حسگرهای مبتنی بر میکروکانتیلور مقاومتی پیزور، تغییرات مقاومت ناشی از فشار قرار گرفتن در معرض آنالیت موردنظر را اندازه می گیرند. این فشار زمانی اتفاق می افتد که آنالیت جذب سطحی یا متصل به ماده حسگر پوشش یافته روی کانتیلور می شود. در این سیستم کانتیلور بطور کامل یا جزئی داخل مواد حسگر قرار می گیرد.
قسمتی از ماده حسگر که در معرض آنالیت ها است آنالیت را بطور انتخابی جذب می کند و در نتیجه تغییر حجم کوچکی در ماده حسگر ایجاد می شود که به عنوان تغییر مقاومت در کانتیلور اندازه گیری می شود. به این ترتیب آنالیت آشکارسازی می شود. عنصر کلیدی در طراحی این نوع کانتیلور ساخت ترکیبی است که در معرض آنالیت موردنظر متورم شده یا ابعادش تغییر کند. از پلیمرهای آلی رایج بعنوان ماده حسگر برای آشکارسازی حضور بخار آب و بسیاری ترکیبات آلی فرار مانند استون، تولوئن، اتانول، هگزان و …. استفاده شده است. مولکول های آنالیتی که پارامترهای انحلال آنها نزدیک و متناسب با پلیمر باشد به آسانی روی آن پلیمر توزیع می شوند. بنابراین از آرایه هایی از حسگرها با پارامترهای انحلال پذیری مختلف می توان برای شناسایی دامنه وسیعی از گونه های آنالیت استفاده کرد. هیدروژل های سنتزی (Synthetic Hydrogels) می توانند تغییرات حجمی بزرگی را در پاسخ به تغییرات دما، pH، رطوبت و فاکتورهای دیگر تحمل کرده و مواد مناسبی جهت طراحی کانتیلورهای مقاومتی پیزو برای ثبت تغییرات این پارامترها محسوب می شوند. مواد زیستی خالص نیز که در اثر اتصال به آنالیت تغییرات حجم سنجی قابل اندازه گیری با کانتیلور را داشته باشند می توانند به عنوان حسگر استفاده شوند. مولکولهای لایه حسگر ممکن است آنالیت را جذب سطحی کنند یا با آن مخلوط شوند و یا پیوند شیمیایی ایجاد کنند.

