(۳-۱۴)
که D قطر میانگین دانه می­باشد که برای طلا D₅₀ نامیده می­ شود. در غیاب هر نوع وابستگی اندازه متوسط ذره به عرض سیم، مولفه­ی MS مقداری ثابت بوده و مولفه­ی FS در مقاومت ویژه­ی کل غالب خواهد بود. توزیع اندازه­ دانه در فیلم/سیم­های نازک بس­بلوری بصورت یک لگاریتم توزیع عادی شناخته می­ شود . معادله­ (۳-۱۳) را با تغییر اندازه­ دانه متوسط بصورت تابعی از پهنای خط^[۳۵] (پهنای سیم) اصلاح می­کنیم. در روشی مشکل، این توزیع در معادله­ بولتزمن وارد و حل می­گردد، اما ما از تصحیح مرتبه­ی اول برای نظریه­ MS استفاده می­کنیم. از آن­جا که اندازه­ دانه­ای متوسط یک لگاریتم توزیع عادی را دنبال می­ کند، می­توان توزیع اندازه ذره­ای موثر را بصورت تابعی از پهنای خط تخمین زد. فاصله­ی متوسط بین مرزدانه­ها بصورت زیر داده می­شوند:

(۳-۱۵)

که:
(۳-۱۶)

که σ انحراف معیار لگاریتمی از قطر دانه است.
۳-۵-۳-۶- محاسبات تئوری مقاومت ویژه­ی نانوسیم طلا
برای نانوسیم­های طلا مسافت آزاد میانگین الکترونیکی از مرتبه­ی nm40 بدست می ­آید .
مقدار عددی محاسبه شده فرمول ۳-۱۲ برای نانوسیم طلا با فرض ۵/۰ P =و اندازه
ذره­ای nm40 برای طلا (D₅₀ D =)، با خط پر در شکل (۳-۶) نشان داده شده است.

شکل (۳-۶) نمودار محاسبه شده از وابستگی مقاومت ویژه به عرض سیم بر پایه­ پراکندگی سطح FS (منحنی خط پر)، پراکندگی مرزدانه­ی MS به همراه اصلاحیه­ی توزیع اندازه­ ذره (منحنی خط­چین)، و ترکیب هر دو جمله (منحنی نقطه­چین). منحنی چهار نقطه­ای نیز از حالت با اندازه ذره­ای nm40 از منحنی (۳-۷) گرفته شده است .
همان­طور که مشاهده می­گردد، افزایش قابل توجه مقاومت ویژه­ی سیم، زمانی­که عرض به زیر nm25 کاهش می­یابد مشاهده می­گردد، که متفاوت با مشاهدات تجربی ما می­باشد. حتی با در نظر گرفتنnm70=λ (حالت توده­ای)، از عرض nm50 به پایین افزایش مقاومت ویژه را خواهیم داشت، اما در ادامه خیلی سریع­تر از مشاهدات تجربی افزایش خواهد یافت. در نتیجه تنها با بهره گرفتن از مدل FS نمی­ توان وابستگی مقاومت ویژه به عرض یا اندازه­ ذره را توصیف کرد.
برای محاسبه­ی مولفه­ی MS، توزیع اندازه­ های دانه­ای با بهره گرفتن از STM اندازه ­گیری می­شوند. این اندازه ­گیری­ها متناسب با یک لگاریتم توزیع عادی با مقدار ۲/۰=σ هستند، که بازتابی از توزیع محدود اندازه­ های ذره­ای در فیلم است. حال از معادله­ ۳-۱۵ و ۳-۱۶ بدست می ­آید که D_eff در محدوده­ D₅₀3/1D₅₀<w<5/0، با کاهش پهنای سیم (w) کاهش می­یابد. یعنی در بازه­ی حدود nm52>w>nm20 که با در نظر گرفتن nm40D₅₀= بدست می ­آید، این وابستگی به عرض یا پهنای سیم در مقاومت ویژه­ قابل مشاهده است.
بدین ترتیب محاسبات نظری MS یک وابستگی به اندازه را برای مقاومت ویژه­ی نانوسیم­های بس­بلوری پیش ­بینی می­ کند. از آنالیز داده ­های AFM نیز فهمیده می­ شود که با کاهش عرض سیم (در این محدوده) اندازه­ ظاهری ذره کاهش می­یابد . نمودار خط­چین در شکل (۳-۶) برپایه­ی پراکندگی مرزدانه­ی MS رسم گردیده که به مقدارتجربی نزدیک­تر شده است. مشاهده می­ شود که نمودار برای عرض­های سیمی از nm60 به بالا یا D₅₀5/1 تخت شده که نشان دهنده ثابت بودن مولفه­ی MS در حالت عدم وابستگی اندازه متوسط ذره به عرض سیم در محدوده­های بالاتر می­باشد.
از آن­جا که خرده بلورهایی با اندازه ذره­ای متوسط nm20، قطری برابر با D₅₀5/0دارند و
از بازه­ی وابستگی اندازه ذره به عرض سیم (D₅₀3/1D₅₀<w<5/0) خارج­اند، این حالت نیز با محاسبات تجربی در توافق می­باشد.
از آن­جا که هر دو مکانیسم پراکندگی با هم رخ می­ دهند، برای یافتن مقاومت ویژه­ی کل باید هر دو جمله­ FS و MS اصلاح شده را ترکیب کرد که نتیجه در شکل (۳-۶) با منحنی نقطه­چین نشان داده شده است. همان­طور که دیده می­ شود، این منحنی در توافق خوبی با نمودار تجربی که بصورت نمودار چهار نقطه­ای در شکل (۳-۶) آورده شده است، دارد. پس این ترکیب یک وابستگی به عرض ایجاد می­ کند که با داده ­های nm40=λ، nm40D=، ۲/۰σ=، ۵/۰P= و ۹/۰R= در توافق است.
این توافق منجر به نتیجه ­گیری راجع به سیستم­های بلوری با ابعاد قابل مقایسه با مسافت آزاد میانگین الکترونیکی می­گردد: اولاً این­که وقتی عرض سیم قابل مقایسه با اندازه­ ذره­ای میانگین است (D₅₀3/1D₅₀<w<5/0 و یا nm52>w>nm20)، پراکندگی مرزدانه در افزایش مقاومت ویژه غالب خواهد بود، دوماً وقتی عرض سیم تقریباً به زیر نیم برابر اندازه ذره­ای میانگین (nm20) می­رود، پراکندگی سطحی غالب خواهد بود.
۳-۵-۴- نانوسیم­های نیمه­هادی
در بررسی کلی نیمه­هادی­ها نام تعدادی از آن­ها و بعضی خصوصیاتشان ذکر شد، اما هنگامی­ که به سراغ محدودسازی ابعاد می­رویم و بعنوان مثال وارد دنیای نانوسیم­های نیمه­رسانا می­گردیم که از دو بعد محدودند، ممکن است بعضی تفاوت­ها مشاهده شده و پدیده­هایی کوانتمی نیز پدیدار گردد. امروزه نانوسیم­ بسیاری از نیم­رساناها با تکنیک­های مختلف تولید نانوساختاری بدست آمده و بعضی از آن­ها جنبه­ تجاری نیز یافته­اند.
از جمله­ این نانوسیم­ها می­توان به نانوسیم CdTe، CdSe، CdS که بصورت مستقیم و Cu_XS، CdS که بصورت غیرمستقیم و با سولفوردهی متعاقب نانوسیم در قالب تولیدی­اش و یا ZnO و SnO₂ که با گرمادهی و فرایند اکسایش متعاقب و با روش مورد نظر ما در این پایان نامه یعنی روش الکتروانباشت شیمیایی تهیه می­شوند، اشاره کرد. البته بسیاری از این نانوسیم­ها و نانوسیم­های دیگر از روش­های دیگری مانند روش بخار- مایع-گاز یا اسپاترینگ خلا و یا سل- ژل بدست آمده­اند.
در این پایان نامه و در فصول بعدی به روش ساخت بعضی از این نانوسیم­ها که در آزمایشگاه لایه­نشانی بخش فیزیک دانشگاه شیراز و در جهت هدف این کار یعنی رسیدن به مقاومت الکتریکی در مقیاس­های ریز انجام شده است، می­پردازیم.
الکتروانباشت نیمه­هادی­ها چالشی جدید را نه تنها از دید علمی بلکه همچنین از نقطه نظر اقتصادی به نمایش می­ گذارد.
بسیاری از مقالات و کتب در رابطه با الکتروانباشت نیمه­هادی­ها در دسترس هستند . کتابی مختص راجع به این موضوع در سال ۱۹۹۶ توسط پاندی^[۳۶] و همکارانش نوشته شده است ، که اولین دیدگاه کامل در این رابطه را تا پایان قرن ۱۹ ارائه می­ کند. اخیراً شلسینگر^[۳۷] نیز تحقیقات در این زمینه را تا سال ۱۹۹۸ بررسی کرده است .
نانوسیم Si اولین نیم­رسانایی بود که از طریق الکتروانباشت در سال ۱۹۶۵ تهیه گردید ، که این شاخه امروزه در صنعت مورد استفاده می­باشد.
گسترش الکتروانباشت اکسیدها که مناسب برای مطالعات اکسیدی بود در حوالی ۱۹۹۶ صورت گرفت ، که اکثر آن­ها مواد نیمه­هادی هستند.
از نیمه­هادی­های غیرکلاسیکی جالب می­توان به CuSCN یا CuI اشاره کرد که گاف نواری پهنی دارند و از نیمه­هادی­های نوع p هستند. از کاربردهای آن می­توان به ترانزیستورهای دارای نانوسیم­های قائم بر زیرلایه­­های انعطاف­پذیر که با روش الکتروانباشت نانوسیم­های CuSCN ساخته شده ­اند اشاره کرد .
گفته شد که اکثر اکسیدها نیمه­هادی هستند. آن­ها گپ باندی در بازه­ی مقادیر کم تا چندین الکترون ولت دارند. همچنین کاربردهای مهمی از قبیل اکسیدهای رسانای شفاف، سنسورها، ابزار گسیل نور، لیزرها و ترانزیستورها دارند که در میان اکسیدها زینک اکسید کاربردهای بیشتر و چندین جانبه­ای دارد. الکتروانباشت اکسیدهای فلزی هم بطور مستقیم و هم غیر مستقیم، بعنوان مثال با اکسایش متعاقب انجام می­پذیرد.
تغییر خواص در مقیاس نانو در مواد مختلف متفاوت بوده و می ­تواند کاربردهای متفاوتی را برای آن­ها بوجود آورد. بعنوان مثال در زیر بعضی کاربردهای مختص به نانوسیم ZnO که قسمت عمده­ای از کار این مقاله بر روی ساخت آن انجام شده است را بیان می­کنیم.
۳-۵-۴-۱- نانوسیم ZnO
ZnO از مواد چند کاربردی است که از سال ۱۹۵۰ شناخته شده بود. این ماده در زمینه ­های زیادی مانند مقاومت نیمه­هادی، سنسورهای گازی، سلول­های خورشیدی و غیره استفاده می­ شود. بعنوان یک نیمه­هادی مهم در سال­های اخیر ZnO توجه زیادی را به خود جلب کرده است که بخاطر گپ باند هدایت بزرگ، انرژی بستگی محرک قوی و جنبه­ های کاربردی مهم در وسایل اپتوالکترونیک است . تهیه­ آرایه­های منظم نانوسیم گامی مهم بطرف تحقق یافتن وسایل میکرواپتوالکترونیک است . در میان استراتژی­ های مختلف ساخت نانوسیم، سنتز قالب ترکیب شده با الکتروانباشت دیدگاهی کنترل­پذیر و ارزان برای تهیه­ نانوسیم­ها با طول، ساختار و ترکیب­های شیمیایی منحصر به فرد با داشتن پایداری مکانیکی و گرمایی خوب و حفره­هایی تقریباً موازی و یکنواخت می­باشد . نانوسیم­های Zn نیز که با اکسایش قابل تبدیل به ZnO هستند معمولاً به روش­های سنتز مختلف تولید می­شوند ، که به استفاده از زیرلایه­های مختلف مانند آلومینای آندیک متخلخل نیاز است.
نانوسیم ZnO در بازه­ی وسیعی از کاربردها از قبیل لیزرهایUV محفظه­ی گرمایی ، سنسور گازی ، سلول­های خورشیدی ، وسایل اپتوالکترونیک ، دیودهای گسیلنده­ی نور و نانوسیستم­های برداشت انرژی حضور دارد.
ZnO خود به تنهایی خاصیت الکترولومینانس یا فروزندگی دارد که با قرار گرفتن این ماده در قالب­های AAO این خاصیت افزایش می­یابد .
نانوسیم­های ZnO همچنین با توجه به نیم­رسانا بودن میتوانند در تراشه­های میکروالکترونیکی کاربرد داشته باشند، که از جمله­ این کاربردها می ­تواند استفاده بعنوان میکرومقاومت باشد. این موضوع می ­تواند با بررسی جریان­های عبوری و پدیده ­های کوانتمی فعال در این نانوسیم­ها و یا بطور تجربی مورد ارزیابی قرار گیرد. یکی از اهداف این کار نیز امکان سنجی تحقق این موضوع می­باشد.
فصل چهارم
نانوحفره و کاربردهای آن
۴-۱- مقدمه
در فصول قبل به بررسی نانوسیم­ها و کاربردهای آن­ها در رشته­ های مختلف تکنولوژی و صنعت پرداختیم.
روش­های مختلفی برای ساخت آرایه­ای از نانوسیم­ها وجود دارد که به بعضی از آنان اشاره کردیم.
در این فصل می­خواهیم به بررسی کامل­تر یکی از روش­های سنتز قالب بپردازیم.
گفته شد که لیتوگرافی یکی از روش­های مناسب جهت تولید نانوساختارها می­باشد که بدلیل وجود ماسک، نظم بالایی از ساختار را به ما خواهد داد، اما بدلیل قیمت بالای تجهیزات ماسک، برای خیلی از تحقیقات غیرقابل استفاده می­باشد.
سنتز قالب روشی جالب و ارزان و تکنیکی ساده جهت تولید بسیاری از نانوساختارها می­باشد، که می ­تواند جایگزین مناسبی برای روش­های لیتوگرافی گردد. تنوع این روش در ارائه­ قالب، مواد، الگوها، نرخ نظم و ویژگی­های اندازه بر اهمیت آن افزوده است.
دو نوع از قالب­ها در این روش توجه بیشتری را به خود جلب کرده ­اند که شامل پوسته­های
اثر سونش پلیمری^[۳۸] و پوسته­های آلومینای آندیک متخلخل می­ شود. ناگفته نماند از مزیت­های روش لیتوگرافی تنوع بیشتر در انتخاب زیرلایه نسبت به پوسته­های متخلخل می­باشد.
از تفاوت­های دیگر دو روش وجود بازه­ای محدود از نظم در نانوساختارهای تهیه شده به روش سنتز قالب نسبت به لیتوگرافی است.
هدف این فصل بررسی پوسته­های آلومینای آندیک متخلخل می­باشد.
۴-۲- آندایز آلومینیوم

