۳ -نظام زندانها متضمن رفتاری با محکومین خواهد بود که هدف اساسی آن اصلاح و اعاده حیثیت اجتماعی زندانیان باشد. صغار بزهکار باید از بزرگسالان جدا بوده و تابع نظامی متناسب با سن و وضع قانونیشان باشند.
ماده یازدهم
هیچکس را نمی توان تنها به این علت که قادر به اجرای یک تعهد قراردادی خود نیست زندانی کرد.
ماده دوازدهم
۱ -هر کس قانوناً در سرزمین دولتی مقیم باشد حق عبور و مرور آزادانه و انتخاب مسکن خود را در آنجا خواهد داشت.
۲ -هر کس آزاد است هر کشوری و از جمله کشور خود را ترک کند.
۳ -حقوق مذکور فوق تابع هیچگونه محدودیتی نخواهد بود مگر محدودیتهائی که بموجب قانون مقرر گردیده و برای حفظ امنیت ملی، نظم عمومی، سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای دیگران لازم بوده و با سایر حقوق شناخته شده در این میثاق سازگار باشد.

۴ -هیچکس را نمیتوان خود سرانه (بدون مجوز) از حق ورود به کشور خود محروم کرد.
ماده سیزدهم
بیگانه ای که قانوناً در قلمرو یک دولت طرف این میثاق باشد فقط در اجرای تصمیمی که مطابق قانون اتخاذ شده باشد ممکن است از آن کشور اخراج بشود و جز در مواردی که جهات حتمی امنیت ملی طور دیگر اقتضاء نماید باید امکان داشته باشد که علیه اخراج خود موجهاً اعتراض کند و اعتراض او در مقام صالح یا نزد شخص یا اشخاص منصوب بخصوص از طرف مقام صالح با حضور نماینده ای که به این منظور تعیین می کند رسیدگی شود.
ماده چهاردهم
۱ -همه در مقابل دادگاهها و دیوانهای دادگستری متساوی هستند. هر کس حق دارد به این که به دادخواهی او منصفانه و علنی در یک دادگاه صالح مستقل و بی طرف تشکیل شده طبق قانون رسیدگی بشود و آن دادگاه در باره حقانیت اتهامات جزائی علیه او یا اختلافات راجع به حقوق و الزامات او در امور مدنی اتخاذ تصمیم بنماید. تصمیم به سری بودن جلسات در تمام یا قسمتی از دادرسی خواه به جهات اخلاق حسنه یا نظم عمومی یا امنیت ملی در یک جامعه دموکراتیک و خواه در صورتی که مصلحت زندگی خصوصی اصحاب دعوی اقتضاء کند و خواه در مواردی که از لحاظ کیفیات خاص علنی بودن جلسات مضر به مصالح دادگستری باشد تا حدی که دادگاه لازم بداند امکان دارد لیکن حکم صادر در امور کیفری یا مدنی علنی خواهد بود مگر آنکه مصلحت صغار طور دیگری اقتضاء نماید یا دادرسی مربوط به اختلافات زناشوئی باشد یا ولایت اطفال باشد.
۲ -هر کس به ارتکاب جرمی متهم شده باشد حق دارد بیگناه فرض شود تا اینکه مقصر بودن او بر طبق قانون محرز بشود.
۳ -هر کس متهم به ارتکاب جرمی بشود با تساوی کامل لااقل حق تضمینهای ذیل را خواهد داشت:
الف. در اسرع وقت و بتفصیل به زبانی که او بفهمد از نوع و علل اتهامی که باو نسبت داده میشود مطلع شود.
ب. وقت و تسهیلات کافی برای تهیه دفاع از خود و ارتباط با وکیل منتخب خود داشته باشد.
ج. بدون تاُخیر غیر موجه در باره او قضاوت بشود.
د. در محاکمه حاضر بشود و شخصاً یا بوسیله وکیل منتخب خود از خود دفاع کند و در صورتی که وکیل نداشته باشد حق داشتن یک وکیل به او اطلاع داده شود و در مواردی که مصالح دادگستری اقتضاء نماید از طرف دادگاه راُساً برای او وکیلی تعیین بشود که در صورت عجز او از پرداخت حق الوکاله هزینه ای نخواهد داشت.
ه. از شهودی که برعلیه او شهادت میدهند سئوالات بکند یا بخواهد که از آنها سئوالاتی بشود شهودی که برله او شهادت میدهند با همان شرایط شهود علیه او احضار و از آنها سئوالات بشود.
و. اگر زبانی را که در دادگاه تکلم میشود نمیفهد و یا نمی تواند به آن تکلم کند یک مترجم مجاناً به او کمک کند.
ز. مجبور نشود که علیه خود شهادت دهد و یا به مجرم بودن اعتراف نماید.
۴ -آئین دادرسی جوانانی که از لحاظ قانون جزا هنوز بالغ نیستند باید بنحوی باشد که رعایت سن و مصلحت اعاده حیثیت آنان را بنماید.
۵ -هرکس مرتکب جرمی اعلام بشود حق دارد که اعلام مجرمیت و محکومیت او بوسیله یک دادگاه عالیتری طبق قانون مورد رسیدگی واقع بشود.