برای اینکه مقاومت پیزو قابل مشاهده باشد، هدایت الکتریکی در طول ضخامت کانتیلور باید نامتقارن باشد که اغلب توسط اختلاط (Dopping) اختلافی ماده صورت می گیرد. وقتی ماده مقاومتی پیزور مانند سیلیکون مختلط شده (Dopped) تحت شرایط مکانیکی قرار می گیرد، هدایت الکتریکی آن تغییر می کند. برای اندازه گیری تغییر در مقاومت، کانتیلورهای سیلیکون باید در شرایط بایاس (Bias) مستقیم پل وتستون قرار گیرند. در پل وتستون یک زوج کانتیلور قرار می گیرد که یکی بعنوان رفرانس عمل می کند. خروجی سیستم، سیگنال تفاضلی بین دو کانتیلور است. نسبت سیگنال به نویز در این روش قویاً بهبود می یابد و نویز حاصل از اتصالات غیرویژه، نوسانات حرارتی و لرزش ها حذف می شود. اتصالات غیرویژه به سطح مشکلی عمومی است که باید در تمام آنالیزها به حداقل برسد. اگر چه حذف کامل این پارامترها غیرممکن است می توان تأثیر آن روی آشکارسازی را با بهره گرفتن از کانتیلور رفرانس کنترل کرد.
کانتیلورهای پیزورسیستیو در مقایسه با نوع نوری چندین امتیاز دارند:
- آشکارسازی پیزورسیستیو می تواند در محلول های غیرشفاف و مایعات آشفته صورت گیرد.
- نیازی به چینش وقت گیر لیزر نیست.
- این سیستم قرائت می تواند بصورت ائتلافی روی ورق سیلیکون قرار گیرد.
- کنترل دما به آسانی انجام می گیرد.
- با کوچک کردن و ساخت آرایه ها سازگار است و هزینه کمتری دارد.
ضعف عمده، سطح نویز ذاتی است که در مقایسه با کانتیلورهای نوری مستقیماً بر تفکیک و حساسیت اثر می گذارد . کنترل دما می تواند بعنوان ابزاری برای شکستن پیوندهای لیگاند- پذیرنده بکار رود. بنابراین لایه حسگر بازتولید می-شود .
روش دینامیک
در روش دینامیک، کانتیلور بطور مکانیکی در فرکانس رزونانسی خود تحریک می شود که اتصال آنالیت موجب جابه جایی این فرکانس رزونانسی می شود و توسط پل وتستون مجتمع با پیزورسیسیتو حس می شود .
تغییرات در فرکانس رزونانسی می تواند با اندازه گیری نویز گرمایی کانتیلور آشکارسازی شود. هنگام کار در مایعات پیک رزونانس بسیار کمتر از هوا انتقال پیدا می کند که از اثر میرایی مایعات ناشی می شود. این فاکتور اندازه گیری های بر مبنای روش دینامیک را به شدت متاثر می کند. در نتیجه این روش برای نشان دادن فرآیندهای بیوشیمیایی در محیط آبی نسبت به روش استاتیک کارآمدی کمتری دارد. حسگرهای کانتیلور که در روش استاتیک عمل می کنند بعنوان شیوه ای برای سنجش های نانومکانیکی زیست مولکولی مفید ترند. برای رسیدن به حساسیت بالا هنگام کار با مایعات در روش دینامیک پیش فعالسازی کانتیلور با بهره گرفتن از تغییر زمینه الکتریکی، مغناطیسی یا صوتی ضروری است . بطور کلی حساسیت روش استاتیک دو تا سه برابر از روش دینامیک بیشتر است .
پل وتستون پیزو رسیستیو برای تشخیص نوسان رزونانسی در لبه کانتیلور جایی که ماکزیمم فشار مکانیکی وجود دارد جاگذاری می شود. در حالیکه در مورد سیستم استاتیک حیطه اندازه گیری در طول کانتیلور بوده و منطقه وسیعتری را پوشش می دهد .
در بررسی مولکول های پیچیده مثل پروتئین ها چند منبع فشار احتمالی دیگر غیر از اثر جذب سطحی آنالیت روی کانتیلور وجود دارد. برهمکنش الکترواستاتیک جذب سطحی شده های مجاور، تغییرات در آبگریزی سطح و تغییرات ساختاری مولکول های جذب شده همگی می توانند عامل فشار باشند. در نتیجه تغییرات در فشار می‌تواند مستقیماً به انرژی پیوند لیگاند- پذیرنده مرتبط نباشد .این مسئله مخصوصاً برای جذب سطحی زیستی به خاطر پیچیدگی برهمکنش های مربوطه مطرح است. بعنوان مثالی از پیچیدگی این مسئله مشاهده نحوه جذب سطحی DNA مکمل روی سطح کانتیلور است که می تواند بسته به نیروی یونی بافری که هیبریداسیون در آن اتفاق می افتد منجر به فشار کششی یا تراکمی شود که ناشی از برهمکنش دو نیروی مخالف است. کاهش آنتروپی ناشی از جذب سطحی DNA بعد از هیبریداسیون که منجر به کاهش فشار تراکمی است و دافعه الکتروستاتیک بین DNA جذبی که منجر افزایش فشار تراکمی است . از اثر پیوندهای غیرویژه مولکول ها و منابع نویز مانند لرزش و تغییرات دما با بهره گرفتن از کانتیلور رفرنس می توان اجتناب کرد .
در کانتیلورها با افزایش نسبت طول به ضخامت حساسیت بالا می رود و نویز مکانیکی خارجی مستقیماً حداقل انحراف قابل آشکارسازی را متأثر می کند. حساسیت بالا و بطور همزمان نویز پایین با بهره گرفتن از کانتیلورهای کوچکتر فراهم می شود. کانتیلورهای کوچکتر همچنین به خاطر فرکانس رزونانسی بالا دارای قدرت پاسخ‌دهی بالا می باشند .
حساسیت آشکارسازی انحراف کانتیلور ناشی از جذب سطحی و تغییر فرکانس رزونانسی ناشی از بارگذاری می تواند در حد ppb و ppt باشد .میکروکانتیلورهای بسیار نازک تا نیروی N18-10 را اندازه می گیرند .
لیزر دی اکسید کربن
لیزر وسیله‌ای برای تولید پرتوی تکفام و همدوس در نواحی نور فرابنفش ، مرئی و یا فروسرخ از طیف امواج الکترومغناطیسی است. کلمه لیزر در حقیقت از حروف اول کلمه‌های عبارت انگلیسی زیر گرفته شده است:
Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation
این عبارت به معنی “تقویت نور با روش گسیل القایی تابش” گرفته شده است، که همه آنها اصطلاحهایی فیزیکی هستند. از آنجا که باریکه نور لیزر همدوس است (یعنی امواج آن همفاز هستند و به عبارت دیگر مانند سربازانی هستند که باهم پا می‌کوبند، با واگرایی بسیار کم پیش می‌رود و مانند نور معمولی نبوده و کمتر پخش می‌شود) و در نتیجه چگالی و یا تراکم آن در فضا ثابت می‌باشد. پرتو لیزر همچنین مزیت تمرکز زیاد انرژی در واحد سطح را دارد.
مبانی نظری
اتمها در حالتهای گسسته‌ای از انرژی وجود دارند. وقتی یک اتم که در حالت پایه (پایین‌ترین حالت انرژی) است انرژی جذب کند، به حالت انرژی برانگیخته‌ای صعود می‌کند. به دنبال آن در بازگشت به حالت پایه چه بطور مستقیم و چه از طریق حالتهای انرژی میانی ، فوتونهای تابشی با بسامد و طول موجی گسیل می‌دارد که بستگی به اختلاف انرژی بین حالتهای انرژی “شبه پایدار” می‌باشند.گسیل فوتون از اتمها در حالتهای انرژی شبه پایدار گاه به تأخیر می‌افتد تا در نهایت به گسیل تابش فلورسانسی یا فسفرسانسی منجر شود.
اتمهایی که برای عملکرد لیزر مناسب می‌باشند، باید حداقل دارای چنین حالت شبه پایداری باشند. وقتی یک فوتون که از حالت شبه پایدار اتمی گسیل شده ، از نزدیکی یک اتم دیگر که در همان حالت است عبور کند می‌تواند آن اتم را ترغیب کند تا یک فوتون تابشی گسیل دارد که دارای انرژی (و طول موج) ، جهت ، قطبش و فاز یکسان مانند خودش باشد. هر یک از چنین فوتونهای ترغیب شده‌ای خود نیز می‌توانند باز هم فوتون مشابه دیگری را ترغیب کنند. این فرایند که اساس عملکرد لیزر است یک فرایند جمع شونده و پیوسته است و می‌توان با ایجاد شرایط مناسب آن را تقویت کرد.
تهیه تعداد لازم از اتمهایی که در حالت انرژی شبه پایدار صحیح باشند، ضرورت اساسی برای عملکرد لیزر است. عملکرد لیزر بستگی به ایجاد یک “وارونی تعداد” دارد که در آن بیشتر اتمها در حالت شبه پایدار می‌باشند. انرژی را باید به این تعداد “پمپ کرد” تا وارونی لازم را ایجاد کنند. بنابراین حالت شبه پایدار مستقیما و یا با تنزل از یک حالت بالاتر بوجود می‌آید.
لیزرهای دی اکسیدکربن
لیزر دی اکسیدکربن (CO2) نمونه‌ای از یک لیزر گاز مولکولی پر قدرت است. باریکه خروجی وقتی کانونی شود می‌تواند صفحات الماس و فولاد ضخیم را در عرض چند ثانیه برش دهد. نمودار تراز انرژی یک گاز مولکولی بطور قابل توجهی پیچیده‌تر از آن برای یک اتم است. حالتهای انرژی که قبلا توضیح داده شده بصورت ترازها منجر به گسیل نور مرئی می‌شوند. هر تراز الکترونی در یک مولکول گاز بطور کلی دارای زیر ترازهایی مربوط به ارتعاشات مجاز مولکولی می‌باشد و هر یک از این ترازهای ارتعاشی نیز زیر ترازهایی بر اساس دوران مجاز مولکولی دارند.
