امنیت اجتماعی خانواده عبارت است از حفظ حریم زندگی خانوادگی از خطرات و تهدیدات، همچنین ارتقاء سطح زندگی خانوادگی با اتخاذ تدابیری جهت کسب فرصت‌های زندگی. در اینجا «خطرات و تهدیدات به کلیه مخاطراتی اطلاق می‌شود که در روابط گرم و عاطفی، صمیمی و محبت‌آمیز خانواده، اختلال ایجاد نماید و احساس نزدیکی و همدلی میان آنان را از بین ببرد.»
(چلبی :۱۳۷۵: ۷۰)
فصل دوم
پیشینه نظری پژوهش
۲-۱ مقدمه
در این فصل ابتدا به بررسی تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از ایران می‌پردازیم و سپس تعاریف مختلف ازدواج و خانواده و بعد اعتماد، اعتماد اجتماعی و همچنین اعتماد زناشویی را می‌آوریم. سپس نظریات مطرح شده در مورد احساس امنیت و ابعاد آن و امنیت اجتماعی را بر می‌رسیم و برای واضح‌تر شدن مفهوم احساس امنیت همسران در زندگی مشترک، به نظریات انسجام خانوادگی، رضایت زناشویی، تعارض زناشویی اشاره می‌کنیم.