بررسی برنامه نود: (گفتگو با دکتر محمد دادکان رئیس اسبق فدراسیون فوتبال) ^[۳۲۹]
در این قسمت از برنامه نود مطالبی که ذیل عناوین فقهی خبر قرار گرفته اند از این قرار می باشند:
متن مصاحبه
دعوا و مسابقه سر ریاست بود. من گفتم که می روم. ایشان می خواست رئیس شود بعدا دیدید که کاندید شد که رئیس شود. اگر طمعی برای ریاست فدراسیون فوتبال نداشت ثبت نام نمی کرد.

بررسی مصاحبه
پخش این مطلب از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. غیبت کننده به کشف چیزی می پردازد که خداوند آن را پوشانده است. و به عیب و نقص غیبت شونده پرداخته که موجب ناراحتی او می گردد. این مطلب ذیل عنوان فقهی غیبت قرار می گیرد.
متن مصاحبه
آیا افشین قطبی را برای توانایی هایش آوردیم؟ نه افشین قطبی را آوردیم تا محبوبیتش تمام شود و برگردد. واقعیت را بگوییم. الان افشین قطبی محبوبیتی ندارد.
بررسی مصاحبه
پخش این مطلب از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. ادعای این که افشین قطبی را آوردند که محبوبیتش تمام شود. نسبت دادن غیر واقع به دیگری است که باید اثبات گردد. این ادعا ذیل عنوان فقهی بهتان قرار می گیرد.
متن مصاحبه
علی دایی و فرکی دادکانیسم هستند برای همین از این ها خوب استفاده نکردند در سه سال و نیم که من نبودم هیچ کدام اینها جایگاهی نداشتند.
بررسی مصاحبه
پخش این مطلب از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. ادعایی که درباره جایگاه نداشتن علی دایی مطرح شده است، خلاف صدق و غیر واقع می باشد، به این دلیل که آقای دایی سرمربی تیم ملی شده بود و این جایگاه خوبی در عرصه ورزش حرفه ای فوتبال و مربیگری به حساب می آید. این ادعا ذیل عنوان فقهی نشر اکاذیب قرار می گیرد.
متن مصاحبه
به علی دایی گفتم تو طعمه ای، برای آن که اگر ببازی هیچ کس از تو دفاع نمی کند. اگر اتفاقی بیفتد خود را پشت تو قایم می کنند. به قلعه نویی گفتم هیچ کس تو را نمی خواهد. فقط برای این که استقلالی ها را طرفدار تیم ملی کنند تو را آوردند.
بررسی مصاحبه
پخش این مطلب از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. و ادعای این که هیچ کس از تو دفاع نمی کند و هیچ کس تو را نمی خواهد نسبت دادن غیر واقع به دیگری است. و این ادعا ذیل عنوان فقهی بهتان قرار می گیرد.
معرفی برنامه هفت
پیشنهاد ساخت برنامه ای انتقادی که به مسائل روز سینمای ایران بپردازد. سال ۱۳۸۶ در جلسه ای که اولین دیدار فریدون جیرانی و علی اصغر پورمحمدی مدیریت شبکه سوم سیما بود، از سوی جیرانی مطرح شد.این پیشنهاد تازه ای برای مسئولان شبکه سه و البته تلویزیون نبود. افراد زیادی پیش از این پیشنهاد تولید چنین برنامه ای را داده بودند، اما اعتمادی که مسئولان شبکه سه به توانایی‌های جیرانی در اداره چنین برنامه ای داشتند باعث شد به پیشنهاد او جواب مثبت دهند، البته حساسیتی که ساخت چنین برنامه ای داشت باعث شد، جلسات مختلفی برای تولید این برنامه بین آقایان پورمحمدی ، جیرانی و مدیر تامین برنامه شبکه سوم سیما برگزار شود.جلساتی که تا اواسط سال ۸۷ به طول انجامید. و طی آن جیرانی طرح‌های مختلفی با نام‌های «۸۷» ، «مجله سینمایی» و… را مطرح کرد.اما اوخر سال ۸۷ به دلیل برخی مسائل و تغییرات اداری در شبکه سه، وظیفه ساخت این برنامه به گروه اجتماعی شبکه با مدیریت فضل الله شریعت پناهی سپرده شد.پس از آن جلسات با حضور پور محمدی ، جیرانی ، شریعت پناهی ادامه پیدا کرد، البته در جلسات جدید آقای هاشم رضایت، قائم مقام شبکه سوم سیما که با سینمای ایران آشنایی کامل دارد هم گروه را همراهی می کرد.این جلسات ادامه داشت تا در نهایت ابتدای سال ۸۸ شبکه سه و جیرانی برای اجرایی شدن طرحی به نام هفت به قطعیت رسیدند.اما این تازه اول ماجرا بود چون با جمع بندی نهایی طرح در شبکه سوم سیما حالا باید با توجه به حساسیت‌های موجود دستور روی آنتن رفتن این طرح از طرف شخص اول سازمان صدا و سیما داده می شد.دستوری که طی این سالها با وجود درخواست‌های افراد مختلف هیچگاه داده نشده بود و همین باعث شد تا رئیس سازمان از شبکه سوم بخواهد همچنان دست نگه دارند.البته مسئولان شبکه سه و جیرانی که برای عملی شدن این برنامه مصمم بودند، کارهای اداری این پروژه را انجام دادند و از آبان ماه هم گروه تولید هفت کار خود را برای پخش آغاز کردند، اما همزمان با آغاز کار گروه هفت مطبوعات به شکل عجیبی به تبلیغات برنامه ای به عنوان نود سینمایی مانور دادند.
اتفاقاتی که باعث شد حساسیت بر روی راه افتادن این برنامه چندین برابر شود و دستور داده شود همچنان این برنامه روی آنتن نرود. به این ترتیب دی ماه هم گذشت و خبری از هفت نشد ، در حالی که قرار بود در ایام جشنواره فیلم فجر هم این برنامه مانور خاصی روی این رویداد دهد اما باز هم از هفت خبری نشد تا سال ۸۸ به پایان رسید.سال ۸۹ هیچکس دیگر فکر نمی کرد برنامه ای به عنوان « هفت » بتواند جان بگیرد، اما سرانجام علی اصغر پورمحمدی مدیر شبکه سوم سیما اردیبهشت ۸۹ آقای عزت الله ضرغامی را راضی کرد و با مسئولیت شخصی هفت را روی آنتن فرستاد تا طلسم یک برنامه زنده سینمایی پس از سالها برای اهالی سینما بشکند^[۳۳۰].
بررسی برنامه هفت: (گفتگو با خانم فریماه فرجامی بازیگر سینما)^[۳۳۱]
متن مصاحبه: اکبر عبدی گفت: اینقدر دلم برایت تنگ شده، برای این که من رفیق قدیمی و آدم‌های قدیمی خود را هیچ وقت فراموش نمی کنم فریماه جون. اکبر کجا بودی؟
بررسی مصاحبه
پخش آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. یکی از مصادیق نزدیک شدن به زنا ارتباط صمیمانه با نامحرم می باشد که ذیل عنوان فقهی اشاعه فحشاء قرار می گیرد.
متن مصاحبه
از پور عرب خبر داری؟
چقدر حرص خوردم گفتم: بازیگر باش این قدر به فکر خودت نباش. اینقدر به فکر ژستت نباش.
بررسی مصاحبه
پخش آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. به کشف چیزی می پردازد که خداوند آن را پوشانده است. عیب و نقص غیبت شونده را بیان می کند که موجب ناراحتی او می گردد. این مطلب ذیل عنوان فقهی غیبت قرار می گیرد.
متن مصاحبه
از امین تارخ چه خبر؟ خیلی از امین تارخ حرص خوردم خیلی چیز بود. آدم را فراموش می کرد در بازی. اینقدر به فکر خودش بود جلوی دوربین باشد به فکر ژست و تیپش و فورم و ریختش باشد آدم را حرص می داد. حالا کلاس‌های بازیگریش خیلی جا افتاده.
بررسی مصاحبه
پخش آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. بیان کردن این مطالب عرفا اهانت شمرده می شود و این مطلب ذیل عنوان فقهی سب و اهانت قرار می گیرد.
متن مصاحبه
اصلا آدم بی معرفی است کیمیایی، دعوت نمی کند.
بررسی مصاحبه
پخش آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. بیان کردن این جمله عرفا اهانت شمرده می شود و این مطلب ذیل عنوان فقهی سب و اهانت قرار می گیرد.
متن مصاحبه
از معتمد آریا خوشم نمی آید. تلخ است. خیلی از خودش متشکر است. بازیگر زمانی بازیگر است که خاکی باشد. خودش باشد وگرنه فایده ندارد با یک کار از بین می رود. یک دوره است فقط یک دوره است.
بررسی مصاحبه
پخش آن از سیمای جمهوری اسلامی ایران مورد اشکال است. بیان کردن این مطالب عرفا اهانت شمرده می شود و این مطالب ذیل عنوان فقهی سب و اهانت قرار می گیرد.
متن مصاحبه
فریبرز عرب نیا عالی است. با آتنه فقیه نصیری ازدواج کرده بود قبلا دیگه.
بررسی مصاحبه
این جمله افشای اسرار شخصی است. و ذیل عناوین فقهی غیبت و افشای اسرار قرار می گیرد.
۵ منابع و مآخذ
منابع و مآخذ
۵٫۱ کتب و مقالات
قرآن کریم.
ابن اثیر،علی بن محمد،النهایه فی غریب الحدیث و الاثیر،قم،اسماعیلیان،۱۳۶۴ق.
ابن بابویه ،محمد بن علی ، الخصال، قم،موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
ابن بابویه ،محمد بن علی(شیخ صدوق) ، من لا یحضره الفقیه،تهران،دار الکتب الاسلامیه،۱۳۹۵ق.

ماده ۵۹۲ : ((هر کس عالماً و عامداً برای اقدام به امری یا امتناع از انجام امری که از وظایف اشخاص مذکور در ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۵/۹/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد وجه یا مالی یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیم یا غیر مستقیم بدهد در حکم راشی است و به عنوان مجازات علاوه بر ضبط مال ناشی از ارتشاء به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.))

تبصره : ((در صورتی که رشوه دهنده برای پرداخت رشوه مضطر بوده و یا پرداخت آن را گزارش دهد یا شکایت نماید از مجازات حبس مزبور معاف خواهد بود و مال به وی مسترد می گردد .))
ماده ۵۹۳ : ((هر کس عالماً و عامداً موجبات تحقق جرم ارتشاء از قبیل مذاکره، جلب موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال یا سند پرداخت وجه را فراهم نماید به مجازات راشی بر حسب مورد محکوم می شود.))
ماده ۵۹۴ : ((مجازات شروع به عمل ارتشاء در هر مورد حداقل مجازات مقرر در آن مورد است.))
فهرست منابع
کتب

 

1. 1. آقا بابایی ، جزوه درس حقوق جزای اختصاصی

 

1. 1. آقایی ، بهمن ، فرهنگ حقوقی بهمن ، گنج دانش ، چاپ اول ، ۱۳۷۸

 

1. 1. اصغر زاده بناب ، مصطفی ، مجموعه محشای آرای وحدت رویه جزائی هیئت عمومی دیوان عالی کشور ، انتشارات مجد ، ۱۳۸۲

 

1. 1. اصغری ، سید محمد ، بررسی حقوقی و فقهی دو مسئله رشوه و احتکار ، اطلاعات ، ۱۳۷۷

 

1. 1. امین زاده ، محمدرضا ، رشوه ، موسسه در راه ، قم ، ۱۳۸۱

 

1. 1. ایرانی ارباطی ، بابک ، مجموعه نظرهای مشورتی جزائی ، انتشارات مجد ، چاپ اول ، ۱۳۸۴

 

1. 1. اداره کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری ، مجموعه جرائم و مجازاتها ، انتشارات معاونت پژوهش ، چاپ اول ، ۱۳۸۱

 

1. 1. بازگیر ، یدا… ، کلاهبرداری ، اختلاس و ارتشاء در آرای دیوان عالی کشور ، نشر حقوقدانان ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۶

 