عملکرد لیزر از طریق گذارهای بین ترازهای ارتعاشی - دورانی مختلف امکان پذیر می‌شود و تابش خروجی به صورت فرو سرخ (فوتونهای کم انرژی) می‌باشد. لیزر CO2 با بهره گرفتن از این نوع گذار یک باریکه خروجی مثلا به طول موج ۱۰.۶ میکرومتر در عملکرد موج پیوسته (CW) می‌دهد. طراحی لیزر ، CO2 شبیه He - Ne است، با این تفاوت که مخلوط گاز (۹% دی اکسید کربن ، ۱۵% نیتروژن ، ۷۶% هلیوم) پیوسته و بطور یکنواخت از داخل لوله عبور می‌کند. پمپ کردن این لیزر مانند لیزر هلیوم- نئون با برانگیزش dc انجام می‌گیرد. لوله را باید خنک کرد، این کار معمولا با جریان آب بطور یکنواخت از میان یک پوشش به دور لوله صورت می گیرد.
لیزر زایی در CO2
عمل لیزر کنندگی در لیزر CO2 بواسطه انتقال انرژی از اتمهای نیتروژن برانگیخته به ترازهای انرژی مجاور مولکولهای CO2 صورت می‌گیرد. بهره توان بالای لیزر CO2 (حدود ۱۵%) به دلیل پایین قرار داشتن حالتهای انرژی ارتعاشی و دورانی دی اکسیدکربن که انرژی کمی برای برانگیختگی لازم دارند. با قرار دادن یک Q - سوئیچ می‌توان لیزر CO2 را از عملکرد موج پیوسته به عملکرد پالسی (ضربه‌ای) تبدیل کرد. با بهره گرفتن از این شیوه یک لیزر ۱۰۰ واتی CW می‌تواند پالسهای ۱۰۰ کیلو واتی در عرض ۱۵۰ نانو ثانیه و با ۴۰۰ پالس در ثانیه ایجاد کند.
لیزر CO2 نمونه‌ای از یک نوع طیفی غنی از منبع انرژی است، زیرا تعداد بسیار زیادی از انتقالهای لیزری امکان پذیر می‌باشند. لیزرهای با چنین مشخصه‌ای را لیزرهای قابل تنظیم می‌گویند. لیزرهای CO2 جدید بعضا روی بیش از ۸۵ طول موج مختلف قابل تنظیم هستند. تنظیم ممکن است با شیوه خوش ساختی از طیف نگار “لیترو” که در آن از یک منشور و یا از یک توری پراش برای پراکندگی استفاده می‌شود، انجام گیرد. در یک انتهای لیزر ، منشور تمام نقره اندودی که قابل چرخش است قرار دارد و نور را طوری پراکنده (پاشنده) می‌کند که فقط خط طیف با محور لیزر هم خط می‌شود و به دنبال آن تقویت می‌گردد و امواج ایستاده بجای می‌گذارد.
فیبر نوری
دسته‌ای از تارهای نوری فیبر نوری یا تار نوری (Optical Fiber)‏ رشته ی باریک و بلندی از یک ماده ی شفاف مثل شیشه یا پلاستیک است که می‌تواند نوری را که از یک سرش به آن وارد شده، از سر دیگر خارج کند. فیبر نوری داری پهنای باند بسیار بالاتر از کابل‌های معمولی می‌باشد، با فیبر نوری می‌توان داده‌های تصویر، صوت و داده‌های دیگر را به راحتی با پهنای باند بالا تا ۱۰ گیگابایت انتقال داد.
تاریخچه ی ساخت فیبر نوری
رونمایی از مقاله طبیعت در سال ۱۸۸۴ توسط ژان دانیل کلادوناولین کسانی که در قرون اخیر به فکر استفاده از نور افتادند، انتشار نور را در جو زمین تجربه کردند. اما وجود موانع مختلف نظیر گرد و خاک، دود، برف، باران، مه و… انتشار اطلاعات نوری در جو را با مشکل مواجه ساخت. بعدها استفاده از لوله و کانال برای هدایت نور مطرح گردید. نور در داخل این کانالها بوسیله آینه‌ها و عدسی‌ها هدایت می‌شد، اما از آنجا که تنظیم این آینه‌ها و عدسی‌ها کار بسیار مشکلی بود این کار نیز غیر عملی تشخیص داده شد و مردود ماند.
.شاید اولین تلاش در سیر تکاملی سیستم ارتباط نوری به وسیله الکساندر گراهام بل صورت گرفت که در سال ۱۸۸۰، درست ۴ سال پس از اختراع تلفن، اختراع تلفن نوری (فوتوفون) یا سیستمی که صدا را تا فواصل چندین صد متر منتقل می کرد، به ثبت رساند. تلفن نوری بر مبنای مدوله کردن نور خورشید بازتابیده با به ارتعاش در آوردن آینه ای کار می کرد. گیرنده یک فتوسل بود. در این روش نور در هوا منتشر می شد و بنابراین امکان انتقال اطلاعات تا بیش از ۲۰۰ متر میسر نبود. به همین دلیل، اگرچه دستگاه بل ظاهراً کار می کرد اما از موفقیت تجاری برخوردار نبود.
ایده استفاده از انکسار (شکست) برای هدایت نور (که اساس فیبرهای نوری امروزی است) برای اولین بار در سال ۱۸۴۰ توسط Daniel Colladon و Jacques Babinet در پاریس پیشنهاد شد. همچنین John Tyndall در سال ۱۸۷۰ در کتاب خود ویژگی بازتاب کلی را شرح داد: «وقتی نور از هوا وارد آب می شود به سمت خط عمود بر سطح خم می‌شود و وقتی از آب وارد هوا می شود از خط عمود دور می شود. اگر زاویه ی پرتو نور با خط عمود در تابش از داخل آب بزرگتر از ۴۸ درجه شود هیچ نوری از آب خارج نمی شود در واقع نور به طور کامل از سطح آب منعکس می شود. زاویه ای که انعکاس کلی آغاز می شود را زاویه بحرانی می نامیم»
کاکو و کوکهام انگلیسی برای اولین بار استفاده از شیشه را بعنوان محیط انتشار مطرح ساختند. آنان مبنای کار خود را بر آن گذاشتند که به سرعتی حدود ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه و بیشتر بر روی محیط‌های انتشار شیشه دست یابند. این سرعت انتقال با تضعیف زیاد انرژی همراه بود. این دو محقق انگلیسی، کاهش انرژی را تا آنجا می‌پذیرفتند که کمتر از ۲۰ دسی بل نباشد. اگر چه آنان در رسیدن به هدف خود ناکام ماندند، اما شرکت آمریکائی (کورنینگ گلس) به این هدف دست یافت. در اوایل سال ۱۹۶۰ میلادی با اختراع اشعه لیزر ارتباطات فیبرنوری ممکن گردید. در سال ۱۹۶۶ میلادی، دانشمندان در این نظریه که نور در الیاف شیشه‌ای هدایت می‌شود پیشرفت کردند که حاصل آن از کابلهای معمولی بسیار سودمندتر بود. چرا که فیبرنوری بسیار سبکتر و ارزانتر از کابل مسی است و در عین حال ظرفیت انتقالی تا چندین هزار برابر کابل مسی دارد.
توسعه فناوری فیبرنوری از سال ۱۹۸۰ میلادی به بعد باعث شد که همواره مخابرات نوری بعنوان یک انتخاب مناسب مطرح باشد. تا سال ۱۹۸۵ میلادی در دنیا نزدیک به ۲ میلیون کیلومتر کابل نوری نصب شده و مورد بهره برداری قرار گرفته‌است.
فیبر نوری از پالس‌های نور برای انتقال داده‌ها از طریق تارهای سیلیکون بهره می‌گیرد. یک کابل فیبر نوری که کمتر از یک اینچ قطر دارد می‌تواند صدها هزار مکالمه ی صوتی را حمل کند. فیبرهای نوری تجاری ظرفیت ۲٫۵ گیگابایت در ثانیه تا ۱۰ گیگابایت در ثانیه را فراهم می‌سازند. فیبر نوری از چندین لایه ساخته می‌شود. درونی‌ترین لایه را هسته می‌نامند. هسته شامل یک تار کاملاً بازتاب کننده از شیشه خالص (معمولاً) است. هسته در بعضی از کابل‌ها از پلاستیک کا ملاً بازتابنده ساخته می‌شود، که هزینه ساخت را پایین می‌آورد. با این حال، یک هسته پلاستیکی معمولاً کیفیت شیشه را ندارد و بیشتر برای حمل داده‌ها در فواصل کوتاه به کار می‌رود. حول هسته بخش پوسته قرار دارد، که از شیشه یا پلاستیک ساخته می‌شود. هسته و پوسته به همراه هم یک رابط بازتابنده را تشکیل می‌دهند که با عث می‌شود که نور در هسته تا بیده شود تا از سطحی به طرف مرکز هسته باز تابیده شود که در آن دو ماده به هم می‌رسند. این عمل بازتاب نور به مرکز هسته را (بازتاب داخلی کلی) می‌نامند.
فیبر نوری قطر هسته و پوسته با هم حدود ۱۲۵ میکرون است (هر میکرون معادل یک میلیونیم متر است)، که در حدود اندازه یک تار موی انسان است. بسته به سازنده، حول پوسته چند لایه محافظ، شامل یک پوشش قرار می‌گیرد.
یک پوشش محافظ پلاستکی سخت لایه بیرونی را تشکیل می‌دهد. این لایه کل کابل را در خود نگه می‌دارد، که می‌تواند صدها فیبر نوری مختلف را در بر بگیرد. قطر یک کابل نمونه کمتر از یک اینچ است.
از لحاظ کلی دو نوع فیبر وجود دارد:
تک حالتی single-mode
چند حالتی multi-mode
فیبر تک حالتی یک سیگنال نوری را در هر زمان انتشار می‌دهد. (نظیر تلفن)
فیبر چند حالتی می‌تواند صدها حالت نور را به طور هم‌زمان انتقال بدهد . (نظیر شبکه‌های کامپیوتری)
فیبرهای تک حالته دارای یک هسته کوچک (تقریباً ۹ میکرون قطر) بوده و قادر به ارسال نور لیزری مادون قرمز (طول موج از ۱۳۰۰ تا ۱۵۵۰ نانو متر )می باشند.
فیبرهای چند حالته دارای هسته بزرگتر (تقریباً ۶۲.۵ میکرون قطر) و قادر به ارسال نور مادون قرمز از طریق LED می باشند.

