۲-۱-۶ ) نهان نگاری در تصاویر:
امروزه , پرکاربردترین روش نهان نگاری , مخفی کردن اطلاعات در تصاویر دیجیتالی است ؛ این تکنیک، از ضعف سیستم بینایی انسان(HVS) بهره می گیرد. با توجه به اینکه درک تصویری انسان از تغییرات در تصاویر محدود است، تصاویر نوعی رسانه پوششی مناسب در نهان نگاری محسوب می شوند والگوریتم های نهان نگاری متعددی برای ساختارهای مختلف تصاویر ارائه شده است. به طور کلی با بهره گرفتن از استگانوگرافی می توان هر چیزی در درون هرچیزی پنهان کرد، اما باید به این نکته توجه کرد که در هرتصویری نمی توان به یک میزان اطلاعات مخفی کرد و بستگی به شرایط تصاویر و الگوریتم مورد استفاده دارد. تغییر کم ارزش ترین بیت در ساختار بیتی داده ی پوششی و استفاده از روش ^۲LSBبرای تغییر کسینوسی گسسته ی (DCT) تصویر پوششی از جمله ی متداولترین روش های نهان نگاری در تصاویر می باشد.

۲-۱-۶-۱ )نهان نگاری دیجیتالی بر پایه ادراک و آگاهی انسان
در این بخش می خواهیم ادراک تجزیه و تحلیل تکنیک های مختلف نهان نگاری بر اساس بینایی انسانی را مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس ادراک بینایی انسان سیستم نهان نگاری به دو دسته اصلی یعنی قابل رویت و غیرقابل رویت طبقه بندی می شود.
در نهان نگاری قابل رویت ^[۴۰] علامت نهان نگاری بر روی یک تصویر میزبان تعبیه شده و توسط انسان قابل مشاهده است. نهان نگاری قابل رویت یک نوع ساده از نهان نگاری دیجیتال می باشد، آرم ها نمونه هایی از نهان نگاری قابل مشاهده است که مالکیت صاحب محتوا را نشان می دهند[۱۰]. یکی از راه های معمول نهان نگاری تصویر قابل مشاهده، چاپ علامت ” © تاریخ ، صاحب ” بر روی تصویر می باشد. مثلا متنی که جایی از فایل های تصویری یا word، pdf و یا …. به منظور حفاظت از حق نشر قرار می گیرد. نهان نگاری قابل رویت نه تنها استفاده غیر مجاز جلوگیری مینماید بلکه شناسائی سریع کپی رایت داده های چند رسانه ای را نیز فراهم میکند. یکی از نقطه ضعف های نهان نگاری قابل مشاهده این است که می توان آن را به راحتی از روی تصویر دیجیتال حذف کرد.
در نهان نگاری غیر قابل رویت علامت نهان نگاری درون یک تصویر میزبان پنهان شده و به همین دلیل توسط انسان قابل مشاهده نمی باشد. نهان نگاری دیجیتال غیر قابل رویت، روشی است برای قرار دادن برخی بیت ها در درون رسانه دیجیتال، به طوری که کمترین اثر را داشته باشد و توسط چشم انسان قابل دیدن نباشد. در طرح های نهان نگاری غیر قابل رویت تصاویر دیجیتال ^[۴۱] ویژگیهای مهمی برای نهان نگاری وجود دارد. اولین ویژگی این است که درج واترمارک نبایدکیفیت و ظاهر تصویر میزبان را تغییر زیادی دهد و دوم اینکه باید از لحاظ ادراکی غیر قابل رویت باشد. علاوه بر دو ویژگی فوق سوم اینکه نهان نگاری باید در مقابل اعمال پردازش تصویر معمول نظیر فیلتر کردن، فشرده سازی، اعمال نویز و حذف قسمتی از تصویر مقاومت داشته باشد. در ادامه با انواع نهان نگاری قابل رویت و غیرقابل رویت آشنا خواهیم شد شکل(۲-۴).

شکل ۲-۵ انواع نهان نگاری
۲-۱-۶-۲ )نهان نگاری قابل مشاهده
نهان نگاری قابل مشاهده، روند جاسازی کردن علامت نهان نگاری در تصویر میزبان است. برای این روش نهان نگاری نرخ بیتی و قدرت سیگنال بالا می باشد. نهان نگاری قابل مشاهده به دو دسته سیستم بینایی انسان و نهان نگاری برگشت پذیر طبقه بندی می شوند.
سیستم بینایی انسان(HVS)
فرایند نهان نگاری از نظر سیستم بینایی انسان، مدل حساس به وضوح می باشد. روش های زیر متعلق به نهان نگاری قابل مشاهده در سیستم بینایی انسان است بیائو بینگ و شائو شیان^[۴۲] [۱۱] با توسعه ضرایب ترکیبی تصویر میزبان و تصویر واترمارک، ویژگی های محلی و عمومی را محاسبه کردند و مورد استفاده قرار دادند. با بهره گرفتن از تابع حساسیت به وضوح و دامنه تبدیل موجک گسسته (DWT) تصویر میزبان و علامت واترمارک به بلوک های بیشتر تقسیم می شوند. بلوکها بر اساس ابعاد تصویر)طرح ، لبه و بافت( طبقه بندی می شوند. باید توجه داشته باشید که حساسیت فضایی انسان با توجه به وضوح تصویر نهان نگاری متفاوت است. یانگ و همکاران^[۴۳][۱۲] ، روش بازیابی تصویر اصلی بدون درج هیچ گونه جزئیات فرایند نهان نگاری در سمت گیرنده را پیشنهاد دادند. با توجه به عوامل تغییر اندازه HVS فرایند نهان نگاری با تنظیم مقدار پیکسل انجام می شود. بر اساس تفاوت بین تصویر میزبان و نسخه تقریبی آن)با بهره گرفتن از روش بازیابی تصویر)یک بسته بازسازی تصویر برای برگشت پذیری ایجاد می شود. ویژگی های HVSبا توجه به فاکتور مقیاس بزرگتر و فاکتور مقیاس کوچکتر محاسبه شده است. سپس عوامل مقیاس بزرگتر و کوچکتربه ترتیب مناطق درخشندگی میانی و بافت اختصاص داده می شوند. مین جن^[۴۴] [۱۳] با بهره گرفتن از DWT یک روش نهان نگاری را توسعه داد. در حوزه DWT، تصویر اصلی و علامت نهان نگاری از ویژگی های محلی و عمومی بهره می برند. این روش برای پیدا کردن بهترین موقعیت جایگذاری واترمارک و وضوح جاسازی کردن علامت واترمارک استفاده می شود. عملیات جایگذاری بصورت پیکسل به پیکسل بین علامت واترمارک و تصویر میزبان انجام می شود. پیکسل نهان نگاری بسته به میزان روشنایی آن به دو دسته تقسیم می شود
نهان نگاری قابل مشاهده برگشت پذیر
نهان نگاری قابل مشاهده برگشت پذیر، عملیات جایگذاری علامت واترمارک قابل مشاهده درتصویر میزبان و استخراج علامت واترمارک بدون از دست دادن داده ی اصلی می باشد. این روش امکان بازیابی تصویر اصلی را فراهم می کند. همچنین این نوع نهان نگاری، برگشت پذیر و یا بازیابی بدون اتلاف واترمارک نامیده می شود. بر اساس روش بازیابی مورد نیاز ، دوباره این روش به دو نوع نهان نگاری نابینا و بینا طبقه بندی می شود.
نهان نگاری قابل مشاهده برگشت پذیر نابینا (خصوصی):
در نهان نگاری نابینا، اطلاعات تصویر میزبان برای بازیابی تصویر اصلی مورد نیاز نمی باشد و فرایند بازیابی تصویر اصلی با بهره گرفتن از واترمارک و بدون از دست دادن اطلاعات انجام می شود. یونگ جین و بیونگ وو^[۴۵] [۱۴] یک سیستم نهان نگاری قابل مشاهده که در آن علامت نهان نگاری قابل مشاهده به عنوان یک برچسب یا حقوق شناسه می باشد و همچنین برای بازیابی تصویر و استخراج کامل تصویر اصلی حذف می شود، را پیشنهاد دادند. در این مطلب، دو روش ارائه میگردد. در روش اول مخفی کردن داده ها، بخش خاصی از تصویر اصلی که قرار است کشف شود، در تصویرعلامت نهان نگاری قابل رویت ذخیره شده است. برای کاهش عملیات محاسباتی، برنامه نویسی مبتنی برکدگزاری ریاضی استفاده می شود. در روش دوم جاسازی کردن یک کلید که توسط کاربر ساخته شده بهمراه علامت نهان نگاری در بخش رزرو شده تصویر پوشش تعبیه می گردد. حذف علامت نهان نگاری با بهره گرفتن از کلید کاربر انجام می شود. کلید کاربر نه تنها برای حذف کامل نهان نگاری استفاده می شود و بلکه برای کمک به مخفی کردن اطلاعات کاربران مجاز استفاده می شود. این روش نهان نگاری قابل مشاهده امنیت را بخوبی فراهم می کند.
نهان نگاری قابل مشاهده برگشت پذیر بینا (عمومی)
در این روش برای بازیابی تصویر اصلی در سمت گیرنده، تصویر اصلی یا سیگنال نهان نگاری موردنیاز می باشد. تسونگ یوان و ون هسیانگ^[۴۶] [۱۵]روش نهان نگاری برگشت پذیر قابل مشاهده بصورت نگاشت یک به یک بین علامت نهان نگاری قابل مشاهده و تصویر میزبان را پیشنهاد دادند. این روش تصویر علامت نهان نگاری سیاه-سفید و یا رنگی را به تصویر میزبان رنگی اضافه می کند. همچنین برای بازیابی تصویر اصلی از کلید کاربر و سیگنال نهان نگاری استفاده می شود. یونگ جین و بیونگ وو [۱۶]نهان نگاری قابل رویت قابل جابجایی با بهره گرفتن از کلید کاربر در حوزه DWT را پیشنهاد داد.برای بدست آوردن اطلاعات نهان نگاری شده، ابتدا قالب علامت نهان نگاری قبل از پردازش با بهره گرفتن از کلید کاربر مشخص می شود، سپس این الگو با تصویر میزبان و ضرایب تصویر میزبان نهان نگاری تعبیه می گردد. حذف علامت نهان نگاری معکوس روند جاسازی کردن بدون تصویر میزبان است.
۲-۱-۶-۳ ) نهان نگاری غیرقابل مشاهده
در نهان نگاری غیر قابل مشاهده که برای حمل اطلاعات کپی رایت و یا دیگر پیامهای مخفی استفاده می شود، علامت واترمارک در یک تصویر میزبان پنهان می گردد. یک علامت واترمارک غیر قابل مشاهده، تغییر بسیار جزئی در وضوح مناطق واتر مارک شده تصویر دارد که برای چشم انسان غیرقابل مشاهده است.برای روش نهان نگاری غیر قابل مشاهده، نرخ بیت و قدرت سیگنال باید پایین باشد. علامت نهان نگاری غیرقابل مشاهده را نمی توان از رسانه های دیجیتالی حذف نمود، زیرا این سیگنال پس از جاسازی کردن، یک جزء جدایی ناپذیر از محتوای رسانه دیجیتال شده است. با این حال، می توان بوسیله برخی از روش های دستکاری و تحریف آنها را دچار تغییر کرد و غیر قابل کشف نمود که به آن حملات ^۳گفته می شود. یک علامت نهان نگاری، ایده آل، باید در برابر تمام حملات ممکن انعطاف پذیر باشد. اثبات مالکیت اثر حوزه کاربردی دیگر از نهان نگاری های دیجیتال غیر قابل مشاهده می باشد، که به سطح بالاتر امنیت از شناسایی مالک اثر نیازمند است. در این بررسی نهان نگاری غیرقابل مشاهده بر اساس نیرومندی در دو نوع قوی و شکننده (همانطور که در شکل نشان داده شده است)، طبقه بندی می شود
نهان نگاری غیرقابل مشاهده مقاوم (قوی):
در این گروه حذف علامت نهان نگاری توسط کاربر غیر مجاز بسیار دشوار است و بهمین ترتیب این روش در برابر حملات نهان نگاری مقاومت بالایی را داراست، و حملات هرگز بر روی تصویر نهان نگاری تاثیر نمی گذارند. هدف از الگوریتم های قوی استقامت علامت نهان نگاری در برابر تحریف ها و حملات ممکن مانند فشرده سازی ، فیلتر کردن و ایجاد نویز می باشد. ایمن و دوایت^[۴۷] [۱۶]یک روش نهان نگاری غیرقابل مشاهده قوی را برای محافظت از علامت نهان نگاری در برابر حملات پردازش هندسی و سیگنال پیشنهاد دادند. در این روش با بهره گرفتن از تبدیل متعامد میانی، علامت واترمارک در تصویر اصلی جایگذاری شده است. تبدیل محافظ طبیعی (NPT)^[48] به عنوان یک تبدیل واسط در بین دامنه فرکانس و دامنه فضایی مورد استفاده قرار می گیرد. دو فرم مختلف NPT بر اساس تبدیل کسینوسی گسسته و تبدیل هارتلی^۶ برای بهبود کیفیت تصویر شده اند. در این روش تصویر اصلی و تصویر واترمارک شده برای استخراج علامت نهان نگاری مورد نیاز می باشند. ساراجو و همکاران^[۴۹] [۱۷]برای مدیریت حقوق دیجینال (DRM) ^[۵۰]یک روش نهان نگاری غیر قابل مشاهده پیاده سازی نمودند. در این روش دامنه نهان نگاری غیرقابل مشاهده قوی از تبدیل کسینوس گسسته(DCT) بهمراه رمزنگاری برای محفاظت در برابر حملات استفاده شده است. برای اینکار در داخل یک تصویر رنگی یک تصویر باینری غیر قابل رویت بهمراه کلید خصوصی که برای احراز هویت ایجاد شد، جاسازی شده است.
