مبادلات جامعه‌ای^[۸۲]
در شیوه نخست کالا و خدمات به عنوان منابع عرضه می‌شوند و استفاده از آن تابع عرضه و تقاضاست. بر اساس تقاضا به منابع موردنظر مراجعه می‌کنند و بازار تقاضا را برآورده می‌کند. در این شیوه برخورداری از امکانات مالی توان پاسخگویی را بیشتر می‌کند.
در شیوه دوم، دولت‌ها یا نهادهای اداری منابع را به عنوان حقوق شهروندی یا مزایای سازمانی و یا کمک‌های خدمات اجتماعی در اختیار افراد قرار می‌دهند.
در شیوه سوم منابع توسط حکومت یا افراد برای استفاه شخصی مانند سرقت و یا عمومی مانند مصادره از صاحبان منابع به کار گرفته می‌شود.

در شیوه چهارم افراد برای تأمین بخشی از نیازهای خود شخصاً منابع مورد نیاز را به وجود می‌آورند.
در شیوه پنجم منابع از طریق تعاملات و عضویت افراد در اجتماعات و روابطی که با هم دارند به دست می‌آید.
افراد در گروه‌های داوطلبانه^[۸۳] عضو می‌شوند و همچنین از طریق خویشاوندی، همسایه بودن، دوست بودن با یکدیگر رابطه برقرار می‌نمایند. روابط ایجاد شده حاوی مبادلاتی است که افراد می‌توانند منابع مورد نیاز خود را بدست آورند. امکاناتی مانند مصاحبت عاطفی، خدماتی منابعی هستند که افراد به مبادله آن‌ها اقدام می کند.
شیوه مبادلات جامعه‌ای روشی است فراگیر و معمول که در اکثر جوامع کاربرد فراوان دارد. مبادلات جامعه‌های در حیطه روابط اجتماعی، با گروه‌های اجتماعی و پیوندهای اجتماعی دسترسی به منابع را فراهم می‌سازد. مبادلات جامعه‌ای محدودیت‌های شیوه‌های دیگر را ندارد و آسان در اختیار قرار می‌گیرد و از انعطاف‌پذیری^[۸۴] زیادی برخوردار است و هزینه‌های کمتری دارد. ضمن اینکه درجه اطمینان آن بالا است برای استفاده از مبادلات جامعه‌ای شرط لازم و کافی دارا بودن روابط اجتماعی است.
۲-۱-۱۲-۴- تئوری توتیس^[۸۵] (فرضیه انباشت هویتی)
تئوری توتیس یکی از تئوری‌هایی که به سلامت روانی توجه دارد که هدف آن توصیف تعداد هویت‌های نقش با ایجاد هدف در زندگی و احساس هدایت وجودی است که از طریق نقش‌های اجتماعی حمایت بوجود می‌آید. توتیس سلامتی را در ارتباط با هویت‌های نقش در نظر می‌گیرد بطوری که هویت‌های افراد با نقش‌های اجتماعی آنان پیوند دارد. نقش‌های اجتماعی به عنوان مجموعه انتظارات رفتاری از محیطی به دست می‌آید که فرد با دیگران تعامل دارد. انتظارات رفتاری پیش‌بینی‌پذیری را در زندگی به وجود می‌آورد برآورده شدن انتظارات نقش ارتقای عزت نفس را به دنبال دارد (شریفیان، ۱۳۸۵: ۹۱ ؛ به نقل از تقی‌پور، ۱۳۸۹).
توتیس دیدگاه انباشت هویتی را بیان کرده است که در آن سلامتی را در ارتباط با هویت‌های نقشی در نظر گرفته است. این دیدگاه با دیدگاه کنش متقابل نمادی هماهنگ است و مبین این ادعاست و هویت‌های افراد با نقش‌های اجتماعی آن‌ها ارتباط دارد. نقش‌ها مجموعه‌ای از انتظارات رفتاری از محیط‌های متأثر است که فرد در آن‌ها با دیگران در تعامل است و لذا پیش‌بینی‌پذیری رفتاری در زندگی و چگونگی عمل کردن را ایجاد می‌کند. هویت‌ها نقشی برای افراد در معنایی وجودی اطلاعات درباره اینکه آن ها چه کسانی هستند را فراهم می‌کنند و همچنین برای زندگی هدف به وجود می‌آورد لذا از طریق انباشت هویت‌های نقشی احساس وجود هویت را بوجود می‌آورد و این احساس منجر به رفتار مناسب می‌شود (همان، ۹۲).