1. 1. پور باخرانی ، حسین ، جرائم علیه و آسایش عمومی ، انتشارات جنگل ، چاپ اول ، ۱۳۹۰

 

1. 1. جر ، خلیل ، فرهنگ لاروس ، ترجمه سید حمید طبیبیان ، جلد ۲ ، انتشارات امیرکبیر ، چاپ ششم ، ۱۳۷۵

 

1. 1. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، عقد حواله ( دوره حقوق مدنی ) انتشارات دانشگاه ملی ایران ، سال ۱۳۵۹

 

1. 1. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج دانش ، چاپ اول ، ۱۳۶۷

 

1. 1. حجتی اشرفی ، غلامرضا ، مجموعه کامل قوانین و مقررات محشای جزائی ، انتشارات کتابخانه گنج دانش ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۴

 

1. 1. حلی ، یوسف ، ((تبصره المتعلین )) ترجمه شیخ ابوالحسن شعرانی ، ۱۳۶۹

 

1. 1. دستغیب ، سید عبدالحسین ، (( گناهان کبیره )) کانون ابلاغ اندیشه های اسلامی ، جلد اول

 

1. 1. پاد ، حقوق کیفری اختصاصی ، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی ،

 

1. 1. رازی ، کلینی ، الفروع من الکافی ، جلد ۷ ، دارالکتب الاسلامیه ، چاپ سوم ، ۱۳۶۷

 

1. 1. رمضانی ، احمد ، بررسی فقهی حقوقی اختلاس ، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، ۱۳۸۰

 

1. 1. زراعت ، عباس ،شرح قانون مجازات اسلامی ، جلد ۲ ، نشر ققنوس ، چاپ اول ، ۱۳۷۹

 

1. 1. سیاح ، احمد ، فرهنگ بزرگ جامع نوین عربی به فارسی ، جلد اول ، کتابفروشی اسلامی ، بی تا ، چاپ نهم

 

1. 1. شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد ۲ ، انتشارات ژوبین ، چاپ پنجم ، ۱۳۷۹

 

1. 1. شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد سوم ، چاپ سوم ، تهران ، ۱۳۸۰

 

1. 1. شکری ، رضا ، سیروس ، قادر ، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی ، چاپ چهارم

 

1. 1. شهری ، غلامرضا ، و ستوده جهرمی ، سروش ، نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه در زمینه مسائل کیفری ، جلد دوم ، انتشارات روزنامه رسمی کشور ، ۱۳۷۵

 

1. 1. عمید ، حسن ، فرهنگ فارسی عمید ، انتشارات امیرکبیر ، تهران ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶

 

1. 1. فدایی ، حسن و بیک زاده ، آناهیتا ، قرارهای جایگزین ، انتشارات پویش ، چاپ اول ، ۱۳۸۵

 

1. 1. فقیه نصیری ، فیروز ، پنجاه سال آراء وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور ، نشر صدوق ، چاپ اول

 

1. 1. کشاورز ، بهمن ، مجموعه محشای قانون تعزیرات ، گنج دانش ، تهران ، ۱۳۷۵

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، ۱۳۸۴

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، بایسته های حقوق جزای عمومی ، انتشارات نشر میزان ، ۱۳۷۸

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، محشای قانون مجازات اسلامی ، انتشارات مجد ، ۱۳۸۴

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ۲

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ دهم ، ۱۳۸۳

 

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ، جلد پنجم

 

1. 1. مهاجری ، علی ، جرائم خاص کارکنان دولت ، سازمان انتشارات کیهان ، چاپ اول ، ۱۳۷۹

 

1. 1. معین ، محمد ، فرهنگ فارسی ، جلد اول ، انتشارات امیرکبیر ، چاپ شانزدهم ، ۱۳۷۹

 

1. 1. میر محمد صادقی ، حسین ، جرایم علیه اموال و مالکیت ، نشر میزان و نشر دادگستر ، چاپ ششم ، ۱۳۷۸

 

1. 1. میر محمد صادقی ، حسین ، جرایم علیه امنیت و آسایش ، نشر میزان ، چاپ چهاردهم ، ۱۳۸۹

 

1. 1. میرزاخانی اندریان ، محمد علی ، مقالات و جزوات اینترنت ، کارشناسی ارشد خصوصی ، دانشگاه تهران

 

1. منتخب آراء دیوانعالی کشور در مورد احکام دادگاههای نظامی ، معاونت قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح ، چاپخانه سپاه ، چاپ اول ، ۱۳۸۲

هوش معنوی ^[۷۳] نیز از انواع هوشی است که جنبه‌ی اجتماعی یافته است و در پویایی و پایایی گروه مؤثر است. هوش معنوی یعنی توانایی درک بعد معنوی وجود انسان و وجود منبعی متعالی از معنویت و روش استفاده از این معنویت در زندگی برای سازگاری با محیط (ساغروانی ۲۶ ـ ۳۵). هوش معنوی نیز قابل آموزش است. هوش معنوی گرچه برآمده از هوش اخلاقی نیست ولی باید تحت نظارت این هوش به اجرا درآید. بی‌‌توجهی به بعد معنوی و جسم‌پنداری انسان، شناختی نادرست از انسان است. اگر انسان موجودی دو بعدی است و معنویت در او بسیار مؤثر و قویست باید این بعد در کار گروهی نیز تأثیر داشته باشد. اعضا باید به بعد معنوی خود توجه داشته باشند تا بتوان شادابی و امیدواری را در خود ایجاد کرده و ادامه دهند. نشاط اعضا یکی از عوامل مؤثر در پویایی و پایایی گروه است. بدون نشاط و امید هیچ کاری و از جمله پژوهش پیشرفتی ندارد. اعضایی که هوش معنوی دارند می‌تواند با دمیدن روح معنویت خود در گروه، شادابی گروه را تأمین کنند. منظور از معنویت در اینجا یک امر متعالی و پیچیده نیست. ممکن است عضوی از اعضا با شوخ طبعی خود بتواند انرژی لازم برای کار را در دیگر اعضا ایجاد کند. البته چنانکه گفتیم هوش اخلاقی حاکم بر این هوش است و رفتار او را نظارت و کنترل می‌کند. یعنی نمی‌توان با بهره گرفتن از مطالب خلافِ ارزش‌هایِ اخلاقی، نشاط‌بخش بود.