۶ -هرگاه حکم قطعی محکومیت جزائی کسی بعداً فسخ بشود یا یک امر حادث یا امری که جدیدا کشف شده دال بر وقوع یک اشتباه قضائی باشد و بالنتیجه مورد عفو قرار گیرد، شخصی که در نتیجه این محکومیت متحمل مجازات شده استحقاق خواهد داشت که خسارات او طبق قانون جبران بشود مگر این که ثابت شود عدم افشاء بموقع حقیقت مکتوم کلاّ یا جزئا منتسب بخود او بوده است.
۷ -هیچکس را نمی توان برای جرمی که به علت اتهام آن بموجب حکم قطعی صادره طبق قانون آئین دادرسی کیفری هر کشوری محکوم یا تبرئه شده است مجددا مورد تعقیب و مجازات قرار داد.
ماده پانزدهم
۱ -هیچکس بعلت فعل یا ترک فعلی که در موقع ارتکاب بر طبق قوانین ملی یا بین المللی جرم نبوده محکوم نمی شود و همچنین هیچ مجازاتی شدیدتر از آنجه در زمان ارتکاب جرم قابل اعمال بوده تعیین نخواهد شد. هرگاه پس از ارتکاب جرم قانون مجازات خفیف تری برای آن مقرر دارد مرتکب از آن استفاده خواهد نمود.
۲ -هیچ یک از مقررات این ماده با دادرسی و محکوم کردن هر شخصی که بعلت فعل با ترک فعلی که در زمان ارتکاب بر طبق اصول کلی حقوق شناخته شده در جامعه ملتها مجرم بوده منافات نخواهد داشت.
ماده شانزدهم
هرکس حق دارد به اینکه شخصیت حقوقی او همه جا شناخته شود
ماده هفدهم
۱ -هیچکس نباید در زندگی خصوصی و خانواده و اقامتگاه یا مکاتبات مورد مداخلات خودسرانه (بدون مجوز) یا خلاف قانون قرارگیرد و همچنین شرافت و حیثیت او نباید مورد تعرض غیر قانونی واقع شود.
۲ -هر کس حق دارد در مقابل اینگونه مداخلات یا تعرض از حمایت قانون برخوردار شود.
ماده هجدهم
۱ -هر کس حق آزادی فکر، وجدان و مذهب دارد. این حق شامل آزادی داشتن یا قبول یک مذهب یا معتقدات به انتخاب خود، همچنین آزادی ابراز مذهب یا معتقدات خود، خواه بطور فردی یا جمعی، خواه به طورعلنی یا در خفا در عبادات و اجرای آداب و اعمال و تعلیمات مذهبی می باشد.
۲ -هیچکس نباید مورد اکراهی واقع شود که به آزادی او در داشتن یا قبول یک مذهب یا معتقدات به انتخاب خودش لطمه وارد آورد.
۳ -آزادی ابراز مذهب یا معتقدات را نمی توان تابع محدودیت هایی نمود مگر آنچه منحصرا بموجب قانون پیش بینی شده و برای حمایت از امنیت، نظم، سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای اساسی دیگران ضرورت داشته باشد.
۴ -دولتهای طرف این میثاق متعهد می شوند که آزادی والدین و بر حسب مورد سرپرستان قانونی کودکان را در تأمین آموزش مذهبی و اخلاقی کودکان مطابق معتقدات خودشان محترم بشمارند.
ماده نوزدهم
۱ -هیچکس را نمی توان بمناسبت عقایدش مورد مزاحمت اخافه قرار داد.
۲ -هر کس حق آزادی بیان دارد. این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به سر حدات خواه شفاهاً یا بصورت نوشته یا چاپ یا بصورت هنری یا به هر وسیله دیگر به انتخاب خود می باشد.
۳ -اعمال حقوق مذکور در بند ۲ این ماده مستلزم حقوق و مسئولیتهای خاصی است و لذا ممکن است تابع محدودیتهای معینی بشود که در قانون تصریح شده و برای امور ذیل ضرورت داشته باشد:
الف. احترام حقوق یا حیثیت دیگران.
ب. حفظ امنیت یا نظم عمومی یا سلامت یا اخلاق عمومی.
ماده بیستم
۱ -هر گونه تبلیغ برای جنگ بموجب قانون ممنوع است.
۲ -هر گونه دعوت (ترغیب) به کینه (تنفر) ملی یا نژادی یا مذهبی که محرک تبعیض یا اعمال زور باشد بموجب قانون ممنوع است.
ماده بیست و یکم
حق تشکیل مجامع مسالمت آمیز برسمیت شناخته می شود. اعمال این حق تابع هیچگونه محدودیتی نمی تواند باشد جز آنچه بر طبع قانون مقرر شده و در یک جامعه دمکراتیک به مصلحت امنیت ملی یا ایمنی عمومی یا نظم عمومی یا برای حمایت از سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای دیگران ضرورت داشته باشد.
ماده بیست ودوم
۱ -هر کس حق اجتماع آزادانه با دیگران دارد از جمله حق تشکیل سندیکا (اتحادیه های صنفی) و الحاق به آن برای حمایت از منافع خود.
۲ -اعمال این حق تابع هیچگونه محدودیتی نمی تواند باشد مگر آنچه که بموجب قانون مقرر گردیده و در یک جامعه دمکراتیک به مصلحت امنیت ملی یا ایمنی عمومی یا برای حمایت از سلامت یا اخلاق عمومی یا حقوق و آزادیهای دیگران ضرورت داشته باشد. این ماده مانع از آن نخواهد بود که اعضای نیروهای مسلح و پلیس در اعمال این حق تابع محدودیتهای قانونی بشوند.