۲-۱-۱۲-۵- تئوری هتفیلد^[۸۶] (برابری ـ عدالت)
هتفیلد و همکارانش در تحقیقات‌شان ثابت کردند که افراد در روابط صمیمی با تساوی سر و کار دارند. بدین‌گونه که تساوی یا عدم تساوی نتایج بارزی بر روی رضایت روابط فردی دارد. همچنین ثابت کردند که روابط دارای نتایج برابر دوام بیشتری دارند. فرض اصلی تئوری هتفیلد، مشابه فرض تئوری وابستگی متقابل است. برمبنای این فرض افراد تلاش می‌کنند بازده و نتایج خود ار به حداکثر برسانند. هر دو این تئوری فرایندهای مقایسه را در ارزیابی نتایج توسط طرفین رابطه با اهمیت تلقی می‌کنند. با این حال در ماهیت و نوع مقایسه با یکدیگر تفاوت دارند. بدین صورت که در تئوی وابستگی متقابل، شخص ۴ نتایجی که از این یک رابطه معین بدست آورده است با نتایج موجودی که می‌تواند از روابط جانشین بدست آورد مقایسه می‌کند. اما در تئوری برابری طرفین رابطه علاقه دارند که نتایج حاصله خود را با نتایج حاصله شریک خود مقایسه کنند. نظریه‌پردازان تئوری برابری معتقدند که حداکثر رساندن خودخواهانه نتایج از سوی یک طرف رابطه باعث ناخرسندی و احساس کمبود طرف دیگر رابطه می‌شود. بنابراین آن‌ها عقیده دارند که در این شرایط جامعه با ایجاد هنجارها و قوانین، یک کارکرد تنظیم‌کننده را اجرا می‌کند که باعث توزیع عادلانه پاداش‌ها^[۸۷] در بین طرفین رابطه می‌شود (پرلمن و فهر، ۱۹۹۸: ۱۴؛ به نقل از ایمانی: ۱۳۸۲).
از نظر این نظریه‌پردازان یک رابطه برابر و عادلانه رابطه‌ای است که در آن افراد احساس کنند نسبت داده و نتایج حاصله‌اش با نسبت داده و نتایج حاصله طرف دیگر رابطه برابر است.
وضعیت عدم برابری بدون توجه به جهت، عدم توازن در نسبت‌های نتایج ایجاد می‌کند. وضعیت عدم برابری وضعیتی است که طرفین رابطه در آن راضی یا ناراضی هستند. برعکس آن وضعیت برابری همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم وضعیتی است که طرفین رابطه به طور یکسان و برابر از رابطه ناراضی و یا راضی هستند (همان).
هتفیلد با تحقیق بر روی زوجین سعی کردند که تئوری خود را به آزمون بکشند. در این تحقیق برای ارزیابی برابری در روابط زوجین از آن‌ها تقاضا شده بود که آنچه که آن‌ها در رابطه هزینه می‌کنند و به دست می‌آورند با آنچه که همسرشان هزینه می‌کند و به دست می‌آورد مقایسه کنند و سپس جواب بدهند که روابط آن‌ها چگونه پیش می‌رود. او آزمودنی‌ها را بر مبنای پاسخ‌های‌شان به سه گروه تقسیم کردند. گروه اول شامل کسانی بود که بیشتر سود می‌بردند و گروه دوم شامل کسانی که کمتر سود می‌بردند و گروه سوم کسانی بودند که به طور برابر سود می‌بردند. نتایجی که از تحقیق به‌دست آمد تئوری برابری را تأیید کرد. بدین صورت که فقط گروه سوم از رابطه خود راضی بودند حتی کسانی که سود بیشتری می‌بردند به علت احساس عدم عدالت احساس خوشایندی نداشتند (همان).
۲-۱-۱۲-۶- تئوری مازلو (نیاز)
به طور کلی، نیاز احساس فقدان یا حرمانی است که به یک موجود زنده و به خصوص انسان آگاه به جهت آن‌که در جریان تحقق اهدافش خود را فاقد چیزی می‌بیند دست می‌دهد (بیرون، ۱۳۶۶؛ به نقل از ایمانی: ۱۳۸۰).
