۲-۴-۴- تعریف ارزشیابی آموزشی
اولین مطالعه منسجم در زمینه ارزشیابی آموزش توسط جوزف مایرایس در فاصله سالهای ۱۸۹۷-۱۸۹۷۸ در کشور امریکا انجام گرفته است. وی در یک مطالعه عملکرد، به صورت نوشتن حدود ۳۰۰ دانش آموز آمریکایی را مورد مطالعه قرار داد در ادبیات و اسناد مربوط به ارزشیابی آموزش از این مطالعه به عنوان نخستین فعالیت ارزشیابی آموزشی که به صورت رسمی و نظامدار اجرا شده نام برده می شود(پاپهام ،۱۹۷۵). بیشتر فعالیتهای که در آغاز قرن بیستم به آنها به عنوان ارزشیابی آموزشی داده شده با آزمون کردن دانش آموزان در مدارس ارتباط پیدا می کنند. در اوایل قرن بیستم آزمونهای استاندارد شده رواج پیدا کرد و تقریبا هم زمان با آزمونهای استاندارد شده نظام اعتبارگذاری و بر موسسات و برنامههای آموزشی در امریکا آغاز گرددید. باید اذعان کرد که تاکید بر فعالیت دانشآموز و آنچه وی در یک برنامه انجام میداد مشخصه اصلی فعالیتهای انجام شده در سالهای قبل از ۱۹۳۰ میلادی بوده است. به عبارت دیگر تا سال ۱۹۳۰میلادی فعالیت عملکرد تحصیلی دانشآموز پایه و اساس ارزشیابی را تشکیل میداده است. موفقیت یا شایستگی برنامه درسی از طریق اندازهگیریهای حاصل از نمره های آزمون و برداشتهای ذهنی مشخص میشد. در این روش که به آن اندازه گیری _ مدار میگویند برای تعیین شایستگی یک برنامه آموزشی عملکرد تحصیلی دانشآموز مورد توجه قرار میگرفت. ضمنا ارزشیابی فقط به اندازه گیری متغییرهای منحصر میشد که اندازه گیری و مشاهده آنها امکان پذیر بود.

رالف تایلردر فاصله سالهای ۱۹۳۰ -۱۹۴۵ضمن فعالیتهای خودش به این نتیجه رسید که هر برنامه آموزشی باید حول هدفهای آموزشی مشخص، سازمان و تدوین یابد. قضاوت در مورد موفقیت یاعدم موفقیت برنامه باید با توجه به میزان موفقیت یادگیرندگان در رسیدن به هدفهای تعیین شده در برنامه انجام پذیرد. وی همچنین ضرورت تهیه و تدوین، طبقه بندی و توصیف هدفهای آموزشی یا رازهای رفتاری را در آغاز مطالعه ارزشیابی مورد تاکید قرار داده است وی نتیجه گرفت که تصمیم های اتخاذ شده در مورد برنامه باید الزاما براساس انطباق هدفهای برنامه و بازده های واقعی برنامه صورت پذیرد.
تفاوت عمده روش تایلر با سایر روشها در این است، که وی به بیان واضح و روشن هدفهای آموزشی برنامه قبل از اجرای عمل ارزشیابی توجه میکند. و معتقد است که مجری ارزشیابی باید به برنامهریزان کمک میکند تا بتواند رفتارهای مورد نظر را که انتظار میرود، در اثر اجرای برنامه آموزشی در رفتار یادگیرندگان شرکت کننده در برنامه بوجود آمد؛ مشخص سازد. تنها پس از مشخص ساختن و تدوین هدفهای رفتاری برنامه است که یک برنامه درسی را میتوان تدوین کرد و پس از اجراء تغییرات بوجود آمده در رفتار یادگیرندگان را از طریق سوالهای آزمون مورد سنجش قرار داد.( نقل ازکیامنش ،۱۳۶۹)
گرون لاند(۱۹۷۶) اعتقاد دارد ارزشیابی از نظر آموزشی"فرایند منظم برای تعیین میزان دستیابی دانش آموزان به اهداف عینی آموزشی"است.(نقل ازفضلی خانی ومحمد میرزایی،،۱۳۸۳)
در تمام تعاریفی که توسط صاحب نظران برای ارزشیابی ارائه شده است، ارزشیابی آموزشی فرایندی قلمداد میشود که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم، هدف آن قضاوت ارزشی و تصمیمگیری در مورد فعالیتها، عملکرد دانش آموز، برنامه و دروس مورد ارزشیابی است.
۲-۴-۵- انواع ارزشیابی
اسکریون(۱۹۶۷) اولین فردی بود که در یک تقسیم بندی کلی، ارزشیابی را به دو بخش تکوینی وپایانی تقسیم کرده است.(نقل ازیادگارزاده،۱۳۸۲)
۲-۴-۵-۱ - ارزشیابی توصیفی
ارزشیابیتوصیفی الگوی کیفی است که تلاش میکند به عمق و کیفیت یادگیری همه جانبه دانشآموزان توجه کند و توصیفی از وضعیت یادگیری آنها را ارائه دهد که موجب اصلاح و بهبود توسعه مهارتها؛ دانشها؛ و نگرشهای دانشآموزان شود(بنی اسد،۱۳۸۴ص۷).
۲-۴-۵-۲- ارزشیابی سنتی
این نوع ارزشیابی محتوا محور، کتاب محور، آزمون محور، محصول محور است و سنجش آموخته ها مطابق با ملاک و پاسخهای از پیش تعیین شده و مشخص با چارچوب معین، هدف و مقصود آن است و این روش و اسلوب اساسا با سنجش وپرورش تفکر در خلاقیت و نوآوری سنخیت ندارد(تورس ترجمه قاسم زاده ،۱۳۸۴)
سیف (۱۳۸۶)انواع ارزشیابی رابه صورت زیردسته بندی کرده است :

جدول ۴- ۲ - انواع ارزشیابی آموزشی (سیف ،۱۳۸۶)
۲-۴-۶- دسته بندی ارشیابی های آموزشی باتوجه به موضوع ارزشیابی
۲-۴-۶-۱- ارزشیابیازدانشجویانودانشآموزان: منظور از ارزشیابی از دانشجویان و دانشآموزان عمدتا ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی یا ارزشیابی از میزان یادگیری آنان است. برای این منظور، داده های زیادی جمعآوری میگردند و وسایل مختلف اندازه گیری مورد استفاده قرار میگیرند. از جمله وسایل اندازه گیری مورد استفاده میتوان موارد زیر را نام برد : آزمونهای معلم ساخته و میزان شده، پروژه های کار عملی، گزارشهای شفاهی و مشاهدات رسمی و غیررسمی. استفاده از نتایج ارزشیابی دانشآموزان و دانشجویان به ویژه نتایج ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، نه تنها برای قضاوت درباره هنجاری برحسب معدلهای سنی، رتبه درصدی، و یا نوعی نمره استاندارد مشخص میشود. عملکرد یادگیرندگان بلکه برای داوری درباره اثربخشی کیفیت آموزش، روش های و مواد آموزش نیز مفید میباشد عمدهترین ملاک قضاوت در ارزشیابی آموزشی هدفهای از پیش تعیین شده است بنابراین ارزشیابی پیشرفت تحصیلی که مهمترین نوع ارزشیابی آموزشی است تعیین مینماید که دانشآموزان یا دانشجویان تا چه میزانی به هدفهای آموزشی از پیش تعین شده رسیده اند(سیف ،۱۳۸۶)