی، ۱۳۵۴: ۴۴-۳۵).
۳-۲-۲ سبک شعری طالب آملی
طالب یکی از تواناترین شاعران سبک هندی است. چه سخنوری چون صائب تبریزی عظمت مقام او را تصدیق کرده و گفته است:

طالب در موارد فراوان از تأثیر پذیرفتن سعدی و حافظ شیراز برکنار مانده و از این که شاعر مکتب آنان بوده است می‌گوید.

«اشعار طالب پخته و لطیف و نمودار ذوق و قریحه‌ی فراوان و تازه جویی و نوخواهی اوست. او در کار تصویرگری یکی از شاعران مضمون آفرین ادب پارسی به شمار می‌رود. صفت ممتازی که شبلی نعمانی در شاعری طالب ذکر می‌کند عبارت از ندرت تشبیه و لطف استعاره». (شبلی نعمانی، ۱۳۶۳: ۱۵۶) است.
در دوره‌ای که طالب می‌زیسته فرهنگ اسلامی در گسترده‌ترین دوره خویش بوده است و برداشت شاعر از قصص اسلامی و سامی در بسیاری از تصاویر شعر او پیداست.
در عناصر صور خیال او اگرچه معانی مشترک به چشم می‌خورد ولیکن هر یک اذان‌ها از ارزش هنری خاصی برخوردار است.
«گذشته از نفوذ عناصر فرهنگ اسلامی و سامی که در شعر او فراوان دیده می‌شود طالب با عنصر فرهنگ ایرانی» (شفیعی‌کدکنی، ۱۳۴۹: ۴۸۶) نیز معانی گونه گون برانگیخته است. مانند زال، تهمتن، کاووس، شیرین، فرهاد، پرویز و نظایر این عناصر که با هر یک مضمونی تازه ساخته و پرداخته است.
اصولاً تصاویری را که طالب ارائه می‌دهد، از نوع تصاویری است که از نقطه‌ی دید پیشینیان و از کتب و دواوین بازمانده‌ی ایشان فراهم شده است و این تصویرها از نمادهای قراردادی است که در نزد شاعران گذشته معمول بوده است ولیکن طالب در موارد فراوان با دیدی تازه بدان‌ها نگریسته است «در شعر طالب نفوذ زندگی اشرافی کمتر فرصت خودنمایی یافته است و با همه‌ی اینکه تربیت ذهنی او در دستگاه پادشاهان گورکانی شکل گرفته گاهی از شکوه و جلال کاخ‌های سلاطین هند تبری می‌جوید و بر پایه‌ی درویشی خود می‌ایستد» (کی‌منش، ۱۳۷۵: ۱۱۵-۱۰۲).

۵-استفاده از حسابداری حساب های مستقل
۶- تعیین واحد گزارشگری بر مبنای مسئولیت پاسخگویی
۷-ویژگی های گزارش های مالی جامع سالانه
۸-کفایت قوانین و مقررات و چارچوب نظری و استانداردهای حسابداری دولتی
هیئت های استاندارد گذاری حسابداری دولتی
در سال ۱۸۷۴ یک کمیته دایمی جهت تدوین چارچوب نظری و اصولی و استانداردهای حسابداری تحت عنوان «شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا^[۲۱]» با ۲۱ نفر عضو تشکیل گردید. این شورا که با هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) و انجمن حسابداری رسمی آمریکا (^[۲۲]AICPA) همکاری بسیار نزدیکی داشت« وظیفه و مسئولیت اصلی توسعه و اشاعه و تفسیر اصول و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی سازمان های دولتی و غیرانتفاعی را به عهده داشت.در سال ۱۹۷۹ بیانیه مفهومی شماره یک شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا انتشار یافت. این بیانیه که تحت عنوان «اصول حسابداری دولتی و گزارشگری مالی» انتشار یافت، یکی از معتبرترین بیانیه های مربوط به اصول و استانداردهای حسابداری دولتی تا سال ۱۹۸۷ بود که به تأیید انجمن حسابداران رسمی آمریکا و «کمیته اصول حسابداری» وابسته به انجمن مذکور نیز رسید. (FASB) که در سال ۱۹۷۳ جایگزین کمیته اصول حسابداری شده، تحت نظارت «بنیاد حسابداری مالی۱» (FAF^[23]) اداره می شود و در حال حاضر نیز مرجع تدوین استانداردهای حسابداری مالی است، در اولین سال های فعالیت، تمامی سعی خود را برای تدوین مفاهیم و استانداردهای حسابداری مؤسسات انتفاعی به کار گرفت.این هیئت بعداً بیانیه ی مفهومی شماره ی چهار خود را که به مؤسسات غیر انتفاعی و غیردولتی اختصاص دارد منتشر و استانداردهای لازم را برای این قبیل مؤسسات تدوین نمود. در سال ۱۹۸۴ «هیئت استانداردهای حسابداری دولتی» (GASB) تحت نظارت (FAF) که تأمین مالی و نظارت بر عملیات (FASB) را نیز بر عهده داشت، تشکیل گردید. وظیفه اصلی (GASB) تدوین مفاهیم و اصول استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی دولتی مربوط به ایالت ها و ایالات آمریکا می باشد، این هیئت در آغاز تشکیل بیانیه مفهومی شماره ۱ (NCGA) را تا زمان تدوین بیانیه مفهومی خود به رسمیت شناخت، لیکن در سال ۱۹۸۷ بیانیه مفهومی شماره ۱ خود را انتشار داد و ضمن آنکه کلیه بیانیه ها و تفسیرهای شورای ملی حسابداری دولتی (NCGA) را لغو نمود. این هیئت که در حال حاضر نیز مسئولیت تدوین استانداردهای حسابداری ایالات و ولایات را بر عهده دارد تاکنون علاوه بر بیانیه مفهومی شماره ۱ حدود ۳۰ بیانیه استاندارد صادر نموده است و برای سال ۲۰۰۰ نیز دو مدل جدید گزارش گری مالی طراحی و در معرض نظر خواهی حسابداران متخصص قرارداده است که در صورت تصویب هر یک از آنان در سال مذکور مورد اجرا گذاشته خواهد شد. در سال ۱۹۹۰ موافقتنامه ای به امضاء مقامات دیوان محاسبات خزانه داری و مدیریت برنامه و بودجه آمریکا رسید، که بر طبق مفاد آن یک هیئت ۹ نفره تحت عنوان «هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری فدرال» (FASAB) برای تدوین مفاهیم و استانداردهای حسابداری دولت فدرال سازمان های تابعه آن تشکیل گردید. این هیئت در سال ۱۹۹۱ شروع به کار نمود. اولین بیانیه مفهومی خود را در سال ۱۹۹۳ انتشار داد که به لحاظ اهمیت آن در جاهای مناسب از آن استفاده خواهد گردید. تعدادی بیانیه استاندارد نیز در موارد مختلف توسط این هیئت صادر شده است. در کشور استرالیا کمیته استانداردهای حسابداری بخش عمومی^[۲۴] بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا با همکاری هیئت استانداردهای حسابداری مسئولیت تدوین چارچوب نظری و استانداردهای حسابداری را به عهده دارد. کمیته استانداردهای حسابداری بخش عمومی و هیئت بررسی استانداردهای حسابداری این کشور تعدادی بیانیهی مفهوی و بیانیه ها استاندارد تدوین و جهت اجراء ابلاغ نموده اند که از آگوست سال ۱۹۹۱ به بعد قابل اجراء میباشد. یادآوری می شود که بیانیه های مفهومی و بیانیه های استانداردهای حسابداری بخش عمومی^[۲۵] و انتفاعی از یکدیگر تفکیک نگردید. لیکن ویژگی های محیط فعالیت های دولتی که نظام حسابداری و گزارشگری مالی و سازمان های تابعه را تحت تأثیر قرار می دهد، در این بیانیه ها ملحوظ گردیده است.