ب) ضعف عضلات، بویژه عضلات راست کننده ستون فقرات در ناحیه پشتی و کوتاهی عضلات ناحیه سینه.
ج)گردپشتی جبرانی که این نوع ناهنجاری اغلب برای حفظ تعادل ستون مهره ها بویژه در ارضه گودپشتی به وجود می آید.

۳٫گردپشتی ثابت:افراد مبتلا به این عارضه در حالت خوابیده به شکم یا طاقباز پشتشان وضعیت ثابت دارد.که شایعترین علل این نوع گردپشتی شامل:
گوژپشتی، گردپشتی–کج پشتی، گردپشتی مادرزادی، گردپشتی ناشی از ضایعات نخاعی، گردپشتی ناشی از بیماری نرمی استخوان، گردپشتی پیری، گردپشتی جوانان یا شوئرمن، گردپشتی ناشی از سل ستون فقرات(۷۵،۵). آثار وعوارض گرد پشتی:محدودیت قفسه سینه، کاهش ظرفیت قلب و گردش خون، تند شدن ضربان قلب،پریدگی رنگ پوست بخصوص دور دهان، عرق زیاد در دست و پا و تمام بدن، سردرد، سرگیجه،رخوت وسستی بسیار شدید(۷۵،۵).
ابزارهای اندازه گیری گرد پشتی شامل: پانتوگراف، خط کش منعطف، کایفومتر، پرتونگاری و دستگاه فورمتریک دایرز آلمان(۷۵).
۲-۲-۱۱-۲ گود پشتی (لوردوز))^[۱۱۴]:
راستای ستون مهره ای در ناحیه کمری با قوس همراه است. افزایش بیش از حد گودی کمر را گود پشتی می نامند.به دلیل ارتباط میان لگن خاصره از طریق استخوان خاجی با مهره های کمری، هر گونه تغییر در موقعیت لگن به تغییر میزان قوسهای ستون مهره -هاف بویژه قوس ناحیه کمری منجر می شود.به بیان دیگر چرخش های رو به پایین یا جلوی لگن خاصره به تشدید قوس کمر و چرخش های روبه بالا یا عقب لگن خاصره به کاهش قوس منجر می شود.میزان طبیعی قوس کمر ۳۰درجه است و از زاویه تلاقی دو خط که یکی از بالای مهره پنجم کمری و دیگری از میان مفصل ران عبور کرده تشکیل می شود(۷۸،۸۱،۷۷،۷۶،۷۵،۵).
علل ایجاد گودپشتی:
۱٫کوتاهی عضلات خم کننده ران (سوئز خاصره ای و راست رانی) وعضلات باز کننده ی ستون مهره ها در ناحیه کمری.
۲٫کشیدگی عضلات سرینی، شکم وهمسترینگ.
نشانه های گودپشتی:فررفتگی شدید قوس کمری در هنگام ایستادن، برآمدگی شکم و درد در ناحیه ی پایین کمر(۷۵).
۲-۲-۱۲ تاریخچه بیماری مولتیپل اسکلروزیس
اگرچه قدمت شناسایی ونامگذاری بیماری مولتیپل اسکلروزیس از بسیاری از بیماریهای دیگر کمتر است وبه علت عدم دسترسی به راه های تشخیص دقیق، زمان مشخصی در مورد گزارش اولین مورد بیماری ام اس در دنیا وجود ندارد، اما بررسی متون تاریخی متععد نشان داده است که این بیماری از قرن ها پیش وجود داشته است و در برها ای از زمان به یک نام، شناخته شده و روش های درمانی مختلفی نیز برای بیماران مشاهده شده است. به عنوان مثال آگوست دی است ^[۱۱۵] یکی از نوادگان جرج سوم، پادشاه انگلستان در سال ۱۸۲۲ در یادداشتهای خود شروع بیماریش را که با تاری دید همراه بوده است را شرح می دهد. این تاری دید که بلافاصله پس از بازگشت از مراسم تدوین بستگان نزدیک رخ داده بود، پس از دو ماه بهبود یافته که این بهبود با شروع دوبینی همراه بوده است. بررسی مجموع این خاطرات نشان می دهد که علادم وی سیر بهبود و تشدید داشته و بطور کلی ابتلا بهMS را در ذهن ترسیم می کند (۸۲).
بطور کلی اولین کسی که بیماری ام اس را تشریح کرد، پروفوسور شارکوی فرانسوی بود. وی نام فرانسوی (( اسکلروز آن پلاک^[۱۱۶])) را برآن نهادسالها بعد دکتر ویلیام هاموند آمریکایی نام ((مولتیپل سربرال اسکلروزیس)) را برای این بیماری انتخاب کرد، این نام بعدا به نام ((مولتیپل اسکلروزیس^[۱۱۷])) معروف شد (۸۲).
به منظور آشنایی بیشتر سرگذشت ام اس در ادامه به اختصار به برخی مقاطع تاریخی میلادی در مورد MS اشاره می شود:
۱۴۰۰میلادی: اولین دست نوشته هایی که حاکی از ابتلا به یک بیماری با علائم MS است در این سالها اشاره شده است.
ترسیمهای پزشکی که در این تاریخ بیماری MS را به تصویر کشیده اند، به وضوح همان چیزی را ترسم کرده اند که ما امروزه به عنوان MS می شناسیم، البته پزشکان قرن نوزدهم متوجه نبوده اند که دقیقا چه چیزی را مشاهده و ثبت می کنند.
۱۸۶۸: پروفسور مارتین شارکو، استاد نورولوژی دانشگاه پاریس، که به پدر نورولوژی نیز لقب گرفته استف در این سال برای اولین بار به تفصیل، بیماری MS و تغییرات عصبی همراه آن را شرح داد.
۱۸۷۸:میلین (غلاف در رشته های عصبی که در MS تخریب می شود) توسط دکتر رانویه ^[۱۱۸]شناخته شد.
۱۹۱۹:اختلالات موجود در ترکیبات مایع نخاعی در MS توسط دکتر کابوت^[۱۱۹]شناسایی شد، ولی اهمیت بالینی آن تا سالها مبهم بود.
۱۹۲۰: تصور بر این بود که زنها بیشتر از مردها به MS مبتلا می شوند، بدان علت که MS در زنها اشتباها بعنوان ((هیستری زنانه)) تشخیص داده می شد.
۱۹۲۵: دکتر داگلاس^[۱۲۰]در این سال انتقال الکتریکی از طریق اعصاب را برای نخستین بار ثبت کرد.
۱۹۲۸: در این سالسلولهای ((اولیگودندروسیت)) که سازنده میلین در بدن می باشند، شناسایی شدند.
۱۹۳۵: دکتر ریورس^[۱۲۱] با مطالعه بر روی مدلهای حیوانی MS، نشان داد که یک پدیده خود ایمن ^[۱۲۲]که در آن خود بدن علیه سلولهای خودی فعال می شود، در بروز MS نقش دارد. چنین مکانسیمی در بروز بسیاری از بیماریهای دیگر (مانند بیماریهای روماتولوژیک) نیز نقش دارد.
۱۹۶۵: سلولهای سفید خون که علیه عایق میلین فعالیت کرده و آنرا از بین می برند، شناسایی شدند (۸۲).
در مقاطع مختلف تاریخی، درک پزشکان از MS متفاوت بوده و درمانهای مختلفی نیز برای آن تجربه شده است بعضی از این درمانه عبارتند از:
دهه ۱۸۹۰- تصور رب این بود که به علت سرکوب غدد عرق بدن ایجاد شده و به منظور درمان از گیاهان مختلف استفاده می شد، بعلاوه بیمار باید در استراحت مطلق در بستر به سر می برد. انتظار طول زندگی پس از تشخیص MS کمتر از ۱۰ سال بود.
دهه ۱۹۴۰- تصور بر این بود که MS به علت ایجاد لخته های خونی و اختلال در گردش خون ایجاد شده و به منظور درمان آن از داروهای بهبود دهنده گردش خون، مانند (دیکومارول) اتفاده می شد، انتظار طول زندگی پس از تشخیص بیماری ۱۸ سال بود.
دهه ۱۹۶۰- تصور بر این بود که MS به علت واکنشهای آلرژیک (حساسیت) ایجاد شده و به منظور درمان آن از ویتامینها و آنتی هیستامین ها استفاده می شد، انتظار طول زندگی پس از تشخیص MS، ۲۵ سال بود.
۱۹۶۶ تا به امروز- عقیده براین است که MS به دنبال بروز واکنشهای خود ایمنی که احتمالا با یک آلودگی ویروسی مرتبط است رخ می دهد و به منظور درمان آن از استروئیدها (کورتونها) و داروهای تعدیل کننده واکنشهای ایمنی استفاده می شود. انتظار طول زندگی پس از تشخیص MS در اکثریت قریب به اتفاق بیماران، معادل سایر افراد جامعه است (۸۲).
۲-۲-۱۳ تعریف MS
بیماری MS، یک بیماری مزمن نا همگن و یکی از شایعترین بیماری سیستم اعصاب مرکزی است که به وسیله الگوهای مختلف التهاب، آسیب نیام عصب و تخریب آکسونی شناخته می شود که بصورت گسترده ای جوانان را در پر بارترین سالهای زندگی گرفتار میکند(۸۳). در واقع MS یک بیماری هجومی است که تاثیرات ناهمگنی بر روی زندگی افراد مبتلا به MS دارد (۸۴).
اختلالات دمیلینیزان با التهاب و تخریب انتخابی میلین دستگاه عصبی مرکزی (CNS) مشخص می شوند. دستگاه عصبی محیطیPNS)) مبتلا نمی شوند و در اکثر بیماران شواهدی از بیماری سیستمیک همراه وجود ندارند (۸۵).
۲-۲-۱۳-۱شرح
MS مخفف کلمه ((((Multiple Sclerosis مولتیپل اسکلروز، اسکلروز متعدد یا اسکلروز چند گانه است که به آن اسکلروز منتشر^[۱۲۳] هم گفته می شود. Ms نوعی اختلال خود ایمنی (اتوایمیون) است که در آن دستگاه ایمن بدن فرد به دستگاه عصبی مرکزی خودش حمله می کند وموجب دمیلینه شدن آن می شود و این امر باعث اختلال در توانایی ارتباط میان سلولهای عصبی مغز ونخاع می شود. در واقع اسکلروز متعدد به معنی ایجاد بافت های جوشگاهی (اسکارها^[۱۲۴]) یا بهتر بگوییم اسکلروزها یا پلاکها یا ضایعات مخصوص در ماده سفید مغز ونخاع است که عمدتا از میلین تشکیل می شوند(۸۵).بیماری ms یک بیماری عصب شناختی ناهمگن است که نه تنها به خاطر ناهمگن بودن آن، بلکه ماهیت نوسان دارو تنوع علائم آن باعث شده است که اندازه گیری های نتایج کلینیکی بیماری ms دشوار باشد( ۸۶).این بیماری دارای عوارض متعددی مانند ضعف، خستگی، بی حسی ،سرگیجه، فلج اسپاستیک اندامها و زمینگیر شدن، اختلال در کنترل اسفنگترها، ناتوانی جنسی به ویژه در مردان، عدم تعادل،نارسایی گفتاری، کاهش توان بینایی، قادر نبودن به نگه داشتن ادرار،صرع، افسردگی و مشکلات ذهنی می باشد. از طرفی بیماری در مردان پیش آگهی بدتری دارد(۸۷).
۲-۲-۱۳-۲ آناتومی
اندازه این ضایعات (پلاکها)از ۱تا۲ میلی متر تا چند سانتی متر متغیر است. ضایعات حاد MSبه صورت مناطق موضعی تخریب میلین در اطراف ونول ها همراه با سلولهای مونونوکلئر التهابی،ترجیحا سلولهای تی و ماکروفاژها، که به ماده سفید اطراف نیز ارتشاح می یابند مشخص می شوند. در نقاط دچار التهاب، سد خون – مغز (BBB) قطع می شود و بر خلاف واسکولیت، دیواره رگ سالم می ماند. دربیش از نیمی از موارد، اتوآنتی بادی های اختصاصی میلین دمیلیناسیون را تسریع وماکروفاژها وسلول های میکروگلیال (فاگوسیت های سی ان اس مشتق از مغز استخوان) را که ذرات زاید میلین را پاکسازی می کنند تحریک می نمایند. با رشد ضایعات آسترولیت ها تکثیز می یابند (گلیوز). اولیگودندروسیت هایی که زنده مانده اندیا آنهایی که از سلولهای پیش ساز تمایز یافته اند ممکن است بطور نسبی آکسون های برهنه ی زنده را دوباره میلینه، و در نتیجه، پلاکهای سایه ای را تولید نمایند. مطالعات فراساختاری ضایعاتMSحاکی از آن هستند که ممکن است پاتولوژی های زمینه ای متفاوتی در بیماران مختلف موجود باشند. هتروژن بودن بصورت زیر بیان شده است :(۱)آیا ارتشاح سلول التهابی با رسوب آنتی بادی و فعال شدن کمپلمان همراه است، و(۲) آیا هدف فرایند ایمونوپاتولوژیک خود غلاف میلین است یا جسم سلول اولیگودندروسیت. اگر چه به طور معمول آکسون ها در ان اس گرفتار نمی شوند،تخریب نسبی یا کامل آکسون نیز ممکن است رخ دهد.شواهد غیر مستقیم این احتمال را مطرح می کنند که از دست دادن آکسون علت عمده ناتوانی عصبی برگشت ناپذیر در MS باشد (۸۵،۱۲،۱۱).
۲-۲-۱۳-۳ فیزیولوژی
هدایت عصبی در آکسون های میلینه به صورت پرشی صورت می گیرد و تکانه عصبی از یک گره به گره دیگر جهش می کند. این وضعیت افزایش رعت هدایت قابل ملاحظه ای (حدود ۷۰متر در ثانیه) نسبت به سرعت های آهسته (حدود ۱متر در ثانیه) تولید شده در اثر انتشار مداوم در عصب های غیر میلینه تولید می کند. بلوک هدایتی هنگامی رخ می دهد که تکانه عصبی قادر به عبور از قطعه دمیلینه نباشد. این امر می تواند هنگامی رخ دهد که غشای آکسون در حال استراحت در اثر تماس با کانالهای پتاسیم وابسته به ولتاژ هیپرپلاریزه شود.این کانال ها بطور طبیعی در زیر غلاف میلین پنهان شده اند. اغلب یک بلوک هدایتی موقت قبل از آنکه کانال های سدیم (که در اصل در محل گره ها متمرکز هستند) این شانس را پیدا کنند که خود را دوباره در مسیر آکسون برهنه منتشر نماید، به دنبال یک رویداد دمیلینه کننده ایجاد می شود. این توزیع دوباره سرانجام اجازه می دهد که انتشار مداوم پتانسیل های عمل عصبی از طریق قطعه دمیلینه صورت گیرد، ولی قبل از آن، جریان های نشتی برای پرش تکانه عصبی از مسافت بین گرهی خیلی بزرگ هستند و هدایت تکانه با شکست مواجه می شود. گاهی بلوک هدایتی ناکامل است و به عنوان مثال بر تکانه های پی در پی با فرکانس بالا ونه پایین تاثیر می گذارد. بلوک هدایتی متغیر می تواند با افزایش دمای بدن یا تغییرات متابولیک رخ دهد و ممکن است نوسان های بالینی (تیپیک MS) را که از ساعتی تا ساعت دیگر یا در ارتباط با تب یا ورزش تفاوت می کنند توجیه نماید. آهسته شدن هدایت هنگامی رخ می دهد که قطعه های دمیلینه تنها از انتشار تکانه عصبی مداوم(آهسته) حمایت می کنند(۸۵،۱۲،۱۱).
۲-۲-۱۳-۴ اپیدمیولوژی
بیشترین زمان شروع اولین علائم بیماری در حدود ۳۰سالگی است و حدود ۳/۲ بیماران MS شروع بیماریشان بین ۲۰تا۴۰ سالگی است و بقیه موارد اکثرا قبل از ۲۰سالگی است. در تعداد کمی هم، در سن بالاتر بروز می کند. MS در کودکان به ندرت اتفاق می افتد و فقط ۳/. تا۴/. درصد همه موارد بیماری در اولین دهه زندگی رخ می دهد.شیوع ام اس در زنان۲تا۳ برابربیشتر از مردان است ولی اهمیت این امر هنوز روشن نیست شاید زنان نسبت به حالات التهابی و تغیرات در ایمنی بدن حساستر هستند (بلادی مقدم،۱۳۸۶). به ندرت بیماری در سن ۲سالگی یا در دهه هشتم شروع می گردد (۸۵،۱۲،۱۱).
۲-۲-۱۳-۵ تغییر در میزان شیوع / بروز:مطالعات انجام شده در ایالات متحده، اروپا، استرالیا وشرق میانه نشان می دهند که شیوع MSرو به افزایش است.افرادی که قبل از سن ۱۵سالگی از یک منطقه با شیوع بالای MSبه منطقه ای با شیوع پایین مهاجرت می کنند، خطر ابتلا به MS در منطقه جدید را کسب میکنند، در حالی که اگر در سنین بالاتر مهاجرت کنند، از خطر ابتلا در همان منطقه بومی خود برخوردار خواهند بود. این مسئله به نفع دخالت عوامل محیطی در پاتوژنزMS است (۸۵،۱۲،۱۱).
۲-۲-۱۳-۶ ملاحظات ژنتیکی
بر اساس یافته های زیر استعداد ژنتیکی نسبت به MSوجود دارد:
۱٫شیوع MSدر میان گروه های قومی مقیم در یک محیط متفاوت است.
۲٫بستگان درجه اول، دوم وسوم بیماران مبتلا به MSد معرض خطر بیشتری نسبت به ابتلا به این بیماری قرار دارند. در خواهر وبرادر افراد مبتلا احتمال ابتلا به MSدر طول زندگی ۲تا۵ درصد است، درحالی که خطر ابتلای والدین یا فرزندان بیماران تا حدودی پایین تر است (۸۵،۱۲،۱۱).
۳٫مطالعات انجام شده در دوقلوها میزان بروز در هر دو قل مونوزیگوت را ۲۵تا۳۰درصد و در دوقلوهای دی گوزیت ۲تا۵ درصد (مشابه میزان شیوع در خواهر و برادرهای غیر دوقلو) نشان داده اند. توارث ام اس را نمی توان با مدل ژنتیکی ساده شرح داد. استعداد به ام اس احتمالا چند ژنی است و هر ژن مقدار کمی از خطر کلی را سبب می شود. همچنین احتمال دارد که هتروژن بودن (استعدادهای متفاوت در میان افراد) نیز موجود باشد. کمپلکس سازگاری بافتی MHC)) واقع بر کروموزوم ۶پی۲۱( پروتئین های رمز کننده درگیر در پپتید عرضه کننده آنتی ژن های سلولهای T) مهمترین ناحیه استعداد به MSاست که تا کنون شناخته شده است. استعداد به MSبا ناحیه کلاس ۱۱ کمپلکس سازگاری بافتی، به ویژه با آلل دی آر۲ و هالوتیپ مطابق با آن ارتباط دارد. نواحی ژنتیکی دیگری که در استعداد به MSشریک هستند بر نواحی کروموزومی ۱۹کیو۳۵ و ۱۷کیو۱۳ قرار دارند (۸۵،۱۲،۱۱).