در این مقال، در مورد رابطه بین اعتماد بین همسران و احساس امنیت در زندگی مشترک، تحقیق گسترده‌ای انجام نشده است، اما سعی بر این بوده است که با وجود تمام محدودیت‌ها، در این فصل به خلاصه‌ای از نتایج تحقیقات موجود اشاره شود.
۲-۲ تحقیقات انجام شده در ایران
در بررسی های به عمل آمده، هیچ پژوهشی که اعتماد بین دو همسر و رابطه اش بر روی احساس امنیت همسران در زندگی مشترک بررسی کرده باشد، یافت نشد. لیکن فقط یک پژوهش در مورد اعتماد به همسر از سوی زنان در شهر تهران صورت گرفته است که در اینجا مورد بررسی قرار گرفت.
امیرکافی(۱۳۷۴) تحقیقی تحت عنوان «اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن» که در دانشگاه بهشتی انجام داده است. در این تحقیق میزان همبستگی متغیرهای تعاملات اظهاری، سرمایه اجتماعی، امنیت، تعهد در رابطه، تعهد درونی، دگرخواهی و مقبولیت اجتماعی با اعتماد اجتماعی همبستگی داشته اند و میزان همبستگی هر یک از عوامل فوق با اعتماد اجتماعی به ترتیب ۳۶% ، ۲۸% ، ۲۱%، ۲۳ % ، ۳۷ % ، ۴۲ % و ۲۷ % بدست آمده بود.
گروسی و همکاران (۱۳۸۵) در تحقیقی «تحت عنوان بررسی رابطه اعتماد اجتماعی و احساس امنیت در بین دانشجویان شهر جیرفت» بیان کرده اند ۸/۷۸ درصد از دانشجویان احساس امنیت اجتماعی در حد متوسط و کم داشته اند و با توجه به سطح معناداری به دست آمده برای ضرایب سه گانه پیرسون مشاهده می شد که فقط اعتماد بین شخصی با احساس امنیت اجتماعی ارتباط معنی دار داشته است.
سفیری و میرزا محمدی(۱۳۸۳) در پژوهشی تحت عنوان« اعتماد به همسر: مطالعه موردی، زنان شهر تهران» با بهره گرفتن از روش پیمایشی و با تهیه پرسشنامه، داده ها راگردآوری کرده اند. حجم نمونه ۲۸۰ نفر بوده است و از روش نمونه گیری چند مرحله ای (طبقه ای و تصادفی سیستماتیک) استفاده شده است.
پردازش داده ها در سه سطح توصیف، تحلیل دو متغیره، و تحلیل چند متغیره و تحلیل مسیر انجام شده ویافته ها نشان داد ه است که توزیع نمرات اعتماد به همسر پاسخ گویان در حدود نیمی کمتر از میانگین بود و رابطه معنادار بین متغیرهای پیشینه خانوادگی، اعتماد بنیادین، نوع دوستان همسر، زیبایی همسر، اقتدار در خانواده، شیوه گزینش همسر، میزان پایبندی به تعهدات و انتظارات، معاشرت پذیری، مجاب سازی، احساس تعلق، میزان دلبستگی همسر نسبت به خانواده، فداکاری، نظم و پیش بینی پذیری رفتار همسر، همه جانبه بودن روابط، تقسیم کار خانگی، میزان شناخت همسر و مدت زمان تعامل روزانه با میزان اعتماد به همسر وجود دارد. سایر متغیرهای مستقل رابطه معناداری با میزان اعتماد به همسر نشان ندادند.
نتیجه تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر، متغیرهای پیش بینی کننده میزان اعتماد به همسر و همچنین مجموع اثرات مستقیم و غیرمستقیم هر یک از متغیرهای آنها را به شرح ذیل نشان داد:
ویژگی های روابط متقابل: ۶۰/.، زیبایی همسر: ۳/۶-، قدرت در خانواده: ۲۱.۷۸-، نوع دوستان همسر: ۱۶/۶ و شکست در زندگی: ۰/۲۳-
مرجان خلیلی (۱۳۷۸) در تحقیقی تحت عنوان «تضاد درخانواده با تاکید بر تضاد میان همسران و عوامل موثر برآن» که در دانشگاه الزهرا انجام شده است، میزان همبستگی انحرافات همسر با تضاد در خانواده ۶۳۸۴/. و میزان همبستگی بی اعتمادی و شک داشتن همسر نسبت به زن را ۲۰۱۶/. بدست آورده اند که هر دو نیز معنادار بوده اند (خلیلی،۱۳۷۸).
آزاد ارمکی و کمالی ( ۱۳۸۱)،در تحقیقی تحت عنوان «اعتماد، اجتماع و جنسیت، بررسی تطبیقی اعتماد متقابل در بین دو جنس»انجام داده اند. این مطالعه با عطف توجه به اهمیت حضور زنان در عرصه اجتماع و حتی عامل محوری قلمداد کردن نقش زنان در توسعه کشور به تبعیت از شومپیتر درصدد آن است که ضمن شناسایی ابعاد و سطوح اعتماد متقابل به عنوان یکی از مباحث اصلی در موضوع اعتماد اجتماعی و بررسی عوامل موثر بررسی عوامل موثر بر آن، تأثیر عامل جنسیت در آن را با سایر متغیرهای مورد نظر مقایسه و بررسی کرده است. نتایج این تحقیق حاکی از پایین بودن سطح متقابل در سطح کشور ( ۲۷/۵ در مقیاس ۰ تا ۱۰) و خصوصا سطح پایین تر اعتماد متقابل در میان زنان نسبت به مردان (به ترتیب ۲۳/۵ و ۳۲/۵) به خودی خود به معنی نشانه های آسیب شناختی روابط اجتماعی تلقی شده است.
ردادی (۱۳۸۷) در تحقیقی تحت عنوان « سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی» سرمایه اجتماعی به دلیل توانایی در توضیح بسیاری از پدیده های جامعه مدرن، توانسته است جایگاه مهمی را در ادبیات علمی جهان کسب نماید . در اکثر رشته های علوم اجتماعی به نوعی از این مفهوم استفاده می‌شود و به یک مفهوم بین رشته ای تبدیل شده است . از جمله حوزه هایی که در سرمایه اجتماعی مورد توجه قرار گرفته، حوزه امنیت اجتماعی است . این مقاله به بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر امنیت اجتماعی می پردازد. در جامعه بیمار، روابط به شکلی در جریان است که اعتماد تولید نمی شود . انحرافات اجتماعی بالفعل نیز بازتاب نبود سرمایه اجتماعی است . یکی از راه های مهم افزایش سرمایه اجتماعی در است. هنجارها موجب تقویت همیاری، انسجام بخشی و « هنجارهای اجتماعی » جامعه تقویت کاهش کنترل رسمی شهروندان می گردد و به این صورت امنیت اجتماعی را تقویت می نماید. این مقاله پیشنهاد می کند که برای افزایش امنیت اجتماعی، به سرمایه اجتماعی توجه شود . با انباشت سرمایه اجتماعی در طول زمان می توان از بسیاری از جرایم پیشگیری نمود . در جامعه دینی ایرانی تقویت هنجارهای اعتمادساز دینی می‌تواند کمک مؤثری در جهت افزایش سرمایه اجتماعی تلقی شود.
نبوی، حسین زاده و حسینی (۱۳۸۹) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر بر احساس امنیت اجتماعی» بیان کرده اند متغیرهای گرایش به مشا رکت در تأمین امنیت، تلقی از عملکرد پلیس و پایگاه اجتماعی– اقتصادی به صورت مستقیم و متغیر احساس محرومیت نسبی به طور معکوس بر احساس امنیت اجتماعی افراد تأثیرگذار هستند . متغیرهای تلقی از عملکرد قانون و جنسیت، تنها بر بعد امنیت جانی اثرگذارمیباشند. یافته های به دست آمده در زمینه ی رابطه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته، موافق با مطالعات انجام شده ی پیشین است.
ساروخانی و نوید نیا (۱۳۸۵) در تحقیقی تحت عنوان «امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت در تهران» با تاکید بر متغیر محل سکونت، به مطالعه امنیت اجتماعی خانواده می پردازند و میزان برخورداری خانواده ها در شرایط فعلی از امنیت اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهند. امنیت جانی، امنیت مالی، امنیت شغلی، امنیت عاطفی و امنیت اخلاقی به عنوان ابعادی از امنیت اجتماعی خانواده برآورد گردیده و تفاوت این ابعاد به لحاظ منطقه سکونت مورد مقایسه قرار گرفته است.روش: این تحقیق از نوع پیمایشی است که طی آن با ۴۲۰ خانواده ساکن در منطقه شمال و جنوب تهران مصاحبه شده است. برای تحلیل داده ها از آزمون t استفاده شده است.یافته ها: یافته ها نشان می‌دهد که محل سکونت بر امنیت اجتماعی خانواده اثرات موثر و معنی داری دارد. همچنین سطح برخورداری خانواده از امنیت جانی، مالی، شغلی، عاطفی و اخلاقی به نوبه خود تأثیر زیادی بر امنیت اجتماعی به عنوان شاخص ترکیبی از سطوح گوناگون امنیت در اجتماع را نشان می‌دهد.نتایج: امنیت اجتماعی خصلتی تفاضلی، شبکه ای، جمعی و ترکیبی دارد و متناسب با محل سکونت خانوارها، این ویژگی های دستخوش تغییر می شوند.
خورشیدوند (۱۳۸۸) در تحقیقی تحت عنوان«نقش خانواده در تامین امنیت و جایگاه پلیس در ارتقاء آن» بیان کرده است که یکی از موضوعاتی که در اعصار گوناگون ذهن بشر را به خود مشغول داشته است، مسأله امنیت است. اما ایجاد امنیت در جامعه و فراهم نمودن بسترهای مورد نیاز برای برقراری نظم و امنیت در جامعه به قانونمند بودن افراد جامعه وابسته است. از طرف دیگر خانواده، پایه و اساس ساختار اجتماعی بوده، به گونه ای که سلامت جامعه و خانواده به هم وابسته اند. عوامل مختلفی در انحراف جوانان مؤثر است، از جمله جهل و بی خبری، ضعف عقیده و ایمان، عدم تسلط بر نفس، عدم مدیریت خود، ضعف اراده، وجود الگوی نامناسب که البته در خانواده می توان راهبردهایی برای مقابله با آنان به کار بست. راهبردهایی چون : آموزش تدریجی؛ ارائه الگوی مناسب ؛ ممارست و ایجاد عادت؛ اقناع عاطفی؛ تداوم در شادی. بنابراین لازم است که همه ا عضای خانواده، مخصوصاً والدین در ایجاد امنیت در جامعه مشارکت داشته باشند . در این مقاله روش ها ی آگاهی بخش به والدین، تبیین مسئولیت ها و برانگیختن وجدان اخلاقی و اجتماعی و مبارزه با جلوه های ناامنی پیشنهاد و ارائه گردیده که ثابت می کند افزایش امنیت با افزایش فرهنگ خانواده ها ارتباط مستقیم داشته و این مهم جز از راه آگاهی بخشی امکان پذیر نمی باشد.
زمانی (۱۳۸۶) در تحقیقی تحت عنوان «نقش و کارکرد نهاد خانواده در تامین امنیت اجتماعی» ، بیان کرده اند که پدیده های اجتماعی به لحاظ ماهیت سیال خود همواره درمعرض تأثیر و تاثر متغیرهای گوناگون در عرصه اجتماع هستند و بدون شک در رفتار افراد و گروه ها و شاخت و جهت دهی به یکدیگر، نقش غیرقابل انکار دارند. مفاهیم امنیت و اجتماع نیز در این فضا قابل ارزیابی هستند. در میان نهادهای اجتماعی در ایران، نهاد خانواده عموما از کانون گرمی بهره می برد و دارای کارکردهای متنوعی در شئون مختلف اجتماعی از جمله امنیت است. در این مقاله جایگاه نهاد خانواده در درون ساخت نظام اجتماعی به ویژه حوزه امنیت اجتماعی، بسیار رفیع و دارای آثار غیرقابل انکار می‌باشد.
جمشیدی، رزمی، حقیقت سامانی (۱۳۸۷) در تحقیقی تحت عنوان «رابطه انسجام و انعطاف پذیری خانواده با ابعاد کمال گرایی»بیان کرده اند که انسجام خانواده هم سو با یافته های بررسی های انجام شده تنها به پیامدهای مثبت می انجامد ، اما انعطاف پذیری خانواد ه با افزایش در جنبه های مثبت و منفی کمال گرایی، کارکرد دوگانه ای از خود نشان می‌دهد . رابطه انعطاف پذیری با جنب ه های منفی کمال گرایی ممکن است ناشی از عدم تأکید صریح والدین انعطاف پذیر بر خواسته ها و چشم داشت هایشان از فرزندان باشد.
زارع وسامانی (۱۳۸۷) در تحقیقی تحت عنوان«بررسی نقش انعطاف پذیری و انسجام خانواده در هدف گرایی فرزندان» بیان کردند که انسجام خانواده پیش بینی کننده مثبت اهداف تسلط رویکردی، عملکرد رویکردی و پیش بینی کننده منفی عملکرد اجتنابی است. انعطاف پذیری خانواده پیش بینی کننده مثبت هدف تسلط رویکردی و پیش بینی کننده منفی اهداف تسلط اجتنابی و عملکرد اجتنابی است.
چلبی و رسول زاده اقدم (۱۳۸۱) در تحقیقی تحت عنوان «آثار نظم و تضاد خانواده بر خشونت علیه کودکان» بیان کردند که متغیر نظم و تضاد در خانواده به ترتیب اهمیت، اثرات موثر و معنی داری بر خشونت علیه کودکان در خانواده ها دارند.
۲-۳ تحقیقات انجام شده در خارج ایران
دیوید دبلیو ادجرلی در مقاله خود تحت عنوان «اعتماد» سعی کرده است که اعتماد را تعریف کند، او اعتماد را شامل سه مولفه می داند: انتظار (چشمداشت) دو جانبه، آزمون زمان و پیامدها. او که ما را به انتظارات دو جانبه طرفین توجه می‌دهد، معتقد است که برای اعتماد قراردادی وجود دارد مبنی بر اینکه انتظارات شما چیست و شما خواهان بدست آوردن چه چیزهایی هستید. پس از آن نوبت به ارزیابی قراردادتان د رطول زمیان می‌رسد و مرحله آخر توجه به پیاندها و بروز عکس العملهای مناسب می‌باشد. Edgerly , 1998) ) .
در مورد اعتماد به همسر نیز موارد پیشنهادی ادجرلی می‌تواند مفید واقع شود. قبل از هر چیز همسران باید انتظارات خود را در مورد اعتماد به یکدیگر مشخص نمایند، در طول زمان آن را ارزیابی کنند و واکنش از خود بروز دهند.
جانیس آبراهام اسپیرینگ و دکتر مایکل اسپیرینگ، «اعتماد در زناشویی»را به طور خاص بررسی کرده اند. با وجود دید روان شناختی این نویسندگان، اشاره آنها به عومال موثر بر اعتماد به همسر مفید به نظر می رشد. عواملی چون بررسی زمانی، بیماری و حادثه، مرگ، تغییر محل زندگی، تغییر موقعیت اجتماعی فرد، شکست شخصی، دگرگونی های زمانی و اعتیاد به مواد مخدر. (اسپیرینگ و اسپیرینگ، ۱۳۸۰)
نانسی بوچانا، راشل کراس نوب و سارا سولنیک در مقاله خود تحت عنوان اعتماد و جنسیت : بررسی رفتار و باورها در بازی سرمایه گذاری در سال( ۲۰۰۴) بررسی کرده اند که چگونه جنسیت بر اعتماد، احتمال مورد اعتماد قرار گرفتن و میزان اعتماد تأثیر میگذارد؟آنها انتخاب های مردان و زنان را در بازی سرمایه گذاری مقایسه و از داده های پرسشنامه استفاده کرده اند تا انگیزه تفاوت رفتاری را دریابند. نتایج نشان دادند که مردان اعتماد بیشتری نسبت به زنان دارند، و زنان نسبت به مردان قابل اعتماد تر هستند.رابطه بین بازده مورد انتظار و رفتار اعتمادی در میان مردان که از زنان قوی تر است، نشان می‌دهد که مردان به تعامل با استراتژی بیشتری نسبت به زنان نگاه میکنند.زنان خود را هم به اعتماد و هم مقابله به مثل بیشتر موظف میدانند ، اما تأثیر تعهد بر رفتار متفاوت است.