نهان نگاری غیرقابل مشاهده شکننده:
در این روش نهان نگاری علامت نهان نگاری چندان قدرتمند نیست و ممکن است در هنگام برقراری ارتباط تصویر نهان نگاری توسط برخی حملات نهان نگاری تحت تاثیر قرار بگیرد و یا حذف شود. صبا و همکاران ^[۵۱] [۱۸] نهان نگاری غیر قابل مشاهده در هر دو حوزه دامنه مکانی و دامنه فرکانس را ارائه دادند. روش نهان نگاری در حوزه مکانی در مقابل حملات نهان نگاری شکننده است و اطلاعات نهان نگاری را در اختیار کاربران غیر مجاز قرار می دهد. در این تکنیک از جایگذاری یک تصویر و متن با بهره گرفتن از روش جایگزینی حداقل بیت(LSB) استفاده می شود. استخراج علامت نهان نگاری غیرقابل مشاهده با بهره گرفتن از مقدار کلید انجام می شود. سومیک و همکاران^[۵۲] [۱۹] یک روش جدیدی را برای جایگذاری علامت نهان نگاری در تصویر میزبان با بهره گرفتن از محل های مختلف ارائه دادند. تصویر میزبان به تعدادی بلوک تقسیم شده است و تصویر علامت واترمارک در همه بلوک های موقعیت LSB جا سازی می شود. در این روش احراز هویت کاربر مجاز با بهره گرفتن از کلید پنهان و تابع هش صورت می گیرد. با ترکیب مقادیر تمام بلوک های LSB ، برای استخراج تصویر علامت نهان نگاری ، تکنیک شکننده مورد نظر توسعه داده شده است.
نهان نگاری با توجه به برنامه کاربردی
با توجه به برنامه های کاربردی، نهان نگاری می تواند به دو گروه نهان نگاری مبتنی بر منبع و نهان نگاری مبتنی بر مقصد طبقه بندی شود. در الگوریتم های نهان نگاری مبتنی بر منبع، تمامی نسخه های نهان نگاری شده تنها با یک علامت واترمارک منحصر به فرد نهان نگاری می شوند و همان سیگنال واترمارک منحصر بفرد برای شناسایی مالکیت و یا تصدیق هویت استفاده می شود. این علامت نهان نگاری صاحب محتوای دیجیتالی را شناسایی می کند. با این حال، نهان نگاری های مبتنی بر مقصد (اثر انگشت) به صورت جداگانه در هر یک از نسخه های نهان نگاری شده، علامت واترمارک مجزایی را جاسازی می کند و برای مشخص کردن خریدار یک محصول خاص و جلوگیری از یک عمل غیر قانونی(انتشار غیر قانونی) مورداستفاده قرار بگیرد. روش اثر انگشت می تواند برای نظارت بر پخش محصول دیجیتالی استفاده شود. قبل ازپخش، علامت نهان نگاری منحصر به فرد در هر فایل ویدئویی یا صوتی و یا کلیپ جاسازی می گردد. کامپیوتر های خودکار بر پخش و شناسایی زمان و جایی که هر فایل دیجیتالی ظاهر شده است نظارت می کنند[۳].
۲-۱-۷ ) خواص و ویژگی نهان نگاری دیجیتال
خواص اصلی نهان نگاری شامل نیرومندی، وفاداری، هزینه محاسباتی و نرخ مثبت-کاذب هستند.[۳]با این حال، ممکن است طرح نهان نگاری تمامی این خواص را تامین نکند همچنین شاید برخی از انواع نهان نگاری ها به همه ویژگی ها نیاز نداشته باشند. برای نهان نگاری قابل مشاهده، برآورده نشدن خصوصیت وفاداری، نگران کننده نیست، اما، این ویژگی یکی از مهم ترین مسائل برای نهان نگاری غیر قابل مشاهده می باشد. برای پاسخگویی به خواص مورد نیاز نهان نگاری، طراحی نهان نگاری باید با توجه به نوع کاربرد انجام بگیرد. بعبارت دیگر، ممکن است یک خصوصیت با خصوصیت دیگر تناقض داشته باشد. مثلا افزایش قدرت و صلابت علامت نهان نگاری باعث افزایش استحکام و نیرومندی نهان نگاری می شود، اما همچنین باعث کاهش ویژگی وفاداری هم می شود. بنابراین با توجه به برنامه های کاربردی می توان بین الزامات و خواص طرح نهان نگاری تعادل برقرار نمود. در این بخش، این خواص مورد بررسی قرار می گیرند.
استحکام^[۵۳]
در بسیاری از برنامه های نهان نگاری، انتظار می رود داده های نهان نگاری شده قبل از آنکه به گیرنده برسند، در بین راه توسط سایر کاربران پردازش شوند. برای مثال، در پخش تلویزیونی و رادیویی، رسانه نهان نگاری شده باید نسبت به فشرده سازی با اتلاف تبدیل به کار رفته در فرستنده و طرف گیرنده گیرنده ، و برخی از انتقال های افقی و عمودی انعطاف پذیر باشد. علاوه بر این، با توجه به رسانه انتقال نویز هم می تواند به داده اصلی اضافه شود. گاهی اوقات تکنیک های فشرده سازی بر روی تصاویر و فیلم ها در محیط وب استفاده می شود، بنابراین اگر علامت نهان نگاری در این فایل ها وجود دارد، باید در برابر فشرده سازی مقاوم باشد. گاهی اوقات، ممکن است بخشی از محتوای چند رسانه ای نیاز باشد، و به این ترتیب بخواهند همان بخش را از تصویر جدا کنند، که در اینصورت نیاز به استحکام در برابر حذف کردن یا یا برداشتن نیز احساس می شود. ممکن است بعدا این تصاویر چاپ و توزیع شوند. ممکن است در این مورد، اعمال برخی نویز و اصلاح هندسی بر روی تصویر رخ دهد. نسخه های کپی توزیع شده در پخش رادیویی و تلویزیونی دارای نهان نگاری های مختلفی می باشند. ممکن است فردی بوسیله متوسط نسخه های کپی، نسخه کپی موجود را برای فراهم کردن کپی نهان نگاری نشده استفاده کند، که به نام “حمله تبانی” نامگذاری می شود. علامت نهان نگاری قوی باید پس از حملات ممکن، ثابت و قابل تشخیص باقی بماند. بهر حال، این مطلب که علامت نهان نگاری در برابر تمامی حملات ممکن بدون تغییر باقی بماند غیر ممکن است و این فرضیه تا حدودی غیر ضروری و افراطی است. معیار نیرومندی برای کاربرد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. از سوی دیگر، مفهوم نهان نگاری شکننده با معیارهای نیرومندی چالش ایجاد می کند. در این نوع از کاربردها، پس از هر حمله اعمال شده، باید بتوان علامت نهان نگاری را تغییر داد و یا از بین برد. در بسیاری از موارد کاربردی، تغییرات و پردازش بر روی سیگنال نهان نگاری بین زمان تعبیه کردن سیگنال و زمان تشخیص آن در مقصد، غیر قابل پیش بینی است، بنابر این لازم است تا علامت نهان نگاری در برابر حملات اعوجاج احتمالی مقاوم باشد. این مورد بخصوص برای شناسایی مالک ، اثبات مالکیت ، انگشت نگاری و کنترل کپی ضروری می باشد. در ضمن این مطلب برای هر برنامه ای که در آن هکرها ممکن است بخواهند علامت نهان نگاری را از بین ببرند، هم درست است.
وفاداری^[۵۴]
ویژگی وفاداری یک نگرانی عمده را برای انواع مختلف نهان نگاری غیر قابل مشاهده ایجاد کرده است. وفاداری بالا یعنی اینکه میزان تخریب ناشی از جاسازی کردن علامت نهان نگاری درکیفیت تصویر پوشش(میزبان) برای فرد بیننده محسوس نیست. با این حال، در اکثر برنامه های کاربردی برای افزایش نیرومندی، یک سیگنال واترمارک قوی تر را در تصویر اصلی جاسازی می کنند که این امر باعث از دست دادن وفاداری نهان نگاری می گردد. در این مورد با توجه به سطح اولویت ویژگی وفاداری یا نیرومندی در فرایند نهان نگاری باید تصمیم گیری مناسب را انجام داد. برخی از الگوریتم های نهان نگاری که از سیستم بینایی انسان استفاده می کنند، علامت نهان نگاری را در مناطق غیر قابل مشاهده از شی پوشش جاسازی می کنند. برای نهان نگاری های قابل مشاهده، صحبت در مورد وفاداری بی ارزش است. با این حال، در این مورد، به منظور جلوگیری از حذف علامت نهان نگاری، آنرا در یک منطقه بزرگ یا مهم تصویر جاسازی نمایند.
هزینه محاسباتی^[۵۵]
سرعت فرایند جاسازی کردن علامت نهان نگاری، یک مسئله بسیار مهم به ویژه در برنامه های کاربردی نظارت بر پخش است. به این صورت که همزمان که نظارت بر پخش انجام می گیرد سرعت تولید رسانه ها نباید کاهش یابد و آشکارسازی علامت نهان نگاری در زمان واقعی باید کار کند. این امر نیاز به طرح نهان نگاری عملی دارد که بسیاری از کارهای محاسباتی را نمی تواند تولید کند. از سوی دیگر، برای یک تابع آشکارسازی که برای اثبات مالکیت مورد استفاده قرار می گیرد چندان اهمیتی ندارد، چون تنها در صورت اختلافات بر سر مالکیت اثر از این تابع آشکار ساز استفاده می شود
میزان تشخیص مثبت-کاذب^[۵۶]
ممکن است تابع آشکارساز علامت نهان نگاری یک علامت نهان نگاری اشتباه در رسانه ها پیدا کند ویا ممکن است علامت نهان نگاری را حتی در صورتی که وجود دارد پیدا نکند. به این مورد تشخیص مثبت- کاذب گفته می شود. نرخ تشخیص مثبت-کاذب برابر است با، تعداد موارد مثبت-کاذب که انتظار می رود پیدا شوند به تعداد مواردی که توسط تابع آشکارساز در طی اجرا برنامه پیدا شده است.
۲-۱-۸ )حملات معمول به نهان نگاری
با توجه به اصطلاحات مخصوص در نهان نگاری، حمله هر پردازشی که ممکن است باعث ایجاد تخریب در تشخیص علامت نهان نگاری و یا تخریب در اطلاعات ارتباطی ارائه شده توسط علامت نهان نگاری بشود. بعدا از اعمال حمله ، داده ی نهان نگاری شده را داده ی مورد حمله می نامند. یک مسئله مهم برای نهان نگاری استحکام در برابر حملات است. می توان میزان سودمندی داده مورد حمله قرار گرفته را با کیفیت ادراکی آن اندازه گیری نمود و مقدار از بین رفتن علامت نهان نگاری را می توان با معیارهای از قبیل احتمال از دست رفتن، احتمال خطای بیتی، یا ظرفیت کانال، اندازه گیری کرد. یک حمله ممکن است در شکست یک طرح نهان نگاری موفق شود اگر آنرا فراتر از محدوده قابل تحمل نهان نگاری تحریف کند [۲۰]. کلاس گسترده ای از حملات موجود را می توان به گروه های مقابل اصلی تقسیم نمود: حملات حذف، حملات هندسی، حملات رمز نگاری.[۲۱]
حملات حذف
این حملات سعی دارند تا علامت نهان نگاری را از اثر مرتبط با آن تضعیف و یا به طور کامل حذف کنند، بطوریکه اثر اصلی پس از حمله هنوز هم قابل استفاده باشد که این امر بی فایده هم نیست. بعضی از حملات تا آنجا که ممکن است به کیفیت علامت نهان نگاری آسیب می رسانند و این در حالی است که کیفیت داده ی مورد حمله قرار گرفته به اندازه کافی خوب می باشد. فشرده سازی با اتلاف یکی از همین حملات است. در بعضی دیگر از حملات ، حمله را با پیش بینی علامت واترمارک انجام می پذیرد. این حمله ممکن است با تفریق نسخه متوسط فیلتر شده از خود تصویر واترمارک شده انجام بشود. سپس علامت نهان نگاری پیش بینی شده از تصویر نهان نگاری برداشته می شود، نسخه متوسط فیلتر شده از داده ی واترمارک شده تولید می گردد. نوع دیگر حمله زمانی برای حمله کننده امکان پذیر است که تعداد زیادی از کپی یک مجموعه داده موجود باشند، و هر کدام با یک علامت نهان نگاری متفاوت امضا شده باشند. در این مورد، زمانی یک حمله می تواند موفق باشد که متوسط تمام نسخه ها بدست آورد و یا تنها بخش کوچک از هر یک از نسخه های مختلف در نظر گرفته بگیرد.