تفکر مثبت ^[۷۴] و تفکر منفی ^[۷۵] از اجزای تفکر انتقادی هستند. جالب اینکه هر کدام از این دو نوع تفکر اگر در جای نامناسب خود استفاده شود نقیض تفکر انتقادی یعنی مغالطه را تولید می‌کنند. تفکر مثبت به معنای درک نقاط قوت موضوع تفکر است و تفکر منفی به معنای درک نقاط ضعف موضوع تفکر است. برخی تفکر انتقادی را به معنای تفکر منفی و نقد را بیان نقاط ضعف می‌دانند ولی این نظر صحیح نیست. تفکر انتقادی یعنی به کار بردن درست و متعادل هر دو نوع تفکر مثبت و منفی. اگر فقط به نقاط قوت توجه داشته باشیم و نقاط ضعف را از نظر دور بداریم دیگر مثبت‌اندیش نیستیم بلکه ساده‌لوح و خوش‌بین خواهیم بود و اگر فقط نقاط منفی را ببینیم و بی‌توجه به نقاط مثبت باشیم منفی‌باف و کژخیال خواهیم شد. این هر دو انحراف از حد اعتدال بوده و ناپسند است.
تفکر مثبت و منفی هر دو برای پیش برد کار گروه پژوهشی لازم است. خوش‌بینی از کیفیت محصول کار گروهی می‌کاهد و منفی‌بافی محصولی برای کار گروهی باقی نمی‌گذارد. معمولاً از تفکر مثبت استقبال می‌شود و تفکر منفی طرد می‌شود و از سوی دیگر افراد به تفکر منفی تمایل بیشتری دارند و تفکر مثبت را برای خود نوعی ضعف به حساب می‌آورند. اعضای گروه باید بتوانند بر تمایل خود بر تفکر منفی غلبه کنند و مقداری نیز مثبت‌اندیش باشند و به دیگران نیز اجازه دهند تفکرات منفی خود را در رابطه با آنها و موضوع پژوهش مطرح کنند.
بخشی دیگر از تفکر انتقادی، تفکر خلاق ^[۷۶] است. تفکر خلاق یعنی دیدن راه‌های جدید برای مسئله‌های قدیمی. این شیوه‌ی تفکر به تغییر علاقه‌مند است. گرفتار آمدن در چند راه‌حل قدیمی برای مسئله همیشه ذهن افراد را چنان درگیر می‌کند که این نکته، آنها را از راه‌ حل ‌های جدید غافل می‌کند. افراد خلاق همیشه به راه‌های جدید و آنچه از دید دیگران پنهان است نگاه می‌کنند. بسیاری از تعارضات و چالش‌ها نتیجه گرفتار آمدن در چنبره‌ی چند راه قدیمی است و با آزاد شدن ذهن از این زندان امکان یافتن راهی جدید که طرفین تعارض را در نظر داشته باشد میسر می‌شود. اصولاً در علوم انسانی که موضوع آن انسان است راه‌های متعددی برای حل هر مسئله ممکن است وجود داشته باشد و محدودیتی از این جهت وجود ندارد.
جالب اینکه برای تفکر مثبت، منفی و خلاق تکنیک‌ها و روش‌هایی وجود دارد که قابل یادگیری است و این نکته بسیار درخور اهمیت است.
هدفمندی در گروه اعضا را به وظیفه‌محور بودن گرایش می‌دهد. زیرا با شناخت دقیق اهداف گروه، پذیرش آن و اعلام عضویت در گروه، اعضا باید به دنبال تحقق آن اهداف باشند. در واقع با این اعلام فرد می‌گوید که این اهداف، اهداف من نیز هست و من حتی اگر به دنبال منافع خود نیز هستم وظیفه‌ای اخلاقی برای تحقق اهداف گروه دارم. بنابراین اعضا باید در محیط کار گروهی تماماً به دنبال انجام وظایف خود باشند. این مسئله فارغ از توصیه اخلاقی نیاز به یک منش و ویژگی خاص در اعضا دارد که شخصیت آنها، شخصیتی وظیفه‌محور باشد. روحیه‌ی وظیفه‌محوری به واسطه‌ی وظیفه‌شناسی، مسئولیت‌پذیری، آمادگی برای انجام وظیفه و کفایت در انجام وظیفه محقق می‌شود. این مطلب را در فصل چهارم در کدهای رفتاری اعضای گروه تشریح خواهیم کرد.
به نظر می‌رسد کسی که از انواع هوش برتر و تفکر برتر برخوردار باشد، همچنانکه در پذیرش و درک نظریات دقیق و سخت‌پسند است می‌تواند منعطف نیز باشد. ماکس‌ول انعطاف‌پذیری اعضای گروه را در آموزش‌پذیری، احساس امنیت، خلاقیت، خدمت‌گزاری منحصر می‌کند (ماکس‌وِل, هفده اصل کار تیمی ۱۷). انعطاف در برابر دیگران و خدمت‌گزاری منافاتی با خودگرایی ندارد. زیرا چنانکه پیش از این گفتیم فرد اهداف گروه را اهداف خود می‌داند و تحقق آن را خواسته‌ی خود و هر کاری که در این راستا باشد را به نفع شخصی خود می‌داند حتی کارهایی که به ظاهر دیگرگروانه است.
کسی که از هوش برتر و تفکر انتقادی برخوردار است فردی است که از نظر شخصیتی در سه حیطه‌ی فکر، احساس و عمل منضبط است. انضباط در این سه حیطه در کارهای پژوهشی فردی لازم و در کارهای پژوهشی گروهی لازم‌تر است. انضباط فکر از پریشان‌گویی و مغالطه، انضباط احساسی از تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر احساسات بدون پشتوانه‌ی عقلانی و انضباط عملی از در هم‌تنیدن کارها و افت کیفی و کمی کارهای پژوهشی جلوگیری می‌کند. البته باز نیز تذکر می‌دهیم که حتی انضباط نیز تا حدود زیادی قابل تمرین و عادت و یادگیری است.
با توجه به تمام آنچه گفتیم روشن شد که ویژگی و منش اصلی عضو گروه از جهت شخصیتی داشتن هوش اخلاقی است و این هوش اخلاقی ناظر بر بقیه‌ی انواع هوش و مولد تفکر انتقادی است که در دل خود انواع تفکر خلاق، تفکر مثبت و تفکر منفی را دارد. شاید به تعبیر نتیجه‌ی به فعلیت رسیدن همه‌ی این هوش‌های برتر و تفکرهای برتر خودشکوفایی ^[۷۷] باشد. البته توضیح این مطلب نیاز به مجالی دیگر دارد.
بر اساس همین ویژگیِ شخصیتی، ویژگی‍‌هایی نیز از جهت ارتباط با دیگران به وجود می‌آید. در واقع ویژگی‌های ارتباطی افراد زاییده‌ی ویژگی‌های شخصیتی آنهاست. این ویژگی‌ها که بعضاً به صورت رفتار دیده می‌شود وقتی ارزشمند است که به صورت نسبتاً دایمی اعمال شود، مثلاً وقتی گفته می‌شود ویژگی احترام به دیگران منظور رفتار احترام به دیگران نیست بلکه منظور منشی است که فرد بدون تأمل و تقریباً همیشه به دیگران احترام می‌گذارد. چنین منشی ما را از توصیه‌ی مکرر و مراقبت‌های شدید بعدی بی‌نیاز می‌کند.
به نظر می‌رسد مهم‌ترین ویژگی که اعضا در کار گروهی پژوهشی باید دارای آن باشند روحیه‌ی احترام به دیگران است. نیاز به احترام از نیازهای اصلی انسان است. هر انسانی نیاز دارد تا از سوی خود و دیگران مورد احترام قرار گیرد. متعلق این احترام شامل افکار، احساسات، رفتار و هر آنچه به فرد بستگی و تعلق دارد می‌شود. دیگرگرایان برای توجیه این احترام به دیگران مشکلی نخواهند داشت و احترام گذاشتن به دیگران را کم‌ترین کاری می‌دانند که در رابطه با هر فردی باید انجام شود. ولی خودگرایان باید توضیحی خودگرایانه برای این احترام داشته باشند. مشکل اینجا که خودگرا باید بتواند لزوم ایجاد چنین منشی را نیز ثابت کند و نه اینکه توصیه به رفتار احترام‌آمیز با دیگران داشته باشد. خودگرا می‌تواند بگوید: من نیز مانند دیگران به احترام نیاز دارم و بهترین راه کسب احترام دیگران، احترام گذاشتن به آنهاست. برای اینکه احترام به من همیشگی باشد، احترام به دیگران نیز باید عادت و همیشگی باشد.