نظریه های مرتبط با موضوع
خانواده و ازدواج
تعاریف- نخست باید مفاهیم اساسی خانواده، خویشاوندی و ازدواج را تعریف کنیم.
خانواده گروهی از افراد است که با ارتباطات خویشاوندی مستقیما پیوند یافته اند و اعضای بزرگسال آن مسئولیت مراقبت از کودکان را به عهده دارند. پیوندهای خویشاوندی ارتباطات میان افراد است که یا از طریق ازدواج برقرار گردیده اند، یا از طریق تبار که خویشاوندان خونی (مادران، پدران، فرزندان دیگر، پدربزرگها و غیره) را به یکدیگر مرتبط می سازد. ازدواج می‌تواند به عنوان پیوند جنسی از نظر اجتماعی به رسمیت شناخته شود و امری پسندیده بین دو فرد بزرگسال تعریف شود. هنگامی که دو نفر ازدواج می‌کنند، با یکدیگر خویشاوند می شوند. اما پیوند ازدواج، شمار زیادتری از خویشاوندان را نیز با همدیگر مرتبط می سازد. والدین، برادران، خواهران و سایر خویشاوندان خونی، خویشاوند شریک ازدواج می شوند. (گیدنز، ۱۳۷۹:۴۲۴).
ساروخانی با تعریفی از کارلسون karlsson) ) و کلودی استروس c.Leui-Strauss) ) و گونتر تعریف کامل تری را از ازدواج به دست می‌دهد:
ازدواج عملی است که پیوند بین دو جنس مخالف را بر پایه روابط پایای جنسی، موجب می‌شود. بنابراین، رابطه دو فرد از یک جنس چه به طور موقت و چه دائم ازدواج خوانده نمی شود. از سوی دیگر در تعریف ازدواج، روابط جسمانی بین دو انسان از دو جنس مخالف به خودی خود کافی به نظر نمی رسد. چه، ازدواج مستلزم انعقاد قراردادی اجتماعی است که مشروعیت روابط جسمانی را موجب می گردد. به بیان دیگر، در راه تحقق ازدواج باید شاهد تصویب جامعه نیز باشیم.
کارلسون در اثرش انطباق پذیری و ارتباط در ازدواج این تعریف را از ازدواج به دست می‌دهد: «ازدواج فرایندی است از کنش متقابل بین دو فرد. یک مرد و یک زن که برخی شرایط قانونی را تحقق بخشیده اند و مراسمی برای برگزاری زناشویی خود برپا داشته اند و به طور کلی عمل آنان مورد پذیرش قانون قرار گرفته و بدان ازدواج اطلاق شده است.» کلودی استروس معتقد است که ازدواج «برخوردی است دراماتیک بین فرهنگ و طبیعت، یا میان قواعد اجتماعی و کشش جنسی.»
گذشته از این چهار خصلت (ارتباط جسمانی، تخالف جنسی، پایایی و قرارداد اجتماعی)، ازدواج ارتباطی را می رساند که در مقایسه با دیگر ارتباطات انسانی دارای تامیتی است بی نظیر. دیگر ارتباطات انسانی هریک بعدی از ابعاد حیات را می پوشانند و حال آنکه زوجیت دارای ابعاد زیستی، اقتصادی، عاطفی و نیز روانی و اجتماعی است. به بیان دیگر، همزیستی زوجین در درون خانواده، آنان را در چنان گردونه ای از ارتباطات مختلف قرار می‌دهد که بی هیچ شبهه قابل مقایسه با هیچ یکی از دیگر ارتباطات انسانی نیست. (ساروخانی، ۱۳۷۰ : ۲۳-۲۴)
-تطور همسر گزینی
به گفته نویسندگان کتاب طرح مقدماتی جامعه شناسی ایران شاید کهن ترین راه تحصیل همسر، اسارت و یغمابری یا خریداری یا مبادله بوده است. به عقیده این نویسندگان رسم خرید یک دختر نه به قصد خدمتگزاری بلکه گاهی هم به منظور زناشویی تا دیرباز در ایران وجود داشته است است. وستر مارک نشان داده است که نزد «اقوام پست» نتیجه زناشویی به ندرت موجب خرسندی می‌شود و در بیشتر موارد برای ایجاد توازن و همسنگی می باید به پدر و یا به دیگر خویشان نامزد خساراتی پرداخت شود.
چند همسری با دو چهره اصلی خود، چندشویی و چندزنی، از دیگر شیوه های زوجیت در جهان است. اگر این گونه پیوندها افراد را برای همیشه مقید و متعهد می سازند، پیوندهایی هم هستند که شکل نکاح موقت دارند. در ازدواج موقت یا صیغه، در ازای زمان نکاح و بیشی و کمی آن به تصمیم و خواست هر دو بستگی دارد. زنی که با چنین شرطی ازدواج می کند از حق ارث محروم است. (بهنام، ۱۳۸۴: ۲۳)
بی آنکه بخواهیم سهم میل جنسی را به عنوان عاملی که فرد را به سوی زناشویی چند همسری می راند و پاره ای کسان بر آن پای می فشرند، انکار کنیم و یا بخواهیم سهم عامل «معصیت روح» را که به گمان بعضی دیگر در غریزه رسوخ می کند نپذیریم، می توان پذیرفت که گاهی تأثیر گروه انسان را به یک چنین ازدواجی می کشاند.
در کنار این گونه وصلتها که سهم احساسات شخصی در دو سوی ازدواج به کمترین اندازه خود می‌رسد، ما حتی در گروه های به اصطلاح نامتمدن در امر همسر گزینی به مکانیسم هایی نیز برخورد می کنیم که برای جوانان آزادی عمل قابل توجهی قائل هستند. برای اثبات این فرضیه می توان از مثالهای چندی از بررسی وسترمارک به نام تاریخ زناشویی برگزیده ایم، سود جست. نویسنده در اینجا از بررسی توماس بریج که در میان اقوام یاهان در سرزمین آتش به عمل آمده یاد می کند. در میان این جماعت چه بسا روی می‌دهد که دختر جوانی احساس کند نسبت به شوهر خود بیزاری شدید و عمیقی دارد آنچنان که تمایل دارد او را ترک گوید. در چنین حالی اگر این دختر در نفرت خود باقی بماند و پای فشرد او را به کسی شوهر می‌دهند که خواستارش باشد. «ساروخانی ، ۱۳۷۰ : ۳۴-۳۳»
۲-۵ نظریه های مرتبط با متغیر وابسته تحقیق: احساس امنیت همسران در زندگی مشترک
تعاریف
امنیت اساسی ترین نیاز و رمز توسعه و بقای نظام و جامعه است. انسان بدون امنیت دچار هرج و مرج و آشوب طلبی می‌شود و همچنین مردم نمی توانند نیازهای ساده روزمره خود را تامین کنند. امنیت نعمت بزرگ الهی است که شرط پیشرفت جوامع و زمینه حرکت عظیم یک ملت است. آدمی باتجربه دریافته است که امنیت و آسایش و رفاه که در سایه امنیت آسایش دیگران است یعنی اینکه امنیت در درون شبکه های ارتباطی انسان ها شکل می گیرد. امنیت مفهوم بسیار عمیق است که بارها از آن، در قرآن یادآوری شده است و حتی در مواردی در قرآن از آن به عنوان عطیه الهی در جامعه مورد تذکر قرار دادهاست. امنیت مطلوب در جامعه اسلامی تحقق نمی یابد مگر اینکه به حقوق همه انسانهایی که در آن زندگی می‌کنند، از این جهت که انسان توجه شود و انسانها نیز به حقوق دیگران احترام بگذارند (برگ، ۱۳۸۲: ۱)
امنیت در هر جامعه نقش کلیدی و اساسی داشته و جامعه بدون امنیت امکان پذیر نمی باشد را براساس امنیت در فکرت هر انسان که با خانواده خود قصد سفر به مکانی دیگر دارد. ابتدا از مسائل امنیتی و احساس آرامش و گزند خانواده از آسیب های دیگر را مورد بررسی قرار می‌دهد. این نشان می‌دهد انسان همواره در همه حال نیاز به امنیت دارد.
در اینجا منظور از احساس امنیت همسران ،خطرات و تهدیدات و کلیه مخاطراتی است که در روابط گرم و عاطفی، صمیمی و محبت آمیز همسران اختلال ایجاد نماید و احساس نزدیکی و همدلی میان آنان را از بین ببرد. (چلبی :۱۳۷۵: ۷۰) که این مفهوم را با بهره گرفتن از نظریه های نظم، انسجام خانوادگی، رضایت زناشویی و تعارض زناشویی توضیح می دهیم.