حمله هندسی^[۵۷]
حملات هندسی از تحریف های خاص به فیلم ها و تصاویر از جمله عملیاتی مثل دوران^[۵۸]، تغییر اندازه ^[۵۹]، انتقال^[۶۰] و غیره… تشکیل شده اند. برخلاف حملات حذف، در واقع حملات هندسی علامت واترمارک جایگذاری شده را حذف نمی کنند، اما تلاش دارند تا با تغییر شکل تابع آشکارساز علامت واترمارک با اطلاعات جایگذاری شده، هماهنگ سازی کنند. اگر هماهنگ سازی بطور کامل انجام بگیرد، اطلاعات واترمارک جاسازی شده را می توان بازیافت نمود. با این حال، پیچیدگی فرایند هماهنگ سازی مورد نیاز ممکن است از حد واقع بینانه بزرگتر باشد
حمله رمزنگاری^[۶۱]
حملات رمزنگاری می خواهند روش های امنیتی در طرح نهان نگاری را بشکنند و یک راه برای حذف اطلاعات واترمارک جایگذاری شده را پیدا کنند و یا یک علامت نهان نگاری فریبنده را جاسازی کنند جستجو برای اطلاعات محرمانه تعبیه شده یکی از این روشها می باشد. حمله دیگر در این گروه حمله اوراکل نامیده می شود، که می تواند برای تولید سیگنال های نهان نگاری نشده هنگامی که یک دستگاه آشکارساز علامت نهان نگاری وجود دارد، استفاده شود. پیچیدگی محاسباتی بالا برای مهاجمان باعث شده تا استفاده از این حملات در نهان نگاری محدود باشد.
۲-۱-۹ ) مزایا و معایب نهان نگاری دیجیتالی
مزایا
روش های نهان نگاری دیجیتالی به عنوان راه حلی مناسب در برابر استفاده غیر قانونی از محتویات چند رسانه ای شناخته شده است. این روشها در حوزه های گوناگونی از رسانه های دیجیتالی قابل استفاده بوده و در طیف متنوع و گسترده ای از جمله متن و صدا و تصویر و فیلم و… استفاده می شوند. از نظر روش های نهان نگاری قابل رویت و غیر قابل رویت اگر به مسئله نگاه کنیم می بینیم در نهان نگاری دیجیتالی غیر قابل رویت، بدلیل اینکه از فضاهای کم ارزش بین کلمات و متون و تصاویر استفاده می کنند لذا تاثیر چندانی بر اصل داده های دیجیتالی ندارند و حجم داده اصلی را زیاد افزایش نخواهند داد و همینطور محرمانگی پیام مخفی را نیز حفظ می کنند و اگر چنانچه پیام های مخفی را قبل از نهان نگاری کردن ابتدا رمز گذاری کنیم در این صورت وزن اضافی بر این نوع پیام ها افزوده می گردد و شاید باعث اضافه شدن حجم داده نهان نگاری بشود، اگرچه باعث امنیت بیشتر در نهان نگاری می شود. این روش ها عموما از نظر فضای ذخیره سازی هزینه چندانی ندارند ولی از نظر زمان اجرا در محاسبات کلی باید فرایند جاسازکردن علامت نهان نگاری و همینطور استخراج علامت نهان نگاری شده و مقایسه آن با اصل داده نهان نگاری باید لحاظ شود. بخصوص از این منظر که اساسا وجود پیام مخفی در رسانه دیجیتالی به صورت پوشیده و مخفی می باشد لذا امنیت آن به مراتب بیشتر است و براحتی قابل شناسایی و کشف نخواهد بود. از رویکرد نهان نگاری دیجیتالی قابل رویت، بدلیل اینکه علامت نهان نگاری قابل رویت است لذا محرمانگی مطرح نیست پس حق مالکیت اثر دیجیتال همواره مشخص می گردد و این روش هم هزینه چندانی نخواهد داشت چون در اینجا فقط عملیات جاسازی کردن علامت قابل رویت مطرح است و این علامت برای اثبات حق مالکیت نیاز به استخراج و مقایسه با اصل داده نخواهد داشت. در هر دو روش باید امنیت نهان نگاری به شکل جدی مورد بررسی قرار بگیرد. از این رو، محققان طرحهای نهان نگاری بسیاری را مطرح کرده و نیز چندین روش طبقه بندی را ارائه نموده اند.
معایب
در هر دو روش نهان نگاری با توجه به شرایط مشکلاتی وجود دارد. مثلا در نهان نگاری قابل رویت بدلیل اینکه علامت نهان نگاری قابل مشاهده می باشد لذا کابر بدخواه ممکن است بتواند با بهره گرفتن از روش های مختلف و بصورت حدسی اصل داده دیجیتال را بدست آورد و آنرا با نام خود منتشر کند. یا در نهان نگاری غیر قابل رویت اگر حجم اطلاعات نهان نگاری بسیار زیاد باشد و حجم داده اصلی را تحت تاثیر قرار دهد بهمین دلیل یک خرابکار می تواند بوجود پیام مخفی در رسانه دیجیتالی پی ببرد و در صدد کشف و شناسایی آن بربیاید. در برخی موارد ممکن است اشخاص خرابکار علامت نهان نگاری را از بین برده یا به آن آسیب بزنند. آنها ممکن است از رویکرهای ذیل استفاده کنند :۱- از نرم افزارهای پردازش تصویر به منظور برگردندان داده اصلی و جداسازی علامت نهان نگاری استفاده کنند ۲- مجموعه ای از مقادیر را برای برخی پارامترها تعیین کند برای مثال ارزش های آستانه یا مجموعه ای از رنگ ها را با رنگ های دیگر جایگزین کند تا تصویر اصلی بدست آید.۳- در تصاویر دیجیتالی برخی قسمت ها یا موارد مشخص را شناسایی کرده و رنگ آنها را تغییر دهند و یاپیکسل به پیکسل رنگ ها را جایگزین کنند۴- با بدست آوردن مقادیر آستانه و یا بخش های ویژه برنامه ای نوشته تا مقادیر دیجیتالی اصلی را تغییر دهند. به همین دلیل در فرایند نهان نگاری باید کارهای زیر انجام بگیرد :۱- ظاهر اطلاعات پوششی به راحتی در اطلاعات مرحله قابل شناسایی باشد. ۲- برای حذف یا تغییر علامت نهان نگاری شده خرابکار باید تلاش زیادی بکند۳- اطلاعات مرحله ای نباید پس از حذف یا آسیب شبیه اطلاعات پوششی باشند. یعنی نباید از ارزش تجاری یا کاربرد رسانه دیجیتال کاسته شود.
تکنیک های حوزه فرکانس در دست یافتن به الگوریتم های نهان نگاری دیجیتال از لحاظ غیر قابل مشاهده بودن و نیازمندی های استحکام بهتر می باشد. انتقال های حوزه فرکانس که عموماً در الگوریتم های پنهان نگاری تصاویر دیجیتال مورد استفاده قرار می گیرد شامل انتقال های زیر است : دامنه تبدیل کسینوسی گسسته (DCT) ، دامنه تبدیل فوریه گسسته (DFT) ، دامنه تبدیل موجک گسسته (DWT) . در این پایان نامه بدلیل اینکه هدف مقاوم بودن نهان نگاری به حملات هندسی می باشد و تبدیل فوریه گسسته در مقابل حملات هندسی مقاوم است به شرح وتوضیح تبدیل فوریه گسسته می پردازیم.
۲-۲ )تبدیل فوریه گسسته
تحلیل فضای فرکانسی بطور گسترده ایی استفاده می شودو این روش قدرتمند بر ابزار ویژه ریاضی متمرکز شده است که تبدیل فوریه^[۶۲] نامیده می شود^. بطور ساده می توان گفت که تبدیل فوریه نوع ویژه ایی از تبدیل انتگرال است که ما را قادر می سازد که پردازش تصویر را از یک نقطه نظر دیگر با انتقال ان به یک فضای دیگر تصور نماییم. در پردازش تصویر ما با یک توزیع مکانی (تابع) از شدت یا رنگ دو بعدی سرو کار داریم.یک فضای دو بعدی کارتیزین که در آن محور ها بر واحد طول می باشند. تبدیل فوریه بر روی چنین تابعی عمل می کند شکلی متناسب که در فضای تجرید که فضای فرکانسی نامیده می شود ایجاد نماید. فضای فرکانسی مفید است زیرا که می تواند راه حلی ارائه دهد و مساله مشکلی را آسان نماید (شکل۲-۵).
شکل ۲-۶ مزایای روش فضای فرکانسی
۲-۲-۱ )فضای فرکانسی^[۶۳]
بحث را با خلاصه کردن و بیان ساده روش فوریه آغاز می نماییم. وبجای تصویر از تجزیه و تحلیل فوریه برای سیگنال صحبت می نماییم.
محتوای فرکانسی سیگنال : ایده اصلی در تحلیل فوریه در مورد هر سیگنالی که تابع زمان ، فضا و هر متغییر دیگری می باشد ممکن است بصورت ترکیب خطی از توابع هارونیک که دارای پریودها و فرکانسهای مختلفی هستند بیان شود(بطور مثال سینوس و کسینوس). که فضای فرکانسی اجزا سیگنال نامیده می شود. ارائه تبدیل فوریه یک جایگزین کامل است:در نمایش فوریه یک سیگنال بصورت ترکیبی از توابع هارمونیک^[۶۴] با فرکانسهای مختلف ، وزنهای اختصاص داده شده طیف فوریه را تشکیل می دهد.این طیف تا بینهایت ادامه دارد و هر سیگنالی را می توان با دقت دلخواه باز سازی نمود. بنابراین طیف فوریه یک جایگزین کامل و معتبر برای سیگنال می باشد.رابطه بین هارمونیک های سیگنال خروجی به هارمونیکهای سیگنال ورودی: در فضای فرکانسی ، سیگنال بصورت ترکیبی از سیگنال های هارمونیک در نظر گرفته می شود. پردازش سیگنال در فضای فرکانسی ( انالیز و تبدیلات سیگنال ) علاقمند به کار بر روی محتوی هارمونیکی سیگنال دارد که چگونه این اجزا تقویت ،حذف و حفظ شوند.این سه مفهوم در (شکل۲-۶) خلاصه شده است.

شکل ۲-۷ محتوای فرکانسی سیگنال

روش بهینه­سازی کلونی مورچه یک روش احتمالاتی مبتنی بر جمعیت می­باشد که از رفتار مورچه­ها در پیدا کردن مسیرها از کلونی به یک منبع غذا، الهام گرفته شده است. بنابراین وقتی یک مورچه یک مسیر خوب از کلونی به منبع غذا را پیدا می­ کند به علت بازخورد مثبت، بقیه مورچه­ها به احتمال زیاد آن مسیر را دنبال می­ کنند و در نهایت همه به یک مسیر هدایت می­شوند. در [۵۳] الگوریتمی براساس روش کلونی مورچه، برای نگاشت وظایف کاربرد بر روی هسته­های پردازشی شبکه بر تراشه جهت کمینه­کردن پهنای باند مورد نیاز پیشنهاد شده است که نتایج با روش­های نگاشت تصادفی مقایسه شده است.

روش­های اکتشافی سازنده :
در روش­های اکتشافی سازنده، راه­ حل­های مجاز جزیی به ترتیب ایجاد می­شوند تا این­که راه حل نهایی نگاشت به دست آید. روش­های اکتشافی سازنده ممکن است همراه با تکرارهای بهبود دهنده یا بدون تکرارهای بهبود دهنده باشند. روش­های اکتشافی سازنده معمولا سریع­تر از روش­های اکتشافی قابل تغییر هستند[۹].