مازلو بر این باور است که افراد وابسته به محیط اجتماعی هستند و بدین شیوه نیازهای اساسی خود را رفع می‌نمایند و از این روابط نسبت به احساسات و نیات دیگران حساس هستند و یا انعطاف‌پذیری خود را با شرایط مختلف سازگار می‌سازند. بنابر دیدگاه او نیازهای بشری به پنج دسته اصلی (نیاز فیزیولوژیکی^[۸۸]، نیاز به ایمنی و اطمینان، نیاز به روابط اجتماعی، نیاز به احترام و تشویق و نیاز به خودشکوفایی) تقسیم می‌شوند، که به صورت سلسله مراتب وجود دارند. هرکدام از این نیازها تا زمانی که ارضا نشده‌اند، فرد انگیزه بیشتری را برای کسب آن دارد ولی بعد از ارضای آن مرتبه‌های بالاتری از نیازهای غالب شده و ارزش‌های جدیدی نمایان می‌سازد (مازلو، ۱۳۷۲: ۷۵-۷۰، به نقل از ایمانی، ۱۳۸۲).
یکی از مفاهیمی که «مازلو» به عنوان یک نیاز اساسی^[۸۹] برای رشد فرد، ضروری می‌داند، حمایت اجتماعی است. از نظر او حمایت اجتماعی، یک کمک دو جانبه است که موجب خلق تصور مثبت و پذیرش خود، احساس مورد محبت و عشق بودن و ارزشمند بودن می‌گردد و همه این‌ها فرصت‌های لازم را برای رشد و تحول می‌دهد (مازلو، ۱۹۵۴؛ نقل از برهن و فلیپس^[۹۰]، ۱۹۸۵، به نقل از ایمانی: ۱۳۸۲).
مازلو مشاهده نمود اکثر افرادی که برای روان‌درمانی مراجعه می‌کنند، دارای سطوحی از حس فقدان امنیت^[۹۱]، تعلق خاطر^[۹۲]، عشق، توجه و حرمت نفس، رنج می‌برند. در افراد سالم بین نیازهای اساسی به امنیت، تعلق خاطر، عشق، توجه و حرمت نفس^[۹۳] رابطه تنگاتنگی وجود دارد. و همین امر موجب پویایی و تعامل فرد می‌گردد، منجر به خودشکوفایی وی می گردد (همان، ۱۰).
او عقیده دارد، حمایت اجتماعی تکامل دائمی است که موجب جرح و تعدیل یافتن فرایند تکامل شخصیت فرد می‌گردد. بنابراین افرادی که به خودشکوفایی رسیده‌اند، به دلیل اینکه متکی به خود هستند نیاز اندکی به حمایت اجتماعی دارند. آن‌ها منبع حمایت مثبتی^[۹۴] برای دیگران محسوب می‌شوند (همان).
شکل ۴-۱- سلسله مراتب نیازها (نقل از ایمانی، ۱۳۸۲)
۲-۱-۱۲-۷- مدل سپر و تأثیر کلی حمایت اجتماعی
پژوهشگران برای تبیین چگونگی تأثیرات حمایت اجتماعی بر سلامتی روانی ـ اجتماعی، دو مدل مطرح کرده‌اند: مدل تأثیر کلی و مدل فرضیه سپر مانند در برابر استرس. بر پایه مدل نخست، حمایت اجتماعی صرف‌نظر از اینکه فرد تحت تأثیر استرس باشد یا نه باعث می‌شود که او از تجارب منفی پرهیز کند و از این‌رو اثرات سودمندی بر سلامتی وی دارد. بر پایه الگوی دوم، حمایت اجتماعی تنها برای افراد تحت استرس سودمندی دارد و همچون سپر مانع نفوذ استرس بر فرد می‌شود (سارافینو، ۲۰۰۲: ۵۹؛ به نقل از شیری، ۱۳۹۰).
ساراسون^[۹۵] معتقد است شبکه اجتماعی ما مردمی را در بر می‌گیرد که می‌توانیم به آن ها تکیه کنیم، مردمی که به ما اجازه می‌دهند بدانیم آن ها نگران ارزش‌ها هستندو ما را دوست دارند. هرکس که متعلق به شبکه اجتماعی است حمایت اجتماعی را تجربه می‌کند. شواهد مبنی بر اینکه طرق غیر انطباقی تفکر و رفتار نامناسب در میان افراد با حمایت‌های اجتماعی کم بروز می‌دهد در حال افزایش‌اند. میزان کفایت حمایت اجتماعی موجود شخص، هم در آسیب‌پذیری^[۹۶] و هم در مقابله وی نقش دارد. آسیب‌پذیری روان‌شناختی به موازات کاهش حمایت اجتماعی افزایش می‌یابد به این معنی که حمایت اجتماعی به عنوان سپری در مقابل آشفتگی‌های زندگی در دنیای پیچیده عمل می‌کند (ساراسون، ۱۳۷۵: ۲۹؛ به نقل از شیری، ۱۳۹۰).
۲-۱-۱۲-۸-مدل تأثیر مستقیم حمایت اجتماعی