نمودار ۲-۳-۴- رابطه تنیدگی با عملکرد
احساس کسالت و بی تفاوتی
نیروی زیاد
انگیزش بالا
زیاد
تنیدگی
کم
پایین
عملکرد
بالا
حجم مناسب کار
اضطراب و تنش
“جیمزکوئیک” و “جاتان کوئیک” آسیب های غیرمستقیم را که در رابطه با تنیدگی در یک سازمان به وجود می آید مورد مطالعه قرار داده اند . این آسیبها شامل از دست دادن نشاط ، گسستن علاقه ها (ارتباطات) و تصمیم گیری نادرست می باشد . آنها اظهار می دارند کم شدن نشاط باعث پایین آمدن روحیه ، کم شدن انگیزه و افزایش عدم رضایت می گردد و این آسیبهای غیرمستقیم ممکن است در آسیبهای مستقیم از قبیل ^[۹۱]تعویض زیاد کارکنان و پائین آمدن کارائی تأثیر داشته باشد(کوپر ، ۱۳۷۱) .
۲-۴- شخصیت
کلمه شخصیت ترجمه کلمه “پرسونالیتی” در انگلیسی"پرسونالیته^[۹۲]” در زبان فرانسه است که هر دو کلمه از کلمه لاتین “پرسونا” مشتق شده است . “پرسونا^[۹۳]” ماسکی بود که در قدیم بازیگر به صورت خود می زد . یکی از ویژگی های این ماسک ثبات و دایمی بودن آن در طول نمایش بود . بدین ترتیب می توان گفت که شخصیت یعنی عنصر ثابت رفتار فرد ، شیوه بودن و به طور کلی آنچه همواره با او هست و موجب تمایز او از دیگران می شود . این ثبات زمینه هایی فراهم می آورد تا رفتار فرد در موقعیت های مختلف و تا اندازه ای به طور عینی پیش بینی شود (گنجی ، ۱۳۸۹).
شخصیت مفهومی کلی است که مباحثی چون یادگیری ، تفکر ، عواطف ، احساسات ، رشد و هوش را در بر می گیرد (شاملو ، ۱۳۷۹). علیرغم توجه زیاد روانشناسان به مفهوم شخصیت تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد وجود ندارد . هر روانشناسی شخصیت را به گونه متفاوتی تعریف کرده است(اتکینسون و دیگران ، ۱۳۶۸) . “راجرز^[۹۴]” آن را یک خویشتن سازمان یافته دایمی می داند که محور تمام تجریه های وجودی انسانها است . “آلپورت^[۹۵]” شخصیت را مجموعه ای از عوامل درونی می داند که تمام فعالیت های فردی را جهت می دهد . “واتسون^[۹۶]” آن را مجموعه سامان یافته از عادات می پندارد . “جورج کلی^[۹۷]” شخصیت را معادل روش خاص هر فرد در جستجو برای تفسیر معنای زندگی می داند(شاملو ، ۱۳۷۹) .