نمونه، روش نمونهگیری و حجم نمونه
۳-۴-۱- گروه نمونه
گروه نمونه شامل ۵۰ نفر از ماداران دارای فرزند کمتوانذهنی بودند،که فرزندانشان در سال۹۱ تحت حمایت بهزیستی بود ه اند.
۳-۴-۲- روش نمونهگیری
در پژوهش حاضر برای تعیین نمونه از روش نمونهگیری تصادفی با جایگزینی تصادفی استفاده شده است و از بین مادران، تعدادی، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند (۵۰ نفر). از این تعداد به طریق زوج و فرد، آزمودنیها در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه ۲۵ نفر) جایگزین شدند، بدین ترتیب دو گروه معادل یکدیگر به دست آمد.

ابزار اندازه گیری
ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل (الف) پرسشنامهی امید به زندگی حلاجیان (۱۳۸۸) (ب) مقیاس زوجی اینریچ (ترجمهی آسوده و همکاران، ۱۹۸۹) و ج) مقیاس بهزیستی روانشناختی– فرم کوتاه ریف (۲۰۰۹) است.
۴۰
الف) پرسش نامه امید به زندگی حلاجیان
این پرسشنامه مشتمل بر ۳۳ ماده است که آزمودنیها بر اساس مقیاس لیکرت(کاملاً، تقریباً، هرگز)به آن پاسخ میگویند. حداکثر نمره در این آزمون ۹۹ است، هر چه فرد نمره بالاتری کسب کند نشان دهندهی امید به زندگی بیشتر است. حلاجیان (۱۳۸۸) برای سنجش همسانی درونی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده کرد. ضرایب آلفا رابرای کل نمونه، آزمودنیهای دختر و آزمودنیهای پسر به ترتیب (۸۹/۰، ۹۴/۰ و ۹۲/۰) گزارش کرد. همچنین برای سنجش روایی این مقیاس، آزمون مجددی پس از ۴ تا ۶ هفته به ۹۵ آزمودنی دختر و ۹۱ آزمودنی پسر که در مرحله اول شرکت داشتند داده شد. ضرایب همبستگی بین نمره های آزمودنیها در دو نوبت یعنی آزمون و آزمون مجدد برای کل آزمودنیهای دختر و آزمودنیهای پسر به ترتیب (۸۰/۰r= )، (۸۲/۰r=)و (۷۹/۰r=)گزارش شد .
نتایج مربوط به پایایی
جدول شماره (۳-۱): پایایی پرسشنامهی امید به زندگی حلاجیان در گروه آزمایش و کنترل

ضریب همسانی درونی (آلفای کرونباخ) امید به زندگی در این تحقیق در گروه آزمایش(۲۵ نفر حجم نمونه)و کنترل (۲۵ نفر حجم نمونه) به ترتیب عبارت است از ۸۶/۰ و ۹۹/۰ که قابل قبول است.
نتایج مربوط به روایی
روایی محتوا
سلیس و روان بودن و توانایی مجموعه عبارات در اندازه گیری متغیرهای مربوطه مورد تأیید اساتید راهنما و مشاور قرار گرفته است.
روایی تفکیکی
نتایج آزمون t بیانگر تفاوت معنادار نمرات امید به زندگی در دو گروه کنترل و آزمایش میباشد. این قدرت ایجاد کنندهی تفاوت توسط این پرسشنامه، نشان دهنده روایی تفکیکی آن است. به عبارت دیگر این پرسشنامه قادر است تأثیر آموزش مهارتهای مثبت اندیشی را به طور معناداری آشکار کند.
۴۱
جدول شماره (۳-۲): نتایج تحلیل آماری مقایسه میانگین نمرات اختلاف پیشآزمون و پسآزمون امید به زندگی مادران در گروه آزمایش و کنترل

با توجه به مقدار p-value به دست آمده برای آماره F که برابر با صفر میباشد (p-value ≤ ۰٫۰۵)، فرض H₀ رد میشود و این نشان میدهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند. بنابراین به طور همزمان بین تمامی متغیرهای مستقل با متغیر وابسته رابطه معنی داری وجود دارد.