این مدل عنوان می‌کند که صرف داشتن حمایت اجتماعی برای سلامتی مفید است و برعکس نداشتن یا فقدان حمایت اجتماعی دارای تأثیرات منفی در سلامتی است. طبق گزاره اصلی این مدل هر چه حمایت اجتماعی فرد بیشتر باشد او از سلامتی بیشتری برخوردار است (قدسی، ۱۳۸۲: ۶۱). از این‌روابط سلامتی متأثر از میزان داشتن حمایت اجتماعی است. در مدل تأثیر مستقیم، سلامتی تابعی از حمایت اجتماعی است به نحوی که افراد اگر دارای حمایت اجتماعی باشند از سلامت روان و سلامت جسمانی برخوردارند. درگیری افراد در شبکه‌های اجتماعی از جمله شبکه‌های خانوادگی، دوستی، همسایگی منابع حمایتی فراهم می‌کند که با جذب بیشتر در این شبکه‌ها، افراد شرایط مطلوب به دست می‌آورند و حمایت و متعاقب آن سلامتی را حاصل می‌کنند.
مطالعات متأثر از مدل تأثیر مستقیم حمایت اجتماعی عنوان می‌کند افرادی که در شبکه‌های حمایت قرار دارند کمتر افسرده‌اند و عمدتاً سلامت روانی بهتری را نسبت به افراد فاقد چنین شبکه‌های حمایتی نشان می‌دهند (قدسی، ۱۳۸۲: ۶۲).
۲-۱-۱۲-۹- مدل تأثیر غیرمستقیم یا فرضیه ضربه‌گیر
این مدل عنوان می‌کند که حمایت اجتماعی عمدتاً هنگامی که سطح استرس بالاست بر سلامت روان مؤثر است. طبق این مدل، حمایت اجتماعی، افراد را در مقابل اثرات بیماری‌زا و رویدادهایی که فشار روانی را تشدید می‌کنند، حفظ می‌کنند. از نظر «کوهن و ویلس»^[۹۷] حمایت اجتماعی حد فاصل بین رویدادهای استرس‌زا و واکنش نسبت به آن ها وارد عمل می‌شود و باعث تضعیف پاسخ نامناسب به استرس می‌شود. به عبارتی حمایت اجتماعی در این مدل تنها در برابر استرس، مزیت به حساب می‌آید.
کوهن و مک‌کی^[۹۸] دو نوع فرضیه ضربه‌گیر را مطرح می‌کنند: قوی و ضعیف. نوع قوی، آسیب روانی شدید را برای اشخاص پیش‌بینی می کند که سطوح بالایی را از استرس تجربه می‌کنند اما از سطوح پایینی از حمایت اجتماعی برخوردارند. در اینجا آسیب روانی برای اشخاصی که دارای سطوح بالای حمایت هستند نسبتاً پایین است. نوع ضعیف پیش‌بینی می‌کند وقتی استرس افزایش می‌یابد آسیب ممکن است میان افراد دارای سطوح بالای حمایت هم افزایش یابد اما میزان این افزایش کمتر از افرادی است که سطوح حمایتی کمتری دارند (قدسی، ۱۳۸۲: ۵۸).
۲-۱-۱۲-۱۰- تئوری دورکیم (انسجام اجتماعی)
از نظر دورکیم^[۹۹] مشکل اصلی جوامع جدید رابطه فرد با جامعه است. مشکلی که از هم پاشیدگی اجتماعی و ضعف پیوندهایی ناشی می‌شود که فرد را با جامعه مربوط می کند. از پیامدهای این تضعیف‌شدگی رابطه فرد با جامعه، خودکشی است. از نظر وی تفاوت‌های حاصل در میزان‌های خودکشی منطبق است با میزان انسجام اجتماعی (قدسی، ۱۳۸۲: ۶۴).
قضیه اصلی که دورکیم در ارتباط با خودکشی مطرح می‌کند عبارت است از میزان خودکشی به نسبت معکوس با درجه همبستگی گروه‌های اجتماعی که فرد جزیی از آن تغییر است، تغییر می‌کند. لذا هرچه افراد از گروه‌های اجتماعی جدا شوند و پیوندها و مشارکت‌شان در آن ها ضعیف و کم شود، امکان وقوع خودکشی^[۱۰۰] در آن‌ها بیشتر می‌شود. به عبارتی شدت و ضعف انسجام اجتماعی (میزان مشارکت در اجتماع) و تنظیم اجتماعی (میزان فشار، کنترل و هدایت‌کنندگی اجتماعی بر فرد) بر نحوه خودکشی اثر می‌گذارد (گیدنز^[۱۰۱] ، ۱۳۶۳: ۶۶، به نقل از شیری، ۱۳۹۰).
۲-۱-۱۲-۱۱- تئوری مبادله (پاداش بلاو)