روش­های اکتشافی سازنده بدون تکرارهای بهبود دهنده:
این الگوریتم­ها یک بار با انتخاب هسته­ها بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده، هسته­های یک گراف هسته را به همبندی NOC، نگاشت می­ کنند. موقعیت هسته­ها پس از مشخص شدن تغییر نمی­کند و هیچ بهینه­سازی در راه­حل اولیه برای رسیدن به جواب بهتر انجام نمی­ شود[۹]. در [۵۴] وظایف کاربرد مورد نظر به خوشه­هایی تقسیم می­شوند و هر خوشه شامل وظایفی است که باید روی یک پردازنده اجرا شوند و بنابراین برای افزایش موازی­سازی هیچ سربار ارتباطی ندارند. در این جا یک الگوریتم دو مرحله­ ای نگاشت برای قرار دادن خوشه ­ها بر روی پردازنده­ها ارائه شده است به طوری که خوشه­هایی با بیشترین میزان ارتباطات در شبکه پردازنده­ها بر روی گره­های نزدیک به هم قرار می­گیرند. در [۵۵] یک الگوریتمUMARS^[115] ارائه شده است که نگاشت، تخصیص مسیر و تخصیص برش­های زمانی را برای کمینه کردن انرژی ارتباطی با هم انجام می­دهد. این روش هسته­ها را روی همبندی NOC، نگاشت و ارتباط­های آن­ها را مسیریابی می­ کند و برش­های زمانی را به صورت TDMA^[116] به طوری که محدویت­های کاربرد را برآورده کند، تخصیص می­دهد. در [۵۶] روش SMAP، نگاشت کاربرد و مسیریابی وظایف را برای شبکه توری دو بعدی NOC جهت کاهش زمان اجرا و انرژی ارتباطی انجام می­دهد. در این روش با توجه به شکل ۳-۴ وظیفه با بالاترین اولویت در مرکز نگاشت می­ شود و بقیه وظایف به صورت مارپیچ از وظایف نگاشت شده به سمت مرزهای شبکه نگاشت می­شوند به طوری که هسته­هایی که بیشترین ارتباط را با هم دارند در نزدیک­ترین مکان ممکن نسبت به هم قرار گیرند. در [۵۷] یک الگوریتم بهینه­سازی و نگاشت دوجمله­ای هسته­های پردازشی، برای کاهش هزینه سخت­افزاری شبکه روی تراشه به نام BMAP ارائه شده است. این الگوریتم خیلی سریع و موثر است و پیچیدگی محاسباتی کمتری نسبت به NMAP [58] دارد. الگوریتم BMAP از سه مرحله تشکیل شده است: رتبه ­بندی هسته­های پردازشی، ادغام مجموعه هسته­ها و دوباره­سازی مجموعه هسته­ها. رتبه ­بندی هسته­ها به پهنای باند ارتباطی بین آن­ها بستگی دارد. رتبه هر هسته برابر جمع پهنای باند ارتباطی از آن هسته به سایر هسته­ها و از سایر هسته­ها به این هسته می­باشد. با توجه به شکل ۳-۵ وابسته به رتبه ­بندی هسته­ها، مجموعه­ هسته­هایی که بیشترین ارتباط را با هم دارند، در هر تکرار دو به دو با هم ادغام می­شوند. نیازمندی­های جدید مجموعه هسته­های ادغام شده، دوباره محاسبه و مجموعه هسته­ها دوباره ایجاد می­شوند.
در [۵۹]، RMAP یک روش نگاشت کاربرد قابلیت اطمینان آگاه^[۱۱۷] برای شبکه بر تراشه توری دو بعدی می‌باشد که گراف کاربرد را به دو زیر گراف به گونه ­ای تقسیم می­ کند که ترافیک ارتباطی بین زیر گراف­ها کمینه و ترافیک داخل هر زیر گراف بیشینه گردد. یک زیر گراف به گره­های مثلث بالایی NOC و زیر گراف دیگر به گره­های مثلث پایینی NOC، نگاشت می­شوند. این روش از توزیع غیر یکنواخت ترافیک روی کانال­های شبکه استفاده می­ کند تا بسته­ها را به طور موثر مسیریابی کند.
شکل ‏۳‑۴- نگاشت کاربرد روی NOC به صورت مارپیچ [۵۶]
در [۶۰] همه گره­ها و ارتباط بین آن­ها به صورت درخت نشان داده می­شوند. در این درخت راس با بیشترین حجم ارتباطی به عنوان ریشه انتخاب می­ شود. گره­هایی که با ریشه در ارتباط هستند به عنوان فرزندان آن در نظر گرفته می­شوند. هنگام نگاشت، گره ریشه در مرکز شبکه توری قرار می­گیرد و پیمایش از مرکز به سمت بیرون معماری شبکه بر تراشه انجام می­گیرد. روش دیگر به نام CastNet می‌باشد که یک روش مسیریابی و نگاشت کاربرد، انرژی-آگاه برای شبکه توری دو بعدی است که در [۶۱] معرفی شده است. قبل از نگاشت، بر اساس پهنای باند ارتباطی کلی و میانگین پهنای باند ارتباطی هر وظیفه، یک لیست اولویت برای وظایف ایجاد می­ شود. با توجه به این لیست، وظیفه اولیه انتخاب می­ شود. اگر برابری وجود داشت انتخاب وظیفه به طور تصادفی انجام می­ شود. وظیفه بعدی که برای نگاشت انتخاب می­ شود وظیفه ­ای است که بیشترین ارتباط را با وظیفه نگاشت شده دارد. اگر دوباره برابری وجود داشت وظیفه ­ای انتخاب می­شودکه اولویت بالاتری دارد. در [۶۲] الگوریتم EAMS، برای نگاشت مناسب وظایف برنامه کاربردی بر روی هسته­های پردازشی شبکه ارائه شده است. هدف اصلی کمینه کردن انرژی مصرفی کلی می­باشد در حالی که وظایف مذکور نیز مهلت اتمام­شان را رعایت کنند. در این­جا فرض شده است که معماری NOC شامل هسته­های پردازشی ناهمگن­ است که این هسته­ها از نظر انرژی مصرفی و تاخیر متفاوت­اند. این الگوریتم، وظایف را به دو دسته­ی وظایف بحرانی و غیر بحرانی تقسیم می­ کند. وظایفی که مهلت اتمام نزدیک­تری دارند و امکان از دست رفتن زمان­شان وجود دارد وظایف بحرانی و سایر وظایف را وظایف غیر بحرانی می­گویند. بنابراین در این روش ابتدا وظایف بحرانی و سپس وظایف غیر بحرانی نگاشت می­شوند.
شکل ‏۳‑۵- مثال ادغام دوجمله­ای (N=16) [57]
روش­های اکتشافی سازنده با تکرارهای بهبود دهنده:
در این روش­ها ابتدا با توجه به یک سری معیارها، هسته­های گراف هسته یا وظایف گراف کاربرد به همبندی شبکه بر تراشه، نگاشت می­شوند سپس برای پیدا کردن جواب­های بهتر، با بهره گرفتن از تکرار الگوریتم سعی می­ شود راه­حل موجود بهبود یابد[۹].
در [۵۸]، روش NMAP، یک روش نگاشت سریع می­باشد که ضمن رعایت محدودیت­های پهنای باند، میانگین تاخیر ارتباطی را کمینه می­ کند. از آن­جایی که یک مسیر قطعی بین هسته­های پردازشی موجب می­ شود پهنای باند زیادی روی پیوند­ها نیاز باشد بنابراین نیازمندی­های پهنای باند می ­تواند توسط تقسیم ترافیک بین هسته­ها از طریق چندین مسیر، به طور قابل توجهی کاهش یابد. این الگوریتم هم برای یک مسیریابی کمینه و هم برای یک مسیریابی تقسیم ترافیک^[۱۱۸] پیشنهاد شده است. روش NMAP شامل سه مرحله می­باشد : در مرحله مقداردهی اولیه، هسته­ای که بیشترین تقاضای ارتباطی را دارد، در هم­بندی شبکه روی تراشه به گره­ای که بیشترین همسایه را دارد نگاشت می­ شود. سپس هسته­ای که بیشترین ارتباط را با هسته فعلی نگاشت شده دارد انتخاب می­ شود. در نتیجه هزینه ارتباطی (تعداد گام × پهنای باند) کمینه می­ شود. این فرایند تا زمانی که همه هسته­ها نگاشت شوند، ادامه پیدا می­ کند. در مرحله بعدی الگوریتم دایجسترا برای پیدا کردن کوتاه­ترین مسیر با درنظر گرفتن محدودیت­های پهنای باند اعمال می­ شود. در مرحله آخر، راه­حل اولیه با به کار بردن مرحله دوم برای هر جفت هسته نگاشت شده به طور تکرارشونده بهبود می­یابد.
همه روش­های پیشنهادی قبلی از مدل ارتباطی وزن­دار^[۱۱۹] برای محاسبه حجم ارتباط هر کانال استفاده می­ کنند اما زمان­های ارتباطی در نظر گرفته نشده است. برای در نظر گرفتن هر دو معیار در [۶۳] یک مدل محاسبات و وابستگی ارتباطات^[۱۲۰] پیشنهاد شده است. این مدل کاربردها را روی شبکه بر تراشه منظم با در نظر گرفتن محدودیت­های پهنای باند نگاشت و میانگین تاخیر ارتباطی را کمینه می­ کند. در [۶۴] یک روش نگاشت مبتنی بر الگوریتم تبرید شبیه‌سازی شده^[۱۲۱] برای شبکه توری دو بعدی در NOC پیشنهاد شده است که ناحیه مصرفی و بیشینه پهنای باند را کمینه می­ کند. هم چنین یک الگوریتم مسیریابی موثر ارائه شده است که از بین مسیرهای جایگزین، براساس موقعیت شبکه و اشغال بودن صف­ها یک مسیر را انتخاب می­ کند. در [۶۵] از ترکیب روش­های مبتنی بر خوشه­بندی با تبرید شبیه‌سازی شده، برای نگاشت کاربرد استفاده شده است. در این روش برای کاهش پیچیدگی، عمل نگاشت به جای آن‌که بر اساس گره انجام شود بر اساس خوشه انجام می­ شود. روش خوشه­بندی روشی است که گره­ها را براساس فاصله فیزیکی بین آن­ها در همبندی شبکه به گروه­هایی تقسیم می­ کند. خوشه­بندی از معماری شبکه و تقاضای ارتباطی کاربردها استفاده می­ کند. بنابراین در این‌جا ابتدا یک نگاشت اولیه­ای مبتنی بر روش خوشه­بندی انجام می­ شود و در نهایت برای به دست آوردن نگاشت بهتر از روش تبرید شبیه‌سازی شده استفاده می­ شود.
در [۶۶] روش Onyx، یک روش نگاشت کاربرد با محدودیت­های پهنای باند برای کمینه­کردن هزینه­ های ارتباطی NOC می­باشد. در این روش هسته با بیشترین پهنای باند ارتباطی در مرکز نگاشت می­ شود. سپس رتبه­ی بقیه­ی هسته­های نگاشت نشده مطابق با حجم ارتباطی­ای که با هسته­های نگاشت شده دارند، تنظیم می­ شود. هسته­های نگاشت نشده مطابق با شکل ۳-۶، برای قرار گرفتن در نزدیک­ترین فاصله ممکن با هسته مربوطه، مسیر لوزی شکل را در نظر می­گیرند تا این­که مکان خالی مشخص شود. در [۶۷] ، نیز یک روش نگاشت برای کاهش هزینه ارتباطی کلی پیشنهاد شده است. در این روش قبل از نگاشت، لیست­های اولویت با توجه به درجه اتصالات گره­ها و پهنای باند ارتباطی تهیه می­شوند. با توجه به لیست­های اولویت، روش موجود همان طور که در شکل ۳-۷ نشان داده شده است در یک روش زیگزاکی از یک گوشه شبکه توری شروع به نگاشت وظایف می­ کند و در گوشه دیگر به پایان می­رساند.
شکل ‏۳‑۶- مفهوم انتخاب مسیر لوزی شکل [۶۶]
شکل ‏۳‑۷- مسیر زیگزاک برای نگاشت هسته [۶۷]
در [۶۸] برای استفاده بهینه از منابع روی تراشه، یک الگوریتم دو مرحله­ ای نگاشت برای چندین کاربرد پیشنهاد شده است به طوری که میانگین فاصله ارتباطی برای مجموعه کاربردها کم شود که این امر موجب کاهش تاخیر شبکه و مصرف انرژی نیز می­ شود. الگوریتم شامل یک مرحله نگاشت کاربرد و یک مرحله نگاشت وظیفه می­باشد. مرحله نگاشت کاربرد چندین کاربرد را نگاشت می­ کند. این کار با هدف بهینه­کردن آرایش^[۱۲۲] چندین کاربرد روی NOC و پیدا کردن ناحیه­ای با حداقل فاصله میانگین گره­ها^[۱۲۳] برای هر کاربرد، انجام می­ شود. سپس در مرحله نگاشت وظیفه، وظایف یک کاربرد را به طوری که فاصله ارتباطی کلی حداقل شود، نگاشت می­ کند. نگاشت وظایف هر کاربرد از یک مدل درخت بر مبنای نگاشت ذکر شده در [۶۰] استفاده می­ کند. در [۶۹] ، الگوریتم LMAP، یک الگوریتم نگاشت برای کاهش هزینه­ های ایستا و پویای شبکه توری مبتنی بر NOC می­باشد. این الگوریتم سه مرحله دارد: در مرحله قسمت­بندی از روش قسمت­بندی Kernighan-Lin (K-L) برای مشخص­کردن نزدیکی هسته­ها با بهره گرفتن از تحلیل پهنای باند آن­ها و نیازمندی­های ارتباطی، استفاده شده است. در واقع این روش قسمت­بندی، قرارگیری هسته­هایی که به طور مکرر با هم در ارتباط­ هستند را در یک قسمت تضمین می­ کند. این قسمت­بندی دو بخشی به طور معکوس اعمال می­ شود تا در بخش نهایی، نزدیک­ترین دو هسته باقی بمانند. مرحله دوم، نگاشت اولیه می­باشد. در این مرحله قرارگیری هسته­های یک کاربرد روی شبکه توری بر اساس نتایج نهایی قسمت­بندی K-L انجام می­ شود. بعد از نگاشت اولیه، در مرحله سوم با بهره گرفتن از تکرارهای بهبود دهنده، توسط جابجایی هسته­ها در درون ناحیه، نگاشت نهایی به دست می­یاید. بنابراین الگوریتم LMAP، محدودیت­های پهنای باند را برآورده و میانگین تاخیر ارتباطی را کمینه می­ کند.