با توجه به جدول بالا، مقدار p-value آماره t برای متغیرهای هزینه تبلیغات (ADV) و اثر متقابل هزینه تبلیغات بر رقابت بازار محصول (ADV* HIGH_HHI) که برابر ۰٫۰۴ و صفر می باشد و کمتر از سطح خطای ۰٫۰۵ است (p-value ≤۰٫۰۵ )، فرض صفر(فرض عدم تأثیر رقابت بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش) رد می شود و در نتیجه رقابت بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش تأثیر دارد. همچنین با توجه به ضریب این دو متغیر که مثبت می باشند، نتیجه می شود هنگامی که رقابت در بازار محصول افزایش می یابد، تاثیر هزینه های تبلیغاتی در فروش نیز افزایش می یابد و فرضیه دوم با شاخص Q توبین پذیرفته می شود.
۴-۶- خلاصه فصل
در این فصل داده های مورد بررسی برای فرضیات به صورت ترکیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور ابتدا مفروضات مدل کلاسیک (بررسی وجود خود همبستگی و آزمون همسانی واریانس و همچنین بررسی مانایی متغیرها) برای داده ها مورد بررسی قرار گرفت، سپس آمار توصیفی آنها بررسی شد و در نهایت فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار گرفت.
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه
پس از تجزیه و تحلیل داده‌ها در فصل چهارم و آزمون فرضیه‌های پژوهش، تأیید یا عدم تأیید فرضیه‌ها مشخص گردید. در این فصل که مرحله نهایی پژوهش می‌باشد، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها مورد بحث و بررسی و تفسیر قرار می‌گیرند تا نتایج کلی پژوهش در پاسخ به مساله اصلی پژوهش مشخص گردد. لذا در بخش دوم یافته‌های حاصل از آزمون فرضیه‌ها بر اساس مبانی نظری مورد تفسیر قرار می گیرند. همچنین به مقایسه یافته‌های پژوهش حاضر با یافته‌های سایر پژوهشگران پرداخته می‌شود. در بخش سوم به محدودیت‌های پژوهش اشاره می‌شود. در نهایت در بخش چهارم پیشنهادهای مبتنی بر یافته‌های پژوهش و نیز پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی ارائه می‌گردد.
۵-۲- نتیجه گیری
در این پژوهش به بررسی اثر تعدیلی رقابت در بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. با توجه به مبانی نظری پشتوانه تدوین فرضیه های پژوهش، مبانی نظری بیانگر این بود که تبلیغات با تأثیر بر نگرش مصرف کنندگان یک عنصر کلیدی برای فروش محصولات و خدمات است. به طور کلی، تبلیغات تأثیر مستقیم بر فروش دارد و افزایش میزان فروش نیز بر سود شرکت مؤثر است(هومر، ۱۹۹۰؛ لرد، ۱۹۹۵؛ لوتز، ۱۹۸۳؛ مک کنزی و لوتز، ۱۹۸۹؛ مک کنزی، ۱۹۸۶). همچنین، تبلیغات در سطح جامعه میل به خرید در مشتریان را افزایش می دهد. به طور کلی می توان اثرات اقتصادی تبلیغات را در دو دسته اثرات مستقیم و غیرمستقیم بررسی نمود. اثرات مستقیم عبارتند از: اثر تبلیغات بر فروش، اثر تبلیغات بر سهم بازار، صرفه جویی های ناشی از مقیاس تبلیغات و اثرات غیرمستقیم تبلیغات شامل: اثر بر تمرکز، اثر بر ورود به بازار، اثر بر سودآوری، اثر بر قیمت و اثر بر کیفیت است(باگ ول، ۲۰۰۵). تبلیغات با افزایش یا کاهش درجه تمرکز، موجب انحصار یا رقابت در بازار می شود. تبلیغات می تواند با تغییر موانع ورود به بازار منجر به ایجاد انحصار یا ارتقای رقابت گردد و سودآوری و سهم بازار را بالا ببرد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول این پژوهش نشان می دهد که بین هزینه تبلیغات و فروش رابطه مثبتی وجود دارد و هنگامی که هزینه های تبلیغاتی افزایش می یابند، فروش نیز افزایش می یابد. این نتایج موید نظرات هومر(۱۹۹۰)، لرد(۱۹۹۵)، لوتز(۱۹۸۳)، مک کنزی و لوتز(۱۹۸۹)، مک کنزی(۱۹۸۶)، چادوری (۲۰۰۲) و کیم و ژوو (۲۰۱۳) است.
نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم این پژوهش با بهره گرفتن از دو شاخص هرفیندال-هیرشمن و کیوتوبین نشان می دهد که هنگامی که رقابت در بازار محصول افزایش می یابد، تاثیر هزینه های تبلیغاتی در فروش نیز افزایش می یابد. این نتایج موید نظرات تسلر(۱۹۶۴)، ویلیز و روگرز(۱۹۹۸)، نئوکوسمیدی (۲۰۰۵) و کیم و ژوو (۲۰۱۳) است.
۵-۳- محدودیت‌های پژوهش
این پژوهش همانند سایر پژوهش‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است. محدودیت‌های این پژوهش به شرح ذیل می‌باشند:
پژوهش حاضر با بهره گرفتن از داده‌های ۱۰۱ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است و دربردارنده همه شرکت‌های موجود در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌باشد. لذا در تسری نتایج حاصل از آن به کل جامعه بایستی جانب احتیاط رعایت گردد.
با توجه به اینکه نتایج پژوهش براساس قلمرو زمانی سال‌های ۱۳۸۴- ۱۳۹۱ بدست آمده است، نتایج پژوهش از قطعیت لازم برای همه دوره برخوردار نیست.
وجود تورم سبب می‌شود تا اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی نتوانند وضعیت مالی و نتایج عملیات شرکت‌ها را به درستی نشان دهند. همین امر سبب می‌شود تا بسیاری از متغیرهای محاسبه شده در این پژوهش وضعیت شرکت‌ را نشان ندهند.
اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی به دور از اشتباهات با اهمیت و اساسی نیست. وجود ارقام با اهمیت اصلاح اشتباهات سال‌های قبل در صورت‌های مالی یکی از دلایلی است که این ادعا را اثبات می‌کند. این قبیل اشتباهات سبب می‌شود متغیرهای بدست آمده از اطلاعات نادرست، وضعیت شرکت‌ را به درستی منعکس نکنند که این امر به خودی خود سبب مغشوش شدن نتایج می‌شود.
یکی از محدودیت های این پژوهش آن است که برای محاسبه رقابت بازار محصول از شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. در حالی که برخی رقبای صنایع، عضو بورس نیستند. همچنین، برخی از معیارهای رقابت مانند: سرمایه فکری و دارایی های نامشهود که در بازارهای امروزی تاثیر بسزایی در رقابت بین شرکت ها دارند، به علت نبود معیاری برای اندازه گیری آنها، امکان استفاده و وارد نمودن در الگو را نداشته اند.
۵-۴- پیشنهادهای پژوهشی
پیشنهاد‌های این پژوهش به دو گروه پیشنهاد مبتنی بر نتایج پژوهش و پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی تقسیم می شود:
۵-۴-۱- پیشنهاد‌های مبتنی بر نتایج پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی اثر تعدیلی رقابت در بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد، که با توجه به نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه شده است:
همان طور که نتایج این پژوهش نشان داد، تبلیغات دارای اثر مثبت بر فروش وبه تبع آن سود آوری شرکت است.بنابراین به شرکتهای مورد مطالعه توصیه می شود برای بهبود عملکرد شرکت خود برنامه مناسب برای انجام تبلیغات داشته باشند.
به تحلیل گران واستفاده کنندگان از اطلاعات شرکتها پیشنهاد می شود در بررسی عملکرد شرکتهاوبه منظور پیش بینی وضعیت آتی فروش آنها به متغیر تبلیغات توجه ویژه داشته باشند.
همانطور که نتایج پژوهش نشان داد رقابت در بازار محصول سبب تشدیدرابطه مثبت هزینه تبلیغات وفروش می شود به همین دلیل توجه به هزینه تبلیغات و برنامه های تبلیغاتی به طور اکید به شرکتهای که در بازار محصول دچار رقابت بیشتر هستند توصیه میگردد.
۵-۴-۲- پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی
با انجام هر کار علمی راه به سوی مسیر جدید باز می‌شود و ادامه راه مستلزم انجام تحقیقات دیگری است. بدین لحاظ تحقیقاتی که در ادامه نتایج این تحقیق، ضروری به نظر می‌رسد به شرح زیر است:
پیشنهاد می‌شود در پژوهش های آتی، اثر تعدیلی رقابت در بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش را با بهره گرفتن از دیگر شاخص ها مانند بون ، لرنرو…..سنجیده شود.
پیشنهاد می‌شود در پژوهش های آتی دوره زمانی پژوهش طولانی تر گردد.
اثر تعدیلی رقابت در بازار محصول بر رابطه بین هزینه تبلیغات و فروش در هر صنعت به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
۵-۵- خلاصه فصل
در این فصل نتایج نهایی تأیید یا رد فرضیه ها به طور خلاصه بیان شد. سپس نتایج مذکور با مبانی نظری گفته شده در فصل دوم و پژوهش های انجام شده، مطابقت داده شد تا نقاط سازگاری آن مشخص گردد. پس از آن محدودیت هایی که انجام پژوهش با آن مواجه بود بیان شد. در نهایت پیشنهاد های پژوهش(مبتنی بر نتایج پژوهش و برای پژوهش های آتی) ارائه گردید. نتایج کلی پژوهش نشان می دهد که بین هزینه تبلیغات و فروش رابطه مثبتی وجود دارد و هنگامی که هزینه های تبلیغاتی افزایش می یابند، فروش نیز افزایش می یابد. همچنین، نتایج پژوهش نشان می دهد که هنگامی که رقابت در بازار محصول افزایش می یابد، تاثیر هزینه های تبلیغاتی در فروش نیز افزایش می یابد.
منابع
اسدی، ک. (۱۳۷۹). بررسی تاثیر تبلیغات بازرگانی بر رفتار خریداران مواد بهداشتی شوینده، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی، دانشگاه شهید بهشتی.
ایرانمنش، م. (۱۳۸۲). چگونگی شناخت رفتار مصرف کننده در بازار های محصولات بهداشتی- آرایشی و شوینده، هشتمین همایش بین المللی صنایع بهداشتی و آرایشی، تهران، صص ۷۴-۷۸٫
اشرف زاده، سیدمحمدرضا. نادر مهرگان. (۱۳۸۷). اقتصادسنجی پانل دیتا. چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
بلوریان تهرانی، م. (۱۳۷۶). بازاریابی و مدیریت بازار، انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، تهران.
باباخان، و. (۱۳۸۹). بررسی تاثیر تبلیغات بازرگانی محصولات شوینده-بهداشتی شرکت کف بر مصرف کنندگان کرج، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور کرج.
تقی نتاج، غلامحسین. (۱۳۸۴). مدیریت هزینه ی روبات ها در فرایند تولید، مجله ی تدبیر، شماره ی ۱۶۶٫
تریسی، برایان. (۱۳۸۴). روانشناسی فروش، ترجمه ی مهدی قراچه داغی، تهران: آسیم.
حجازی، رضوان. حیدرپور، فرزانه. حسن زاده، مهشید. (۱۳۸۹). مخارج تبلیغات و ارزش بازار، چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره۳، پیاپی ۳۶، صص ۲۵-۳۶٫
حمیدی زاده، محمدرضا. یزدانی، ناصر. (۱۳۹۰). مدل راهبردی تبلیغات الکترونیک اثربخش رفتار مصرف کنندگان، فصلنامۀ علمی پژوهشی کاوش های مدیریت بازرگانی، سال سوم، شماره۶، صص ۱۵۰-۱۷۶٫
حیدرپور، فرزانه. طهماسبی گتابی، ابوطالب. (۱۳۸۹). تأثیر هزینه آموزش و هزینه تبلیغات بانکداری الکترونیکی بر افزایش جذب سپرده های بانک ها (مطالعه موردی بانک صادرات استان مازندران)، پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی، صص ۸۱-۹۸٫
حکیم آرا، م. (۱۳۸۳). تبلیغات متقاعدگرانه، انتشارات خانه کتاب، تهران، ص ۲۳۲٫
حجازی، رضوان. حیدرپور، فرزانه. حسن زاده، مهشید. (۱۳۸۹). مخارج تبلیغات و ارزش بازار، چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره ۳- پیاپی ۳، صص ۲۵-۳۶٫
خورشیدی، غلامحسین. (۱۳۷۲). گفتارهای اقتصادی: جلد دوم، انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
خدامی پور، احمد. بزرایی، یونس. (۱۳۹۲). بررسی رابطه رقابت بازار محصول با ساختار هیات مدیره و کیفیت افشا، دانش حسابداری، ۴(۱۴): صص،۵۱-۶۶٫

۲

x₅

?

۳

۱

۳

x₆

?