• • مهارتهای روابط انسانی : مسئوولیت مدیریت، ایجاد انگیزش و آموزش تمام کارکنان در تمام سطوح برای ایجاد بهبود لازم در سازمان است.

• بررسیهای آماری^[۷۰]: جمع آوری داده در مورد مشتریان، کارکنان، تکنولوژی و تجهیزات به منظور استفاده از آنها به عنوان معیاری برای پیشرفتهای بعدی و شناسایی آنچه نیاز است، انجام شود.

• تکنیکهای آماری ساده : نمودارهای واضحی که به شناسایی مشکلات، ردیابی جریان کار، سنجش پیشرفت کار و نشان دادن راه حلها کمک می‌کند.

• کنترل فرایند آماری : نمودارسازی آماری یک فرایند، تولیدی یا غیر تولیدی، برای کمک به شناسایی و کاهش میزان تغییر.

• تصور^[۷۱]: یک مفهوم کلیدی در حل مسئله، شامل تجسم یک فرایند، رویه یا عملیات با حذف تمام تلفات.

• مهندسی صنایع : فنون عمومی مرحله بندی^[۷۲]، ساده سازی کار^[۷۳]، تجزیه و تحلیل روشها، استقرار ماشین آلات^[۷۴]و تحول مواد برای دستیابی به بهبود.

جدول۲-۲: مقایسه پیشگامان کیفیت (اکلند، ۱۹۹۳)

کرازبی
کانوی
دمینگ
جوران

تعریف کیفیت
همسازی با نیازها
تعریفی ندارد و آن را در مفهوم مدیریت کیفیت به کار می برد
درجه یکنواختی و یکسانی در هزینه کم و تطابق با بازار
مناسب برای استفاده

درجه مسئوولیت مدیریت ارشد
مسئوول کیفیت
مشکلات مربوط به سطوح بالاست
مسئوول ۹۴% مشکلات کیفیت
کمتر از ۲۰% مشکلات کیفیت ناشی از کارکنان است

استاندارد عملکرد
نقص صفر
حذف تلفات
کیفیت دارای معیارهای زیادی است؛ استفاده از آمار برای سنجش عملکرد در تمام نواحی، انتقاد از نقص صفر
اجتناب از مبارزه برای انجام کار درست

رویکرد عمومی
پیشگیری، نه بازرسی
یک روش جدید یا صحیح برای اداره، مرید دمینگ
کاهش تغییرپذیری بوسیله بهبود مستمر، کنار گذاشتن بازرسی زیاد
رویکرد عمومی مدیریت به کیفیت، به ویژه عناصر انسانی

ساختار
۱۴ گام برای بهبود کیفیت
شش ابزار برای بهبود کیفیت
۱۴ توصیه برای مدیریت
۱۰ گام برای بهبود کیفیت

کیفیت زندگی کاری که بهبود آن کمک زیادی به عملکرد سازمان می­ کند.
نوآوری که یکی از اجزای کلیدی برای بهبود عملکرد است.