یک الگوریتم زمانبندی انرژی-آگاه در [۷۰] ارائه شده است که با در نظر گرفتن محدودیت­های زمانی، به طور ایستا ارتباطات بین وظایف و محاسبات آن­ها بر روی معماری شبکه برتراشه ناهمگن را، زمان­بندی می­ کند. به عبارتی این الگوریتم وظایف را به عناصر پردازشی مختلف تخصیص می­دهد و سپس اجرای آن­ها را زمان­بندی می­ کند. هم­چنین الگوریتم به طور هم­زمان تاخیرهای ارتباطی را در نظر می­گیرد و ارتباطات را نیز زمان­بندی می­ کند. برای مدل کردن انرژی علاوه بر انرژی تلف شده در مسیریاب­ها و پیوندها برای انتقال اطلاعات از یک عنصر پردازشی به عنصری دیگر، انرژی تلف شده برای اجرای وظایف بر روی عناصر پردازشی نگاشت شده مربوطه­شان، در نظر گرفته می­ شود و هدف کمینه کردن این انرژی کلی است. این الگوریتم سه مرحله دارد: ۱) مرحله تخصیص زمان سکون^[۱۲۴] به هر وظیفه که اگر وظیفه ­ای بر روی عنصری که بیشترین تاثیر را بر روی انرژی مصرفی و کارایی دارد، نگاشت شده باشد، زمان سکون بیشتری به آن اختصاص داده می­ شود. ۲) زمان­بندی بر اساس سطح. ۳) جستجو و اصلاح زمان­های اتمامی که از دست رفته­اند.
روش‌های نگاشت پویا
برخلاف نگاشت ایستا که در آن همه راه­ حل­های نگاشت قبل از شروع اجرای کاربرد و در زمان طراحی مشخص می­شوند، در نگاشت پویا، نگاشت هسته­های پردازشی و تخصیص وظایف و مشخص کردن ترتیب آن­ها در طول اجرای کاربرد اعمال می­ شود و ممکن است مکان وظایف بر روی عناصر پردازشی شبکه بر تراشه با توجه به بار فعلی پردازنده­ها در طول زمان اجرای کاربرد تغییر کند. در نگاشت پویا، زمان مورد نیاز برای اجرای الگوریتم نگاشت و پیدا کردن یک راه­حل مناسب مهم است چرا که همین زمان یک بالاسری^[۱۲۵] برای زمان اجرای کلی کاربرد می­باشد. در واقع باید یک تعادلی بین کیفیت جواب و زمان اجرای الگوریتم مورد استفاده برقرار شود[۱۱]. نگاشت پویا برای شبکه بر تراشه­هایی مناسب است که نیازمند تحمل خطا می‌باشند. این نوع نگاشت، سعی می­ کند تنگناهای عملکرد و کارایی را تشخیص دهد و حجم بار را بین هسته­های عملیاتی توزیع کند[۷]. چون در این روش، نگاشت به بار فعلی پردازنده­ها بستگی دارد بنابراین راه حل مناسبی است اما سربار محاسباتی الگوریتم نگاشت ممکن است موجب افزایش تاخیر و مصرف انرژی کاربرد در زمان اجرا شود. هم­چنین پیاده­سازی نگاشت پویا نسبت به حالت ایستا دشوارتر است و هیچ تضمینی وجود نداردکه یک نگاشت پویا راه­ حل­های کلی بهینه ایجاد کند[۱۱]. بنابراین در این پایا­ن­نامه از روش نگاشت ایستا استفاده شده است چرا که ماهیت غیرقطعی بودن روش­های پویا، برای برنامه ­های کاربردی بی­درنگ سخت که در این کار مورد استفاده قرار می­گیرند، مناسب نیست. در ادامه اشاره مختصری به برخی از روش­های نگاشت پویا می­ شود.
در [۷۱] با توجه به شکل ۳-۸ یک روش سلسله مراتبی تکرار شونده، برای نگاشت یک کاربرد بر روی شبکه بر تراشه ناهمگن در زمان اجرا، ارائه شده است که کاربرد مورد نظر با مجموعه ­ای از جریان­ها یا وظایف ارتباطی مدل شده است. برای کاهش انرژی مصرفی، الگوریتم نگاشت سعی می­ کند هر وظیفه را در نزدیک­ترین وظیفه ­ای که با آن ارتباط دارد قرار دهد.
Step 1: assign processes to tile types
Step 2: assign (sets of) processes to tiles
Step 3: detailed routing of communication
Step 4: check global constrains (e.g. timing)
شکل ‏۳‑۸- روش نگاشت پویای سلسله مراتبی [۷۱]
در [۷۲] روش­های اکتشافی برای نگاشت پویای وظایف ارائه شده است که در مرحله نخست، برای وظایف یک نگاشت اولیه­ای مشخص می­ شود و سپس در مرحله بعد نگاشت پویا اعمال می­ شود. مرحله نگاشت پویا ممکن است از یکی از روش­های اولین آزاد^[۱۲۶] ، نزدیک­ترین همسایه^[۱۲۷]، بار کانال بیشینه کمینه^[۱۲۸]، حداقل میانگین بار کانال^[۱۲۹] و بار مسیر^[۱۳۰] استفاده کند. در روش اولین آزاد، اولین گره آزاد که می ­تواند وظیفه درخواست شده را اجرا کند، انتخاب می­ شود. روش نگاشت نزدیک­ترین همسایه شبیه روش اولین آزاد است با این تفاوت که وظیفه درخواست شده در گره آزاد همسایه­ی گره­ای که آن درخواست را داده، قرار می­گیرد. روش MMC ، یک روش نگاشت اکتشافی ازدحام-آگاه می­باشد که بیشینه بار پیوند را کاهش می­دهد. روش MAC شبیه روش MMC می­باشد که به منظور کاهش میانگین بار در پیوندهای شبکه، بار ارتباطی را روی شبکه بر تراشه توزیع می­ کند. روش­های MMC و MAC در هنگام نگاشت یک وظیفه جدید، همه پیوندهای شبکه بر تراشه را در نظر می­گیرند. بنابراین روش نگاشت آن­ها زمان­بر می­باشد. روش بار مسیر(PL)، تنها پیوند­هایی که توسط وظیفه مورد نظر برای نگاشت استفاده می­ شود، در نظر می­گیرد و بنابراین بر این مشکل غلبه می­ کند. از میان روش­های استفاده شده در این مقاله، روش PL در مقایسه با سایر روش­ها بهترین راه­حل را ایجاد می­ کند.
نتیجه‌گیری
در این فصل سعی شد خلاصه­ای از روش­های نگاشت کاربرد در شبکه روی تراشه ارائه گردد. این روش­ها به دو دسته­ی نگاشت ایستا و نگاشت پویا تقسیم می­شوند. نگاشت ایستا شامل نگاشت دقیق و نگاشت مبتنی بر جستجو می­باشد. در این ارتباط، اهم الگوریتم­های مبتنی بر جستجو عبارتند از: جستجوی قطعی مانند روش شاخه و حد، روش­های اکتشافی قابل تغییر مانند الگوریتم ژنتیک و روش­های اکتشافی سازنده با/بدون تکرارهای بهبود دهنده­. در نگاشت ایستا بیشتر الگوریتم­ها اتلاف انرژی ارتباطی را تحت محدودیت­های پهنای باند کمینه می­­کنند. برخی از این الگوریتم­ها یک هدفه و برخی چندهدفه می­باشند. هم­چنین تعدادی از روش­های ذکر شده برای دستیابی به نگاشت بهینه­تر از الگوریتم­های مسیریابی استفاده می­ کنند. شیوه ­های نگاشت پویا سربار محاسباتی بالایی دارند که موجب افزایش تاخیر و مصرف انرژی کاربرد در زمان اجرا می­ شود. علاوه بر این پیاده­سازی نگاشت پویا نسبت به حالت ایستا دشوارتر است و هیچ تضمینی وجود نداردکه یک نگاشت پویا راه­ حل­های کلی بهینه ایجاد کند.
فصل چهارم
فصل چهارم: روش پیشنهادی
مقدمه
یکی از چالش­های مهم در تحقیقات مربوط به شبکه روی تراشه، مسئله نگاشت وظایف یک برنامه کاربردی بر روی هسته­های پردازشی متصل به مسیریاب­های شبکه می­باشد. همان گونه که قبلا اشاره شد، برنامه ­های کاربردی انواع مختلفی دارند که یکی از پرکاربردترین آن­ها، برنامه ­های کاربردی بی‌درنگ با نیازمندی‌های زمانی سخت می‌باشند که در این قبیل کاربردها، وظایف باید مهلت اتمام‌شان را رعایت کنند و از آن زمان تجاوز نکنند. به عبارتی این وظایف باید در تمامی موقعیت­ها، محاسبات و ارتباطات­شان به موقع انجام شود. در این فصل ابتدا به معرفی روش پیشنهادی بر مبنای الگوریتم تکاملی ژنتیک برای نگاشت وظایف یک برنامه کاربردی بی‌درنگ سخت بر روی شبکه بر تراشه پرداخته می‌شود و ویژگی‌ها و اهداف این روش مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس اجزای روش پیشنهادی با جزئیات کامل و به طور دقیق‌تری بیان شده‌اند که شامل تحلیل‌های مربوط به زمان‌بندی، تحلیل‌های توان مصرفی، الگوریتم ژنتیک چندهدفه NSGA-II و زیر بخش‌های مختلف آن می‌باشد.
معرفی طرح کلی روش پیشنهادی
همان طور که در فصل‌های قبل توضیح داده شد، از زمان ظهور شبکه روی تراشه تاکنون تحقیقات قابل توجهی در زمینه نگاشت وظایف برنامه‌های کاربردی انجام شده است که معمولا اهداف نگاشت بهینه کردن کارایی و هزینه NOC بوده است. در شبکه روی تراشه برای ارزیابی کارایی از معیارهایی مانند توان مصرفی، زمان اجرای وظایف و تاخیر انتقال بسته‌ها استفاده می‌شود. از این رو در بسیاری از کارهای انجام شده، با مشخص کردن رابطه‌ای بین نگاشت وظایف روی NOC و این معیارها سعی در بهینه کردن روش‌های نگاشت شده است.
برنامه‌های کاربردی در سیستم‌های نهفته^[۱۳۱] که دارای نیازمندی‌های زمانی بی‌درنگ سخت می‌باشند، ارتباطات زیادی بین مولفه‌های مختلف دارند و نیازمند کارایی و توان محاسباتی بالایی می‌باشند. بنابراین این دسته از کاربردها مناسب­تر است که از معماری شبکه روی تراشه بهره ببرند[۴۷]. از آن­جایی که تحقیقات کمی بر روی فراهم آورن ضمانت برای کاربردهای بی‌درنگ بر روی این قبیل سیستم‌ها انجام شده است و اهمیت زیادی نیز دارد، در این پایان‌نامه به ارائه طرحی برای زمان‌بندی برنامه‌های کاربردی بی‌درنگ با نیازمندی‌های زمانی سخت می‌پردازیم. ارتباطات بی­درنگ بین این قبیل کاربردها، نیازمندی­های سختی دارد و صحت و درستی آن نه تنها به نتایج ارتباط بلکه به حد نهایی زمان اتمام بستگی دارد. برای یک بسته که در شبکه منتقل می­ شود این حد زمانی برابر تاخیر شبکه بسته است. زیرا یک بسته مانند بسته‌های کنترلی اگر خیلی دیر توسط مقصد دریافت شود درواقع بی­استفاده خواهد بود. از این رو، بدترین معیار زمانی قابل قبول که تعریف می­ شود مهلت اتمام یک بسته است[۱۱]. بنابراین این کاربردها دارای مجموعه ­ای از وظایف بی­درنگ می­باشندکه این وظایف به صورت دوره­ای^[۱۳۲] یا پراکنده^[۱۳۳] آزاد می­شوند و با فرستادن پیغام­هایی با هم در ارتباط هستند. بنابراین یک کاربرد شامل مجموعه ­ای از وظایف بی­درنگ و ارتباطات بین آن­ها یا به عبارتی جریان­های ترافیکی می­باشد. هر یک از این وظایف دارای یک مهلت اتمام هستند که بیانگر حداکثر زمان مورد نیاز برای پردازش وظیفه و تولید نتایج می­باشد. هم­چنین هر جریان ترافیکی بین وظایف نیز دارای مهلت اتمام مشخص می­باشد که بیانگر حداکثر زمان لازم برای تحویل بسته­های داده متعلق به وظیفه مبدا، به هسته پردازشی که وظیفه مقصد بر روی آن مستقر شده است، می­باشد. بنابراین برای رعایت این نیازمندی­های زمانی، تاخیر ارتباطی بین جریان­های ترافیکی باید محدود شود. به عبارتی بیشترین تاخیر شبکه برای هر بسته نباید از مهلت اتمام­اش تجاوز کند.