در کشور انگلستان مسئولیت تدوین خط مشی های حسابداری دولت مرکزی و استانداردهای حسابداری بخش عمومی به عهده خزانه داری این کشور می باشد.
با توجه به تحولاتی که اخیراً در نظام حسابداری دولت مرکزی انگلیس به وجود آمده است، مقرر گردیده یک هیئت مشورتی برای گزارشگری مالی در خزانه داری تشکیل می شود. این هیئت قرار است نظر مشورتی را در مورد کاربرد استانداردهای پذیرفته شده ی حسابداری مصوب هیئت استانداردهای حسابداری در اجرای نظام جدید حسابداری به خزانه داری انگلیس ارائه نماید. حسابداران حرفه ای کشور انگلیس معتقدند که تدوین استانداردهای حسابداری دولت مرکزی انگلیس به بخش عمومی هیئت استانداردهای حسابداری انگلیس محول شود. با توجه به مطالب فوق کشورهایی نظیر آمریکا و استرالیا وانگلیس از محدود کشورهایی هستند که از نیمه دوم قرن حاضر با تشکیل انجمن ها وهیئت های تدوین استانداردهای حسابداری از جمله حسابداری دولتی زمینه های لازم رابرای تدوین چارچوب نظری حسابداری فراهم نمودند.کشورآمریکا اولین کشوری است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با صدور بیانیه ی مفهومی شماره ی یک (NCGA)، اصول حسابداری و گزارشگری مالی دولتی را انتشار، و در سال ۱۹۸۷ باتصویب و ابلاغ بیانیه ی مفهومی شماره یک (GASB) و در سال ۱۹۹۳ با انتشار بیانیه ی مفهومی شماره یک (FASAB) چهارچوب های نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولت مبتنی برمسئولیت پاسخگویی را بنیان نهاد.کشور استرالیا نیز ازسال۱۹۹۱ میلادی با تصویب و صدور بیانیه مفهومی شماره ی دو توسط کمیته استانداردهای حسابداری بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا، چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولتی خود را بر مبنای مسئولیت پاسخگویی استوار نمود. بنابر دلایل فوق در مطالعات مربوط به مبنای نظری این پایان نامه چارچوب های نظری و اصول حسابداری دولتی این قبیل کشورها مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است.
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی (۱۹۹۲) چارچوب نظری را به شرح زیر تعریف می کند
چارچوب نظری یک منشور،یک سیستم منسجم ازاهداف ومبانی به هم پیوسته است که می تواند منجربه استانداردهای سازگار و توصیف ماهیت، نقش و محدودیت های حسابداری مالی و صورت های مالی شود. این اهداف شامل شناسایی مقاصد حسابداری، مبانی و مفاهیم زیربنایی حسابداری است. همچنین شامل مفاهیمی است که راهنمای انتخاب وقایع، اندازه گیری آن و ابزار تلخیص و انتقال آن ها به اشخاص ذینفع است.
در مورد ویژگی های چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. بر اساس دیدگاه اول، چارچوب نظری باید بر مبنای کمک به تصمیم گیری استفاده کنندگان تدوین شود. در این دیدگاه بر تصمیم گیرندگان که همان استفاده کنندگان از اطلاعات مالی هستند تأکید می شود. این دیدگاه در اولین تلاش ها برای تدوین اصول حسابداری مورد استفاده قرارگرفته است.
برای مثال، پیتون^[۲۶] (۱۹۲۲) براین موضوع پافشاری کرد که وظیفه حسابداری، توجه به نیازها و هدف های مالکان و استفاده کنندگان از صورت های مالی است. در بیانیه ی شماره ی چهار هیئت اصول حسابداری^[۲۷] نیز حسابداری یک نوع فعالیت خدماتی تعریف شده است که وظیفه آن ارائه اطلاعات کمی در باره واحدهای اقتصادی است. این اطلاعات از نظر ماهیت مالی هستند، زیرا باید بتواند در تصمیم گیری های اقتصادی مورد استفاده قرارگیرند (هیئت اصول حسابداری، ۱۹۷۰ ، بند۹).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی(GASB)نیزدراستاندارد شماره ی یک از مفاهیم حسابداری مالی (۱۹۷۸) با عنوان «هدف های حسابداری برای واحدهای تجاری» به این دیدگاه توجه کرده است. در مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران نیز این دیدگاه مدنظر قرارگرفته است. در بند یک از فصل اول این بیانیه هدف صورت های مالی را ارائه اطلاعات تلخیص و طبقه بندی شده ای می داند که برای طیف گستردهای از استفاده کنندگان دراتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود. همچنین دربند دو بیان شده است که صورت های مالی نتایج وظیفه مباشرت یا حسابدهی مدیریت، درقبال منابعی که دراختیارشان قرارگرفته را منعکس می کنند. استفاده کنندگان از صورت های مالی برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یاحسابدهی مدیریت هستند(کمیته فنی سازمان حسابرسی،۱۳۸۱:۴۸۷). درزمینه حسابداری دولتی نیزتوجه به استفاده کنندگان از صورت های مالی را می توان درچارچوب نظری مصوب سال۱۹۸۲ شورای ملی حسابداری دولتی^[۲۸] که در بیانیه ی شماره یک این شورا منعکس شده است به روشنی مشاهده کرد. در این بیانیه تأکید شده است که هدف کلی حسابداری و گزاشگری مالی دولتی فراهم کردن اطلاعات مالی سودمند برای تصمیم گیری های اقتصادی،سیاسی واجتماعی وانجام مسئولیت پاسخگویی و مباشرت و همچنین فراهم کردن اطلاعات سودمند برای ارزیابی عملکرد سازمانی و مدیریت است (شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا، ۱۹۸۲، بند ۱۰۸).