۳

۱

۳

x₇

۲-۳-۳- مروری بر روش‏های خوشه‏بندی توافقی
در این بخش به بررسی روش‏های خوشه‏بندی توافقی می‏پردازیم. همانطور که پیشتر ذکر شد، هدف اصلی در خوشه‏بندی توافقی، یافتن یک خوشه‏بندی نهایی از ترکیب چند خوشه‏بندی مختلف است، به گونه‏ای که مورد توافق مجموعه خوشه‏بندی‏های اولیه نیز باشد. روش‏های خوشه‏بندی توافقی، جهت ترکیب خوشه‏بندی‏ها به مقادیر صفات خاصه اشیاء داده نیازی ندارند و تنها از نتایج بدست آمده در خوشه‏بندی‏های اولیه استفاده می‏کنند. به عبارت دیگر در خوشه‏بندی‏های اولیه هر داده تنها با یک شماره خوشه نشان داده می‏شود (همانطور که در مثال بخش ۲-۳-۲ نشان داده شد) و صفات خاصه آن استفاده نمی‏شود. شکل ۲-۴ مدل فرایند خوشه‏بندی توافقی را نشان می‏دهد.
شکل ۲-۴ مدل خوشه‏بندی توافقی. تابع توافقی^[۸۱] Г، خوشه‏های π_i را بدون دسترسی به صفات خاصه اشیاء مجموعه داده X و یا الگوریتم‏های A، ترکیب می‏کند [۶۱].
در ادامه، در بخش ۳-۳-۴ ساختار کلی انواع مختلف روش‏های خوشه‏بندی توافقی مورد بررسی قرار می‏گیرد. در بخش‏های ۲-۳-۵ تا ۲-۳-۸ نیز جزئیات دقیق‏تری از هر روش و الگوریتم‏های مربوط به آن ارائه می‏شود.
۲-۳-۴- گروه‏بندی روش‏های خوشه‏بندی توافقی
در این بخش یک گروه‏بندی از انواع روش‏های جدید خوشه‏بندی توافقی ارائه می‏گردد و پس در بخش‏های بعدی به بررسی هر گروه خواهیم پرداخت. روش‏های توافقی می‏توانند به چهار گروه اصلی تقسیم شوند. هر گروه نیز به نوبه خود دارای زیر گروه‏ها و الگوریتم‏های مختلفی است. شکل ۲-۵ گروه‏بندی روش‏های خوشه‏بندی توافقی را نشان می‏دهد و الگوریتم‏های جدید مرتبط با هر گروه در آن ارائه شده است.
همانطور که در شکل مشخص است یکی از گروه‏های عمده در خوشه‏بندی توافقی، روش‏های شباهت محور^[۸۲] است. گروه دوم شامل روش‏هایی است که یک تابع هدف را به عنوان اطلاعات دوجانبه^[۸۳] بین خوشه‏بندی نهایی و اجتماع اولیه خوشه‏بندی‏ها فرموله می‏کنند. گروه سوم روش‏هایی با نام مدل ترکیبی^[۸۴] می‏باشند که یک مدل از ترکیب متناهی توزیع‏های چند جمله‏ای^[۸۵] را در فضایی که خوشه‏بندی‏ها بر روی زیر مجموعه‏ای از اشیاء داده و یا زیر مجموعه‏ای از صفات خاصه مجموعه داده X ایجاد شده‏اند، به کار می‏برند. گروه چهارم نیز روش‏هایی هستند که اشیاء داده‏ را (بر مبنای رأی گیری) در خوشه‏هایی قرار می‏‎دهند که اکثر خوشه‏بندی‏های اولیه با قرار دادن داده در آن خوشه موافقند.
روش‏های شباهت محور به دو زیر گروه تقسیم می‏شوند. زیر گروه اول شامل الگوریتم‏هایی است که بر مبنای محاسبه میزان تشابه بین هر دو شئ داده در مجموعه داده، عمل می‏کنند. میزان شباهت بین هر دو شئ داده می‏تواند در یک ماتریس N×N نشان داده شود. این ماتریس، ماتریس همبستگی نامیده می‏شود. هر عنصر در این ماتریس بیانگر نرخ تعداد خوشه‏بندی‏هایی است که هر جفت از اشیاء داده‏ با هم در یک خوشه از آن خوشه‏بندی قرار گرفته‏اند. در [۴۶،۵۳،۶۶] از ماتریس همبستگی جهت انجام خوشه‏بندی توافقی استفاده می‏شود. این ماتریس می‏تواند به عنوان ماتریس تشابه^[۸۶] نیز در نظر گرفته شود، بنابراین می‏توان از آن در هر الگوریتم خوشه‏بندی دیگری (مانند الگوریتم‏های سلسله مراتبی) که بر ‏مبنای شباهت بین اشیاء داده‏ عمل می‏کنند، استفاده نمود [۱۶]. الگوریتم‏های FC^[87] [۲۳]، HAC^[88] [۷۳،۴۶] و EAC^[89] [۴۷] نمونه‏هایی از این زیر گروه می‏باشند.

شکل ۲-۵ گروه‏بندی روش‏های خوشه‏بندی توافقی
زیر گروه دوم شامل الگوریتم‏هایی است که قبل از ترکیب اجتماع خوشه‏بندی‏ها، ابتدا آنها را به یک گراف تبدیل می‏کنند. در این روش هر گره معادل یک شئ داده‏ است و همچنین لبه بین هر دو گره دارای وزنی است که میزان تشابه آنها را نشان می‏دهد. الگوریتم‏های CSPA^[90]، HGPA^[91] و MCLA^[92] که در [۶۱] ارائه شده است، در این زیر گروه قرار می‏گیرند.
در روش‏های اطلاعات دوجانبه، یک تابع توافقی بین خوشه‏بندی‏های اولیه و خوشه‏بندی نهایی به عنوان اطلاعات دوجانبه، بدون نیاز به تقریب، بطور مستقیم بیشینه می‏شود [۱۶]. الگوریتم CondEns^[93] در [۱۲] جهت ترکیب خوشه‏بندی‏ها به این صورت عمل می‏کند. در [۶۲] نیز یک تابع هدف به عنوان اطلاعات دوجانبه فرموله شده و سپس با بهره گرفتن از یک الگوریتم EM^[94] این تابع بیشنه می‏شود.
در روش‏های مدل ترکیبی، اشیاء داده مجموعه X به بردارهایی تبدیل می‏شوند که هر صفت خاصه آنها معادل یک خوشه‏بندی می‏باشد. شکل ۲-۶ وضعیت بردار‏های جدید به ازاء هر داده را نشان می‏دهد. یک خوشه‏بندی مدل محور^[۹۵] آماری، که از ترکیب توزیع‏های چند جمله‏ای استفاده می‏کند در [۶۷] معرفی شده است. در [۶۷]، خوشه‏بندی نهایی از حل مسئله درستنمایی بیشینه^[۹۶] برای یک مدل ترکیبی از اجتماع خوشه‏بندی‏ها (خوشه‏بندی‏های اولیه) بدست می‏آید.
خوشه‏های اولیه به عنوان ترکیبی ازتوزیع‏های چند متغیره-چند جمله‏ای در فضای برچسب خوشه‏ها (به صورتی که در شکل ۲-۶ آمده است) مدل می‏شوند. مسئله درستنمایی بیشینه نیز به طور موثری با الگوریتم EM حل می‏شود. در [۶۸] خوشه‏بندی توافقی می‏تواند بر مبنای اطلاعات دوجانبه درجه دو^[۹۷] (QMI) با بهره گرفتن از الگوریتم K-Means بدست آید.

π_M

…

π_۱

π_M(x₁)

…

π_۱(x₁)

۱-۱) بیان مساله تحقیق:
طی سالهای اخیر فشارهای فزایند های در زمینه نظارت مالی بر سازما ن ها، تقریبا در تمامی کشورهای جهان به چشم می خورد. این فشارها ناشی از محدودیت منابع ، افزایش حساسیت های جامعه و گرایش سیاستمداران در جلب رضایت مردم به منظور ارائه عملکرد مثبت در جهت کسب مقبولیت، مشروعیت و پاسخگویی در راستای بهبود مدیریت بر منابع مالی بوده است . بسیاری از کشورهای توسعه یا‌فته و در حال توسعه دنیا در تلاشند نظام بودجه ریزی خود را در یک فرایند بهبود یا تغییر به یک نظام عملکرد محور یا عملیاتی که در آن ارتباط بین اعتبارات بودجه ای و عملکرد دستگاه های اجرایی شفاف و قابل درک است، نزدیکتر سازند و از این طریق پشتوانه اطلاعاتی معتبر و قابل اطمینانی برای تصمیمات بودجه ای فراهم آورند)حسن آبادی و نجارصراف، ۱۳۸۷).