سودآوری که هدف نهایی هر سازمانی است.
شکل ۱٫۲٫ هفت شاخص عملکرد
اگرچه نسبت به زمان ارائه این مدل تغییرات بسیاری در صنعت رخ داده است، اما همچنان این هفت شاخص از اهمیت بالایی در عملکرد سازمان برخوردارند. با وجود این، این مدل دارای یکسری محدودیتهای اساسی نیز هست. به عنوان مثال در این مدل به «انعطاف پذیری» که یکی از ضروریات بازارهای دهه اخیر است توجهی نمی­ شود . همچنین محدودیت دیگر مدل؛ بی­توجهی به مشتریان سازمان است(کریمی، ۱۳۸۶).
ماتریس عملکرد (۱۹۸۹)
«کیگان» در سال ۱۹۸۹ ماتریس عملکرد را معرفی کرد که این ماتریس در شکلم (۲) نشان داده شده است. نقطه قوت این مدل آن است که جنبه­ های مختلف عملکرد سازمانی شامل جنبه های مالی و غیر مالی و جنبه های داخلی و خارجی را به صورت یکپارچه مورد توجه قرار می­دهد. اما این مدل به خوبی و به صورت شفاف و آشکار روابط بین جنبه­ های مختلف عملکرد سازمانی را نشان نمی­دهد (کریمی، ۱۳۸۶).
شکل ۲٫۲٫ ماتریس ارزیابی عملکرد
مدل نتایج و تعیین کننده­ها (۱۹۹۱)
یکی از مدل­هایی که مشکل ماتریس عملکرد را مرتفع می­سازد، چارچوب «نتایج و تعیین ­کننده­ها» است. این چارچوب بر این فرض استوار است که دو نوع شاخص عملکرد پایه، در هر سازمانی وجود دارد. شاخص­ هایی که به نتایج مربوط می­شوند و آنهایی که بر تعیین­کننده­ های نتایج تمرکز دارند. دلیل این جداسازی و تفکیک بین شاخص ­ها، نشان دادن این واقعیت است که نتایج به­دست آمده، تابعی از عملکرد گذشته کسب و کار بوده و با توجه به تعیین کننده­ های خاص حاصل می­گردند. به بیان دیگر، نتایج از نوع شاخص­ های تاخیردار^[۵۶] هستند. در حالی که تعیین ­کننده­ها شاخص­ های اساسی و پیشرو هستند. شاخص­ های مربوط به تدریج شامل عملکرد مالی و رقابت بوده و شاخص­ های مربوط به تعیین کننده­ها عبارتند از: کیفیت، قابلیت انعطاف، بکارگیری منابع و نوآوری (کریمی، ۱۳۸۶).
هرم عملکرد (۱۹۹۱)
یکی از نیازهای هر سیستم ارزیابی عملکرد وجود یک رابطه شفاف بین شاخص­ های عملکرد در سطوح سلسله مراتبی مختلف سازمان است، به گونه ­ای که هر یک از واحدها در جهت رسیدن به اهداف یکسان تلاش کنند. یکی از مدل­هایی که چگونگی ایجاد این رابطه را در بر می­گیرد مدل هرم عملکرد است. هدف هرم عملکرد ایجاد ارتباط بین استراتژی سازمان و عملیات آن است. همانگونه که در شکل (۳) مشاهده می شود­، این سیستم ارزیابی عملکرد شامل چهار سطح از اهداف است که بیان کننده اثربخشی سازمان (سمت چپ هرم) و کارایی داخلی آن (سمت راست هرم) است. در واقع این چارچوب تفاوت بین شاخص­ هایی را که به گروه های خارج سازمان توجه دارند (مانند رضایت مشتریان، کیفیت و تحویل به موقع) و شاخص­ های داخلی کسب و کار (نظیر بهره وری، سیکل زمانی و اتلافات) آشکار می سازد.
ایجاد یک هرم عملکرد سازمانی با تعریف چشم انداز سازمان در سطح اول آغاز می­ شود که پس از آن به اهداف واحدهای کسب و کار تبدیل می­ شود. در سطح دوم­، واحدهای کسب و کار به تنظیم اهداف کوتاه مدتی نظیر سودآوری و جریان نقدی و اهداف بلند مدتی نظیر رشد و بهبود وضعیت بازار می­پردازند ( مالی و بازار). سیستم­های عملیاتی کسب و کار، پل ارتباطی بین شاخص­ های سطوح بالا و شاخص­ های عملیاتی روزمره هستند (رضایت مشتریان، انعطاف پذیری و بهره‌وری). در نهایت چهار شاخص کلیدی عملکرد (کیفیت، تحویل، سیکل­کاری و
اتلافها) در واحدها و مراکز کاری و به شکل روزانه استفاده می­شوند. مهمترین نقطه قوت هرم عملکرد تلاش آن برای یکپارچه سازی اهداف سازمان با شاخص های عملکرد عملیاتی است. اما این رویکرد هیچ مکانیسمی برای شناسایی شاخص­ های کلیدی عملکرد ارائه نمی دهد و همچنین مفهوم بهبود مستمر در این مدل وجود ندارد (کریمی، ۱۳۸۶).
شکل ۳٫۲٫ هرم عملکرد
کارت امتیازدهی متوازن (۱۹۹۲)
یکی از مشهورترین و شناخته شده­ترین مدل­های سیستم ارزیابی عملکرد مدل «کارت امتیازدهی متوازن»^[۵۷] است که توسط «کاپلن و نورتن» در سال ۱۹۹۲ ایجاد و سپس گسترش و بهبود یافته است. این مدل پیشنهاد می‌کند که به منظور ارزیابی عملکرد هر سازمانی بایستی از یک سری شاخص­ های متوازن استفاده کرد تا از این طریق مدیران عالی بتوانند یک نگاه کلی از چهار جنبه مهم سازمانی داشته باشند. این جنبه­ های مختلف ، پاسخگویی به چهار سوال اساسی زیر را امکان پذیر می­سازد.
نگاه ها به سهامداران چگونه است؟ (جنبه مالی).
در چه زمینه­هایی بایستی خوب عمل کنیم؟ (جنبه داخلی کسب و کار).
نگاه مشتریان به ما چگونه است؟ (جنبه مشتری).
چگونه می­توانیم به بهبود و خلق ارزش ادامه دهیم؟ (جنبه یادگیری و نوآوری).
کارت امتیازدهی متوازن شاخص­ های مالی را که نشان­دهنده نتایج فعالیت­های گذشته است در بر می­گیرد و علاوه بر آن با در نظر گرفتن شاخص­ های غیر مالی که به عنوان پیش نیازها و محرک عملکرد مالی آینده هستند آنها را کامل می­ کند. «کاپلن و نورتن» معتقدند که با کسب اطلاع از این چهار جنبه، مشکل افزایش و انباشت اطلاعات از طریق محدود کردن شاخص ­ها ی مورد استفاده از بین می­رود. همچنین مدیران مجبور خواهند شد تا تنها بر روی تعداد محدودی از شاخص­ های حیاتی و بحرانی تمرکز داشته باشند. به علاوه استفاده از چندین جنبه مختلف عملکرد، از بهینه سازی بخشی جلوگیری می­ کند. مهمترین نقطه ضعف این رویکرد آن است که به منظور ارائه تصویری کلی از عملکرد به مدیران عالی سازمان طراحی شده است. بنابراین، نه تنها به سطوح عملیاتی سازمان نمی­پردازد بلکه حتی این قابلیت را نیز ندارد. همچنین چارچوب کارت امتیازدهی متوازن به عنوان ابزاری کنترلی و نظارتی ایجاد شده است و به بهبود توجه­ای ندارد. اگرچه کارت امتیازدهی متوازن چارچوب ارزشمندی است که نواحی مهم و حساس را برای ارزیابی ارائه می­ کند، اما در مورد اینکه چگونه می­توان شاخص­ های مناسب را پس از شناسایی معرفی کرد و در نهایت در جهت مدیریت سازمان به کار برد، حرفی به میان نمی­آورد. همچنین این مدل به جنبه رقبا هیچ­گونه توجهی نمی­کند و خواسته­ های تمامی ذی نفعان سازمان را در نظر نمی­گیرد (کریمی، ۱۳۸۶).
فرایند کسب و کار (۱۹۹۶)
چارچوبهای توضیح داده شده تا بدینجا سلسله مراتبی - مدار هستند. چارچوبهای دیگری نیز وجود دارند که مدیران را تشویق می­ کنند تا به جریانات افقی مواد و اطلاعات در بین سازمان توجه بیشتری کنند. برای مثال می توان «فرایندهای کسب و کار» را نام برد که توسط «براون» در سال ۱۹۹۶ پیشنهاد شده است.
این چارچوب بسیار مناسب و کاربردی است چرا که تفاوت بین شاخص­ های ورودی، فرایند، خروجی و نتایج را برجسته کرده است. «براون» برای تشریح مدل خود از مثال «پختن کیک» استفاده کرده است. در این مثال، شاخص­ های ورودی عبارتند از: میزان آرد و کیفیت تخم مرغها و… ، شاخص­ های فرایند نیز بر روی مواردی همچون دمای اجاق و مدت زمان پخت تمرکز دارند. شاخص­ های خروجی مواردی همچون کیفیت کیک را شامل شده و شاخص­ های نتایج مواردی همچون رضایت خورنده آن را در بر می­گیرد. براساس این مدل در یک سازمان ورودیها، فرایند، خروجی ها و نتایج برای تعیین شاخص ­ها و ارزیابی عملکرد عبارتند از:
- ورودیها: کارمندان ماهر و باانگیزه، نیازهای مشتریان، موادخام، سرمایه و…
- سیستم پردازش: گواهی محصولات، تولید محصولات، تحویل محصولات و…
- خروجی­ها: محصولات، خدمات، نتایج مالی و…
- نتایج: برطرف کردن نیازهای مشتریان، جلب رضایت مشتریان و…