همان طور که ملاحظه می شود تهیه ی اطلاعات برای تصمیم گیری های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در درجه ی اول قرار گرفته و مسئولیت پاسخگویی به صورت ضمنی مورد اشاره قرارگرفته است. در بندهای بعدی این بیانیه نیز بیشتر نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان در تصمیم گیری مورد توجه قرارگرفته است (همان منبع، بندهای ۱۲۲، ۱۲۱، ۱۱۵).
در دیدگاه دیگری که ابتدا در سال ۱۹۵۶ توسط نرمنتون^[۲۹] (۱۹۶۶) مطرح و در سال ۱۹۸۲ توسط ایجیری به صورت کامل و شفاف ارائه شد، چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی بر مبنای مسئولیت پاسخگویی تدوین می شود. در چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی بر مبنای مسئولیت پاسخگویی به جای سودمندی اطلاعات حسابدار برسودمندی نظام حسابداری تأکید می شود. از این رو در یک چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی هدف حسابداری این است که یک سیستم معقول ازجریان اطلاعات (بین پاسخگو و کسی که به او پاسخ داده می شود) به وجود آورد. بنابراین، این نظام دو سویه بوده و منافع هر دو طرف را مورد توجه قرار می دهد.
بر مبنای رابطه پاسخگویی، کسی که پاسخی را دریافت می کند، حق دانستن و آگاه شدن دارد. از سوی دیگر در این چارچوب به این واقعیت توجه می شود، که پاسخگو هم حق دارد حریم شخصی خود راحفظ کند. اطلاعات بیشتر در باره پاسخگو به معنی اطلاعات بهتر نیست، شاید از دیدگاه کسی که دریافت می کند، اطلاعات بیشتر بهتر باشد، ولی با توجه به کل رابطه موجود در الگوی پاسخگویی، این حالیت را نمی توان بهترین حالت تلقی کرد (ص ۷۵).
روبرتس^[۳۰] و اسکاپنز ^[۳۱] در سال ۱۹۸۵ اعلام کردند که استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی بر استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر تصمیم گیری در حسابداری بخش عمومی برتری دارد (روبرتس واسکاپنز، ۴۴۵ : ۱۹۸۵).
هندریکسون و بردا (۱۹۹۲) اعتقاد دارند یکی از مشکلات تعیین هدف های مناسب برای گزارشگری مالی این است که استفاده کنندگان از این گزارش ها تنها یک طرف چرخه اطلاعاتی هستند، در حالی که طرف دیگر این چرخه را عرضه کنندگان اطلاعات تشکیل می دهند. اطلاعات مالی دارای توان بالقوه ای است که می تواند هر دو طرف این چرخه را تحت تأثیر قرار دهد. ازاین رو، باید در تعیین اهداف، نیازهای هر دو
طرف را مدنظر قرارداد. به بیان دیگر باید هدف های عرضه کننده اطلاعات و استفاده کنندگان از آن را به صورت هم زمان در نظر گرفت. در چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی، توافق بین پاسخ خواه و پاسخگو در مورد محتوای اطلاعات مالی و طرز تهیه ی آن بسیار مهم است و نظام حسابداری تنها براساس توافق این دو سازماندهی می شود.
در بند ۷۱ بیانیه ی مفهومی شماره ی یک (FASAB) آمده است.
می توان گفت مسئولیت پاسخگویی و نتیجه طبیعی آن سودمندی در تصمیم گیری دو ارزش اساسی در حسابداری وگزارشگری مالی دولتی است.این دوارزش اساسی پایه اهداف گزارشگری مالی دولت مرکزی را فراهم می کند. به دلیل آن که یک دولت مردم سالار در مورد التزام به بودجه مصوب اجرای عملیات و مباشرت باید پاسخگو باشد در نتیجه ناگزیر است اطلاعاتی فراهم کند که برای ارزیابی مسئولیت پاسخگویی سودمند باشد. بنابرآن چه بیان شدتأثیر و جایگاه مسئولیت پاسخگویی در بیانیه های مراجع تعیین کننده ی استانداردهای حسابداری دولتی در آمریکا شامل هیئت استانداردهای حسابداری دولتی و هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری دولت مرکزی به چشم می خورد. افزون بر این نقش و جایگاه مسئولیت پاسخگویی را در نظام حسابداری و گزارشگری مالی کشور ایتالیا در بیانیه های مفهومی شماره یک و دو حسابداری مصوب هیئت تدوین استانداردهای حسابدار بخش عمومی بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا و هیئت بررسی استانداردهای حسابداری می توان مشاهده کرد. حسابداری هنگامی نقش خود را در این چارچوب به نحو مطلوب انجام می دهد که بتواند اطلاعات بی طرفانه وقابل رسیدگی را برای هر طرف تهیه کند و در صورتی که این کار میسر نباشد، موانع را به اطلاع استفاده کنندگان برساند. بنابراین، این چارچوب دو سویه عمل می کند، از یک سو به دولت و نهادهای عمومی به عنوان پاسخگو، کمک می کند تا وظیفه پاسخگویی عمومی خود را انجام و از این طریق اعتبار خود را افزایش دهند و از سوی دیگر استفاده کنندگان و پاسخ خواهان را در ارزیابی انجام وظیفه پاسخگویی عمومی دولت یاری داده و اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری را فراهم کند (میرسپاسی، ۱۳۸۶: ۳۵).
مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولتی دو دهه آخر قرن بیستم بر استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی در حسابداری و گزارشگری مالی دولتی تأکید دارد. به همین دلیل اغلب کشورهای توسعه یافته نظیر آمریکا، انگلیس، استرالیا، نیوزیلند و … نظام های حسابداری و گزارشگری مالی دولت های محلی و ایالتی خود را بر مبنای چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی طراحی و به مورد اجرا گذاشته اند (باباجانی، ۱۳۸۲: ۸۰).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی(GASB)، ادای مسئولیت پاسخگویی را به عنوان زیربنای نظام گزارشگری وحسابداری دولتی به رسمیت میشناسند.بیانیه ی شماره یک مفاهیم نظری حسابداری دولتی بیان می کند که پاسخگویی اساس گزارشگری مالی دولتی است (هیئت استانداردهای حسابداری دولتی،۱۹۹۳ ،بند ۱۵۶). این بیانیه ویژگی های محیط فعالیت دولت از قبیل ماهیت تأمین کنندگان منابع مالی وفرآیندهای سیاسی را موجب تأکید بر مسئولیت پاسخگویی در بخش دولتی معرفی می کند (بند ۱۵۸). بر این اساس مسئولیت پاسخگویی جزء لاینفک کلیه هدف های گزارشگری مالی دولتی محسوب می شود (بند ۱۷۶) و واحدهای دولتی ایالتی و محلی را ملزم به ارائه گزارشی می کند که به ادای مسئولیت پاسخگویی دولت کمک کند (بند۱۰۸).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی (GASB، ۱۹۹۳)،معتقد است، گزارشگری مالی به خودی خود هدف نیست، بلکه در صدد آن است که برای اهداف متعددی اطلاعات فراهم کند. گزارشگری مالی ضمن کمک به دولت در ایفای مسئولیت پاسخگویی عمومی خود، نیازهای استفاده کنندگان را که به گزارش های مالی به عنوان یک منبع مهم اطلاعاتی اتکا می کنند، درحالی که امکانات محدودی برای دسترسی به اطلاعات دارند را تأمین می کند، به همین منظور هدف های گزارشگری مالی باید نیازهای استفاده کنندگان و تصمیاتی را که اتخاذ می کنند مورد توجه قراردهند(بند۱۰۳).
در مورد اهداف گزارشگری نیز هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا اعتقاد دارد که اهداف ارائه شده دراین بیانیه در هر دو نوع فعالیت (اعم از دولتی و بازرگانی) کاربرد دارد. برای مثال، به دلیل تفاوت در عوامل محیطی، مقایسه بودجه ای و اطلاعات مربوط به حساب های مستقل در فعالیت های بازرگانی دولت کمتر اهمیت دارد و در مقابل اطلاعات مربوط به بهای تمام شده کالا و خدمات از اهمیت بیشتری برخوردار است. به هر حال این اطلاعات با قدریت تفاوت برای هر دو نوع فعالیت مفید است. به این ترتیب، هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا اعتقاد دارد برای پژوهش هدف های گزارشگری، باید استانداردهای لازم در مورد تفاوت های موجود تدوین و ابلاغ شود.
(GASB) هدف های گزارشگری مالی دولتی را در بندهای ۱۷۶ تا ۱۷۹ به این شرح بیان کرده است. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی فراهم کند تا استفاده کنندگان را در موارد زیر یاری رساند: نخست، ارزیابی ایفای مسئولیت پاسخگویی دولت و دوم،اتخاذ تصمیمات اقتصادی، اجتماعی وسیاسی (بند۱۷۶).
به اعتقاد (GASB) گزارشگری مالی باید از یک سو به دولت کمک کند تا مسئولیت پاسخگویی عمومی خویش را ایفا کرده و از سوی دیگر استفاده کنندگان را قادر سازد مسئولیت مذکور را ارزیاب کنند (بند ۱۷۹). هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری دولت مرکزی (FASAB)، در بیانیه ی مفهومی شماره ی یک خود گزارشگری مالی عمومی و گزارشگری مالی درون سازمانی را تحت پوشش قرار داده است و
مفهوم مسئولیت پاسخگویی راباقوتی بالاترازآن چه دربیانیه ی مفهومی شماره یک هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمده است، در تمام بخش های بیانیه مورد تأکید قرارداده است. در ادامه به بندهایی که جایگاه ویژه مسئولیت پاسخگویی را در این بیانیه مشخص می کند اشاره می شود:
بر طبق بند ۳ این بیانیه، اهداف باید به نحوی تدوین شود تا هیئت را در جهت تدوین استانداردهای حسابداری در جهت تحقیق اهداف زیر یاری کند.
ادای مسئولیت پاسخگویی به استفاده کنندگان درون و برون سازمانی گزارش های مالی
فراهم کردن اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان درون و برون سازمانی گزارش های مالی
کمک به استفاده کنندگان درون سازمانی گزارش های مالی در جهت اصلاح مدیریت دولت.
براساس بند ۸، قدرت دولت ناشی از اراده رأی دهندگان است. بنابراین، دولت مسئولیت خاصی در جهت گزارش فعالیت های انجام شده و نتایج حاصل از این قبیل فعالیت ها را بر عهده دارد. این گزارش ها باید وضع دولت را به صورت دقیق و شفاف منعکس کرده و اطلاعات سودمندی برای شهروندان، نمایندگان مردم، مسئولین دستگاه های اجرایی دولت ومجریان برنامه ها فراهم کند.فراهم کردن این اطلاعات برای مردم،رسانه های جمعی و مقامات منتخب مردم جزء لاینفک مسئولیت پاسخگویی دولت است و این برنامه ها درفراهم کردن اطلاعات برای مدیران،مسئولین دستگاه های اجرایی ونمایندگان کنگره درجهت برنامه ریزی واداره اموردولت همراه باصرفه های اقتصادی وکارایی وحفظ منابع جامعه ضروری است.