اگر چه هر یک از تعاریف فوق شخصیت را به گونه ای متفاوت معرفی می کنند اما در همه آنها ، تفاوتهای فردی ، یعنی ویژگی هایی که یک فرد را از دیگران متمایز می کند مورد توجه می باشد . بنابراین می توان شخصیت را چنین تعریف کرد که شخصیت بیانگر آن دسته از ویژگیهای فرد یا افراد است که الگوهای ثابت رفتاری آنها را نشان می دهد (پروین ، ۱۳۷۲) .
۲-۴-۱- شخصیت و تنیدگی
شخصیت افراد در دچار شدن آنان به تنیدگی بسیار موثر می باشد از این رو در مورد نوع شخصیت افراد و ارتباط آن با تنیدگی تحقیقات مختلفی انجام شده است و تقسیم بندی نیز در زمینه شخصیت افراد در این رابطه به عمل آمده است(الوانی ، ۱۳۸۵) . در یکی از تقسیمات انجام شده در مورد شخصیت دوگونه A و B برای شخصیت ذکر گردیده است که هر یک واکنشهای خاصی نسبت به تنیدگی از خود نشان می دهند .
افراد متعلق به گونه A تمایل به کج خلقی ، رقابت طلبی و چرخاشگری و دشمنی دارند . آنها دوست دارند وقایع را کنترل کنند و وقتی احساس نمایند شرایط برای انجام کار مساعد نیست سعی در تغییر شرایط دارند . آنها همچنین از کمبود وقت برای انجام وظایف خود شکایت دارند(برنستاین^[۹۸]و دیگران ،۱۹۹۱) . آنها به دلیل تنیدگی پیوسته ای که احساس می کنند ، آمادگی بیشتری برای دردهای بدنی مانند حمله قلبی دارند(دیویس و نیو استورم ، ۱۹۸۹) .
افراد متعلق به گونه B اشخاص آرام و آسان گیرند . آنان موقعیتها را همانگونه که هستند می پذیرند و در پرتو آنها به کار می پردازند و با آنها به شیوه ر قابت آمیز جنگ نمی کنند . این گونه اشخاص به ویژه در برابر فشار برخاسته از تنگی وقت آرام خونسردند و بنابراین کمتر گرفتار دشواریهای برخاسته از تنیدگی می شوند(دیویس و نیو استورم ، ۱۹۸۹) .
وقتی که رفتار شخصیت A با عوامل تنیدگی زا در محیط کار یا زندگی ترکیب شود بیماریهای ناشی از تنیدگی به وجود می آید(کوپر ، ۱۳۷۲) . “فریدمن” و “روزنمن^[۹۹]“(۱۹۷۴)در مورد ارتباط این الگوی شخصیتی خاص و امکان بیماریهای قلبی مطالعاتی انجام دادند که نتایج موید وجود رابطه بین شخصیت گونه A و بیماریهای قلبی میباشد (ایوانسویچ و ماتسون ، ۱۹۸۰). همچنین در یک مطالعه دیگر با نمونه های آماری زیاد این نتیجه به دست آمد که در مقایسه با گونه B گونه A دو برابر احتمال ابتلا به امراض قلبی و پنج برابر احتمال مجدد به حمله قلبی و دو برابر احتمال حمله قلبی منجر به مرگ دارند(لوتانز ، ۱۹۸۹) .
“ایوانز” و “پالسان” و “کاریری^[۱۰۰]“(۱۹۸۷)در تحقیقی پیامدهای احتمالی رفتار شخصیت گونه A تنیدگی شغلی و عملکرد را تشریح کردند(پروین ، ۱۳۷۲) . در این تحقیق رانندگان اتوبوس آمریکا و هند براساس الگوهای رفتاری گونه A که توسط “جنکینز^[۱۰۱]” عنوان شده ، آزمایش شدند . سپس رانندگان گونه A و B رابا توجه به تنیدگی ناشی از رانندگی مقایسه کردند . نتایج نشان می داد که رانندگان گونه A تنیدگی بیشتری را تجربه کردند ، تصادفات بیشتری داشتند و در مقایسه با افراد گونه B ناشکیبایی بیشتری از خود نشان دادند .
مطالعات نشان می دهد تازمانی که رفتار گونه A با موقعیت تنیدگی زا روبرو نشده ممکن است خاموش بماند (کوپر ، ۱۳۷۲) ویژگی های رفتاری هر یک از گونه های شخصیتیA و B در جدول ۲-۳-۱ آورده شده است.
علاوه بر گونه هایAو B اخیراً شخصیت گونه C معرفی شده است . افراد متعلق به این گونه شخصیتی مستعد بیماری سرطان می باشند و بر خلاف افراد گونه A تمایل به تعاون ، آرام بودن ، کمرو بودن ، حالت بیمارگونه و اجتناب از تعارض ، جستجوی نظم ، مجاب بودن و دفاعی بودن دارند. آنها تظاهرات هیجانی را سرکوب می کنند و در رویارویی با تنیدگی هایی که منجر به احساس ناامیدی و درماندگی و سرانجام افسردگی می شود ناتوان هستند(علی پور ، ۱۳۷۱ ، به نقل از آیزنیک^[۱۰۲] ، ۱۹۸۸) .
جدول ۲-۳-۱ : ویژگی های شخصیتهای گونه A و B

آداب سماع از دیدگاه نجم الدین رازی
وی در مورد سماع تعریفی ذکر نکرده است و معتقد است که مرید باید در سماع، شرایط زیر را رعایت نماید:
«۱- در خدمت شیخ خود باشد یا در صحبت یاران که همدرد او باشند، و از صحبت اغیار احتراز کند.
۲- مرید باید که در سماع حرکت به تکلّف نکند.
دل خویش با معانی بیت و اشارات نغمات نی حاضر دارد.
به هر حالت که روی نماید در حرکت نیاید.
در موافقت یاران تواجد هم روا داشته اند، چون از رعونت نفس خالی باشد.
تا تواند حرمت یاران گوش دارد، تا دلی ازحرکات او نخراشد.
سماع از سر شرب نکند.
در کتمان معانی و ترک دعاوی کوشد.
۹- در کلّ احوال منتظر الهامات حقّ باشد، تا آن چه کند به نور الهام کند، نه از ظلمت طبع».^[۶۹۴]
انواع سماع از دیدگاه غزالی
به نظر وی سماع بر سه قسم است:
«قسم اوّل: آن که به غفلت شنود و بر طریق بازی، و این کار اهل غفلت بود.
قسم دوّم: آن که در دل صفتی مذموم بود.
قسم سوّم: آن که در دل وی صفتی محمود باشد که سماع آن را قوّت دهد. این چهار نوع است:
نوع اوّل: سرود و اشعار حاجیان بود در صفت بادیه و کعبه.
نوع دوّم: سرود نوحه باشد.
نوع سوّم: آن که در دل شادی بود.
نوع چهارم: و اصل این است- آن که کسی را دوستی حق – تعالی- بر دل غالب شده باشد و به حدّ
عشق رسیده، سماع برای او باشد».^[۶۹۵]