احترام به دیگران در کار گروهی پژوهشی مخصوصاً ناظر به احترام به افکار اعضای دیگر است. اعضا باید خود را به این منش عادت دهند که رفتاری احترام‌آمیز با عقاید و افکار دیگران داشته باشند. گفتیم که بر اساس تفکر انتقادی، متفکر انتقادی انعطاف‌پذیر است. فرد انعطاف‌پذیر گر چه ممکن است عقیده و فکری را نپذیرد ولی دلیلی برای برخورد غیر احترام‌آمیز با آن نمی‌بیند. او روند تفکر خود را بارها بررسی کرده است و با این خودتنظیم‌گری به این نتیجه رسیده است که احتمال خطای او و دیگران به قدری زیاد است که هیچ وقت نمی‌شود چنان به نظر خود غرّه بود که نگاه استحقار به دیدگاه دیگران نظر انداخت و نه چنان است که هر کسی که هر چه می‌گوید پذیرفتنی باشد. در نتیجه متفکر انتقادی راه میانه را برمی‌گزیند و با تحفظ بر ادله‌ی هر مطلب با احترام به سخن دیگران گوش فرامی‌دهد و نهایتاً بعد از بررسی اگر نقدی داشت ارائه‌ می‌کند.
وقتی در گروهی احترام به افراد به صورت پایدار شکل بگیرد همدلی ^[۷۸] رخ خواهد نمود. همدلی یعنی درک احساس دیگران. پیش از این گفتیم که همدلی خود یکی از نتایج هوش اخلاقی برشمرده شده است. همدلی با دیگران زمینه را برای نقد منصفانه مهیّا می‌کند. نقد منصفانه یکی از ویژگی‌های مهم متفکر انتقادی است. همدلی باعث می‌شود ما بتوانیم فارغ از پیش‌زمینه‌های فکری خود چنانکه دیگران به مسئله نگاه می‌کنند نگاه کنیم. همدلی فرد را در نظر دیگر اعضای گروه قابل اعتماد می‌کند. اعتماد متقابل یکی از لوازم کار گروهی است. همدلی همچنین قدرت ایجاد ارتباط را در اعضا بالا می‌برد. ایجاد ارتباط همچنین بستگی به میزان احترامی که به دیگران گذاشته می‌شود نیز دارد. وقتی ارتباط با دیگران برقرار شد فرد می‌تواند اعتماد بیشتری را جلب کند و در نتیجه اعتماد متقابل باز هم افزایش می‌یابد.
اعضای گروه اگر دارای هوش اخلاقی و تفکر انتقادی باشند ـ چنانکه پیش از این گفتیم ـ امکان وقوع اشتباه از خود را کمتر از دیگران نمی‌دانند و به همین جهت هر چند سابقه و تجربه‌ی علمی بالاتری داشته باشند خود را از دیگران برتر نمی‌بینند و به همین جهت با عقاید و افکار دیگران با احترام برخورد می‌کنند. خودبرتر بینی در گروه ممکن است موجب تحقیر دیگران، عدم رعایت انصاف و عدم امکان همدلی شود. البته اعضای گروه باید به سابقه و خبرویت اعضای دیگر احترام بگذارند. کسی که به دیگران احترام می‌گذارد در صدد فریب او برنمی‌آید و صداقت را رعایت می‌کند و همچنین کسی که از طرف گروه مورد احترام است حتی در صورت خطا، دلیلی برای بی‌صداقتی نمی‌بیند. پس گسترش احترام در گروه موجب گسترش صداقت و از بین رفتن نفاق می‌شود و این‌گونه است که افراد با رعایت احترام با صداقت به نقد آرای دیگران می‌پردازند و ترسی از تحقیر و بی‌احترامی نخواهند داشت. اگر چنین نباشد و فرد به نفاق دچار شود سعی در پوشاندن آن دارد و برای پوشاندن آن راهی بهتر از چاپلوسی و تملق وجود ندارد. از سوی دیگر او از نصیحت اعضا و رهبر گروه پرهیز می‌کند و برای آنها خیرخواهی نخواهد داشت.
یکی از جلوه‌های احترام به دیگران داشتن روحیه‌ی حمایت‌گری است. همچنین حس همدلی روحیه‌ی حمایت‌گری را پشتیبانی می‌کند. داشتن روحیه‌ی حمایت‌گری موجب اعتماد‌افزایی شده و امکان بروز نظرات مختلف و ایجاد پویایی در گروه را افزایش می‌دهد. عضو حمایت‌گر خود را به گروه متعهد می‌داند و رشد بقیه‌ی اعضا را وظیفه‌ی خود قلمداد می‌کند. حمایت‌گری اعضا هم باید نسبت به رهبر و هم نسبت به بقیه‌ی اعضا باشد.
از آنچه در این بخش بیان کردیم مشخص شد که ویژگی اصلی عضو یک گروه پژوهشی داشتن هوش اخلاقی است و همه‌ی منش‌های دیگر از همین منش اصلی منشعب می‌شود.
۲٫۳٫ ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب رهبر و مدیر گروه
رهبری و مدیریت یک گروه مسلماً کاری ساده نیست تا هر کسی بتواند آن را انجام دهد. رهبر گروه باید ویژگی‌هایی داشته باشد. پیش از این بر این باور بودند که بسیاری از این ویژگی‌ها در افراد به صورت ژنتیکی وجود دارد. این افراد بدون تقریباً هیچ آموزشی به رهبری گروه‌ها می‌پردازند و موفقیت‌های چشم‌گیری نیز کسب می‌کنند. ولی امروزه دانشمندان در تلاشند تا این ویژگی‌های ژنتیکی را مشخص کرده و تعیین کنند آیا چنین ویژگی‌هایی قابل آموزش یا رشد دادن هستند یا نه. «امروزه اغلب دانشمندان اجتماعی این باور را که رهبران افرادی متولدشده با ویژگی‌های خاص هستند را رد می‌کنند و معتقدند جایگاه رهبری را هر فردی با توجه به داشتن دانش و مهارت لازم برای رهبری مؤثر می‌تواند به خود اختصاص دهد.» (ویلن ۱۱۷). نتیجه‌ی این مطالعات این است که آموزش بسیاری از این ویژگی‌ها و ایجاد آن در افراد امکان پذیر است و لازم نیست برای ظهور یک مدیر قوی به انتظار بنشینیم و همچنین می‌توانیم مدیرانی که به صورت ژنتیکی دارای این ویژگی‌ها هستند را نیز تقویت کنیم و این ویژگی‌ها را در آنها رشد دهیم.
به نظر می‌رسد در اینجا نقش هوش اخلاقی بسیار برجسته‌تر از اعضا مورد توجه باشد. تقریباً بسیاری از ویژگی‌های اساسی یک رهبر گروه به هوش اخلاقی ارتباط دارد. «افراد به صورت طبیعی و ذاتی، راه متابعت از رهبرانی را پیش می‌گیرند که تعهد خود را به اصول اخلاقی و ارزش‌ها، آشکار می‌سازند. وقتی اعضای گروه باور می‌کنند که رهبر گروه بر اساس عقیده‌ی خود و ارزش‌های موجود عمل می کند، مملو از انرژی می‌شوند.» (لنیک و کی‌یل ۲۸۷). بر همین اساس تمامی ویژگی‌هایی که در اعضا بود، در اینجا نیز متصور است که از توضیح دوباره‌ی آن در اینجا خودداری کرده در بحث از کدهای رفتاری از آن استفاده خواهیم کرد. البته برخی از ویژگی‌های خاص رهبر آن هم در گروه‌های پژوهشی در اینجا مورد توجه قرار می‌گیرد. پیش از این گفتیم که گروه در چهار مرحله به تیم با عمل‌کرد بالا تبدیل می‌شود. هر کدام از این مراحل اقتضایی دارد که رهبر گروه باید خود را با آن همراه کند و از انعطاف مدیریت بالایی برخوردار باشد.
«در مرحله‌ی اول، اعضای گروه از رهبر، حس نیک‌خواهی و اقتدار را می‌طلبند. رهبر در این مرحله‌ به عنوان تکیه‌گاه امن و مشوق عمل می‌کند و اعضا از او انتظار دارند که کار را هدایت کند. در مرحله‌ی دوم، اعضا اختیارات رهبر را به چالش می‌کشند. این گونه چالش‌ها برای بلوغ گروه ضروری است. اگر گروه‌ بخواهد به مراحل بعدی برسد، نقش رهبر باید از نو تعریف شود. رهبران مرحله‌ی دوم کماکان هدایت‌کننده هستند و به تدریج شروع به بازی دادن اعضا در بحث‍‌ها و طرح موضوعات می‌کنند. زمانی که گروه گام به مرحله‌ی سوم گذاشت، اعضا خیلی از وظایف رهبر را خود عهده‌دار می‍‌شوند. در نهایت در مرحله‌ی چهارم، رهبران مؤثر همانند اعضای متخصص، عمل می‌کنند و خیلی از وظایف رهبری در میان اعضای گروه توزیع می‍‌شود. اگر رهبر سبک و شیوه‌ی رهبری خود را در طول عمر تیم ثابت نگه دارد، قادر نخواهد بود نیازهای گروه را تأمین کند و یک تیم با عمل‌کرد بالا بسازد.» (ویلن ۷۳ ـ ۷۴).