در اکثر شبکه روی تراشه­ها برای سرویس­دادن به جریان­های ترافیکی که نیاز به استفاده هم­زمان از منابع شبکه از جمله پیوندها دارند، از روش تسهیم زمانی^[۱۳۴] استفاده می­ شود. در این روش برای تضمین پهنای باند مورد نیاز هر جریان ترافیکی جهت استفاده از منابع، از قبل یک برش زمانی به آن اختصاص داده می­ شود[۱۱] اما در این­جا همانند [۴۸] از شبکه بر تراشه با کانال­های مجازی دارای اولویت استفاده می­ شود و بنابراین هر بسته یک اولویت دارد. در این حالت بسته­های هر جریان ترافیکی با اولویت بالاتر، برای انتقال در سطح شبکه نسبت به بسته­هایی با اولویت پایین­تر حق تقدم دارند. مزیت اصلی این روش نسبت به حالت TDM آن است که نیاز به ذخیره منابع از قبل نیست و بنابراین ترافیک­های با اولویت پایین اگر هیچ درخواستی از جریان­های ترافیکی اولویت بالاتر وجود نداشته باشد همیشه می­توانند از منابع NOC استفاده کنند[۱۱]. هم­چنین به خاطر همین در نظر گرفتن اولویت­ها، رقابت در شبکه قابل پیش ­بینی خواهد بود و با بهره گرفتن از روش تحلیلی قابلیت زمان­بندی که در ادامه توضیح داده خواهد شد، می­توان بیشترین زمانی که یک جریان ترافیکی خاص قبل از انتقال در سطح شبکه باید تحمل کند، محاسبه کرد.
هسته­های پردازشی شبکه روی تراشه شامل دو نوع می­باشند: هسته­های همگن و هسته­های ناهمگن. در شبکه روی تراشه همگن، همه عناصر پردازشی یکسان هستند و بنابراین نرخ اجرای همه وظایف بر روی همه هسته­های پردازشی یکسان است. در حالی که در شبکه روی تراشه ناهمگن، عناصر پردازشی متفاوت­اند و با توجه به شکل ۴-۱ این عناصر می­توانند واحد پردازش مرکزی^[۱۳۵] ، واحد پردازش سیگنال دیجیتال، پردازنده ویدئو، واحدهای حافظه و … باشند. بنابراین نرخ اجرای وظایف بستگی به پردازنده و وظیفه مورد نظر دارد. به طوری که همه وظایف ممکن است نتوانند بر روی همه پردازنده­ها اجرا شوند[۷۳].
در بسیاری از کارهای انجام شده، به مسئله نگاشت بر روی هسته­های پردازشی همگن پرداخته شده است و سعی در ارائه راه حل کارآمد کرده ­اند. اما تقریبا در اکثر طرح­های پیشنهاد شده، ویژگی ناهمگن بودن هسته­ها علی­رغم آن­که به واقعیت نزدیک­تر است، نادیده گرفته شده است. بنابراین در روش پیشنهادی هدف، یافتن یک راه­حل مناسب، برای نگاشت وظایف یک برنامه کاربردی بی­درنگ با نیازمندی­های زمانی سخت بر روی یک شبکه بر تراشه ناهمگن می­باشد. از طرفی یکی از معیارهای مهم در ارزیابی کارایی شبکه بر تراشه، توان مصرفی می­باشد که چون مسیریاب­ها، پیوندها و سایر عناصر شبکه از مهم­ترین منابع مصرف توان محسوب می­شوند بنابراین اتلاف توان به الگوهای ارتباطی مختلف بستگی دارد و این الگوهای ارتباطی در اثر نگاشت­های متفاوت ایجاد می­شوند. این الگوهای ارتباطی هم­چنین بر روی تاخیر بسته تاثیر می­گذارند زیرا در یک شبکه مبتنی بر بسته، تاخیر بسته به طور مستقیم وابسته به فاصله بین گره­های ارتباطی و رقابت با دیگر جریان­های ترافیکی است[۴۷]. بنابراین نگاشت مناسب نگاشتی است که این تاخیر برای هر جریان ترافیکی از مهلت اتمام آن تجاوز نکند.
شکل ‏۴‑۱- نمونه ­ای از شبکه روی تراشه ناهمگن [۷۴]
به دلیل آن­که مسئله نگاشت یک مسئله NP-hard است و یافتن جواب بهینه نیازمند امتحان تمام حالات ممکن است، از این رو، روش پیشنهادی مبتنی بر الگوریتم تکاملی ژنتیک چندهدفه است که از دو مدل تحلیلی به منظور توابع هدف استفاده شده است. یک مدل تحلیلی برای بررسی محدودیت­های زمانی وظایف و ارتباطات بین آن­ها بیان شده است که این مدل با محاسبه زمان پاسخ هر وظیفه و تاخیر انتقال بسته برای هرجریان ترافیکی بین وظایف، تعداد وظایف و جریان­های ترافیکی که از مهلت اتمام مورد نظرشان تجاوز کرده ­اند، مشخص می­ کند. هم­چنین یک مدل تحلیلی برای محاسبه اتلاف توان ارائه شده است. در روش­های انجام شده قبلی به دلیل آن­که شبکه بر تراشه مورد نظر آن­ها از نوع همگن بوده است تنها اتلاف توان ناشی از ارتباطات بین هسته­های پردازشی و اتلاف توان در المان­های شبکه از جمله مسیریاب در نظر گرفته شده است اما درروش پیشنهادی به دلیل فرض ناهمگن بودن عناصر پردازشی، علاوه بر اتلاف توان ارتباطی، توان مصرفی برای اجرای هر یک از وظایف بر روی هسته­های پردازشی نیز در نظر گرفته شده است. در ادامه این فصل بر روی این مدل­های تحلیلی توضیحات کامل­تری داده خواهد شد.
به طور کلی این الگوریتم ژنتیک به دنبال نگاشت مناسب وظایف بر روی هسته­های پردازشی NOC است به طوری که در همه زمان­ها در عین رعایت همه محدودیت­های زمانی وظایف و جریان­های ارتباطی، اتلاف توان نیز کمینه گردد. در این جا همان طور که گفته شد، چون هسته­های پردازشی ناهمگن هستند و برخی از وظایف نمی ­توانند بر روی تعدادی از عناصر پردازشی شبکه بر تراشه اجرا شوند با بهره گرفتن از یک تابع بررسی می­شودکه آیا همه وظایف بر روی هسته­های پردازشی مجاز که امکان اجرا بر روی آن­ها را دارند، نگاشت شده ­اند یا نه. هم­چنین، در نگاشت وظایف، یک آزمایش میزان بهره‌وری هسته­های پردازشی در نظر گرفته شده است. به عبارتی ارزیابی می­ شود که مجموع بدترین زمان اجرای همه وظایف نگاشت شده بر روی یک هسته پردازشی از ظرفیت هسته مورد نظر تجاوز نکند.
اجزای طرح پیشنهادی
از آن­جا که در روش پیشنهادی از الگوریتم ژنتیک چندهدفه برای یافتن جواب­های بهینه استفاده شده است در این بخش الگوریتم ژنتیک چندهدفه NSGA-II و اجزای آن مطابق با مسئله مورد نظر به طور کامل معرفی می­ شود. هم­چنین اجزای مختلف راه­کار پیشنهادی شامل مدل کاربرد، مدل معماری NOC، مدل تحلیلی مربوط به زمان­بندی و مدل توان درادامه این بخش با جزئیات کامل ارائه‌شده‌اند.
مدل کاربرد
مدل کاربرد از تعدادی وظیفه که به صورت دوره­ای آزاد می­شوند، تشکیل شده است. یعنی به عبارتی وظایف پس از یک بازه زمانی ثابت و مشخصی تکرار می­شوند. هم­چنین این مدل شامل ارتباطات بین وظایف نیز می­باشد که با فرستادن پیغام­هایی با هم تبادل اطلاعات می­ کنند. به این ارتباطات جریان­های ترافیکی^[۱۳۶] گفته می­ شود.
هر وظیفه با شش مشخصه نشان داده می­ شود که عبارتند از:
: بدترین زمان اجرای^[۱۳۷] وظیفه می­باشد که در این جا چون شبکه بر تراشه ناهمگن است بنابراین هر وظیفه روی هر هسته پردازشی، بدترین زمان اجرای مجزایی دارد. از این رو یک بردار به طول تعداد هسته­های پردازشی است که هر عنصر این بردار بیانگر بدترین زمان اجرای وظیفه iام بر روی هسته­ی مربوطه می­باشد. اگر یک وظیفه نتواند بر روی هسته­ای اجرا شود، بدترین زمان اجرای آن بی­نهایت در نظر گرفته می­ شود.
: با فرض ناهمگن بودن شبکه بر تراشه، یک بردار به طول تعداد هسته­های پردازشی است که هر عنصر این بردار بیانگر توان مصرفی ناشی از پردازش و اجرای وظیفه iام بر روی هسته­ی مربوطه می­باشد. اگر یک وظیفه نتواند بر روی هسته­ای اجرا شود، همانند بدترین زمان اجرای آن، اتلاف توان مربوط به آن هسته نیز بی­نهایت در نظر گرفته می­ شود.
: مهلت اتمام وظیفه می­باشد که بیانگر حداکثر زمانی است که یک وظیفه فرصت دارد اجرایش تمام شود و نتایج را تولید کند.
: این معیار معرف دوره یک وظیفه می­باشد. در واقع بیانگر فاصله زمانی بین وارد شدن نمونه­های متوالی و دوره­ای وظیفه است که در این جا چون فرض شده است که وظایف به صورت دوره­ای آزاد می­شوند ثابت است. در صورتی که وظایف به صورت پراکنده آزاد شوند این برابر با کمترین فاصله زمانی بین نمونه­های متوالی می­باشد.
: این معیار اولویت هر وظیفه را نشان می­دهد که در این جا هر وظیفه یک اولویت یکتا دارد.
: میزان تاخیر آزاد شدن^[۱۳۸] وظیفه می­باشد که به معنای بیشینه انحراف نمونه­های متوالی وارد شده از دوره تناوب­شان است. درواقع طبق [۱۲] فاصله بین ورود^[۱۳۹] یک وظیفه و آزاد شدن آن را تاخیر آزاد شدن آن وظیفه می­گویند.

’Rendz-Vous‘ به کانامیسین مقاوم است. به نظر می رسد آلودگی باکتریایی تشکیل پینه و شاخساره را به عقب می اندازد. بدون آلودگی باکتریایی تشکیل شاخساره در غلظت ۵۰ میلی گرم در لیتر کانامیسین برای رقم ’Rendz-Vous‘ به طور کامل متوقف شد در حالی که برای رقم ’Panamera‘ این اتفاق در غلظت ۱۰۰ میلی گرم در لیتر کانامیسین صورت گرفت. در بهینه سازی انتقال ژن با اگروباکتریوم تأثیر غلظت باکتری، مدت زمان تلقیح ریزنمونه ها با باکتری و مدت زمان هم کشتی بر کارایی انتقال ژن مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمون شیمیایی- بافتی و تجزیه PCR پیوستن ژن بتاگلوکورونیداز در شاخساره های تراریخت باززایی شده را اثبات نمود. چگالی نوری ۵/۰، مدت زمان تلقیح ریزنمونه ها با باکتری به مدت ۲۰ دقیقه و هم کشتی به مدت ۳ روز سبب افزایش درصد شاخساره های تراریخت گردید. در این پژوهش رقم استاندارد ’Rendz-Vous‘ نسبت به رقم مینیاتور ’Panamera‘ کارایی انتقال ژن بالاتری نشان داد. اختلاف بین دو رقم در میزان باززایی و کارایی تراریزش به دلیل اندازه کوچکتر ریزنمونه های برگ در رقم مینیاتور ’Panamera‘ قابل توجیه است. گیاهک های باززایی شده از اندام زایی مستقیم، رویان زایی بدنی و تراریزش با اگروباکتریوم در آمیخته پرلایت و ورمیکولیت در شرایط رطوبت نسبی %۹۵ نگهداری و سپس به گلخانه منتقل شدند. این اولین گزارش انتقال ژن به میخک در ایران می باشد.

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: ۲

۱۰

فصل سوم: مواد و روش‌ها ۳۰

محققان بازاریابی معتقد هستند به دلیل این که مشتریان منبع سود آوری سازمانها هستند باید به آنها به چشم داراییهای سازمان نگریسته شود ودر این راستا وظیفه سازمانها وشرکتهای خدماتی مانند بیمه جذب،نگهداری،رضایت وافزایش بهبود ارتباط با مشتری خواهد بود.امروزه ما شاهد یک دگرگونی اساسی در نحوه سازماندهی سازمانهای برتر هستیم وآن تغییر ساختارهای سازمانی از محصول گرایی به سمت مشتری گرایی است وعامل اصلی محرک این تغییر ،ظهور پدیده ای به نام ارتباط با مشتری است(غفاری،۱۳۸۶،ص۱۶).