از نظر بلاو (۱۹۶۴) بیشتر مردم کمک کردن به دیگران را دوست دارند و به آن‌ها توجه می‌کنند، به دوستان و آشنایان و حتی گاهی هم به بیگانگان کمک می‌کنند. مانند موتورسواری که توقف می‌کند تا به کسی که اتومبیلش از حرکت بازمانده است، کمک کند.
بلاو عقیده دارد که کمک دیگران افراد را خوشحال می‌کند و ابراز سپاس همان پاداش اجتماعی است که کمک کردن را لذت‌بخش می‌کند به ویژه اگر افراد قدردانی و دین خود را نسبت به فرد کمک‌کننده در انظار عمومی ادا کنند. به این ترتیب با معرفی شخص کمک‌کننده به عنوان فردی خوب و سخاوتمند به او کمک می‌کنند که وجهه بهتری در جامعه پیدا کند.
علاوه بر این او اشاره می‌کند که یک کار خوب سزاوار خوبی دیگران است. اگر دریافت‌کننده کمک احساس رضایت کند و خودش را مرهون محبت دوستی کمک‌کننده بداند متقابلاً در جستجوی آن خواهند بود که با انجام کاری لطف او را پاسخ دهد. ممکن است او هم به نوبه خود پاسخ متقابل بدهد و در نتیجه مبادله متقابل محبت‌ها، اغلب بدون قصد آشکار موجب تقویت پیوند اجتماعی می‌شود (بلاو، ۱۹۶۴؛ به نقل از کوزر و روزنبرگ^[۱۰۲] ۱۳۷۸: ۱۰۴؛ به نقل از ایمانی، ۱۳۸۲).
کسی که در جهت متقابل کوتاهی می کند، به ناسپاسی متهم می‌شود. این اتهام شدید نشان می‌دهد که عمل متقابل مورد انتظار بوده است و این رفتارها نوعی ضمانت اجرای اجتماعی است که افراد را از فراموش کردن تکالیفی که نسبت به یکدیگر دارند باز می‌دارد. عموماً افراد در مقابل کمکی که به آن‌ها می‌شود سپاسگزارند و دین اجتماعی خود را ادا می‌کند، سپاسگزاری و تلافی کردن هر دو طرف، پاداش اجتماعی کسی است که کمک کرده است.
از نظر بلاو منفعت رساندن به دیگران که موجب تحقق پاداش های اجتماعی می‌شود، یکی از دلایل عمده‌ای است که افراد به دنبال دردسر می‌روند تا به همنشینان خود کمک کنند و از آن لذت ببرند و پیامدهای مفید کردارهای خوب انگیزه‌های مهم افراد برای انجام کردارهای خوب نیست، در غیر این صورت در انسان بدن فرد باید شک کرد. یقیناً افرادی هستند که با از خود گذشتگی و بدون انتظار هیچ‌گونه پاداش و حتی سپاسگزاری برای دیگران کار می‌کنند؛ ولی آن‌ها قدیس هستندو قدیسان نادرند. ماهم گاهی کاری را فداکارانه انجام می‌دهیم، ولی ما نیاز به انگیزه‌ای برای انجام آن داریم و آن حداقل قدردانی اجتماعی است که ما را از خود گذشته بدانند. به طور آشکار در زندگی اجتماعی «دیگرگرایی» متداول است. مردم می‌خواهند که برای هم مفید باشند و به آن پاسخ متقابل بدهند. اما در پس این از خود گذشتگی ظاهری می‌توان متوجه «خودگرایی» نهفته‌ای شد چون بیشتر اوقات گرایش کمک به دیگران متأثر از این انتظار است که از نفع همنشینی‌های اجتماعی، یک عنصر «دیگرگرایی» هم وجود دارد، یا حداقل به گونه‌ای است که حالت معامله اجتماعی را از خودگرایی ساده یا لذت‌گرایی روان‌شناختی دور می‌کند. یک پاداش بنیادی که مردم در همنشینی‌ها جستجو می‌کنند، تأیید اجتماعی است و بی‌توجهی خودخواهانه نسبت به دیگران، دسترسی به چنین پاداش مهمی را غیر ممکن می‌کند. از این روابط از دید بلاو مردم به دلیل تأیید اجتماعی از یکدیگر حمایت خواهند کرد (همان، ۱۰۵-۱۰۴).
۲-۱-۱۲-۱۲-تئوری هابرماس^[۱۰۳] (عقلانیت نظام اجتماعی ـ عقلانیت جهان زندگی)
