هدف تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان بانک ملی استان مازندران است. مطالعات پیشین به بررسی رابطه‌ی بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی پرداخته‌اند، اما خلاء مطالعاتی مربوط به چگونگی رابطه‌ی هوش معنوی با این متغیرها، دلیل اصلی انجام این تحقیق گردید. از آن جا که برخورداری از نیرو‌های متعهد، فواید متعددی از قبیل افزایش کارایی و اثربخشی، کاهش غیبت‌ها و جابجایی‌ها و در نهایت بهبود عملکرد و تعالی را برای سازمان‌ها به ارمغان می‌آورد، همواره مطالعه موارد و موضوعاتی که باعث افزایش سطح تعهد سازمانی در سازمان‌های مختلف-خصوصا سازمان‌های خدماتی که عنصر اصلی آنان کارکنان هستند- می‌شوند، مورد توجه محققین و دانشمندان رشته‌های مدیریت منابع انسانی و رفتار سازمانی بوده است و این دلیل نیز خود موید مستحکم‌تری برای انجام این تحقیق بود.

در محیط کنونی، سازمان‌ها و محیط‌های کاری اهمیت ویژه‌ای یافته‌اند و بهره‌وری سازمان‌ها برای بهبود شرایط اجتماعی ضرورت ویژه‌ای یافته ‌است[۳]. کارمندانی که دارای سطح بالایی از تعهد هستند، مشتاق به فداکاری برای سازمان هستند و به مراتب بیش از حفظ کارشان به سهیم شدن و حتی فداکاری برای پیشرفت سازمان علاقه نشان می‌دهند. لذا، مدیران می‌توانند با فراگیری اصول و راهکار‌های افزایش تعهد سازمانی در کارکنان و پرورش نیروهایی متعهد، از آنان به عنوان باارزش‌ترین سرمایه‌های یک سازمان در مقابله با مشکلات و موانع سازمانی بهره برده و پیشرفت و تعالی سازمان خود را تضمین نمایند. از سوی دیگر، فقدان احساس تعلق و وفاداری سازمانی موجب می‌شود که کارکنان پس از اندوختن تجربه، به مجرد یافتن کار دیگری که مزایای بیشتری داشته باشد، سازمان را ترک نمایند. عوارض و زیان‌های ناشی از ترک خدمت کارکنان برای سازمان بسیار گران تمام می‌شود.
به‌منظور تقویت تعهد سازمانی، محققان به ارائه فعالیت‌هایی پرداخته‌اند که منجر به تقویت تعهد سازمانی می‌شود. در همین راستا، ابراهیمی[۱] به فعالیت‌هایی همچون تضمین عدالت سازمانی، وجود تعامل میان مدیران و کارکنان، دریافت شکایات، وجود امنیت شغلی و … اشاره کرد و اله‌دادی[۲] از فعالیت‌هایی مانند؛ ایجاد حس سهیم بودن کارکنان در دارایی‌های سازمان، سوق دادن کارکنان در جهت ارزش‌ها و فرهنگ سازمانی، ایجاد سیستم مناسب تشویق و تنبیه و … نام برد. در این تحقیق تلاش شده است تا علاوه بر بررسی رابطه‌ی بین هوش معنوی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان بانک ملی استان مازندران، راهکارهایی برای افزایش تعهد ارائه گردد.
یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که هوش معنوی رابطه‌ای با تعهد سازمانی کارکنان مورد بررسی جامعه ندارد. از نتایج فرضیه‌های فرعی نهفته در مدل هوش معنوی چنین استنباط می‌شود که معنویت دوران کودکی، قوه عقلانی، الهیات و توجه و آگاهی، ادراک فراحسی، اجتماع و ضربه روحی، به ترتیب بیشترین و کمترین رابطه را با هوش معنوی دارند. برای بیان بهتر وضعیت شاخص‌های مرتبط با این متغیر، جدولی همانند جداول زیر مفروض است که دارای دو بعد اهمیت(عمودی) و اندازه(افقی) می باشد؛ که بعد اهمیت در حقیقت بار عاملی یا ضریب استاندارد^[۳۳] را نشان می‌دهد و بیانگر میزان حساسیت شاخص است و بعد اندازه، همان میانگین شاخص مورد نظر است.
شکل ۵-۱- ماتریس اهمیت-عملکرد
همان‌طور که در جدول بالا آمده است، بعد اهمیت شامل سه طیف است که بار عاملی یا همان ضریب استاندارد در تحلیل عاملی تأییدی را نشان می‌دهد. این بعد بیانگر این موضوع است که کارکنان بانک مورد بررسی نسبت به هر یک از مولفه‌های تحقیق چقدر حساس هستند و به آن اهمیت می‌دهند. اهمیت و انتظارات کارکنان بانک در سه طیف حساس با نمره (۶%-۱)، نیمه حساس با نمره (۳% تا ۶%) و غیر حساس با نمره (۰تا ۳%) تعریف شده است. اما بعد عملکرد مربوط به شرایط موجود مولفه‌ها در بانک می‌باشد.
این بعد نشان می‌دهد که وضعیت موجود بانک چگونه است. عملکرد بانک در سه طیف ضعیف (۰تا ۵/۲)، متوسط (۵/۲ تا ۵/۳) و قوی (۵/۳ تا ۵) مورد بررسی قرار گرفته است. بنابراین، می‌توان از این ماتریس به دو نتیجه مهم دست یافت:
اینکه کارکنان این بانک نسبت به چه شاخص‌هایی حساس هستند؟ و دیگر اینکه، کارکنان بانک در وضع موجود در زمینه شاخص‌ها چگونه هستند و چه نوع عملکردی دارند؟
شکل ۵-۲- وضعیت‌ شاخص‌های هوش معنوی
شکل شماره ۵-۲ وضعیت شاخص‌های هوش معنوی را در ماتریس اهمیت-عملکرد نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود، تمام شاخص‌ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند و نیز تمام آن‌ها در قسمت قوی قرار گرفته‌اند. این ماتریس این واقعیت را می‌رساند که اندازه شاخص‌های هوش معنوی در نمونه مورد نظر بالا بوده یا به عبارتی افراد نمونه دارای سطح بالایی از هوش معنوی بوده‌اند. همچنین، تمام شاخص‌های هوش معنوی از نظر افراد نمونه دارای اهمیت بالایی است و کوچکترین تغییری در هریک از شاخص‌ها، ممکن است نتایج تحقیق را دستخوش تغییر قرار دهد.