۲-۳ بودجه ریزی عملیاتی

بودجه ریزی عملیاتی عبارتست از یک برنامه سالانه که رابط میان میزان وجوه تخصیص یافته به هربرنامه با نتایج به دست آماده از اجرای آن برنامه را نشان می دهد. بودجه ریزی عملیاتی با ارائه اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه ومجموعه برنامه هایی که برای نیل به اهداف مشترکی به کار می روند ، توانایی تصمیم گیران را درارزیابی درخواست های بودجه ای دستگاه های اجرایی افزایش می دهد. بودجه عملیاتی تمامی فعالیت های مستقیم وغیرمستقیم مورد نیاز دربرنامه وهمچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیت ها را در بر می گیرد.
بودجه ریزی دراصل ، تخصیص منابع است وذاتاً نیازمند انتخاب وتعیین اولویت می باشد. سیاست های بودجه ای درمفهوم گسترده محل نزاع مدعیان رقیب برای تصمیم گیری دراین باره است که چه مقدار ازمنابع محدود دولت ، باید درمیان تعداد زیادی از اهداف ملی ضروری تقسیم شوند . اطلاعات عملکرد می تواند به این بحث کمک ارزشمندی نماید. البته باید توجه داشت که اطلاعات عملکرد تنها یکی از عوامل است ونمی تواند جانشین انتخاب های سیاسی دشوار شود وبحث درباره نقش مناسب دولت ونیاز به برنامه ها وسیاست های مختلف دولت کماکان ادامه خواهد داشت .
بودجه ریزی عملیاتی به دنبال ایجاد پیوند میان شاخص های عملکرد وتخصیص منابع است . هرچند چنین پیوند هایی اغلب ضعیف هستند، ولی می توانند سیاست گذاری بودجه ای را تسهیل ونظارت قانون گذاران برنتایج ودستاوردهای مرتبط با مخارج عمومی را افزایش دهند.
بودجه ریزی عملیاتی از دیرباز درزمره پیشنهادات اصلاحی درکشورهای توسعه یافته و درحال توسعه بوده است و درایران دولت درقالب بند (ز) تبصره (۱) قوانین بودجه سال های ۱۳۸۱ ، ۱۳۸۲ ، ۱۳۸۳ وماده (۱۳۸) قانون برنامه چهارم ملزم به عملیاتی کردن بودجه شده است . با این وجود ، تعریف واجرای بودجه ریزی عملیاتی همچنان با ابهامات فراوانی همراه بوده است .
تعریف محدود از بودجه ریزی عملیاتی این است که ، این نوع بودجه ریزی ، منابع را بر مبنای نیل به نتایج مشخص وقابل سنجش تخصیص می دهد ( فیلدینگ اسمیت، ۱۹۹۹ ) . این تعریف ، پیام آور پیوندی (منطقی) وفنی میان شاخص های عملکرد وتخصیص منابع است ومی تواند سطح نتایج را که با بهره گیری ازمنابع اضافی قابل دستیابی است بیان کند. بودجه ریزی عملیاتی نمی تواند جایگزین فرایند بودجه ریزی موجود شود ، ولی با تغییر پرسش هایی که دراین فرایند مطرح می شود می تواند به تغییر تاکید سیاست های بودجه ای واقدامات نظارتی ، کمک کند.