تحقیقاتی که ریچهلد و ساسر۱۹۹۰انجام داده اند نشان داده است که مشکل رضایتمندی مشتریان آنست که۶۵ تا ۸۵ درصد کسانی که بیان کرده اند راضی ویا حتی خیلی راضی اند به دلایلی دیگر برای خرید مجدد محصولات مراجعه نکرده اند و۴۰ درصد این افراد همزمان از محصولات سایر رقبا نیز استفاده می کرده اند.معنی این گفته آن نیست که رضایتمندی مشتریان مهم نیست بلکه آنچه مهم است نارضایتی آنهاست. ۹۰ تا ۹۸ درصد مشتریان نارضایتی خود را بیان نمی کنند وتنها کاری که احتمالا انجام خواهند داد آنست که در فرصتی مناسب خریدهای خود را از رقبا انجام خواهند داد.بنابراین رضایتمندی صرف نمی تواند عاملی برای حفظ ونگهداری مشتری ودر نتیجه سودآوری تلقی شود.البته تلویحاً به نظر می رسد که رابطه بین رضایت مشتریان ومیزان سوددهی ویا فروش مثبت است.یعنی اینکه رضایت بالاتر مشتری مقیاسهای عملکرد بهتری را موجب می شود.هر چند محققانی مثل نلسون^[۱۱] راست^[۱۲] ورز^[۱۳] بر مثبت بودن این رابطه تاکید دارند ولی محققان دیگری مثل تورنو^[۱۴] ویلی^[۱۵] یک همبستگی منفی بین رضایت مشتری وسوددهی به دست آورده اند.توجیه این رابطه منفی آنست که یک شرکت تجاری ممکن است برای افزایش رضایت مشتری مقادیر زیادی از منابع خود را در کوتاه مدت هزینه کند که به کاهش سوددهی می انجامد .لذا برای رفع تناقضات فوق مطالعات زیادی صورت گرفت که رابطه رضایت مشتری را باعملکرد مالی وغیر مالی مورد بررسی وتوجه قرار داد.اما با تحقیقات گسترده یی^[۱۶] که در این مورد انجام گرفت مشخص کرد که رابطه قابل توجهی بین بهبود کیفیت درونی وبهبود کیفیت بیرونی ودر نتیجه عملکرد مالی شرکتها وجود دارد.در حقیقت این هزینه های داخلی وخارجی که شرکتها متحمل می شوند در بلند مدت واز طریق مشتریانی که وفادارشده اندپاسخ داده می شود(سالاری،۱۳۸۳،ص۴۲).

بنابراین با توجه به مطالب گفته شده بدیهی است که گام اولیه وفاداری مشتریان رضایت آنان می باشد.در چند سال اخیر رقابت بیمه ها برای جلب مشتری افزایش یافته است واین رقابت بعداز به وجود آمدن بیمه های خصوصی وخصوصی شدن برخی از بیمه های دولتی بیشتر شدت یافته است.در پی ایجاد این جو رقابتی،استراتژی های مختلف بازاریابی نیز مطرح خواهد شد.سودمندترین استراتژی برای شرکتهای خدماتی،استراتژی مشتری مداری است که شرکتهای بیمه به عنوان یکی از بزرگترین صنایع خدماتی نیز باید به این استراتژی مهم توجه خاص داشته باشند چون اساس وبنیان نظام های خدماتی مثل بیمه مشتری است.امروزه صنعت بیمه موظف است خود را در آینه وجود مشتری ببیند وسعی کند در محیط پر از رقابت ،خواسته ها وتمایلات مشتریان خود را درک نماید وکاری کند که مشتری از سازمانش رضایت کامل داشته باشد.با وجود مزایای بسیار مرتبط رضایت مشتری با بازاریابی رابطه مند،میزان کمی از عوامل موثر مستقیم وغیر مستقیم بازاریابی رابطه مند روی رضایت مشتری خصوصا در ایران درک و پژوهش شده که ما در این تحقیق سعی نموده ایم به شکل خاص تر به بیان ابعاد مختلف بازاریابی رابطه مند وتاثیر آن بر میزان رضایت مشتریان پرداخته واز جنبه های مختلف این ابعاد را مورد بررسی قرار دهیم.
هدف بازاریابی رابطه مند بهبود در سودآوری از طریق تغییر دیدگاه سازمان از بازاریابی معاملاتی وتاکید از جذب مشتریان جدید به سوی حفظ مشتریان ونگهداری آنان از طریق کار برد موثر ارتباط بامشتری است.بازاریابی رابطه مند به سازمان این امکان را می دهد که به منظور درک درست نیازهای مشتریانشان وایجاد وارائه ارزش برتر ،که آنها را به سازمان پیوند خواهد زد به اندازه کافی به مشتریانشان نزدیک شوند(دوبیسی^[۱۷] و همکاران ،۲۰۰۷، ص۵۵۰).
حال بدیهی است رضایت مشتریان در روی آوردن به شرکت های بیمه نقش اساسی دارد وعامل اصلی رشد وشکوفایی آن به شمار می آید.به همین دلیل مدیریت شرکت های بیمه باید وجوه وابعاد وعوامل تاثیر گذار رضایت مشتریان شرکتهای بیمه را شناسایی کنند تابرآن اساس اقدامها ومداخله های مقتضی را عملی سازند. بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده این تحقیق برآن است که تاثیر بازاریابی رابطه مند بر رضایت مشتریان نمایندگیهای بیمه البرز شهرستان رشت را مورد بررسی قرار دهد.
۱-۴) اهداف تحقیق
اهداف تحقیق به سه دسته تقسیم شده است که عبارتند از : ۱- اهداف کلی ۲-اهداف ویژه ۳- اهداف کاربردی
اهداف کلی:
بررسی تاثیر بازار یابی رابطه مند بررضایت مشتریان بیمه می باشد.
اهداف ویژه :
سنجش متغییر های موجود در تحقیق در قالب یک مدل علّی
سنجش اثر نقش اعتماد بر رضایت مشتریان
سنجش اثر نقش تعهد بر رضایت مشتریان
سنجش اثر نقش ارتباطات بر رضایت مشتریان
سنجش اثر نقش مدیریت تعارض بر رضایت مشتریان
سنجش اثر نقش شایستگی بر رضایت مشتریان
اهداف کاربردی :
اگر این فرضیه ها به اثبات رسید می توان اینگونه نتیجه گرفت که شرکتهای خدماتی به خصوص شرکتهای بیمه می توانند با جلب رضایت مشتریان خود آنها را حفظ نموده همچنین از هزینه های مربوط به یافتن مشتریان جدید جلوگیری نموده وحتی این مشتریان راضی را به مشتریانی وفادار که می توانند در آینده به عنوان مدافع منافع شرکت که حتی نقش تبلیغاتی را هم برای شرکت بازی می کنند به حساب آورد.
۱-۵) سوالات تحقیق :
سوال اصلی :
آیا میان بازاریابی رابطه مند بررضایت مشتریان نمایندگی های بیمه البرز شهرستان رشت رابطه وجود دارد؟
سوالات فرعی :
آیا میان اعتماد سازی توسط بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه وجود دارد ؟
آیا میان تعهد بیمه البرز در ارائه خدمات با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه وجود دارد؟
آیا میان ارتباطات بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه وجود دارد؟
آیا میان مدیریت تعارض از سوی مدیران بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه وجود دارد؟
آیا میان شایستگی وخبرگی کارکنان بیمه البرز در ارائه خدمات با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه وجود دارد؟
۱-۶) چهار چوب نظری تحقیق :
بر اساس شواهد ویافته های حاصل از ادبیات موضوعی این تحقیق مدل زیر بر اساس مدل دوبیسی گرفته شده است.
شکل۱) : مدل تحقیق بر اساس مدل دو بیسی (۲۰۰۷)
۱-۷) فرضیه های تحقیق :
فرضیه اصلی :
عوامل بازاریابی رابطه مند بر رضایت مشتریان اثرگذار می باشد.
فرضیات فرعی :
۱- اعتمادسازی توسط بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه دارد.
۲- تعهد بیمه البرز در ارائه خدمات با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه دارد.
۳- کیفیت ارتباطات بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه دارد.
۴- مدیریت تعارض از سوی مدیران بیمه البرز با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه دارد.
۵- شایستگی و خبرگی بیمه البرز در ارائه خدمات با رضایت مشتریان این بیمه در شهرستان رشت رابطه دارد.
۱-۸) تعریف مفهومی وعملیاتی متغییر ها :
در فرضیه های فوق الذکر هر یک از متغیرها به صورت زیر تعریف می شود :
تعریف مفهومی :
بازاریابی رابطه مند : نگهداری مشتریان و توسعه روابط و جذاب تر کردن هر چه بیشتر این رابطه با مشتریان است.(فونتنت و هیمن^[۱۸]،۲۰۰۴)
تعریف عملیاتی :
با توجه به اینکه ابعاد متغیرهای مستقل باید مورد سنجش قرار گیرد و میزان اهمیت آنها سنجیده شود اقدام به طراحی پرسشنامه گردید. در این تحقیق با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه که دارای مقیاس اندازه گیری متغیرها از نوع فاصله ای (طیف ۵ تایی لیکرت) از کاملامخالفم تا کاملا موافقم از نوع بسته می باشد ، و در ابعاد زیر اندازه گیری می شود :
اعتماد :

مصرف کننده: شخصی است که یک نیاز یا خواسته را شناسایی کرده و خریدی را انجام می دهد و پس از گذراندن فرآیندی کالا را دور ریخته و یا مجددا می فروشد یا مصرف می کند.(فیلیپ کاتلر،(۱۹۳۱، ص۳۲۹)
رفتار مصرف کننده : رفتار مصرف کننده شامل فرآیندی روانی و اجتماعی گوناگون است که قبل و بعد از فعالیت های مربوط به خرید و مصرف وجود دارد .(روستا،ابراهیمی، ونوس،۱۳۸۰ ، ص۱۱۲ )
فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کننده: در ورای هر عمل خرید یک فرآیندی مهم تصمیم گیری نهفته است . مراحلی را که خریدار طی می کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع محصولات و خدماتی را خریداری کند , فرآیندتصمیم گیری خرید می نامند که فرآیندی شامل پنج مرحله : تشخیص مساله , جستجو اطلا عات , ارزیابی راه چاره ها,تصمیم خرید و رفتار پس از خرید می باشد.(کاتلر، آرمسترانگ،۱۹۳۱،ص ۲۳۵).
وفاداری : حفظ تعهد عمیق به خرید مجدد یا انتخاب مجدد یا انتخاب مجدد محصول یا خدمات ،به طور مستمر در آینده ،به رغم اینکه تاثیرات موقعیتی و تلاشهای بازاریابی به صورت بالقوه می تواند باعث تغییر در رفتار مشتری شود. در واقع تعهد مشتری نتیجه این است که یک سازمان مزایایی را برای مشتریان ایجاد کند به طوری که آنها افزایش خرید ازآن سازمان را حفظ کنند . تعهد واقعی مشتری زمانی ایجاد می شود که بدون هیچ تشویقی خودش برای خرید برانگیخته شود . اگر سازمان به اضای نیازهای مشتری ادامه دهد و خدماتش را به شیوه های ارائه کند که همیشه دارای تقاضا باشد ارزش دو طرفه ای ایجاد شده و هدف نهایی که همان وابستگی مشتری یا مدیریت استراتژیک روابط با مشتری است قابل حصول است.

تاثیر: آندرسون و می یر تاثیر را رویدادی می دانندکه بدون حضور رویداد دیگری واقع نمی شود . پس تاثیر رابطه است که به یک عامل و یک واکنش دهنده نیاز دارد.
فصل دوم:
ادبیات تحقیق
بخش اول: بازاریابی و تبلیغات
مقدمه:
با توجه به اینکه تغییرات به سرعت اتفاق می‌افتد لذا شرکت‌ها مجبورند تا به دلایل جهانی سازی، پیشرفت تکنولوژی و تغییر شرایط اقتصادی، استراتژی های خود را تغییر دهند و در هر لحظه آماده تغییرات باشند، اما باید دید که بازاریابی در این بین چه نقشی را می‌تواند بازی کند و بازاریابی می‌باید پاسخ گوی نیازهای فردی و اجتماعی باشد.
با توجه به نقش پر رنگ تبلیغات و تأثیر تبلیغات به هنگام خرید، تحقیقات بی شماری در خصوص تبلیغات تلویزیونی و اثر بخشی آن انجام گرفته است با توجه به اینکه در قرن حاضر، تبلیغات جایگاه ویژه ای دارد و در دنیای تجارت از تبلیغات تلویزیونی استفاده می‌شود ولی به طور کلی معلوم نیست که اثر بخشی تبلیغات به چه صورتی انجام می‌گیرد، بطور کلی می‌توان نتیجه گرفت که مساله تبلیغات تلویزیونی ذاتاً مساله پیچیده ای می‌باشد در کشورهای آمریکایی و اروپایی سالیانه مبلغ هنگفتی صرف تبلیغات تلویزیونی می شود و تبلیغات تلویزیونی به عنوان یک صنعت بسیار مهم و دارای جایگاه خاص، شناخته می‌شود.در این قسمت ابتدا با تعاریفی از بازاریابی و اجزاء آن و آمیخته های بازاریابی مانند قیمت – محصول – توزیع و ترفیع، و به جایگاه ویژه ای که تبلیغات در این میان دارد و یکی از اجزای آمیخته ترفیع است، می‌پردازیم و همینطور رفتار مصرف کنندگان در هنگام خرید محصولات و مراحل مختلف فرایند تصمیم خرید را توضیح می‌دهیم و رفتار مصرف کننده و تأثیر تبلیغات را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
۲-۱ تعریف بازاریابی :
بازاریابی شامل فرآیندی است از تجارت که جریان کالا یا خدمات را از تولید کننده به مصرف کننده هدایت می‌کند.