هابرماس میان عقلانیت نظام اجتماعی (جامعه) و عقلانیت جهان زندگی، اصولاً تمایز قائل می‌شود. در حالی که عقلانیت اجتماعی مستلزم نهادمندی یک نظام هنجاربخش است، عقلانیت جهان زندگی مستلزم روا داشتن «کنش‌های متقابلی است که تحت هدایت توافق‌های مبتنی بر هنجارها نیستند، بلکه مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تأثیر توافق‌هایی‌اند که از رهگذر تفاهم ارتباطی به دست می‌آیند» (ریتزر، ۱۳۷۹: ۳۴۰). به عبارت دیگر، عقلانیت جهان زندگی مستلزم آن است که انسان‌ها آزادانه با یکدیگر به توافق برسند نه آنکه تحت تأثیر نیرومند نیروهای خارجی به این توافق دست یابند.
هابرماس پس از تمایز قائل شدن میان این دو سطح، به این استدلال روی می‌آورد که در جهان معاصر، عقلانیت با نرخ برابرانه‌ای در هر دو سطح رشد نکرده است، زیرا نظام اجتماعی سریعتر از جهان زندگی عقلانی شده است. در نتیجه، جهان زندگی تحت چیرگی یک نظام اجتماعی عقلانی شده در آمده است. بر اثر همین وضع، زندگی روزانه دچار فقر شده است و « جهان زندگی بیش از پیش بی‌مایه گشته است» (مک کارتی^[۱۰۴] ، ۱۹۸۴) به نظر هابرماس، راه حل این قضیه در رهایی جهان اجتماعی از چنگ استعمار^[۱۰۵] نظام اجتماعی نهفته است، تا از این طریق، جهان اجتماعی بتواند به شیوه مناسب خود (توافق ارتباطی آزادانه) عقلانی گردد (ریتزر، ۱۳۷۹: ۶۰۴، ۶۰۵).
۲-۱-۱۲-۱۳- تئوری کییز (سلامت اجتماعی)
کییز در سال ۱۹۹۸ پنج بعد سلامت اجتماعی را تحت تأثیر مدل سلامت پیشنهاد کرد که در سطوح فردی قابل استفاده است. طبق نظر کییز، حلقه مفقوده در تاریخچه مطالعات مربوط به سلامت پاسخ به این سوال است: آیا ممکن است کیفیت زندگی و عملکرد شخصی افراد را بدون توجه به معیارهای اجتماعی ارزیابی کرد؟ وی در پاسخ به این سؤال، مفهوم سلامت اجتماعی را به معنای ارزیابی فرد از عملکردش در برابر اجتماع به عنوان یکی از ابعاد مهم سلامتی مطرح می‌کند. کییز معتقد است که کیفیت زندگی تو عملکرد شخصی فرد را نمی‌توان بدون توجه به معیارهای اجتماعی ارزیابی کرد و عملکرد خوب در زندگی چیزی بیش از سلامت روانی است و تکالیف و چالش‌های اجتماعی را نیز در بر‌می‌گیرد.
همان‌طور که از تعاریف بالا می‌توان فهمید بین مفهوم سلامت روانی و اجتماعی فاصله نزدیکی وجود دارد. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که مقیاس‌های سلامت اجتماعی مثبت و معتدلی با معیارهای سلامت روانی دارند، اما باید توجه کرد که میزان سلامت روانی بیانگر رضایت^[۱۰۶] و عاطفه مثبت فرد در ارتباط با زندگی به معنای کلی (نه فقط زندگی اجتماعی) است. ابعاد سلامت روانی یک بازتاب درونی از سازگاری فرد و دیدگاهش نسبت به زندگی را ارائه می‌دهد. تنها یکی از شش بعد سلامت روان^[۱۰۷] (روابط مثبت با دیگران) بیانگر توانایی برقراری و حفظ روابط صمیمی^[۱۰۸] و اطمینان بخشی بین فردی است.
لذا در حالی‌که سلامت روانی بیانگر بعد خصوصی و شخصی ارزیابی عملکرد فرد است، سلامت اجتماعی بیشتر به ابعاد اجتماعی و عمومی که افراد توسط آن عملکردشان را در زندگی ارزیابی می‌کنند توجه می‌کند. در حقیقت سلامت اجتماعی شامل عناصر متعددی است که این عناصر در کنار یکدیگر نشان می‌دهند که چگونه و در چه درجه‌ای افراد در زندگی اجتماعی خود خوب عمل می‌کنند مثلاً به عنوان همسایه، همکار و ….