در واقع بودجه ریزی عملیاتی، ابزار مدیریتی سودمندی به شمار میآید که برای تولید و تبادل اطلاعات حال و آتی بر اساس شاخص ها و استانداردهای عملکردی به منظور تنظیم بودجه برای برآورد و سنجش عملکرد سازمانها ضروری میباشد.
دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی نیز که مسئول کشف و نشر دانش و فراهم سازی آموزش و یادگیری عالی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و کمک به توسعه جوامع هستند، به عنوان یک نظام (سیستم) از چندین زیر نظام تشکیل شده اند که اساسی ترین نظام مدیریتی آن نظام مالی است (ساکتی و سعیدی، ۱۳۸۶). استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی در نظام مالی دانشگاه ها عوامل اثر بخشی و صرفه جویی را به ابعاد سنتی بودجه ریزی اضافه می کند.
اهمیت موضوع فوق موجبات توجه و اصلاحات اخیر در نظام بودجه ای دانشگاه های کشور و حرکت به سوی بودجه عملیاتی را نشان می دهد. به طوری که در قانون برنامه چهارم توسعه، دانشگاه ها نه تنها باید نظام بودجه ریزی خود را از بودجه ریزی برنامه ای به بودجه ریزی عملیاتی تغییر دهند بلکه (در اجرای بند الف ماده ۴۹ این قانون)، موسسههای آموزش عالی ملزم به تهیه بودجه عملیاتی به منظور دستیابی به بهای تمام شده فعالیت های آموزشی و پژوهشی و تعیین هزینه سرانه دانشجو در رشته های مختلف به منظور تامین منابع مالی هستند.
از سوی دیگر به استناد این ماده، قانون برنامه چهارم توسعه کشور که اعتبارات هزینه ای دانشگاهها و موسسه های آموزش عالی دولتی براساس قیمت تمام شده به آنها اختصاص خواهد یافت و با توجه به توسعه همه جانبه موسسه های آموزش عالی در کشور، نیاز به بهبود شیوه های کنترل و مدیریت منابع مالی در آن احساس بیشتری می شود. این امر می تواند موجب تمرکز بیشتر دانشگاه ها به مقوله کارآیی و اثربخشی منابع مالی شود. تنها راه تحقق این اهداف استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی در موسسه های آموزش عالی عنوان شده است. ویژگی و وجه تمایز این نظام از نظام بودجه ریزی موجود، تاکید روی اهداف، نتایج و محصول هر یک از اقلام هزینه ای و افزایش قدرت پاسخگویی دانشگاهها است.
دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان یکی از موسسههای آموزش عالی از این امر مستثنی نمی باشد و تغییر در نظام بودجه ریزی این دانشگاه به مثابه سایر دانشگاه های کشور امری ضروری به نظر می آید .
بر اساس این تحقیق در پی مشخص نمودن عوامل متعددی نظیر میزان شناخت و دانش مدیران و کارشناسان نسبت به این نظام و سایر عوامل انسانی و رفتاری مرتبط با استقرار بودجه عملیاتی و همچنین مشکلات و موانع و ظرفیت های موجود برای استقرار بودجه ریزی عملیاتی می باشد.
با توجه به مطالعات نظری و شرایط موجود در موسسه های آموزش عالی کشور می توان امکان استواری بودجه ریزی عملیاتی را در قالب سه عامل پذیرش، توانایی و اختیار تقسیم بندی نمود. عامل پذیرش شامل پذیرش سیاسی، پذیرش مدیریتی و پذیرش انگیزشی می باشد. عامل توانایی نیز از سه گروه توانایی فنی،توانایی ارزیابی عملکرد و توانایی انسانی تشکیل می گردد. همچنین عامل اختیار نیز شامل اختیار قانونی، اختیار رویه ای واختیار سازمانی می باشد. لذا در این تحقیق دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری از بین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب گردید تا امکان استقرار بودجه ریزی عملیاتی در این دانشگاه مورد مطالعه قرار گیرد.
۱-۲) اهمیت موضوع تحقیق :
در بحث بودجه‌ریزی عملیاتی سه هدف عمده مدیریت منابع و وجوه در نظر گرفته می‌شود که شامل برقراری انضباط مالی ، تخصیص منابع به اولیت‌ها و مدیریت اجرایی خوب می‌باشد.
با بکارگیری بودجه‌ریزی عملیاتی انتظار می‌رود اهداف در نظر گرفته شده فوق در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری محقق شده و بتوان با اجرای این روش بودجه‌ریزی میزان دستیابی به اهداف و همچنین انحراف از اجرای آن را مشخص نمود .
مهمترین هدف بودجه ریزی عملیاتی اصلاح مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است به طوریکه با این کار ارزیابی پاسخگویی مسئولین دستگاه های اجرایی بر اساس معیار دستاوردهای فعالیتهای آنان صورت خواهد گرفت.بیش از ۶۰%حجم بودجه سالیانه کشور به شرکتها و موسسات دولتی اختصاص دارد که موجب ریخت و پاشهای فراوان سالانه آنها شده است که با تنظیم بودجه عملیاتی و شفاف انتظار می رود این هزینه ها به حداقل ممکن کاهش یابد.(کردبچه،۱۳۸۵،۱۱)
۱-۳) بیان اهداف تحقیق :
۱- بررسی امکان اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری.
۲- ارائه راهکارهایی به منظور امکان پذیرنمودن اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری.
۱-۴) فرضیات یا سئوالات تحقیق :
(۱): پذیرش بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری تاثیر دارد.
(۲): توانایی بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری تاثیر دارد.
(۳): اختیار بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری تاثیر دارد.
(۴): بین نظرات مدیران و کارشناسان مرد و زن در ارتباط با اجرای بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری اختلاف معنی دار وجود دارد.
۱-۵) چارچوب نظری :
چارچوب نظری الگویی است که پژوهشگر بر اساس آن درباره روابط بین عواملی که در ایجاد مسئله، مهم تشخیص داده اند نظره پردازی می کند.
پژوهشگر به دنبال این است که بر اساس مدل ارائه شده بررسی نماید که آیا عوامل ذکر شده در دانشگاه آزاد واحد شهر ری توانایی پاسخگویی به نیازهای واحد مورد تحقیق را دارا می باشد یا خیر.
بودجه عملیاتی یک برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه است که رابطه میان میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه با نتایج بدست آمده از اجرای آن برنامه را نشان می دهد. این نوع بودجه ریزی توانایی تصمیم گیرندگان در ارزیابی درخواستهای بودجه ای دستگاه های اجرایی را با آگاه ساختن تصمیم گیرندگان به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه یا برنامه هایی که برای رسیدن به اهداف مشترکی بکار می روند، افزایش می دهد. این نوع بودجه تمامی فعالیتهای مستقیم و غیرمستقیم مورد نیاز در برنامه و همچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیتها را در بر می گیرد.
بودجه ریزی عملیاتی روشی برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف ، برنامه ها و نتایج ارزیابی شده است.در این روش منابع بودجه به اهداف مورد نظردر قالب برنامه به نحوی کاراو اثربخش تخصیص می یابد. می توان چنین بیان نمودکه بودجه ریزی عملیاتی علاوه بر اثربخشی به دنبال تعیین نرم ها، استانداردها، معیارها و درنهایت قیمت تمام شده خدمات ارائه شده توسط دستگاه های دولتی می باشد. به عبارتی بودجه ریزی عملیاتی به دنبال رسیدن به اهداف تعیین شده با کمترین هزینه می باشد.(کارآیی توام با اثربخشی )
از طرفی تعیین برنامه ها در راستای تحقق اهداف هر دستگاه و مشخص نمودن فعالیتهای متناسب در راستای تحقق اهداف هر برنامه دستگاه، مقوله برنامه ریزی است.اما اینکه هر کدام از اقدامات ، فعالیتها و در نهایت برنامه ریزی تعیین شده ، مستلزم صرف چه میزان هزینه است ، موضوعی است که در مباحث بودجه ریزی به آن پرداخته می شود.