۲-۳-۱- اصول ومبانی بودجه ریزی

دربودجه ریزی رعایت بعضی از اصول ضروری است که عدم رعایت آنها اثرات نامطلوبی را ایجاد خواهند کرد. این اصول عبارتنداز :
اصل شفافیت
بودجه آئینه تمام نمای عملکرد اقتصادی کشور به شمار آمده وابزار بسیار مهمی برای هدایت جامعه است . براین اساس روشن بودن تصمیماتی که براساس قانون بودجه ، درزمینه کسب درآمدها وانجام هزینه ها واعمال سیاستهای مالی وپولی وسایر سیاستها ، توسط دولت اعمال می شود ، از اهمیت ویژه ای برخورددار است .
اثرات عمدم شفافیت را می توان به صورت اتلاف منابع ، عدم امکان بررسی ونظارت و ارزشیابی ، عدم ارزیابی صحیح عملکرد دولت ، عدم آگاهی از وضعیت اقتصادی عدم شناسایی عوامل بازدارنده توسعه.
اصل سالانه بودن
اصل وحدت
به موجب این اصل کلیه درآمدها وهزینه ها برای کلیه دستگاه ها درطول سال بایستی درسند واحدی (سند بودجه) ، درج وتقدیم مجلس شورای اسلامی شده واز پراکنده کاری جلوگیری شود.
اصل جامعیت

عملیات نمونهبرداری از خاک مزرعه جهت تعیین خصوصیات مهم فیزیکی و شیمیایی خاک از عمق صفر تا ۳۰ سانتیمتری انجام شد که نتایج آن در جدول ۳-۱ آمده است.
جدول ۳-۱ – خصوصیات خاک مزرعه محل آزمایش از عمق صفر تا ۳۰ سانتیمتری

۳-۳- تیمار و طرح آزمایشی
برای تعیین روابط رگرسیونی بین صفات مختلف سیبزمینی با عملکرد و همبستگی بین صفات، ۲۸ کلون مختلف سیبزمینی با زمان رسیدگی متفاوت بههمراه ارقام آگریا، مارفونا، ساتینا، ساوالان، کایزر و بورن، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر کرج مورد بررسی قرار گرفتند. هر کرت شامل ۲ خط به طول ۶ متر بوده و فاصله بوتهها بین ردیف و روی ردیف به ترتیب ۷۵ و ۲۵ سانتیمتر در نظر گرفته شد.

۳-۴- کاشت
۳-۴-۱- عملیات تهیه و آمادهسازی زمین
عملیات آمادهسازی و تهیه زمین بر اساس توصیه کارشناسان انجام شد. عملیات شخم شامل دو مرحله شخم پائیزه و شخم بهاره بود. شخم پاییزه به عمق ۳۵-۳۰ سانتیمتر انجام شد. در بهار با انجام شخم سطحی بهاره کلوخهها خرد شدند. عملیات تسطیح زمین با ماله صورت گرفت. در زمان آمادهسازی مقدار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۲۰ کیلوگرم در هکتار سولفات مس، ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم، ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار فسفات دی آمونیوم، ۵۰ کیلوگرم در هکتار سولفات منگنز، ۴۰ کیلوگرم اسید بوریک و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره نیز بعنوان کود سرک به خاک افزوده شد. پس از پخش کودهای خاک مصرف، احداث فاروها انجام شد.
۳-۴-۲- تهیه غده
غده ارقام مورد آزمایش از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تهیه و در تاریخ ۱۵/۴/۱۳۹۱ در عمق ۱۰ سانتیمتری بر اساس الگوی طرح پیشبینی شده کشت گردیدند.
۳-۵- داشت
۳-۵-۱- آبیاری
اولین آبیاری در زمان کاشت و بلافاصله پس از کاشت غدهها صورت پذیرفت. میزان آبیاری به گونهای بود که خاک نمناک باشد تا از سله بستن جلوگیری شده و سبز شدن به نحو مطلوب انجام گردد. پس از آن هر هفت روز یکبار به مدت ۴ تا ۵/۴ ساعت آبیاری بهصورت قطرهای انجام گرفت و این عمل تا ۱۵ روز قبل از برداشت ادامه داشت.
۳-۵-۲- مبارزه با علفهای هرز
بهمنظور کنترل علفهای هرز قبل از انجام کاشت غدهها و همزمان با مرحله آمادهسازی زمین، با علفکش سنکور (متریبوزین) بهمیزان یک لیتر در هکتار و بههمراه ۵۰۰ لیتر آب سمپاشی انجام شد، جهت مبارزه با علفهای هرز خرفه و پیچک، سمپاشی مجدد با سنکور و در مرحله چهاربرگی سیبزمینی انجام شد. میزان مصرف سنکور در این مرحله ۷۵۰ گرم ماده فعال در هکتار بود که همراه با ۵۰۰ لیتر آب در سمپاش مخلوط و مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۵-۳- خاکدهی پای بوته
بهمنظور استقرار بهتر ساقهها در خاک، خاکدهی پای بوتهها در مرحلهای که ارتفاع بوتهها به ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رسید، صورت پذیرفت.
۳-۵-۴- مبارزه با آفات و بیماریها
بهدلیل عدم مشاهده، بیماری یا آفتی که دارای خسارت اقتصادی قابلملاحظهای بر روی محصول باشد، سمپاشی برعلیه آفات و بیماریها در مزرعه انجام نگردید.
۳-۶- برداشت
جهت کاملتر شدن پوست غدهها و تسهیل در امر برداشت، همچنین کاهش احتمال انتقال عوامل آلودگی از طریق اندامهای هوایی، ۱۵ روز قبل از برداشت، که مصادف با نیمه دوم آبان بود، آبیاری در سطح مزرعه متوقف شد. یک هفته پس از شروع به زرد شدن برگها و ریزش برگهای پایین که همزمان با شروع به سفت شدن پوست غدهها میباشد، عمل قطع اندامهای هوایی (سرزنی) انجام شد. ده روز پس از انجام عملیات سرزنی برداشت غدهها بهصورت دستی و برای هر تیمار بهصورت جداگانه انجام شد. توضیح اینکه ابتدا پنج بوته از هر ردیف جهت اندازه گیری عملکرد تکبوته و تعداد غده در هر بوته بهصورت جداگانه برداشت و سپس برداشت کلی انجام گرفت. غدههای برداشت شده جهت بررسی و اندازه گیری صفات پیشبینی شده به انبار منتقل و مورد استفاده قرار گرفتند.
۳-۷- مراحل نمونه برداری و اندازهگیریها

شکل۲-۱۲-ساختار مولکولی ارون
۲-۳-۲-۴-۶-۳- فلاونوئیدها
فلاونوئیدهای معمولی همانند، فلاوانون داراییک حلقه شش ضلعی (حلقه C) هستند. فلاونوئیدها دارای سه حلقهA، B و C می‌باشند، که حلقهA معمولاً حلقه سمت چپ است (شکل۲-۱۳). عضو شش ضلعی (حلقه C) می‌تواند پیران، پیریلیوم یا پیرون باشد.