۲-۲ ابعاد بازاریابی :
- بازارگرایی: گرایش به بازار و نیازهای مشتریان اولین ویژگی بازاریابی جدید است. مدیران کامیاب کسانی هستند که سازمان خود را با شرایط روز همگام می‌سازند. این همگامی زمانی امکان پذیر است که کارکنان و مدیران، گرایش به بازار را به عنوان یک فرهنگ و بینش بپذیرند و دنبال کنند.
- بازارشناسی: «شناخت» لازمه هر حرکت عاقلانه و هر تصمیم اصولی است. شناخت بازار تلاشی نظام مند است برای گردآوری، ضبط و ثبت اطلاعات مربوط به همه اجزای تشکیل دهنده نظام بازار مانند خریداران بالقوه و بالفعل، فروشندگان بالقوه و بالفعل، واسطه های گوناگون، رقبا، محصولات و خدمات موجود و مورد نیاز، سازمانهای تسهیلاتی و خدماتی (نظیر سیستم بانکی، بیمه، حمل و نقل، انبارها و بانکهای اطلاعاتی)، سازمانهای تحقیقاتی، تبلیغاتی و مشاوره ای و سرانجام همه عواملی که بر نظام بازار تأثیر دارند، مانند قوانین، مقررات و مصوبات دولتی، عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژیک، بومی و اقلیمی.
امروزه مدیر علاوه بر درگیر بودن با عوامل و مشکلات درون سازمان، نگران دگرگونیهای عوامل برون سازمانی است؛ به همین دلیل باید بازار خود را بیش از هر زمان دیگری مورد مطالعه و بررسی قرار دهد تا فرصتهای و تهدیدها و روندها را به موقع شناسایی کند و بتواند با استفاده به جا و به موقع از فرصتها و موقعیتها، خطرها را به حداقل برساند.
- بازاریابی: بازاریابی یعنی جستجو برای یافتن مناسبترین بازار و بخشهایی که سازمان می‌تواند در آنها به صورت مفیدتر و موثرتر حضور یابد و پاسخگوی نیازها و خواسته های مردم باشد. به عبارتی، بازاریابی «تلاشی آگاهانه است برای تخصیص بهینه منابع و ایجاد نوعی تخصص در بازار» سازمانها باید بازار هدف خود را بیابند تا بتوانند نیازهای آن را بهتر شناسایی کرده، محصولات و خدمات متناسب با آنها را تهیه و تأمین کنند. اساس حرکت بازاریابی جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات گوناگون و یافتن مناسبترین جایگاه محصول یا شرکت در بازار است. بازاریابی یعنی بخش بندی یا تقسیم بازارها و تعیین محصولات شرکت برای مناسبترین بازارها.
- بازارسازی: با آگاهی از وضعیت بازار و یافتن مناسبترین بخش های آن با توجه به موقعیت و امکانات سازمان، مهمترین تلاش بازاریابان و مدیران ایجاد، افزایش و حفظ سهم بازار است. بازارسازی یعنی نفوذ در بازار و معرفی و شناساندن سازمان و محصولات و خدمات آن با بهره گرفتن از عوامل قابل کنترل بازاریابی (محصول، قیمت، توزیع و ترفیع فروش) که آن را آمیخته بازاریابی می‌نامند. بازاریابان با به کارگیری درست و اصولی این عوامل می‌توانند در شرایط مختلف جایگاهی برای خود در بازار به وجود آورند و با سیاستها و برنامه های مناسب سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند. بازارسازی یعنی ارائه محصولی مناسب به مشتری با قیمتی مطلوب، در محل و زمان مورد نظر و دلخواه او و با بهره گرفتن از ابزار و روش های تبلیغاتی و تشویقی و آگاه کننده.
- بازارگردی: دنیای متحول امروز سکون و کهنگی را نفی کرده است. هر روز پدیده ای نو، حرکتی تازه، ایده ای جدید و خواسته ای متفاوت مطرح می‌شود؛ به همین دلیل یکی از مهترین ابعاد بازاریابی امروز ویترین گردی جهانی یا بازارگردی است. بازارگردی وظیفه ای است که بازاریابی را وادار می‌سازد تا بیش از دیگران با تحولات و تغییرات بازارها آشنا گردد. این آگاهی از طریق حضور در صحنه رقابت و مبادله ومشاهده بازارها امکان پذیر است. شرکت کردن در نمایشگاه ها، بازدید از بازارهای گوناگون و بودن در محیط بازار، دید مدیران را بازتر و گسترده تر می‌سازد. به عبارتی، مهمترین نقش بازارگردی تقویت و گاهی تغییر «دید» است. «دید» یکی از موثرترین ویژگی های هر انسان و هر مدیر است و آن مهارت و هنر دیدن چیزهایی است که دیگران نمی بینند . بازارگردی افقهای تازه ای را به بازاریابان نشان می دهد .
- بازارسنجی: یکی از افقهای مدیریت (با گذشته ودر گذشته زیستن ) است و یکی از مفیدترین حرکات هر مدیر بررسی و ارزیابی گذشته و استفاده از تجربیات است . بازارسنجی یعنی تحلیل موقعیت بازار با توجه به آنچه بودیم و داشتیم ،آنچه هستیم و داریم و آنچه باید داشته باشیم . بازارسنجی جهت دهنده حرکتهای سازمان در بازارآینده است . همه محصولات و خدمات سازمانها دارای منحنی عمر خاصی هستند که این منحنی شامل مراحل معرفی ،رشد، بلوغ، اشباع، و افول است. و هر مرحله شرایط ویژه ای دارد که بازاریاب باید براساس این ویژگی ها واکنشهای مناسبی نشان دهد. بازارسنجی یا ارزشیابی و سنجش فعالیت های سازمان ،نقاط قوت و ضعف را به خوبی نمایان می سازد . با بهره گرفتن از اطلا عات موجود و دانش روز می توان هدفها، مسیر ها و حرکتها ی آینده را تبیین و تعیین کرد . بازارسنجی یعنی اندازه گیری عملکرد ها ،یافتن انحرافها و تشخیص فاصله ها بین هدف و عملکرد واقعی و ارائه پیشنهاد هایی برای اصلاح امور بازاریابی سازمان . بازارسنجی وسیله ای است برای جلوگیری از اشتباهات و یافتن تواناییها و استعدادها برای رشد وتوسعه بشر . بازارسنجی یعنی نظارت دائم برعملکرد ها و کنترل آنها و ارزشیابی حرکات و فعالیتها .
- بازارداری :حفظ مشتری و ایجاد زمینه برای بازگرداندن او به سوی خود وظیفه ای است بسیار حساس و حیاتی که ترفندها و ابزار خاصی می طلبد .مهمترین ابزار بازارداری برای بازاریابان ارتباط دائم با مردم ،ارائه خدمات مناسب و آگاهی از حرکات رقباست.
بازارداری یعنی حفظ مشتریان کنونی و تشویق وترغیب آنان به خرید بیشتر و تداوم خرید از طریق ایجاد رضایت در آنان . بازارداری هنر و مهارت راضی سازی مشتری است. آگاهی از رفتار مشتریان ،ارتباط برقراری کردن با آنان ،داشتن اطلاعات روانشتاختی و جامعه شناختی و نیز اطلاعات داشتن از حرکات و امکانات رقبا نقش ،ارزنده ای در حفظ مشتری دارد . مشتری تنها محصول و خدمات نمی خرد ،بلکه منافع ،ارزش،احترام و عوامل دیگری را نیز طالب است که باید برآورده شود.
- بازارگرمی: برای بازارداری لازم است بازار گرمی را دست ندهیم بازارگرمی یعنی تبلیغات و تشویقات به موقع جهت آگاهی ساختن، متقاعد ساختن و ترغیب مشتریان برای ارتباط بیشتر با سازمان و خرید از آن و مقابله با حرکات رقیب .یکی از مهمترین ابزارهای بازارگرمی استفاده از خلاقیتها،نوآوریها و ابتکار ات است .دنیای امروز یعنی عصر تنوع، سرعت و تحول .حفظ مشتری در این دوره بازارگرمی ویژه ای می طلبد.
- بازارگردانی: همه فعالیتها بازاریابی را می توان در بازارگردانی خلاصه کرد . بازارگردانی یعنی مدیریت بازار که شامل برنامه ریزی، اجرا و کنترل امور گوناگون بازار و ابعاد مختلف بازاریابی است . بازارگردانی یعنی استفاده از تجربه ، دانش ،هنر و مهارت های گوناگون برای اداره بازارها و یافتن راه چاره و عاقبت اندیشی . بازارگردانی شامل تنظیم و تعیین استراتژیها و برنامه ها، سازماندهی و اجرای همه امور مربوط به شناساندن و معرفی محصولات شرکت به بازارها، نظارت بر فعالیت ها برای دستیابی به اهداف سازمان و ایجاد رضایت برای مشتریان و جامعه است.
باتوجه به ابعاد گوناگون بازاریابی می توان گفت واژه مناسب برای بازاریابی «بازرگردانی » است که همان «مدیریت بازار» است و همه امور مربوط به برنامه ریزی ، اجرا وکنترل فعالیت های گوناگون و ابعاد اشاره شده را دربر می گیرد .به عبارتی ، بازارگردانی یعنی انجام فعالیت های نظام مند و دائم بازار گرایی ، بازار شناسی ، بازاریابی ، بازارسازی ، بازارگرمی ، بازارگردی ، بازارسنجی و بازارداری.
۲-۳ فلسفه های مدیریت بازاریابی:
مدیریت بازاریابی را کوششی آگاهانه برای دستیابی یه نتایج مبادله مطلوب با بازارهای مورد نظر معرفی کردیم . شناخت فلسفه های که راهنمای اینگونه تلاشهای بازاریابی هستند وآگاهای از ارزش نسبی هر یک از آنها در رابطه با «سازمان» و«مشتریان» و «جامعه» موضوع بحث ما در این قسمت است. پنج مفهوم و گرایش وجود دارد که سازمانهای انتفاعی و غیر انتفاعی می توانند در اجرای فعالیت های بازاریابی خود آنها را بررسی و پیگیری کنند: (کاتلر،فیلیپ۲۰۰۴ )
۱-گرایش تولید
۲-گرایش محصول
۳-گرایش فروش
۴-گرایش بازاریابی
۵-گرایش بازاریابی اجتماعی
۲-۳-۱ گرایش تولید:
گرایش تولید یکی از قدیمی ترین فلسفه ها برای رهنمود دادن به فروشندگان است. گرایش تولید بر پایه این اصل بنا شده است که مصرف کنندگان خواهان محصولاتی هستند که در دسترس بوده و استطاعت خریدان را داشته باشد .بنابرین مدیریت باید فعالیت خود را بهبود کارائی تولید وتوزیع متمرکز کند. گرایش تولید برای دو حالت مناسب است :حالت اول زمانی است که تقاضای برای یک محصول بیشتر از عرضه باشد و حالت دوم موقعیتی است که هزینه تولید محصول در سطح بالایی باشد و برای پایین آوردن هزینه،تولید بیشتر لازم باشد.
۲-۳-۲ گرایش محصول:
براین اصل استوار بنا شده است که مصرف کنندگان محصولاتی را که بهترین کیفیت ،کارکرد و شکل را دارند.خواهند خرید . بنابرین باید انرژی خود را به بهبود دائم مصرف کنندگان اختصاص دهند. گرایش محصول «نزدیک بینی در بازاریابی »است.
۳-۳-۳ گرایش فروش:
گرایش فروش بر این پایه استوار است که مشتریان مقدار کافی از محصولات شرکت را نخواهند خرید مگر اینکه برای فروش ،تبلیغات و ترفیعات فعالیت های چشمگیری صورت پذیرد. شرکتهائی که از این روش پیروی می کنند باور دارند که محصولاتشان باید فروخته شوند نه اینکه خریداری شوند ،پس باید در جستجوی مشتریان بود و در اینجا فروش نقش اساسی را دارد و رضایت مشتری در مرتبه دوم اهمیت دارد در اینجا هدف فروش است ودر بعضی از موارد به رضایت مشتری پس از خرید توجیهی نمی شود.
۲-۳-۴ گرایش بازریابی :
گرایش بازاریابی ایده های جدید در تاریخ روابط و مبادلات به حساب می آید و براین اساس است که وظیفه اصلی هر سازمان ،تعیین نیازها،خواسته ها و ارزشهای بازار هدف و تطبیق سازمان برای ارضای آن به گونه ای موثرتر و مفیدتر از سایر رقباست.
مفروضات عمده این گرایش به شرح زیر است :
۱- سازمان رسالت خود را ارضای خواسته های مشخص گروهی از مشتریان معین می داند.
۲- سازمان تشخیص می دهد که ارضای خواسته مستلزم ایجاد برنامه ای پویا برای تحقیق بازاریابی جهت آگاهی از خواسته هاست.
۳- سازمان باور دارد که ارضای مشترین به نحو مطلوب باعث ایجاد وفاداری ،اعتماد، تکرار معامله و تجارت می شود همه این عوامل در برآورده شدن هدفهای سازمان حیاتی هستند.
۴- سازمان تشخیص می دهد که فعالیت های آن باید تحت کنترل آمیخته بازاریابی باشد
مبنا وسیله هدف
مفهوم قدیم
(فروش)