برنامه ریزی و تعیین برنامه ، فعالیتهاو اقدامات بدون مطالعات امکان سنجی و اولویت دهی میسر نبوده و انجام امور مذکور در برنامه ریزی ، مستلزم برآورد هزینه های انجام کار و قیمت تمام شده می باشد.
لذا برنامه ریزی بدون توجه به هزینه و بودجه لازم برای انجام کار امکان پذیر نمی باشد و یا ناقص خواهدبود.
۱-۶) مدل تحقیق :
بر اساس نتایج یک نظر سنجی کارشناسان بودجه ای سازمان بودجه در امریکا معتقدبودند که بودجه ریزی عملیاتی بر تخصیص ها تاثیر محدودی دارد. تقریبا نیمی از کارشناسان بودجه که در این نظر سنجی شرکت کرده اند معتقد بودند که این شیوه در نیل به اهداف تخصیص منابع چندان تاثیری ندارد و بیش از یک پنجم کارمندان سازمان نیز تقریبا نظر مشابهی داشتند.برخی دیگر این تفاوت در میزان موفقیت را به ویژگی های سازمان ها نسبت می دادند. آندروز (۲۰۰۴) این عوامل را بخشی از مدل اجرایی می دانست و فرض می کرد که امکان اجرا بودجه ریزی عملیاتی در ایالت هایی وجود دارد که در آن ها توانایی حرفه ای و کارشناسی برای چنین تغییراتی بیشتر وجود دارد و مقامات برای اعمال چنین تغییراتی اختیارات بیشتری دارند و میزان پذیرش تغییر نیز بیشتر است.در این مقطع اکثر ایالت ها به دلیل الزامات اجرایی یا قانونی از نوعی بودجه ریزی عملیاتی استفاده می کنند یا استفاده کرده اند (ملکرز و ویلافبی ۱۹۹۸ ویلافبی ۲۰۰۴) با وجود این درباره تاثیر نهادی بودجه ریزی عملیاتی بر هزینه های دولت همچنان تردید هایی وجود دارد . وایت (۱۹۹۴) به این نکته اشاره می کند دلیل ناکامی اصلاحات بودجه ریزی گستردگی محدوده اطلاعات (وهزینه هایی) است که برای اتخاذ این گونه تصمیمات ضروری است . در نتیجه بودجه ریزی افزایشی رویکرد بهتری است .لو (۱۹۹۸)تاجایی پیش میرود که سودمندی برخی شاخص های عملکرد در فرایند بودجه ریزی عملیاتی را به دلیل اتکا به داده های کوتاه مدت مورد تردید قرار می دهد . حتی طرفداران استفاده از بودجه ریزی عملیاتی نیز به برخی از نقایص بالقوه آن اشاره می کنند. اسمیت (۱۹۹۹) این نکته را یاد آوری می کند که بودجه ریزی عملیاتی در مقایسه با سایر شیوه ها بیستر در معرض تخلف و سو استفاده قرار دارد ولی به دلیل قدرت ذاتی چنین سیستم هایی و برای جبران این نقاط ضعف راه هایی را نیز پیشنهاد می کند.
البته عمده پژوهش ها که در مورد موفقیت بودجه ریزی عملیاتی است روی نظر سنجی از مقامات بودجه ایالتی و استنباط آن ها از اجزا بودجه ریزی عملیاتی استوار است ولی بررسی های تجربی بیانگر دیدگاه های مختلف درباره موفقیت بودجه ریزی عملیاتی و به ویژه تاثیر آن بر تخصیص بهینه منابع است به طور کلی پژوهش های قبلی به بررسی ارتباط بین اطلاعات عملکرد و تخصیص واقعی منابع نپرداخته اند ومقامات بودجه ای در زمینه تاثیر بودجه ریزی عملیاتی نظرات مختلفی دارند. این پژوهش ها نتوانسته است تاثیر بودجه ریزی عملیاتی روی هزینه های واقعی را نشان دهد. در عوض برای تعیین اثرات بودجه ریزی عملیاتی روی هزینه های ایالتی بر استنباط مقامات بودجه ای و کارشناسان سازمان ها تاکید شده است.
در یکی از معدود مطالعات تجربی که در مورد تاثیر بودجه ریزی عملیاتی توسط کلاس و دافرتی (۲۰۰۴)انجام گرفته به جای اطلاعات استنباطی از داده های تجربی استفاده است این پژوهش با بهره گرفتن از سری زمانی هزینه های ثابت سرانه ایالت ها وضعیت قبل و بعد از اجرا بودجه ریزی عملیاتی را تحلیل کرده و چنین نتیجه گیری می کند که اجرا بودجه ریزی عملیاتی چه بر اساس الزام قانونی و چه براساس الزامات اجرایی به طور آَشکاری با مخارج سرانه ثابت ارتباط مثبت دارد.
نکته ای که درخصوص پژوهش های مرتبط با بودجه ریی عملیاتی وجود دارد این است که بیشتر آن ها بر نظر سنجی مبتنی هستند. در واقع نتایج آنها به درک و استنباط مقامات سازمان ها دستگاه های اجرایی و مقامات بودجه ای بستگی دارد که لزوما بازتاب تاثیرات واقعی نیست.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در خصوص مدلهای بودجه ریزی عملیاتی از جمله مدل شه ،در بودجه ریزی عملیاتی (طبقه بندی سه گانه )که از مقاله ای تحت عنوان ((توانایی پذیرش و اختیار در بودجه ریزی عملیاتی )) نوشته آندیوز استخراج شده است.
مدلی که پژوهشگر به دنبال بررسی آن است مدل شه ((sheh میباشد.این مدل دارای طبقه بندی سه گانه است که شامل توانایی،پذیرش و اختیار است. پس از مطالعه جدولهای مختلف بودجهریزی عملیاتی و بررسی آنها، پژوهشگر از مدل شه برای بررسی موضوع تحقیق استفاده مینماید. به لحاظ اینکه از این مدل در این نوع بودجهریزی در دانشگاه تهران توسط آقای محمودی خالدی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است پژوهشگر به دنبال آن است که از این مدل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری استفاده نماید.
تبیین عوامل موثر بر اجرای موفق بودجه ریزی عملیاتی با بهره گرفتن از مدل شه (SHEH) به شرح ذیل می باشد:
سه عامل اثرگذار شامل: اختیار ،پذیرش و توانایی
توانایی:
توانایی ارزیابی عملکرد: توانایی سنجش عملکرد بر همه مراحل اجرای بودجه ریزی عملیاتی تاثیر می گذارد.(foltin,1999,40)
اگر دولتها توانایی سنجش عملکرد بطور مفید را نداشته باشند در اجرای بودجه ریزی عملیاتی شکست خواهند خورد. از طرفی دولتها متوجه شده اند که سنجش نتیجه و خروجی مشکل و بسیار وقت گیر می باشد و هنوز بسیاری از دولتها مشغول تعریف نتایج و خروجی می باشند. در برخی موارد این احتمال وجود دارد که مشکلات موجود در ارزیابی عملکرد ،اجرای بالقوه بودجه عملیاتی را منتفی کند اما با توجه به گسترش صنعت ،ارزیابی عملکرد و شکل گیری توانایی های لازم در دولتها این مشکلات کمتر خواهد بود.نکته مهم دیگر این است که اطلاعات حاصل از ارزیابی عملکرد باید صحیح وقابل اطمینان باشد.
توانایی نیروی انسانی:
مطالعات همچنین بر اهمیت اطمینان از وجودتواناییهای نیروی انسانی برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی تاکید می کند.توانایی های مورد نیاز متفاوت می باشد و به تمام مراحل بودجه ریزی مرتبط می باشد.نیروی انسانی مورد نیاز باید دارای مهارتهای خاص در سنجش عملکرد ، حفظ و مدیریت بانکهای اطلاعاتی باشند.
در واحدهای سازمانی اجرایی باید کارشناسانی در زمینه تدوین اهداف عملکرد و برقراری ارتباط بین استفاده کنندگان از اطلاعات عملکرد وجود داشته باشند.
توانایی فنی:
تجربه دولتها در رابطه با بودجه ریزی عملیاتی همچنین اهمیت توانایی های فنی را نشان می دهد.ملزومات فنی خاصی باید در راستای جمع آوری اطلاعات عملکرد و ایجاد بانک اطلاعاتی تدارک گردد که به وسیله آن اطلاعات عملکرد فوری به شکلهای مناسب و برای طیف متنوعی از کاربران تهیه گردد.
اگر اطلاعات عملکرد بطور فنی از سایر عملیات حسابداری و بودجه ریزی جدا باشند. به احتمال فراوان بودجه ریزی عملیاتی ، فرآیندهای تصمیم گیری مرتبط با سایر عملیات را درک نخواهد کرد و اگر نظام حسابداری مبتنی بر داده های ورودی باشد به راحتی اطلاعات مبتنی بر عملکرد را تسهیل نخواهد کرد.(willough by and melkers ,2000,p:108)
در راستای اجرای اجرای بودجه ریزی عملیاتی سیستم حسابداری صحیح و قابل اطمینان برای تولید صورتهای مالی قابل حسابرسی و استفاده حیاتی است.برخی منتقدین اعتقاد دارند که سازمانها و واحدها ممکن است تلاش کافی برای بهبود سیستم حسابداری به منظور تولید اطلاعات صحیح و قابل استفاده را انجام ندهند.
برای بهبود سیستم حسابداری تامین بودجه ، پرسنل و تکنولوژی مورد نیاز موثر می باشد.