شکل۲-۱۳-ساختار مولکولی فلاونوئیدها
فلاوونویید به همه ترکیبات فنولی موجود در تمام بخش­های گیاهی اشاره دارد،(۵۲). که شامل فلاونول­ها^[۵۸]، ایزوفلاون­ها^[۵۹]، آنتوسیانیدین‌ها^[۶۰]، فلاونون­ها^[۶۱] و فلاون ها^[۶۲]هستند. اینها از نظر ساختار شیمیایی با هم متفاوت­اند. تا کنون بیش از ۴۰۰۰ فلاونویید شناخته شده که در تعدادی از آنها فعالیت آنتی­اکسیدانی گزارش گردیده است. این ترکیبات بر ضد رادیکال­های آزاد، اکسیژن فعال و چلات کننده­ های آهن عمل می­ کنند و عقیده براین است که کتچین دارای فعالیت آنتی­اکسیدانی بیشتری نسبت به بقیه ترکیبات فلاونوییدی است (۳۴). توانایی آنتی­اکسیدانی فلاونوییدها بهویژگی­های ساختار مولکولی آن بر می­گردد. بعنوان مثال هیدروکسیلاسیون حلقه B خصوصا برای این فعالیت مهم است. برای مثال ترکیباتی نظیر روبینتین^[۶۳]و میریستین^[۶۴] بدلیل وجود یک گروه هیدروکسیل در موقعیت’۵ در حلقه B نسبت به ترکیبات مشابه (از نظر ساختاری) که گروه هیدروکسیل را در حلقه B ندارند دارای فعالیت آنتی­اکسیدانی بیشتری هستند و از طرفی ترکیبینظیر کوئریستین^[۶۵] (یکی دیگر از اجزای خانواده فلاونوییدها) بدلیل ساختار ویژه­ای که دارد می ­تواند رادیکال­های آزاد را یافته و آنها را غیر فعال کند که این باعث افزایش خاصیت آنتی­اکسیدانی آن شده است (۵۴).

هم اکنون این موضوع به خوبی مشخص شده است که وجود گروه ­های هیدروکسیل در موقعیت­های ۴ و ۵ برای فعالیتآنتی­اکسیدانی ایزوفلاون ضروری است. دلیل عمده نقش پراهمیت گروه ­های هیدروکسیل در فعالیتآنتی­اکسیدانی به ممانعت فضایی^[۶۶]این گروه در مولکول­ها بر می­گردد (۳۱).
فلاونوییدها در واقع ترکیبات فنولی هستند که به وفور در میوه­ ها، سبزیجات، چای و شکلات یافت می‌شوند. مطالعات اپیدمولوژیک نشان می­دهد که افزایش مصرف این نوع از غذاها احتمال بیماری قلبی و انواع خاصی از سرطان را کاهش می­دهد.(۷۷). فلاونوییدها ویژگی­های آنتی اکسیدانی، ضد جهش و ضد رادیکال­های آزاد را از خود نشان می­ دهند(۵۳). حتی مصرف درحد متوسط غذاهایی که دارای مقدار زیادی فلاونویید هستند نیز خطر بیماری­های قلبی را کاهش می­ دهند.
همچنین مصرف سبوس و یا مواد غذایی سبوس­دار بدلیل وجود ترکیبات فنولی دارای خاصیت ضد سرطانی، ضد تصلب شرایین و ضد رسوب سلول های خونی است. مصرف روزانه فلاونوییدها به میزان متوسط (در حدود یک گرم) فعالیت آنتی­اکسیدانی به مراتب بیشتر از ترکیباتی نظیر اسید آسکوربیک و آلفا توکوفرول را نشان می­دهد.
فلاونوییدها عموما دارای دو حلقه A و B هستند که توسط یک حلقه هتروسیکل دارای اکسیژن (حلقه C) به یکدیگر متصل شدند (شکل ۲-۱۴). جایگزینی­های هیدروکسیلی بر روی حلقه­های فلاونوییدی فعالیت آنتی­اکسیدانی را افزایش می­ دهند و بالعکس، اگر این جایگزینی با گروه ­های متوکسی انجام شود، فعالیت را کاهش می­دهد(۱۳).