لذا به منظور ارزیابی عملکرد سازمان بایستی شاخص­ های مناسب باتوجه به نواحی توضیح داده شده در بالا استخراج شود.اگرچه این مدل از نظر مفهومی مورد پذیرش است و بدون شک روشی مفید برای تشریح تفاوت بین شاخص­ های ورودی، فرایند، خروجی و نتایج است اما این مدل در یک سر پیوستاری قرار گرفته است که از چارچوبهای متمرکز بر سلسله مراتب تا چارچوبهای فرایندی کشیده شده است، به عبارت دیگر در این مدل سلسله مراتب به کلی نادیده گرفته شده است(کریمی، ۱۳۸۶).
تحلیل ذی­نفعان (۲۰۰۱)
طراحی سیستم ارزیابی عملکرد با شناخت اهداف و استراتژی­ های سازمان شروع می­ شود و به همین دلیل است که کارت امتیازدهی متوازن طراحی سیستم ارزیابی عملکرد را با این سوال شروع می­ کند که : «خواسته­ های سهامداران ما چیست؟». در واقع مدل کارت امتیازدهی متوازن به طور ضمنی فرض می­ کند که تنها سهامداران هستند که بر اهداف سازمان اثر گذارند و دیگر ذی‌نفعان در تعیین اهداف نقشی ندارند. به بیان دیگر، این مدل تاثیر دیگر ذی­نفعان بر سازمان را نادیده گرفته است. بی­توجهی به تفاوتهای اثرگذاری ذی­نفعان مختلف در محیطهای مختلف یکی از دلایل اساسی عدم موفقیت برخی شرکت­های بزرگ در استفاده از این مدل است. مدل تحلیل ذی­نفعانی که توسط دکتر «لی» ارائه گردیده در شکل زیر نشان داده شده است. در این مدل ذی­نفعان به دو گروه دسته­بندی می­شوند: ذی­نفعان کلیدی و غیر کلیدی. ذی­نفعان کلیدی بر سازمان کنترل مستقیم دارند و خواسته­ های آنها در اهداف سازمان متبلور می­ شود (مانند سهامداران) و ذی­نفعان غیر کلیدی از مکانیسم­های خارجی نظیر بازار و فرهنگ برای حفظ منافع خود استفاده می­ کنند و در هدف­گذاری اثرگذار نیستند (مانند مشتریان).
شکل ۴٫۲٫ مدل تحلیل ذی نفعان
اهداف سازمان نمایانگر انتظارات و تمایلات ذی­نفعان کلیدی است و ذی­نفعان کلیدی تمام قدرت را از طریق ساختار حاکمیت سازمان برای هدف­گذاری اعمال می­ کنند و ذی­نفعان غیر کلیدی چندان در هدف­گذاری قدرتمند نیستند و در عوض از طریق مکانیسم‌های خارجی بر روی استراتژی­ های سازمان اثر گذارند و از این طریق چگونگی رسیدن به اهداف با توجه به محیط خارجی را مشخص می­ کنند. لذا سیستم ارزیابی عملکرد از استراتژی­ها شروع شده و به عنوان پلی بین رفتار مدیران و انتظارات ذی­نفعان عمل می­ کند.
مدل تعالی سازمان
یکی دیگر از چارچوبهای اندازه ­گیری شناخته شده که به­ صورت گسترده­ای مورد استفاده قرار می­گیرد مدل تعالی سازمان^[۵۸] است. این چارچوب شامل دو دسته عوامل جدا از هم است که به صورت کلی به «توانمندسازها» و «نتایج» تقسیم می­شوند. توانمندسازها عبارتند از: رهبری، کارکنان، سیاستها و استراتژی­ها، منابع و ذی­نفعان و فرایندها. همچنین نتایج عبارتند از: نتایج حاصل از افراد، نتایج حاصل از مشتریان، نتایج حاصل از جامعه و نتایج کلیدی عملکرد. تئوری سازنده و پشتیبان این چهارچوب است که توانمندسازها مانند اهرمهایی هستند که مدیران می­توانند از آن برای رسیدن سریعتر به نتایج آتی استفاده کنند.یکی از نقاط ضعف این مدل مشکل عملیاتی کردن آن است، چرا که عبارتها و مفاهیم به کار رفته در این مدل به قدری کلی است که به گونه­ های مختلفی می­توانند تفسیر شوند و هر سازمانی قادر خواهد بود با این سرعنوانها، شاخص­ های ارزیابی متفاوتی را ایجاد کند (کریمی، ۱۳۸۶).
چارچوب مدوری و استیپل (۲۰۰۰)
این مدل یکی از چارچوبهای جامع و یکپارچه برای ممیزی و ارتقای سیستم­های ارزیابی عملکرد است. این رویکرد شامل شش مرحله به هم مرتبط است که در شکل(۵) نشان داده شده است. مانند اغلب چارچوبهای دیگر نقطه آغاز این مدل نیز تعریف استراتژی سازمان و عوامل موفقیت آن است ( گام۱). در گام بعدی الزامات استراتژیک سازمان با شش اولویت رقابتی که عبارتند از کیفیت، هزینه، انعطاف پذیری، زمان، تحویل به موقع و رشد آینده مطابقت داده می­شوند. سپس انتخاب شاخص­ های مناسب با بهره گرفتن از یک چک لیست که شامل ۱۰۵ شاخص با تعاریف کامل است آغاز می شود (گام ۳). بعد ازآن سیستم ارزیابی عملکرد موجود ممیزی می­ شود تا شاخص­ های مورد استفاده فعلی شرکت شناسایی شوند (گام۴). در گام بعد، به چگونگی به کارگیری واقعی شاخص ­ها پرداخته می­ شود و هر شاخص با هشت جزء تشریح می­ شود که عبارتند از عنوان، هدف، الگو، معادله، دفعات، منبع اطلاعات، مسئولیت و بهبود (گام۵). مرحله آخر به بازنگریهای دوره ای سیستم ارزیابی عملکرد شرکت می ­پردازد (گام۶). برعکس بسیاری از چارچوبهای دیگر، این مدل فراتر از راهنمایی­های ساده بوده و می ­تواند توسط کاربران ارزیابی عملکرد، در عمل مورد استفاده قرار گیرد. مهمترین مزیت این مدل آن است که می ­تواند هم به عنوان ابزاری برای طراحی سیستم ارزیابی عملکرد و هم برای ارتقای سیستم موجود به کار رود. همچنین در این مدل تعریفی منحصر به فرد از چگونگی درک شاخص­ های عملکرد آمده است. اما محدودیت اصلی این مدل در گام دوم رخ می­دهد که شبکه ارزیابی تنها از شش اولویت رقابتی تشکیل شده است. چرا که همانگونه که در مدل­های دیگر نشان داده شد، شاخص­ های عملکرد باید به مقولات مختلف دیگری نیز توجه کنند.
شکل ۵٫۲٫ متد ممیزی و ارتقای سیستم ارزیایی عملکرد
الگوی فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP
اصول اساسی این الگو عبارتند از: اصل ترسیم درخت سلسله مراتب، اصل تدوین و تعیین اولویت­ها و اصل سازگاری منطقی قضاوت­ها. تصمیم ­گیری بر اساس روش AHP از مزیت­های بسیاری از جمله الگوی واحد قابل فهم، تکرار فرایند، اجماع و تلفیق قضاوت­ها، بده و بستان بین عوامل تشکیل­دهنده گزینه­ ها، ترکیب مطلوبیت گزینه­ ها، رویکرد تحلیلی و سیستمی، عدم اصرار بر تفکر خطی، ساختار سلسله مراتبی و اندازه ­گیری موارد نامشهود در تدوین و تعیین اولویت­ها، برخوردار است.
روش AHP با طبقه ­بندی سلسه مراتب ساختاری و وظیفه ­ای بر اساس مقایسه زوجی اولویت­ها بنا شده است که تصمیم­گیرنده، به ترسیم درخت سلسله مراتب تصمیم که عوامل مورد مقایسه و گزینه­ های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می­دهد انجام داده و سپس مقایسات زوجی صورت می­گیرد. همین مقایسه­ها، وزن هر یک از عوامل را در راستای گزینه­ های رقیب مشخص می­سازد و در نهایت یک الگوریتم ریاضی به گونه ماتریس­های حاصل از مقایسات زوجی را با همدیگر تلفیق می­سازد که تصمیم بهینه به منظور اختصاص ضرایب به بهترین وجه ممکن حاصل می­ شود. البته نرخ سازگاری تصمیم یا قضاوت­ها در این مرحله دارای اهمیت خاصی بوده و سازگاری مقایسات را مشخص می­ کند. یکی از روش های مقایسه نرخ سازگاری، روش بردارهای ویژه می­باشد (رحیمی، ۱۳۸۵).
عوامل موثر بر عملکرد مالی شرکت‌ها
در رابطه با عوامل تعیین­کننده عملکرد شرکت دو جریان پژوهشی عمده وجود دارد. جریان اول عمدتا” مبتنی بر اقتصاد سنتی است و بر اهمیت عوامل خارجی و بازار در تعیین موفقیت شرکت تاکید می­ کند. جریان پژوهشی دیگر بر پارادایم رفتاری و جامعه شناسی استوار است و عوامل سازمانی و مناسبت آنها با محیط را به عنوان عوامل اصلی تعیین­کننده موفقیت شرکت در نظر می­گیرد. در این اندیشه فکری توجه چندانی به موقعیت رقابتی شرکت نمی­ شود، بلکه عملکرد مطلوب­تر شرکت به واسطه بکارگیری منابع برتر به­دست می ­آید (هانسن و ورنرفلت^[۵۹]، ۱۹۸۹).
در این پژوهش سعی بر این است تاثیر برخی از فاکتورها و عوامل مذکور بر میزان عملکرد مالی شرکت مورد بررسی قرار گیرد.