در آثار سماع
به اعتقاد غزالی در سماع سه مقام وجود دارد: ۱- فهم ۲- وجد ۳- حرکت
«مقام اوّل در فهم است امّا اگر کسی سماع به طبع و غفلت کند یا بر اندیشه مخلوقی کند، خسیس تر از آن بود که در فهم و حال وی سخن گویند». ما کسی که بر او اندیشه ی دین غالب باشد، و دوستی خدای را در دل داشته باشد بر دو وجه است: درجه ی اول: درجه ی مرید باشد.
درجه ی دوم: آن باشد که از درجه ی مریدان در گذشته باشد و احوال و مقدمات باز پس کرده باشد و به نهایت آن حال رسیده باشد که آن را فنا و نیستی گویند.
مقام دوم: چون از فهم فارغ شد، حالی است که پدیدار آید، که در آن وجد گویند. دارای دو جنس است: یکی از جنس احوال و دیگری از جنس مکاشفات باشد.
مقام سوّم در سماع، حرکت و رقص و جامه دریدن است.
نمودار مقام سماع در کیمیای سعادت بدین صورت قابل ترسیم است:
مقامات سماع
حرکت
فهم
وجد
ازدرجه ی مریدان درگذشته باشد
درجه ی مرید
جنس احوال
جنس مکاشفات
غزالی معتقد است در سماع سه چیز را باید نگاه داشت: ۱- زمان ۲- مکان ۳- اخوان^[۶۹۶]
نجم الدین کبری در آداب الصوفیه، نیز به مطلب بالا اشاره کرده است و می گوید: «سماع را چند چیز باید: اما «زمانی» خوش که درآن فراغ دل باشد و خاطر متردّد نباشد. اما «مکان» دلکش، چنان که از دیدن آن روح پیدا آید. اما «اخوان» باید که به هم از یک جنس باشند، یعنی هر که حاضر می شود از اهل سماع باشد».^[۶۹۷]
سماع در قرآن از دیدگاه غزالی:
«سماع بر آیات قرآن بسیار باشد، و وجد از آن بسیار پدیدار آید، و بسیار بود که از سماع قرآن
بی هوش شوند، و بسیار کس بوده است که اندر آن سماع جان به داده است».^[۶۹۸]
سماع یعنی شنیدن، در اصطلاح به سرور و پایکوبی و دست افشانی صوفیان اطلاق گردد.^[۶۹۹]
دکتر زرین کوب می گوید: بر خی از قدمای صوفیه معتقدند که سماع برای اشخاص مبتدی نارواست چرا که آنان آگاهی داشتند که سماع در قلب آدمی سبب ایجاد تحریک و هیجان می شود.^[۷۰۰]
سُمعه
«ریـا و سُمعـه و نـامـوس بگـذار بیفکـن خـرقـه و بـر بنـد زنّــار»
شرح گلشن راز، بیت۹۶۸، ص۵۸۲
به نظر لاهیجی سمعه، «طلب آوازه و ستایش خلق است، و سالک بایستی آن را بگذرد و طالب اخلاص و خمول و بی تعیّنی باشد. ^[۷۰۱]
سواد اعظم
«سـواد الوجه فی الـدّارین درویش سـواد اعظـم آمـد بی کم و بیش»
همان، بیت۱۲۷، ص۸۷
لاهیجی می گوید: «سواد اعظم آن است که هر چه خواهند، در او باشد و هر چه در تمامت مراتب موجودات مفصّل است، در این مرتبه مجمل است، کالشجّره فی النّواه و مجموع عوالم تفصیل این مرتبه آن و هیچ شیء بیرون از این مرتبه نیست». همچنین، «سواد الوجه که فنای با لکلّیّه است، سواد اعظم باشد که بقاء باللّه است. نیستی از خود، عین هستی به حقّ است و هستی مطلق، در نیستی مطلق نموده می شود و این مرتبه غیر انسان کامل، هیچ چیز دیگر را میّسر نیست و از این جهت است که انسان، اکمل همه ی موجودات است و سبب ایجاد عالم شده است».^[۷۰۲]
دکتر سجّادی معتقد است که سواد اعظم- سواد الوجه فی الدارین- به فقر اطلاق می شود که فنای کلی در حق تعالی و مغلوبیت وجود ظلی است.^[۷۰۳]
دکتر نوربخش در فرهنگ نور بخش، ج ۲، ص۲۸۵، نیز به مطالب بالا اشاره کرده است.

لاکان

۲۰

جمع

۸۴

منبع: معاونت برنامه­ ریزی استانداری گیلان، ۱۳۹۰

شکل ۳-۱. موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی شهرستان رشت

۳-۱-۲ زمین شناسی

بیشترین قسمت بخش مرکزی رشت در دوران چهارم زمین شناسی قرار دارد با توجه به نقشه زمین شناسی بخش مرکزی نهشته های دریایی، دلتایی و آبرفتی و ساحلی سراسر محدوده را در برگرفته است.
وجود نقشه های ساحلی گویای این است که روزگاری این شهر با دریای خزر فاصله چندانی نداشته است. پالوسکا و همکارانش در این مورد می نویسند: شهر رشت که حدود۲۰کیلومتر دورتر از کرانه امروزی قراردارید درسده های میانه بیشتر به صورت شهر بندری مورد استفاده قرامی گرفته، بنابراین تصور می شود که کرانه دریا از این شهر فاصله زیادی نداشته است. برای مثال می توان موقعیت شهررشت را با بندرانزلی امروزی سنجید. بر پایه مدارک تاریخی این شهر در سده نهم به صورت بندری، مرکز داد و ستد فعال بازرگانی میان شرق حوزه ولگا و خلفایی عباسی بوده است.