• مسئوليت­پذيری معلمان؛

• حمايت­های اجرايی(وايت، سام و مون^[256]، 2004).

  • • اسمیت و کریستی ^[257](2007) پس از استفاده از روش درس پژوهی در آموزش ریاضیات نتیجه گرفتند که نگرش دانش آموزان نسبت به ریاضیات تغییر یافته و میزان فعالیت آن ها در حل مسائل ریاضی بیشتر شده است.

   

  • • بیکر ،بندل ،جنسیو،اسمیت و تلب^[258] (2007)در پایان اجرای درس پژوهی به نتیجه رسیدند که دانش آموزان در تشخیص پاسخ مسائلی که بسیار به هم شبیه هستند موفق تر عمل می کنند و مهارت های حل مساله و تفکر انتقادی آن ها پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده است.

   

  • • فرناندز(2010)پژوهشی درباره درس پژوهی به روش کیفی روی 18 معلم در یک دوره آموزشی انجام داده است . او در پایان پژوهش خود نتیجه می گیرد که دانش شرکت کنندگان از تدریس و راهبردهای آموزشی رشد خوبی کرده است و نتیجه این امر دستیابی بیشتر دانش آموزان به هدف های یادگیری ازجمله استدلال ریاضی بوده است.

   

  • • • کاناوان و اینپراسیتا^[259]،باحمایت مرکز پژوهش های آموزش ریاضیات ، دانشگاه خون­کان^[260]،تایلند؛ پژوهش کیفی خود را ، با هدف بررسی کار مشترک یک تیم درس پژوهی مربوط به پایه ی اول (دو نفر معلم شاغل ویک معلم کارورز) در مدرسه ی کوکهام پیتاواسان انجام داده اند. آن ها اطلاعات لازم را از طریق مشاهده ی مشارکتی و استفاده از پرسشنامه ، مصاحبه و ضبط ویدئوئی جمع آوری نموده اند. نتایج تحقیق به صورت زیر بوده است : 1) دروسی که به صورت تعاملی توسط سایر معلمان در سال های قبل طراحی شده اند را معلم کارآموز دروس پژوهشی را بازبینی کرد وهمراه با معلم شاغل مورد بحث قرار داد. 2) مشاهده ی درس پژوهی همراه با هم، براساس مشاهدات کلاسی خود در سالهای گذشته، معلمان شاغل نقش خود را در امر مشاهده و ثبت ایده های دانش آمزان، راه های حل مسئله و غیره به عهده داشتند تا تا آنها برای بحث در مرحله سوم آماده کنند. 3)اظهار نظر به صورت کارگروهی در مورد روش تدریس. مراحل اظهار نظر عبارت بودند از: الف) بلافاصله بعد از کلاسها معلمان ایده های دانش آموزان ونحوه ی بهتر برگزار کردن کلاس بعدی را مورد بررسی قرار می دادند. ب) در پاین هفته همه معلمان مدرسه با همدیگر اظهار نظر هفتگی داشتند.. یافته های تحقیق روشی را که معلم کارآموز و معلمان شاغل بتوانند با هم همکاری کنند را تایید می کند، نه روشی که در آن معلمان شاغل فقط نقش نظارت داشته باشند. آن ها یک مدل را برای بومی کردن درس پژوهی درتایلند به شرح زیر پیشنهاد داده اند.(کاناوان و اینپراسیتا،2013)