رهبر نباید نگاه ابزاری به اعضای گروه داشته باشد. اعضا وسایلی برای پیش‌برد اهداف گروه یا رهبر گروه نیستند. نگاه ابزاری به انسان‌ها نگاهی اخلاقی نیست. با دید غیر ابزاری به انسان حمایت و مراقبت رفتاری عادی و طبیعی خواهد بود. چنین نگاهی فقط به نفع اعضای گروه نیست بلکه این رفتار به نفع رهبر، گروه و اهداف گروه نیز هست. «وقتی رهبر خالصانه به مراقبت از افراد اهتمام ورزیده و توانایی آنها را باور کند، در این شرایط فنون رهبری بسیار مؤثرتر اجرا می‌شود. به کارگیری ابزار رهبری در غیاب حس مراقبت و باور داشتن دیگران، اغلب با شکست روبه‌رو می‌شود، چرا که ممکن است کارمندان، آنها را ریاکارانه و تصنعی تصور کنند. از سوی دیگر، تکنیک‌های رهبری اذعان دارند که حس مراقبت باعث می‌شود کارها خیلی بهتر به انجام برسند، حتی در مواقعی که تمامی امور از تکامل و دقت وافر برخوردار نباشند.» (لنیک و کی‌یل ۲۵۴).
لنیک و کی‌یل صداقت، مسئولیت‌پذیری، دلسوزی و گذشت را چهار ویژگی اصلی هر رهبر موفق می‌دانند. «این چهار ویژگی قویاً بر اعضای گروه تأثیر می‌گذارند به گونه‌ای که آنها تمایل می‌یابند در گروه باقی بمانند تا بهترین تلاش‌های خود را برای گروه انجام دهند.» (لنیک و کی‌یل ۲۶۳). این چهار ویژگی همگی برخواسته از هوش اخلاقی‌اند. در کنار چهار ویژگی، روحیه‌ی تقدیر از دیگران نیز برای رهبر گروه بسیار کارآمد است.
ویژگی دیگری که کمتر در ارتباط با هوش اخلاقی است، شجاعت است. می‌توانیم شجاعت را ویژگی مستقلی در کنار هوش اخلاقی قرار دهیم. به نظر نمی‌رسد به اندازه‌ای که شجاعت برای رهبر گروه نیاز است برای اعضا مورد نیاز باشد. شجاعت ابعاد خاصی دارد مثلاً در کارهای گروهی پژوهشی شجاعت علمی می‌تواند بسیار مهم باشد. این شجاعت در نشر محصول علمی گروه پژوهشی، در ارتباط با سازمان‌ها و گروه‌های علمی پژوهشی دیگر، در ارتباط با سفارش‌دهندگان محصولات علمی برای دفاع از حقوق اعضای گروه و خود گروه بسیار مؤثر است. شجاعت باعث تعهد اعضای گروه خواهد بود.
داشتن گوش‌شنوا نیز ویژگی خاصی است که در عرض دو ویژگی قبلی قابل ارزیابی است. گوش‌شنوا داشتن به این معناست که رهبر برای تمام کسانی که با یک گروه پژوهشی در ارتباط هستند فرصت کافی داشته باشد و با صبر و حوصله به حرف‌های آنها گوش کند. شنونده‌ی فعال بودن در دیگران رغبت بیان مسایل و مشکلات را ایجاد می‌کند، به آنها امیدواری و نشاط می‌دهد، راه‌های جدید برای حل مسایل قدیمی پیدا می‌شود، نشانه‌ی انتقاد‌پذیری رهبر است و راهی بسیار مهم برای ایجاد ارتباط مؤثر است.
به میزان زیادی دلبستگی رهبر به اهداف گروه مؤثرتر از دلبستگی اعضا است. دلبستگی رهبر به اهداف گروه می‌تواند این دلبستگی را در اعضا تشدید و تحکیم کند. در مواقعی که نیاز به شجاعت در گروه هست، این دلبستگی به کمک رهبر آمده و او را یاری می‌دهد.
چهارمین ویژگی یک رهبر، قدرت مسئله‌یابی و حل مسئله‌ است. رهبر موفق کسی است که با نگاهی دقیق و ارزیابانه نسبت به گروه خود می‌تواند مسایل را قبل از بروز آنها شناسایی کند. این ویژگی رهبر را غالباً چند قدم از چالش‌ها و مسایل جلوتر قرار می‌دهد و قدرت مدیریت بحران‌ها را در او افزایش می‌دهد. چنین رهبری می‌تواند مشاوری بسیار دقیق برای اعضای گروه خود باشد. این ویژگی رهبر را قادر می‌سازد بهتر بتواند به حمایت و کمک به اعضا بپردازد.
از آنچه بیان کردیم روشن شد که رهبر باید چهار ویژگی را دارا باشد: برخورداری از هوش اخلاقی، شجاعت، داشتن گوش‌شنوا و قدرت مسئله‌یابی و حل مسئله.
۳٫۳٫ ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب گروه
گروه به خودی خود ویژگی‌هایی فارغ از ویژگی‌های اعضا و رهبر می‌تواند داشته باشد که در اخلاقی بودن یا غیر اخلاقی بودن مؤثر باشد. البته این مسئله در مورد جامعه و سازمان به صورت کلان‌تر بیان شده است. فنایی می‌گوید: «در یک جامعه‌ی ظالم حتی اگر افراد بخواهند با عدل و انصاف با یکدیگر رفتار کنند، علی الاغلب نمی‌توانند چنین باشند.» (فنایی ۴۰).
«گروه اخلاقی، گروهی است که نسبت به مسئولیت خود در قبال حقوق طبیعی و قراردادی همه‌ی افراد مرتبط با گروه ـ اعم از اعضا، رهبر یا مدیر و دیگر کسانی که در داخل گروه یا خارج گروه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ـ آگاه و پایبند است. داشتن منشور اخلاقی و ممیزی اخلاقی تصمیم‌های مدیریتی از مهم‌ترین شرایط پایبندی به مسئولیت اخلاقی است.» (قراملکی, تعارض‌های اخلاقی در سازمان ۲۴). محققان به منظور اخلاقی بودن گروه داشتن برنامه‌ای برای مدیریت اخلاقی را توصیه کرده‌‌اند. مدیریت اخلاق ^[۷۹] یعنی شناسایی و اولویت‌بندی ارزش‌ها برای هدایت رفتار گروه. برای مدیریت اخلاق در گروه باید برنامه‌ای داشته باشیم تا بتوانیم با آن اخلاقیات را در گروه مدیریت کنیم، در شرایط آشفته عمل‌کرد اخلاقی گروه را حفظ کنیم تا این برنامه باعث شکل‌گیری کارهای گروهی قوی و افزایش بهر‌ه‌وری ‌شود (سلطانی). تمام قوانین، مقررات، دستورات و آیین‌نامه‌‌های گروه باید بر اساس این برنامه‌ی مدیریت اخلاق تنظیم شود. برنامه‌ی مدیریت اخلاقی نسبت به تمام قوانین و آیین‌نامه‌ها حکم برنامه‌ی بالادستی و مادر را دارد. در موارد بسیاری میان ویژگی‌های این برنامه و آیین‌نامه‌ی گروه هم‌پوشانی وجود دارد. ولی به نظر می‌رسد بین این دو تفاوتی وجود دارد و آن در نوع نگاه است. در برنامه‌ی مدیریت اخلاق، همه این موضوعات از نگاه اخلاقی دیده می‌شود و برنامه مدیریت اخلاق در میان روش‌ها و ساختارهای مختلف به انتخاب اخلاقی‌ترین روش و ساختار می‌پردازد ولی آیین‌نامه در پی انتخاب اجرایی‌ترین و نافع‌ترین روش و ساختار است. به همین جهت برنامه‌ی مدیریت اخلاقی باید ناظر بر آیین‌نامه‌ها باشد تا بتواند از روش‌ها و ساختارهای نافع ولی ضد اخلاقی جلوگیری کند.
به نظر می‌رسد عمده‌ترین ویژگی یک گروه اخلاقی، داشتن چنین برنامه‌ای است. در اینجا به تعیین ویژگی‌های چنین برنامه‌ای برای یک گروه پژوهشی می‌پردازیم:

 

1. 1. در یک برنامه‌ی مدیریت اخلاق باید تمام طرف‌های درگیر در کار گروهی پژوهشی مورد توجه قرار گیرند. پس از این در فصل چهارم به تفصیل این طرف‌های درگیر در گروه پژوهشی را معرفی خواهیم کرد.

 

1. 1. برنامه‌ی مدیریت اخلاق باید حقوق طبیعی طرف‌های درگیر را تعیین کرده باشد. این برنامه باید کدهای رفتاری همه‌ی این افراد را به روشنی بیان و برای نظارت بر حسن اجرای این برنامه فرد یا افراد یا کمیته‌ای را مشخص کرده باشد.

 

1. 1. در این برنامه باید ملاک‌‌هایی برای تقسیم وظایف و تقسیم منافع مطرح شده باشد. ملاک تقسیم وظایف، تخصص‌گرایی است. تقسیم منافع نیز بر اساس میزان تأثیرگذاری است. تأثیرگذاری افراد بر یک محصول پژوهشی متفاوت است.

 

1. 1. همچنین باید روابط بین طرف‌‌های درگیر و روابط بین گروه با افراد، گروه‌ها و سازمان‌های دیگر و چگونگی این ارتباط‌ها ذکر شده باشد. بررسی اخلاقی بودن این روابط بر عهده‌ی این برنامه است.

 

1. 1. در این برنامه باید ضوابطی برای پذیرش عضو جدید و انفصال اعضا در نظر گرفته شود. همچنین باید برای تنبیه و تشویق اعضا نیز ملاک‌ها و مراتبی سامان داده شود.

 

1. 1. در این برنامه باید ضوابطی برای بهرمندی طرف‌های درگیر با گروه از امکانات و منابع مالی گروه طرح شود.

 

1. 1. در این برنامه باید راه‌کاری برای طرح انتقاد از هر کسی از افراد داخل گروه و رسیدگی به آن انتقاد وجود داشته باشد.

 

1. 1. در این برنامه باید روند بازبینی خود این برنامه مشخص شده باشد.

 

1. 1. در این برنامه باید ملاک‌هایی برای ارزش‌گذاری بر روش‌های مدیریتی تبیین شود.

 

تتمه: آسیب‌های کار گروهی
در پایان این فصل به برخی از آسیب‌های کار گروهی اشاره می‌کنیم:
ملاک عمومی آسیب‌دیدگی گروه این است که گروه هم‌افزایی نداشته باشد یعنی مجموع کار گروه به اندازه‌ی مجموع کار افراد به صورت فردی یا کمتر از آن باشد. این ملاک خوبی است تا زنگ خطر برای مدیران و رهبران به صدا در آید. البته اینکه علت چنین آسیبی چیست و چگونه باید این آسیب رفع شود مطلب دیگری است که در این مبحث به آن می‌پردازیم. در اینجا به تعدادی از این آسیب‌ها می‌پردازیم.

 

1. 1. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های کار گروهی این است که کار گروهی در فرهنگی به عنوان ارزش درجه‌ی یک پذیرفته نباشد. مثلاً در فرهنگ ما مخصوصاً در مسایل پژوهشی در علوم انسانی به جهت عدم تجربه‌ی عام و فراگیر، موفقیت‌های نسبی کارهای فردی، عدم التزام به رعایت دقیق مدیریت گروه‌های پژوهشی و دلایلی دیگر از این دست، ارزش کار گروهی در پژوهش هنوز با نگاهی تردیدآمیز مواجه است. محققان بسیاری هستند که یا اصلاً به کار گروهی علاقه ندارند یا در حد شعار به آن می‌پردازند. به عنوان مثال در پایان‌نامه‌‌های رشته‌‌های علوم انسانی امکان کار گروهی وجود ندارد. البته ظاهر کار گروهی در موارد بسیاری شاید دیده شود ولی در واقع اینها کارهای فردی یا جمعی هستند و نه گروهی. این مشکل در حوزه شدیدتر از دانشگاه است. یکی از آسیب‌های کار گروهی همین ناهماهنگی بین فعالیت‌ها و ارزش‌گذاری است. کار گروهی باید به شکلی در روند آموزش ما شکل بگیرد که وقتی دانشجویان به سطح بالایی از علم رسیدند خود تجارب زیادی از کار گروهی داشته و کاملاً این مسئله برای آنها به عنوان یک ارزش شناخته شده باشد و فرد بتواند با کمترین اشکال در یک گروه جذب شود.

