وضعیت شعر و نثر در سودان با سایر کشورهای عربی متفاوت نیست. در سودان نیز شاهد ظـهور
مکاتب مختلف ادبی در عرصه ادب هستیم. ظهور مکاتبی چون رئالیسیم ، رومانتیسم ، رئالیسم ، سورآلیسم ، سمبولیسم در سودان بارز و مشهود است.
در اوایل قرن بیستـم در شعـر سـودان شاهـد اشعـاری هستیـم کـه شاعـران با بهـره گیـری از
نمونه های شعر جاهلی و اموی و عباسی به ترسیم شیوه شاعران در تعبیر و شکل قصیده و اغراض شعری پرداختند. شاعران معاصر سودانی همچون شاعران گذشته به وقوف بر اطلال پرداخته و به مفاخره قصاید خود را با غزل آغاز نمودند و صفات بسیاری را به ممدوحین خویش بخشیدند و فخر در اشعار آنها نمود زیادی یافت. شعر آنان از تخمین و تشطیر و معارضه قصاید خالی نبود. شعر این شاعران غالباٌ شعر مناسبات بود که شکل بر محتوا غلبه می کند و به تقلید از گذشتگان می پردازد.
از برجسته ترین شاعران تقلید در این مرحله می توان به : محمد سعید العباسـی ( ۱۸۸۱ م ) و
عبدالله عبدالرحمن ( ۱۸۹۶ م ) و عبدالله البنا ( ۱۸۹۱ م ) و احمد محمد صالح و الطیب السراجی ( ۱۸۹۱ م ) و با توجه به این مسأله می توان گفت : تصویر شعر سودانی در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیست تصویر شعر عربی در عصر نهضت است که در گرایش مردم به گذشته و نبش آثار جاهلیان و امویان و عباسیان و تقلید از آنان در اسالیب شعری و مفاخره و شکایت و حکمت مجسم می شود. ( دعبیس ، ۱۹۸۲ م ، ص ۵۹ – ۶۰ )
فصل سوم
۳ – ۱– زندگینامه شخصی فیتوری
۳ – ۱ – ۱ – ولادت
محمد فیتوری در منطـقه ای بـیابانی در مجـاورت مـرز چاد و غرب سودان از پدری سـودانی و
مادری مصری به دنیا آمد. این منطقه محل سکونت قبایل کوچنده و عشایر آفریقایی بود که در هر فصل ، به منطقه ای کوچ می کردند.
درکودکی به همراه پدرش به اسکندریه در مصر رفت ولی برای ورود به مدرسه دچار مشکل شد

زیرا مدرکی که تاریخ تولد ، ملیت و هویت او را مشخص کند ، در دست نداشت. خود نیز نمی دانست در چه تاریخی به دنیا آمده است ، از این رو بطور فرضی و تخمینی تاریخ تولد او را سال ۱۹۳۰ در نظر گرفتند ، اما مدتی بعد سال ۱۹۳۱ و زمانی که وارد دانشگاه الازهر شد ، تولد او را سال ۱۹۳۶ تعیین کردند و هم اکنون در مدارکش همین تاریخ به عنوان سال تولد نوشته می شود. ( ولایتی ، ۱۳۷۷ ش ، ص ۵ )
۳ – ۱ – ۲ – والدین
محمد الفیتوری در دورترین منطقه غرب سودان در شهری به نام جُنینه از پدری سودانی به نام
« الشیخ مفتاح رجب الشیخی الفیتوری » و مادری مصری به نام « السیده فاضله » متولد گردیده است.
پدر فیتوری همان شیخ صوفی کبیر بوده که خلیفه ای از خلفای « الطریقه العروسیه الشاذلیه
الأسمریه » بوده است و به ایشان لقب « شیخ السجاده الصوفیه » داده شده و از او نام برده اند.
( الشریف قاسم ، ۱۹۹۶ م ، ص ۱۸۱۴ )
۳ – ۱ – ۳ – فرزندان فیتوری
محمد الفیتوری ابتدا با خانمی به نـام « زهره » ازدواج کـرده است و صاحب فـرزندانی به نـام ؛
أغانی ، عزه ، خضر و حسام گردیده اند. سپس با خانمی دیگر برای بار دوم به نام « آسیا » ازدواج کرده و از ایشان نیز صاحب فرزندانی به نام های ؛ تاج الدین و سولارا شده است ، ضمناً همسرش آسیا به « ام ایهاب » مشهور گردیده است. ( الشریف قاسم ، ۱۹۹۶ م ، ص ۱۸۱۴ )
۳ – ۱ – ۴ – فرزندان فیتوری
فیتوری با چهره ای سیاه و قامتی کوتاه و لاغر همواره احساس غم و اندوه می کرد. وی خـود را
فرد حقیری به شمار می آورد که همه حتی غم و اندوه او را مسخره می کنند و او کاری جز حمل این بار عظیم غم و درد و گوشه گیری ندارد. ابیات زیر به زیباترین شکل این احساس او را توصیف می کند :
فَقیرٌ أَجَل .. وَ دَمیمٌ دَمیم
بلونِ الشتاءِ ، باونِ الغیوم
یَسیرٌ فتسخَرُ منه الوجوه
و تسخَر حتی وجوهُ الهُموم
فیحملُ آلامَه فی جمود
و یحضُن أحزانَه فی وجوم
ولکنّه أبداً .. حالِم
و فی قلبه یقظاتُ النجوم
فقیرٌ .. فوجهٌ کأنی به
دُخانٌ تکثفَّ ثمّ التَحم
و عینانِ فیه کَأرجُوحََتین
مثقَّلتینِ بریحِ الألَم
وأنفٌ تحدّر ثم ارتمی
فبانَ کمقبرهٍ لم تتم
و مِن نَختِها شفه ضَخمَهٌ
بدائیهٌ قلّما تبتسم
وقامَته لَصِقت بالتراب
وان هزئت روحَه بالقمم
و قالوا : أحبّ
ور دَّدت الألسن الساخرات :
أحبّ .. أحبّ
( الاعمال الشعریه ، ص ۱۶ – ۱۷ )
یعنی : فقیر هستم و زشت
به رنگ زمستان و به رنگ ابرها
که راه می روم و دیگران او را به استهزا می گیرند
و حتی غم و اندوه نیز او را مسخره می کنند
اما او به آینده چشم دوخته است و
در قلبش برق ستارگان است
او فقیر است گویی دودی انبوه است