دوران اول( پالئوزوییک)
به غیر از برونزدهای آهکی یا سن پر مین در جنوب دهستان لاکان آثار دیگری گزارش نشده است.
دوران دوم ( مزوزوییک)
در این دوران سنگ آهک و ماسه سنگ آهکی فسیل دار در جنوب روستای عزیزکیان مشاهده گردیده.
دوران سوم ( سنوزوییک )
دراین دوران چیزی مشاهده نگردیده است.
دوران چهارم ( کواترنر)
بیشترین قسمت بخش مرکزی توسط رسوبات و نهشته های دریایی، دلتایی و ابرفتی پوشته شده است.
رسوبات جوان کواترنری و شرایط مناسب اقلیمی که در سراسرجلگه بخش مرکزی گسترده است شرایط مساعدی برای زراعت که غالب فعالیتهای کشاورزی مبتنی برکشت برنج است و پیدایش سکونتگاه های روستایی دائمی وگسترش باغات و درختکاری که علاوه بر صرفه اقتصادی برای حفظ محیط زیست و کنترل سیلاب رودخانه ها نیز مفید خواهد بود.

شکل ۳-۲. زمین شناسی بخش مرکزی شهرستان رشت

۳-۱-۳ . توپوگرافی

توپوگرافی محدوده بخش مرکزی رشت را می توان در ۳ قسمت عمده خلاصه نمود
-ناحیه جنگلی و دشتی با ارتفاع کمتر از ۱۰۰ متر
این قسمت در حقیقت شامل آبرفتهای دریایی و رودخانه ای دریای خزر است که تمامی دهستانهای پیربازار، پسیخان، حومه و بیش از ۷۵ درصد دهستان لاکان را در بر میگیرد.
ناحیه جلگه ای به علت شرایط مناسب آب و هوایی، بیشتر اراضی خویش را به کشت برنج اختصاص داده
است و از سوی دیگر به علت توسعه شهر رشت در تمامی جهات موجبات تغییر کاربری اراضی کشاورزی
گردیده و با توجه به اهمیت زمین همواره سطح زیر کشت اراضی این محدوده کاهش می یابد.
تعداد ۸۴ روستا ( و به عبارت دیگر ۸۹ درصد) روستاهای این بخش در این محدوده قراردارند.
همچنین شهر رشت( به عنوان مرکز استان) نیز در این ناحیه واقع گردیده که ارتفاع قسمتهای مرکزی آن بین
(۱+) و (۲-) تغییر میکند و در شیب ملایمی از طرف جنوب به شمال قرار دارد و دو رودخانه سیاهرود وگوهر رود از آن گذشته و به مرداب انزلی می ریزند ( طاهری، ۱۳۷۵ص۲۰۴)
-ناحیه کوهپایه ای با ارتفاع ۱۰۰ تا ۵۰۰ متر
این قسمت شامل دامنه های کم شیب ارتفاعات جنوبی دهستان لاکان که دارای توپوگرافی وناهمواری نسبتا محسوسی است. کشت غالب منطقه برنج و درختان غیر مثمر می باشد. روستاهای واقع در این ناحیه ۲ روستا به نامهای چشمه سر و خوکی می باشند. این قسمت درگذشته پوشیده از جنگلهای متراکم بوده است
-ناحیه کوهستانی با ارتفاع بیش از ۵۰۰ متر
این قسمت به صورت لکه هایی در جنوب دهستان لاکان قرار داردوکمترین مساحت بخش مرکزی رشت را به خود اختصاص داده و هیچ سکونتگاهی در این ناحیه قرار ندارد. دلیل عدم استقرارسکونتگاههای روستایی دراین قسمت را می توان وسعت کم اراضی جهت انجام فعالیتهای اقتصادی، شیب زیاد اراضی، دسترسی مناسب و راحت این مناطق به مناطق جلگه ای همجوار و پوشیده بودن منطقه ازگیاهان و جنگلی بودن منطقه دانست. لازم بذکر است ناحیه کوهپایه ای بخش مرکزی رشت در محدوده حفاظتی اداره کل منابع طبیعی استان گیلان قرار دارد.

شکل ۳-۳. توپوگرافی بخش مرکزی رشت

۳-۱-۴ . اقلیم

خصوصیات اقلیمی ازعوامل مهم درتعیین وضعیت جغرافیایی هر موقعیت جغرافیایی است ودر رابطه بابرنامه ریزیهای جغرافیایی و انسانی از اهمیت بالایی برخوردارند
نزدیکی با دریای خزر، ارتفاع کمتر از ۸۰۰ متر در بخش مرکزی رشت و تاثیر پذیری از جریانهای پرفشار سیبری، مدیترانه ای و. . . شرایط خاص آب و هوایی را در محدوده مورد مطالعه بوجود آورده که بر اقتصاد و شیوه ی تولید و معیشت تاثیرگذار است. بخش مرکزی دارای ایستگاههای هوا شناسی به شرح زیر است.
جدول ۳-۲ ایستگاه های هواشناسی واقع در بخش مرکزی رشت

• محتوای کتاب تاریخ پیش دانشگاهی نظام جدید به گونه ای تدوین و تنظیم شده که

• سطح دانش درس اول ۶۴/۱۷ درصد

• سطح درک و فهم درس اول ۱۵/۴۱ درصد

• سطح کاربرد در درس اول ۷۶/۱۱ درصد

• سطح تجزیه و تحلیل در درس اول ۸۸/۵ درصد

• سطح ترکیب در درس اول ۷۶/۱۱ درصد

• سطح ارزشیابی در درس اول ۶۴/۱۷ درصد

• به این ترتیب فراوانی و درصد هدفهای رفتاری سطوح حیطه شناختی به ترتیب از بیشتر به کمتر عبارتند از : دانش -درک و فهم – تجزیه و تحلیل – ارزشیابی – ترکیب – کاربرد.