غریب القرآن مصطلحی است مرتبط با مفردات ومعنی شناسی واژه های قرآن،وهمواره یکی از دانش های زیر مجموعه ی علوم قرآنی به شمار می آمده است،در تعریف این دانش باید گفت،دانش غریب القرآن دانشی است که به شرح وتبیین معنای کلماتی از قرآن که برای مردم نامانوس است،می پردازد،نهضت غریب القرآن نویسی از سده دوم هجری آغاز وتا زمان حاضر نیز ادامه دارد.^[۲۱]

۱-۵-محسنات لفظی
۱-۵-۱-جناس
جناس همانندی دولفظ درگفتارو ناهمانندی آنها درمعنا است،جناس دونوع است، لفظی ومعنوی،جناس لفظی،خود دو نوع است،جناس تام وجناس غیرتام،جناس تام آن است که دو لفظ متجانس در چهار نوع اتحاد دارند،نوع حروف،عدد حروف،هیات هایی که پدیده حر کت ها وسکون ها است،تر تیب حروف.^[۲۲]
جناس غیرتام آن است،که دو لفظ متجانس دریکی یابیشتر از یکی درچهارچیز در جناس تام با هم اختلاف دارند،وآن­اختلاف یا به افزایش یک حرف دراول کلمه یا وسط،یا آخر کلمه است.^[۲۳]
دراین پژوهش،فقط به بررسی جناس لفظی درمجمع البحرین پرداخته شده است، وهم چنین دربررسی جناس به جناس تام وغیرتام اشاره نشده است،وفقط این مطلب بیان شده است،که کلمه جناس دارد،یا اینکه جناس ندارد،واز نوع دیگرمحسنات لفظی ماننداشتقاق است.
۱-۵-۲-اشتقاق
اشتقاق به عنوان یک­عمل عبارت است،از اینکه ازیک لفظ­کلمات دیگری­که در ترکیب حروف با آن لفظ اصلی تناسب دارند،گرفته شود،تا برمعنایی متناسب با لفظ اصل دلالت کند.^[۲۴]
در بحث بیان اشتقاق دراین پژوهش فقط به این مطلب اشاره شده است،که واژه در حدیث از نوع اشتقاق هست یانه،و انواع اشتقاق مطرح نشده است،به دلیل این که موضوع این پژوهش روش شناسی مجمع البحرین است،واز بیان جزئیات خودداری شده است.
۱-۶-روایات تفسیری
در تفسیر روایی که معروف به تفسیر اثری است،تفسیر قرآن با روایاتی است که از پیامبر(صلی­الله­علیه­وآله)وائمه(علیه­السلام)صادر شده ­اند،و ازامتیازات آن می­توان به کشف وتبیین مراد الهی آگاهی از بطون وتاویل آیات نام برد.^[۲۵]
مولف آورده است،که پس ازآیات قرآن کریم روایات معصومین،مهم ترین منبع تفسیر به شمار می ­آید،منبع بودن سخن معصوم در توضیح و تبیین کتاب خدا هم زمان با نزول قرآن مطرح بوده است.^[۲۶]
۱-۷-روایات غیر تفسیری
روایاتی هستند،که درصدد تفسیرآیه نیستند،بلکه کلام وسخنان حکمت آمیزمعصوم هستند،که درموارد مختلف آنان برای مخاطبین خود بیان داشته اند.
فصل دوم
احادیث غیر تفسیری
فصل دوم:احادیث غیرتفسیری
دراین فصل احادیثی مورد نقدوپژوهش قرار گرفته اند،که در صدد تفسیر آیه نیستند،وطریحی آنها رابراساس اشتقاق لفظ و جناس لفظی بیان کرده است؛ هم چنین متذکرمی­شوم که، با توجه به موضوع این پروژه تحقیقاتی که روش شناسی بکار گیری روایات درکتاب مجمع البحرین است، فقط به اصل روش اشاره شده است، واز بیان جزئیات روش­خوداری­شده است، هم چنین تعداد در انتخاب این احادیث گزینشی بوده است واگربرخی واژگان­تکرارشده اند، این کاملاً گزینشی بوده واحادیث آنها نیز، با حدیث قبلی فرق دارد.
درآوردن برخی احادیث باتوجه به این که متن حدیثی شاهد مثال، در قسمتی از یک حدیث طویل بوده، فقط آن قسمت از حدیث آورده شده است، که به عنوان شاهد مثال است، ودراین احادیث از آوردن سند حدیثی، به دلیل طویل بودن سند حدیثی خوداری شده است.
احادیث غیرتفسیری دراین فصل­دردو عنوان۱- احادیث براساس اشتقاق لفظ و۲-احادیث بر اساس جناس لفظی بیان شده اند، که به شرح ذیل می باشند.
۲-۱-احادیث براساس اشتقاق لفظ
۲-۱-۱-ادا
مولف بر این باور است، که واژه ادا به معنی دادن وپرداختن ورساندن است.^[۲۷] آیه­ی آورده شده دراین قسمت عبارت است، از:«وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ تَخْفیفٌ مِنْ رَبِّکُم‏» (بقره /۱۷۸)« و با [رعایت‏] احسان[خونبها را]به­ او بپردازد؛این[حکم‏]تخفیف­و رحمتى­از پروردگار شماست.» حدیثی که در ذیل آیه­ی بالا آمده است، عبارت است از: وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام)‏ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا کَانَ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنَ الدُّنْیَا وَ أَوَّلِ یَوْمٍ مِنَ الْآخِرَهِ مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ وَ وُلْدُهُ وَ عَمَلُهُ فَیَلْتَفِتُ إِلَى مَالِهِ وَ یَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّی کُنْتُ عَلَیْکَ لَحَرِیصاً شَحِیحاً فَمَا ذَا عِنْدَکَ فَیَقُولُ خُذْ مِنِّی کَفَنَکَ فَیَلْتَفِتُ إِلَى وُلْدِهِ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّی کُنْتُ لَکُمْ مُحِبّاً وَ إِنِّی کُنْتُ عَلَیْکُمْ لَمُحَامِیاً فَمَا ذَا عِنْدَکُمْ فَیَقُولُونَ نُؤَدِّیکَ إِلَى حُفْرَتِکَ وَ نُوَارِیکَ فِیهَا فَیَلْتَفِتُ إِلَى عَمَلِهِ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ إِنَّکَ کُنْتَ عَلَیَّ لَثَقِیلًا وَ إِنِّی کُنْتُ فِیکَ لَزَاهِداً فَمَا ذَا عِنْدَکَ فَیَقُولُ أَنَا قَرِینُکَ فِی قَبْرِکَ وَ یَوْمِ حَشْرِکَ حَتَّى أُعْرَضَ أَنَا وَ أَنْتَ عَلَى رَبِّک‏^[۲۸] امیر المومنین (علیه السّلام) فرمود: هنگامى که بنده در آخرین روز زندگیش دردنیا و نخستین روز از آخرت قرار می گیرد، مال او و فرزند او و عملش در برابر او ممثّل و مجسّم مى‏شود؛پس روى به مال خود کرده میگوید: سوگند به خدا من در طلب تو حریص و آزمند بودم و بر صرف تو بسیار بخل می ورزیدم، حال تو چه دارى که مرا در این سفر به کار آید؟ مال جواب می دهد؛ کفنت را از من برگیر، بعد متوجه فرزندانش مى‏شود، و می گوید: به خدا قسم­ من­دوستدارشمابودم­ومن­بودم که،از شما پشتیبانى می کردم اکنون نزد شماچیست؟که دستگیر من باشدو با من چه همراهى توانید کرد؟آنان به او پاسخ می­ دهند: ما فقط می- توانیم تو را به گورت رسانده وآنجا دفن کنیم، آنگاه به عمل خویش روى می کند،ومی گوید: به خدا قسم که تو بر من سخت گرانبار بودى و من به تو بی رغبت بوده، و از تو روى می- گرداندم اکنون تو چه همراه من میکنى؟ و عمل به او پاسخ می دهد: من در گورت و در آن روز که محشور خواهى شد با تو همنشین و همراه خواهم بود، تا من و تو بر پروردگارت هر دو عرضه شویم.
صاحب جوامع الجامع این طور بیان می دارد، که قاتل در صورت امکان بدون سهل انگاری ومعطلی دیه­را بدهد.^[۲۹] علامه براین باوراست،که دیه را باید بدون معطلی وآزار و اذیت وبه خوبی پرداختن داد.^[۳۰]
در مطالب بالا این نکته به خوبی روشن می شود،که حدیث آورده شده درصددبیان تفسیر­آیه نیست، وبراساس اشتقاق لفظ بیان شده است.آیه در موردپرداخت دیه بحث می- کندوحدیث در مورد رساندن بدن میت، به سوی قبر بحث می­ کند.
۲-۱-۲-ثوی
واژه ثوی که،که به معنای مقام و جایگاه است^[۳۱]. آیه آورده شده دراین قسمت عبارت است، از «النَّارُ مَثْواکُمْ خالِدینَ فیها إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکیمٌ عَلیمٌ» (انعام/ ۱۲۸)«جایگاه شما آتش است؛درآن ماندگار خواهید بود،مگرآنچه­راخدا­بخواهد [که خود تخفیف دهد]؛ آرى پروردگار تو حکیم داناست.» حدیث عبارت است، از:عن جابر بن عبد الله قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) إذا حمل عدو الله إلى قبره نادى حملته أ لا تسمعون یا إخوتاه أنی أشکو إلیکم ما وقع فی أخوکم الشقی إن عدو الله خدعنی و أوردنی ثم لم یصدرنی و أقسم لی أنه ناصح لی فغشنی و أشکو إلیکم دنیا غرتنی حتى إذا اطمأننت إلیها صرعتنی و أشکو إلیکم أخلاء الهوى منونی ثم تبرءوا منی و خذلونی و أشکو إلیکم أولادا حمیت عنهم و آثرتهم على نفسی فأکلوا مالی و أسلمونی و أشکو إلیکم مالا منعت فیه حق الله فکان وباله علی و کان نفعه لغیری و أشکو إلیکم دارا أنفقت علیها حریبتی فصار سکانها غیری و أشکو إلیکم طول الثوى فی قبری ینادی أنا بیت الدود أنا بیت الظلمه و الوحشه و الضیق یا إخوتاه فاحبسونی ما استطعتم و احذروا مثل ما لقیت فإنی قد بشرت بالنار و الذل و الصغار و غضب العزیز الجبار وا حسرتى على ما فرطت فی جنب الله و یا طول عویلاه فما لی من شفیع یطاع و لا صدیق یرحمنی فلو أن لی کره فأکون من المؤمنین^[۳۲].
علامه براین نظراست،که کلمه مثوی اسم مکان است،به معنای­محل­­استقامت­با استقرار است،” النَّارُ مَثْواکُمْ “به معنای این است،که آتش محل اقامتی برای شما است، که درآن استقرار خواهید داشت.^[۳۳]
در حدیث بالا بابیان ویژگی های قبر می­خواهد، این مطلب رابرساندکه، ثوی جایگاهی است،که­محل­استقرار است،چرا که ویژگی­های آن رابیان کرده است،که اهمیت آن را برساند؛ این اهمیت و ویژگی ها با مفهوم استقرار آن معنا پیدا می­ کند،این حدیث از باب اشتقاق لفظ بیان شده است و در صددتفسیر آیه نیست.
۲-۱-۳-خبا
مولف بر این باور است که “خبا “به معنای پنهان بودن است.^[۳۴] آیه ی آورده شده دراین قسمت، عبارت است از: «أَلاَّ یَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذی یُخْرِجُ الْخَبْ‏ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ »(نمل/۲۵)« [آرى شیطان چنین کرده بود] تا براى خدایى که نهان را در آسمانها و زمین بیرون­مى‏آورد،­وآنچه­راپنهان مى‏دارید،و آنچه را آشکار مى‏نمایید، مى‏داند سجده نکنند.»حدیثی که آمده است، عبارت استاز:قوله(علیه السلام)‏ اطلبوا الرزق فی خبایا الأرض فإنه تعالى بسطها و جعل لها طولا و عرضا و طرح فیها جبالا ثابته و أعلاما یهتدى بها و أخرج منها النبات فیها من کل شی‏ء بقدر معلوم و من الأشیاء التی توزن من الذهب و الفضه و النحاس و الحدید و غیرها.^[۳۵] راغب اصفهانی بیان داشته است، که خبا در مورد هرچیز که پوشیده وپنهان باشد، بکار می رود.^[۳۶] مولف در مجمع البیان خبارا چیز هایی می داند، که از نظر ها مخفی هستند؛ و پیش از آنکه بیرون آورده شوند؛ ادراک نمی شوند،خبارا چیز هایی می داند که از نیستی به هستی در می آیند.^[۳۷]
مولف درتفسیر جوامع الجامع براین عقیده است،که خبا مصدری به معنای اسم مفعول است، و آن تمام چیزهایی است، که خداوند آن را در آسمان­ها و زمین غیب و پنهان کرده است.^[۳۸]
علامه در تفسیر المیزان عبارت «یُخْرِجُ الْخَبْ‏ءَ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ »را استعاره ایی می- داند، که­ گویا خداوندموجودات­ را ازپس­پرده غیب، یکی پس از دیگری بیرون می آورد و آنها را به عالم وجود در می ­آورد.^[۳۹]
این حدیث براساس اشتقاق لفظ بیان شده است، ومی­توان بیان داشت که، معنایی مجازی را نیز در بردارد،که با توجه به حدیث و تفاسیر گفته شده می­توان گفت معنای مجازی آن هر چیز پنهان می ­تواند باشد، که وجود ندارد؛ و انسا ن با تلاش و اتکا برخداوند می ­تواند آن­ها را بدست آورد. چنان چه آخر حدیث به آن اشاره دارد و این در زندگی امروزی ما صادق است، مانند ذخایر انرژی که از شکافتن اتم بوجود می ­آید.
۲-۱-۴-خزا
واژه خزا که مولف بر این نظراست، که به معنای هلاک شدن است.^[۴۰] آیه­ی آورده شده دراین قسمت عبارت است از:«فَسیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَهَ أَشْهُرٍ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِی اللَّهِ وَ أَنَّ اللَّهَ مُخْزِی الْکافِرین »(توبه/۲)«پس[اى­مشرکان] چهار ماه [دیگر با امنیّت کامل‏] در زمین بگردیدو بدانید که شما نمى‏توانیدخدا را به ستوه آورید،و این خداست که رسواکننده کافران است».
حدیثی که درذیل آیه بیان شده، عبارت است از : عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسَالَهِ إِلَى أَصْحَابِه‏:واللَّهِ لَا یُطِیعُ اللَّهَ عَبْدٌ أَبَداً إِلَّا أَدْخَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی طَاعَتِهِ اتِّبَاعَنَا وَ لَا وَ اللَّهِ لَا یَتَّبِعُنَا عَبْدٌ أَبَداً إِلَّا أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ لَا وَ اللَّهِ لَا یَدَعُ أَحَدٌ اتِّبَاعَنَا أَبَداً إِلَّا أَبْغَضَنَا وَ لَا وَ اللَّهِ لَا یُبْغِضُنَا أَحَدٌ أَبَداً إِلَّا عَصَى اللَّهَ وَ مَنْ مَاتَ عَاصِیاً لِلَّهِ أَخْزَاهُ اللَّهُ وَ أَکَبَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِی النَّار^[۴۱].
بخدا سوگند هرگز بنده‏اى فرمانبردارى خدا را نکند، جز آنکه خداوند پیروى ما را در فرمانبردارى او داخل گرداند، و بخدا پیروى نکند بنده‏اى از ما جز آنکه خدا دوستش دارد و بخدا هیچ گاه بنده پیروى ما را وامگذارد، جز آنکه ما را دشمن دارد و بخدا هیچ گاه کسى ما را دشمن ندارد، جز آنکه نافرمانى خدا را کرده و هر که در حال نافرمانى خدا بمیرد خداوند او را خوار گرداند، و برو در آتش دوزخ اندازد.
راغب در مفردات آورده است،که خواری اگراز ناحیه خود انسان باشد،مذموم نیست اما از ناحیه دیگران باشد، مذموم و ناپسند است^[۴۲]. مولف در تفسیر جوامع الجامع خواری را کشتن در دنیا، و در آخرت معذب ساختن وعذاب می داند.^[۴۳]
درالمیزان آمده است که، با استکبار ورزیدن خود را دچار خزی الهی وهلاکت ننمایند.^[۴۴]
با توجه به معنای حدیث وتفاسیر گفته شده، می توان گفت خواری وهلاکت از جانب خداوند می ­تواند نتیجه نافرمانی او باشد، وبا توجه به حدیث این نافرمانی در امور مهم می- تواند باشد؛ چرا که نتیجه خوار شدن از جانب خداوند است،واین استکبار ورزیدن به خداوند واهل­البیت است که منجر به چنین عذابی می شود.بنابرین می­توان گفت این حدیث اگر چه درباره خوار شدن بحث می­ کند، اما براساس اشتقاق لفظ درذیل آیه بیان شده است.
۲-۱-۵-خسا
درمجمع­البحرین آمده است که، واژه خسا به معنای دورشدن است.^[۴۵] آیه­ی آورده شده عبارت است، از:«ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسیرٌ » (ملک/۴) «بازدوباره بنگرتا نگاهت زبون و درمانده به سویت بازگردد».
حدیثی­ که آمده است، عبارت است از: اللهم إنک وهبت لنا ذکرا وأنت أعلم بما وهبت ومنک ما أعطیت وکلما صنعنا فتقبله منا على سنتک وسنه نبیک ورسولک(صلى­الله­علیه وآله) واخسأ عنا الشیطان الرجیم لک سفکت الدماء لا شریک لک والحمد لله‏رب العالمین^[۴۶]. خدایاتو به ما پسرى دادى و تو به آنچه داده‏اى آگاه‏ترى، و از توست آنچه را که داده‏اى و آنچه ما کردیم تو آن را از ما بر سنت خودت و سنت پیامبرت و رسولت(صلى الله علیه وآله) بپذیر و شیطان رانده شده را از ما دور بفرما،براى تو خون‏ها ریخته شده،تو بى­همتایى و ستایش ویژه خداوند پروردگار جهانیان است.
مولف درتفسیر مجمع البیان"خاسئا” را دور دانستن در رسیدن به مقصد در حالیکه خوار وشکسته است، می داند^[۴۷].
مولف معجم مقاییس اللغه، بر این عقیده است که خسا دلالت بر دوری می­ کند.^[۴۸]
مولف در تفسیر اطیب البیان بیان داشته است که “خاسئا” به معنای دوری وبه مقصد نرسیدن واز فکر دور بودن است.^[۴۹]
علامه در ذیل تفسیر آیه بیان می دارد که، هر چند می­توانی در نظام هستی نظر بیفکن و این نظر کردن خسته و ناتوان است، از اینکه تفاوتی بیابد، چرا که این نظام واحد ومتصل الا جزاء است.^[۵۰]