بدلیل اینکه عموما تکنیک­های مورد استفاده برای مطالعه­ ویژگی­های آنتی­اکسیدانی فلاونوییدها مربوط به مطالعات در مورد ویژگی­های آنتی­اکسیدانی لیگنان^[۶۷] است از این رو شناخت ویژگی­های آنتی­اکسیدانی فلاونوییدها ما را در شناخت هر چه بیشتر لیگنان­ها نیز یاری خواهد کرد.
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۱-فلاوانون‌ها^[۶۸]
در این دسته حلقهC حاوییک گروه کتون است، اما هیچ پیوند کربن-کربن غیر اشباع وجود ندارد.
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۲-فلاوانونول‌ها^[۶۹]
فلاوانونول‌ها همچنین به عنوان دی‌هیدروفلاوانول‌ها شناخته می‌شوند و اغلب در ارتباط با تانن‌ها در مغز چوب درختان می‌باشند. از این دسته می‌توان به تاکسی فولین اشاره نمود که به عنوان دی‌هیدروکوئرستین شناخته می‌شود.
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۳-لکوآنتوسیانیدین‌ها^[۷۰]
لکوآنتوسیانیدین‌ها به عنوان فلاوان-۳و۴-سیس-دی ال‌ها شناخته می‌شوند. برای مثال از این دسته می‌توان به لئوسیانیدین و لئودلفینیدین اشاره کرد.
این ترکیبات اغلب در چوب حضور دارند و در تشکیل تانن‌های متراکم شده نقش دارند. به دلیل اینکه حلقه هتروسیکلیک کاملاً اشباع است، لکوآنتوسیانیدین‌ها و فلاوان ۳-ال‌ها منسوب به فلاوان‌ها می‌باشند. مثالی از فلاوان ۳-ال، کاتچین^[۷۱] و گالوکاتچین^[۷۲]است. “گالو^[۷۳]” به الگوی جانشینییک-تری-هیدروکسی در حلقهB برمی‌گردد.

شکل ۲-۱۵-ساختار فلاوونول، آنتوسیانیدین و فلاوان ۳ال
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۴-فلاون‌ها^[۷۴]
حلقه‌ هتروسیکلیک فلاون‌ها داراییک گروه کتون و پیوند کربن-کربن غیر اشباع است. از معروفترین ترکیبات این دسته می‌توان به کامفرول^[۷۵]، کوئرستین^[۷۶] و میرسیتین^[۷۷] اشاره نمود (شکل۸).

(کوئرستین) (کامفرول)
شکل۲-۱۶-ساختار مولکولی کوئرستین و کامفرول
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۴-۱-کوئرستین­ها
ساختارهای فلاونوییدی دارای کتچول^[۷۸] (نظیر کوئرستین، کتچین و اپی کتچین^[۷۹]) بعنوان آنتی­اکسیدان‌های دهنده هیدروژن^[۸۰] به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته­اند. همانطور که اشاره شد این ترکیبات از طریق انتقال هیدروژن به ترکیبات دیگر، با احیاء این ترکیبات و اکسیداسیون خود، وظیفه آنتیاکسیداسیونی خود را انجام میدهند (شکل۹). نکته قابل توجه این است که حلقه مربوط به ساختار کتچول (حلقه B) است که توانایی گرفتن و یا دادن هیدروژن را دارد و حلقه­هایدیگر در این مورد کارایی خاصی ندارند(۵۷).مطالعات همولوژی نشان داده است که اینکوباسیون کوئرستین با خون در شرایط درون شیشه^[۸۱] و یا ورود کوئرستین به بدن از طریق رژیم غذایی غنی از کوئرستین به اتصال ناگسستنی این ترکیب به پروتئین­های پلاسما می­انجامد(۱۶).
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۴-۲-کتچین­ها
فلاونول­ها در هردوی ساختارهای مونومری(کتچین­ها)وساختارهای پلی­مری (پروآنتوسیانین­ها) وجود دارد(۴۲). کتچین به فور در شکلات و چای سبز (بیش از ۳۰ درصد از وزن خشک) وجود دارد و دارای پتانسیل بالایی برای غیر فعال کردن تومورها می­باشد(۴۱). در طی فرایند تخمیر برگ چای (فرایند تبدیل چای سبز به چای سیاه) فلاونول های مونومری اکسیده شده و لذا میزان آن ها در چای سیاه کمتر است. البته چای سبز و سیاه خاصیت آنتی­اکسیدانی را دارا بوده و دارای ویژگی ضد بیماری­های قلبی هستند(۱۴). مطالعات متعدد نشانمی­دهد که فعالیت آنتی­اکسیدانی کتچین تقریبا چهار برابر فعالیت آنتی­اکسیدان­های مصنوعی نظیرBHT و حتی آنتی­اکسیدان­های طبیعی نظیر ویتامین E است(۶۸). از طرفی این ترکیبات از اکسیداسیون DNA خصوصا در حضور یون­های فلزی جلوگیری می­ کند(۴۷). در نهایت اینکه ثابت شده است که کتچین­ها مرگ برنامه ریزی شده سلول های^[۸۲]سرطانی را القاء می‌کنند(۶۲).

O- کوینون^[۸۳] رادیکال سمی کوینون کوئرستین
شکل۲-۱۷-اکسیداسیون کوئرستین طی انجام فرایند آنتی اکسیدانی
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۴-۳-پروآنتوسیانین­ها
همانطوریکه اشاره رفت این ترکیبات دایمر، الیگومر و یا پلیمر کتچین محسوب می­شوند (شکل۱۰). مصرف بالای این ترکیبات حتی با وجود رژیم غذایی پرچرب از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می­ کند.
۲-۳-۲-۴-۶-۳-۵-آنتوسیانیدین‌ها^[۸۴]و داکسی آنتوسیانیدین‌ها^[۸۵]
حلقه‌ هتروسیکلیک آنتوسیانیدین‌ها یک کاتیون پیریلیوم^[۸۶] است. آنتوسیانیدین‌ها معمولاً به صورت آگلیکون^[۸۷]آزاد نمی‌باشند به استثنای ترکیبات رنگی: پلارگونیدین^[۸۸] (نارنجی-قرمز)،سیانیدین^[۸۹] (قرمز)، پئونیدین^[۹۰](قرمز)، دلفینیدین^[۹۱](آبی-بنفش)، پتونیدین^[۹۲] (آبی-صورتی) و مالویدین^[۹۳] (صورتی). معمول‌ترین آنتوسیانیدین، سیانیدین است. رنگ پیگمن‌ها به عواملی نظیرpH، حضور یون‌های فلزی و ترکیب قند و آسیل استرهای متصل شده، دارد.

شکل۲-۱۸-ساختارشیمیایی پروآنتوسیانین­ها