نتایج پژوهش حبیب ا.. تقی پور سهل آبادی در سال ۷۲-۷۱ تحت عنوان « تعیین سطوح شناختی پرسشهای کتب علوم تجربی دوره ابتدایی » پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته برنامه ریزی درسی دانشگاه تربیت معلم نشان می دهد که :

• در کلاس اول دبستان ،۱۲ درصد پرسشها در سطح دانش و ۸۸ درصد در سطح درک قرار دارد .

• در کلاس دوم دبستان ،۳۱ درصد پرسشها در سطح دانش و ۶۹ درصد در سطح درک قرار دارد .

• در کلاس سوم دبستان ،۶۴ درصد پرسشها در سطح دانش و ۳۶ درصد در سطح درک قرار دارد .

• در کلاس چهارم دبستان درقسمت به این سوالات پاسخ دهید ،۷۱ درصد پرسشها در سطح دانش و ۲۹ درصد در سطح درک قرار داشت ، درقسمت پرسشها ۵۰ درصد آنها در سطح دانش و ۵۰ درصد در سطح درک قرار دارد .

• در کلاس پنجم دبستان ،۷۷ درصد پرسشها در سطح دانش و ۲۳ درصد در سطح درک قرار دارد .

نتایج پژوهش یحیی فرادی در سال ۷۲-۷۱ تحت عنوان « بررسی محتوای کتابهای ریاضی دوره ابتدایی بر اساس طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه شناختی بلوم » پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته برنامه ریزی درسی دانشگاه تربیت معلم نشان می دهد که :

• از ۱۶۳ هدف رفتاری – شناختی استخراج شده از محتوای کتاب ریاضی اول دبستان ۵/۵ درصد آن در سطح دانش ،۸/۹۰ درصد آن در سطح فهمیدن و ۷/۳ در سطح کاربرد قرار داشت .

• از محتوای کتاب ریاضی سال دوم دبستان ۱۳۱ هدف رفتاری – شناختی استخراج گردید که ۱۶ درصد این هدفها در سطح دانستن ، ۷/۸۱ درصد در سطح درک و فهم و ۳/۲ درصد در سطح کاربستن قرار داشت .

• جمعا ۱۸۶ هدف رفتاری – شناختی از محتوای کتاب ریاضی سال سوم دبستان استخراج شد که ۱/۲۹ درصد در سطح دانش ، ۳/۶۹ درصد در سطح فهمیدن و ۶/۱ درصد آن در سطح کاربرد قرار داشت .

• از محتوای کتاب ریاضی سال چهارم دبستان ۱۹۸ هدف رفتاری – شناختی استخراج گردید که ۷/۲۴ درصد این هدفها در سطح دانستن ، ۳/۷۳ درصد در سطح فهمیدن و ۲ درصد در سطح کاربستن قرار داشت .

• از محتوای کتاب ریاضی سال پنجم دبستان ۱۷۷ هدف رفتاری – شناختی استخراج گردید که ۹/۱۱ درصد از این هدفها در سطح دانستن ، ۳/۸۵ درصد در سطح فهمیدن و ۸/۲ درصد در سطح کاربرد قرار داشت .

نتایج پژوهش علی اکبر رحمی در سال ۷۷ تحت عنوان « تحلیل محتوای کتاب علوم چهارم ابتدایی بر اساس بر اساس طبقه بندی بلوم و همکاران از هدفهای رفتاری در سطوح حیطه شناختی» پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته برنامه ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز نشان می دهد که:

• در تدوین این کتاب خوشبختانه به همه سطوح شناختی نسبتا به یک اندازه توجه شده است .

• در تدوین محتوا به سطوح کاربرد و تجزیه و تحلیل بیش از دیگر سطوح توجه شده است .

• در تدوین محتوای کتاب علوم چهارم ابتدایی سال ۷۷ از نظر میزان پوششهای کتاب ،همه سطوح حیطه شناختی تا حدودی از توازن مناسبی برخوردار است .

• فراوانی و درصد هدفهای رفتاری در سطوح حیطه شناختی به ترتیب از بیشتر به کمتر عبارتند از : کاربرد – تجزیه و تحلیل – درک و فهم – دانش – ارزشیابی – ترکیب.