 

به نظر می‌رسد با توجه به تجارب ارزشمندی که در رابطه با کار گروهی در کشورهای دیگر و در کشور خودمان در رابطه با علوم تجربی وجود دارد نباید به این فضا در علوم انسانی تن داد و باید با فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی در این جهت، مشکل برطرف شود. این نوشتار مبتنی بر ارزشمندی کار گروهی تدوین شده است و فرض را بر این گذاشته است که از نظر ارزشی این مطلب فرهنگ‌سازی شده است.

 

2. همبستگی و صمیمیت بین اعضا از اهمیت ویژه‌‌ای در کار گروهی برخوردار است و از آن به انسجام گروه^[۸۰]یاد می‌شود (زارعی‌متین, مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته ۲۰۳). فواید متعددی نیز برای همبستگی می‌توان برشمرد ولی باید توجه داشت که «سطح بالایی از همبستگی در ارتباط با عوامل خاص می‌تواند اثرات منفی ایجاد کند. یعنی گروه به خاطر اصرار بیش از حد به اتحاد و همبستگی ممکن است تصمیماتی ضعیف و یا در برخی موارد خطرناک اتخاذ کند.» (ویلن ۱۰۳). این مطلب از آن روست که اعضای گروه نمی‌خواهند با انتقاد از دوستان خود آنها را رنجیده خاطر کنند بنابراین با ایشان حتی در نظرات ضعیف‌شان هم‌داستان شده و در نتیجه اجماعی ضعیف در گروه شکل می‌گیرد و تصمیمات نیز ضعیف خواهند بود. توجه داشته باشید که «تحقیقات، برای افزایش همبستگی گروه، تبادل احساسات شخصی، برقراری دوستی شخصی، روابط اجتماعی خارج از محیط کار و نظایر آن را توصیه نمی‌کند.» (ویلن ۱۰۴).

۴-۶-۱- معماری شبکه ………………………………………………………………………………………………………………..۸۶
۴-۶-۲ – انتخاب الگوریتم شبیه سازی ……………………………………………………………………………………………۸۸
۴-۶-۳ – برآورد پارامترها ……………………………………………………………………………………………………………. ۸۹
۴-۶-۴ – اعتبارسنجی مدل ………………………………………………………………………………………………………….. ۹۱
۴-۷ – جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………………. ۹۱
فصل پنجم: تلخیص، نتیجه گیری، پیشنهادها
۵-۱- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..۹۵
۵-۲ – خلاصه یافته ها…………………………………………………………………………………………………………………..۹۶
۵-۳- مقایسه با تحقیقات مشابه……………………………………………………………………………………………………..۱۰۱
۵-۴ – نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۲
۵-۵ – پیشنهادهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..۱۰۴
۵-۶ – محدودیت ها …………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۶
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
۲-۱ – منابع داخلی ………………………………………………………………………………………………………………………۵۱
۴-۱ – توصیف یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………۶۵
۴-۲ – آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیر وابسته و مقدار تعدیل شده آن …………………………………۶۸

۴-۳ - آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای متغیرهای مستقل ……………………………………………………………۶۸
۴-۴ – آزمون استقلال خطاها………………………………………………………………………………………………………….۷۰
۴-۵ – نتایج ارزیابی استقلال خطی متغیرهای مستقل بر مبنای همبستگی ………………………………………………۷۲
۴-۶- ارزیابی استقلال خطی بین متغیرهای مستقل بر مبنای تولرانس …………………………………………………..۷۴
۴-۷ – آزمون همسانی واریانس ها (وایت) ………………………………………………………………………………………۷۶
۴-۸ – خلاصه نتایج برآورد پارامترهای رگرسیونی …………………………………………………………………………….۷۸
۴-۹ – تحلیل واریانس ………………………………………………………………………………………………………………….۸۵
۴-۱۰ – الگوریتم شبیه سازی …………………………………………………………………………………………………………۸۸
۴-۱۱ – برآورد وزن هر یک از متغیرهای مستقل در شبیه سازی…………………………………………………………..۹۰
۴-۱۲ – اعتبارسنجی مدل برآوردی با شاخص های خطا و ضریب همبستگی ………………………………………..۹۱
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱ – ارزیابی نرمال بودن توزیع خطاهای مدل برآوردی رگرسیونی …………………………………………..۷۱
نمودار ۴-۲ – مقایسه ریسک واقعی و برآوردی مدل رگرسیون لجستیک ……………………………………………۹۲
نمودار ۴-۳ – مقایسه ریسک واقعی و برآوردی مدل شبکه عصبی ……………………………………………………..۹۳
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل ۲-۱ فرایند برنامه ریزی مدیریت ریسک …………………………………………………………………………………..۱۴
شکل ۳-۱ ساختار شبکه عصبی ……………………………………………………………………………………………………. ۵۹
چکیده:
هدف اصلی کلیه بانک ها در کشور جمع آوری پس انداز های اشخاص حقیقی و حقوقی و اعطای تسهیلات به سازمان ها، شرکت های مختلف و اشخاص حقیقی می باشد. تا بحال مسائل و مشکلات مدیریت پرتفولیوی وام، مهمترین دلیل ورشکستگی یا زیان دهی بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری بوده است. در اقتصادهای نوظهوری چون ایران، اهمیت ایجاد نظام تامین مالی کارا، شفاف و روان جهت تشویق کارآفرینی و نیل به اهداف توسعه های ،دو چندان است. یکی از کلیدی ترین خرده سیستم های تامین مالی که منجر به تحقق اهداف فوق میشود نظام سنجش اعتبار است.مدل های مختلفی برای سنجش ریسک اعتباری مشتریان بانک ارائه گردیده است.
در این تحقیق با بهره گرفتن از دو مدل رگرسیون لجستیک و شبکه های عصبی پرسپترون چند لایه یک نمونه ۴۰۰ تایی که از بانک ملی ایران استان اصفهان تسهیلات اعتباری دریافت نموده اند، بررسی کرده ایم. ۷ متغیر مستقل شامل متغیرهای کیفی و مالی شناسایی که دارای اثر معناداری بر ریسک اعتباری و تفکیک بین دو گروه از مشتریان بودند، انتخاب و مدل نهایی را به وسیله آنها برازش کرده ایم. به منظور سنجش کارآیی مدل شبکه عصبی در مقایسه با رگرسیون لجستیک، نتایج حاصل از رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی با یکدیگر مقایسه شده است. بررسی نتایج نشان داد که مدل شبکه عصبی در ارزیابی ریسک اعتباری مشتریان حقوقی بانک از کارآیی بالاتری برخوردار می باشد.
واژگان کلیدی: ریسک اعتباری، مشتریان حقوقی، شبکه های عصبی، رگرسیون لجستیک.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه
ارائه تسهیلات مالی یکی از فعالیت های مهم نظام بانکی می باشد. نظام بانکی در ایران نیز همچون سایر کشورها نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایفا می نماید، زیرا علاوه برآنکه بانک ها واسطه وجوه در بازار پول هستند، به سبب عدم توسعه کافی بازار سرمایه، نقش اساسی در تأمین مالی برنامه های میان مدت و بلندمدت اقتصادی دارند. در مجموع می توان گفت، مهم ترین فعالیت بانک ها جمع آوری منابع مالی و تخصیص آنها به بخش های مختلف اقتصادی می باشد.
برای اعطاء تسهیلات باید درجه اعتبار و قدرت گیرنده تسهیلات را در باز پرداخت اصل و سود تسهیلات اعطائی تعیین نمود، در شرایط کنونی که خصوصی شدن بانک ها شتاب گرفته و بانک ها و موسسه های مالی خصوصی نیز به تعداد زیادی در حال بوجود آمدن می باشد، امکان تعیین نرخ تسهیلات بر اساس ریسک و درجه اعتباری مشتریان برای آنها فراهم گردیده و سیستم رتبه بندی و سنجش ریسک اعتباری مشتریان می تواند بانک را در طراحی پورتفوی اعتباری خود بر اساس رعایت اصل تنوع یاری دهد. همچنین در صنعت بانکداری یکی از موضوعات مهمی که همواره باید مد نظر مدیران و سیاست گذاران اعتباری قرار گیرد، مبحث مدیریت ریسک اعتباری است. به منظور مدیریت و کنترل ریسک مذکور، سیستم های رتبه بندی اعتباری مشتریان ضرورتی انکار ناپذیر است. چنین سیستمی بر اساس سوابق و اطلاعات موجود هر یک از مشتریان درجه ریسک اعتباری آنها را تعیین و آنان را براساس میزان ریسکی که متوجه بانک خواهند کرد رتبه بندی می نماید. بدیهی است بهره گیری از چنین سیستمی بانک را در گزینش مطلوب مشتریان خود یاری نموده و ضمن کنترل و کاهش ریسک اعتباری، سطح بهره وری فرایند اعطای تسهیلات بانکی را ارتقا می دهد.