نتایج پژوهش عزیز ا… رحمانی در سال ۷۹-۷۸ تحت عنوان « تحلیل محتوای کتب تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی بر اساس طبقه بندی بلوم و همکاران از هدفهای رفتاری در سطوح حیطه شناختی » پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ، نشان می دهد که :
- محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی از نظر میزان پوشش بر روی سطوح مختلف حیطه شناختی ، از توازن مناسبی برخوردار نمی باشد .
۲-۳-۲ بررسی تحقیقات انجام شده درخارج ازایران
الف )در حوزه تحلیل محتوای ویلیام رومی
نتایج پژوهش ،رومی (۱۹۶۸)،از آن حکایت می کند که :
وی شیوه آموزش علوم را فرایندی پژوهشی و اکتشافی در نظرمی گیردازاین رو پیوسته بر آن تاکید دارد که نحوه آموزش علوم باید به صورت فعال و تحقیقی باشد ، چون دانش آموزان را در یادگیری درگیر می کند .
نتایج پژوهش ،برونر (۱۹۷۲)،از آن حکایت می کند که :
روشی که به صورت اکتشافی و فعال باشد ، فراموشی را به حداقل می رساند ،برای انتقال شانس بیشتری دارد و پیشرفت دانش آموز را در سطوح بالا ساده تر می کند ، و این بهترین راه برای تشویق کاملترین شیوه تفکر علمی است که به درک شهودی منتهی می شود .

نتایج پژوهش گیلسپی و آلپورت ( ۱۹۵۵ ) ، تحت عنوان “چشمداشت جوانان نسبت به آینده” نشان دهنده آن است که:
در ابن تحقیق ، پژوهشگران از دو فن مجزا برای جمع آوری اطلاعات و از دو شکل تحلیل محتوا استفاده کردند .پرسشنامه ای را در بین نمونه ای از دانشجویان ایالات متحده ( آمریکا)زلاند نو ، آفریقای جنوبی ، مصر ، مکزیک ، فرانسه ، ایتالیا ، آلمان ، ژاپن و اسرائیل توزیع کردند . پس از جمع آوری ، برای رمز گذاری سوالهای باز از روش تحلیل محتوا سود جستند .
نتایج پژوهش جف ( ۱۹۶۶ ) ، نشان می دهد که :روش تحلیل محتوا در روانپزشکی نیز مفید بوده است ،به این علت که اختلالات روانی ،صرف نظر از علت شناسی آنها ،در نهایت به صورت اختلالات اجتماعی بروز می کند.ضبط صدا در مصاحبه های روان درمانی ،حوزه کاملا جدید و منبع وسیعی از اسناد شخصی (بیماران ) را برای تحلیل به وجود آورده است .به عنوان مثال “نسبت نوعی- نشانه ای"(تی تی آر ).با این نسبت تغییرپذیری واژگان مورد استفاده ارتباط گر را می سنجد . این فرضیه که تغییر پذیری کلام با درمان موفقیت آمیز افزایش می یابد ،مورد تایید قرار گرفته است .
نتایج پژوهش کرادیک( ۱۹۶۲)،برادی ودنیس( ۱۹۶۴)، بیانگرآن است که :روش تحلیل محتوا در حوزه ارتباطات غیر کلامی ،جهت بررسیهای ذهنی نیز کاربرد دارد.در این پژوهشهااز نقاشیهای کودکان برای پی بردن به افکار و ذهنیت کودکان استفاده شد .
نتایج پژوهش وایت ( ۱۹۴۷ ) ، تحت عنوان “تحلیل رمان اتوبیوگرافی پسر سیاه” حاکی از آن است که:تحلیل وی یک تحلیل آماری ارزشها بود که با تفسیر حاشیه ای کتاب ،کد گذاری آن با کمک سه نوع نماد آشکار شده بود.این نمادها عبارت بودند از اهداف یا مقاصد ( غذا ،جنس ،دوستی )،قواعد اخلاقی(واقعیت و تمدن )اشخاص (سیاهان و سفیدها)که در رمان فوق این نمادها بطور مرکب وجود داشته است.
نتایج پژوهش ،ستیگلر ،گنزالز ، کاواناکا وسرانو (۱۹۹۹)،نشانگر آن است که :
ازضبط کردن نوارهای ویدیویی مراجعان یافته های مفیدی بدست خواهد آمد در نتیجه تحلیل محتوا به محدوده ی تحلیل متنی محدود نمی شود ،بلکه به کد کردن عملکردهایی که از طریق مطالعات نوارهای ویدیویی بدست می آید نیز مرتبط می شود .
نتایج پژوهش ،ویلاک ،هنی و بیبل(۲۰۰۶)،بیانگر آن است که:
تصاویری که دانش آموزان ترسیم می کنند اگر از طریق روش تحلیل محتوا کد گذاری شود ،دادهای سودمندی حاصل خواهد شد.در نتجه تحلیل محتوا به محدوده ی تحلیل متنی محدود نمی شود ،بلکه به حوزه های دیگری مانند کد کردن تصاویر دانش آموزی نیز مرتبط می شود .
ب ) در حوزه حیطه ی شناختی بلوم
نتایج پژوهش سدون ،ماداوس ، وودز و نوتال ( ۱۹۷۳ ) نشان می دهد که : طبقه بندی حیطه شناختی یک ساختار لا شکل دارد که ساقه لا از دانش به درک و از آن به کاربرد می رسد ، و بعد تقسیم می شود به دو شاخه ، یک شاخه تحلیل و شاخه ی دیگر از برکیب به ارزشیابی می رسد .همچنین این ساختار و تمامی اثرات وابسته به آن تلویحا اشاره دارند به اینکه تنها طبقات دانش ، درک و فهم ، کاربرد و تجزیه و تحلیل بر اساس یادگیری و تجربه ،پیشرفت را اندازه گیری می کنند در حالیکه ترکیب و ارزشیابی توانایی کلی را می سنجند .