    

   

   

شکل شماره 6- مدل چرخه ی درس پژوهی و رویکرد باز برای تحلیل همکاری بین معلمان شاغل و دانشجویان کارورز (کاناوان و اینپراسیتا 2013 ،برگرفته از اینپراسیتا 2010)

• • • دادلی ، در پژوهش کیفی خود به یادگیری معلمان از طریق تحلیل گفتمان و استفاده از دانش نهفته خود برای تدریس به منظور افزایش دانش عملی و در نتیجه افزایش یادگیری دانش آموزان در انگلستان می پردازد.این پژوهش در دو مدرسه با دانش آموزان 9 ساله که یکی در نقطه محروم و دیگری در حومه ای با درآمد متوسط بوده است انجام شده است دانش آموزان اولین کلاس به منظور افزایش مشارکت ، اعتماد و تفکر فعال ریاضی بر روی بسط سوالات باز با بهره گرفتن از گفت و گوی دو نفره در ریاضیات پرداخته و و دومین کلاس به منظور مشارکت بهتر و دست یابی به مشارکت پسرانی که در نوشتن مشارکت نداشتند فعالیت خود را از طریق ارزیابی و یادآوری شفاهی از طریق ایفای نقش بسط دادند. وی تمرکز خود را دراین پژوهش بر زمانی که معلمان درس های پژوهشی خود را برنامه ریزی و بحث می کنند ، قرار داده است و اظهار می دارد که اعضای گروه درس پژوهی منابع و سرمایه های اجتماعی و فرهنگی هستند که اطلاعاتی را که از این طریق به دست آوردند با هم ترکیب کرده و باعث به وجود آمدن شرایط انگیزشی برای دسترسی گروهی به اجرای ابتکاری و توسعه تمرینات کوچک شد که تحولات در تدریس های بعدی و یادگیری فراگیران را به دنبال داشته است . معلمان هر دو گروه به تاثیر درس پژوهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اشاره می کنند (دادلی ،2013)

   

  • • میاکاوا ، در پژوهش خود به منظور بررسی تاثیر درس آزاد به عنوان مدلی از درس پژوهی ، در درس ریاضی دوم دبستان در حل مساله در ژاپن ، نشان می دهد که چگونه این روش به ساخت و گسترش دانش آموزشی در جامعه معلمان ریاضی ژاپن کمک می کند. وی در این مطالعه موردی به تشریح اجرای تدریس ، جلسه بحث پس از تدریس و طرح درس پژوهشی معلم می پردازد. روشی را که معلم به نام درک از راه نقاشی دارد را برای یادگیری دانش آموزان مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهدواظهار می دارد که همه دانش آموزان توانستند از راه یادگیری خود ، موضوع و هدف مورد نظر معلم را فرابگیرند(تاکشی میاکاوا، کارل ونیسلو،2013)

   

   

ب) در ايران

• • • سرکارآرانی برای بررسی آن­چه معلمان ايرانی از درس­پژوهی ژاپنی ياد می­گيرند، پژوهشی را در مدارس ابتدايی تهران در سال 1380 انجام داد. اين پژوهش که بخشی از پروژه­ی غنی­سازی مدارس بود با هدف آموزش معلمان و بهبود مدارس و تحول در روابط مديران و معلمان و جامعه صورت گرفت.

   

   

معلمان شرکت کننده در اين جلسات علاقه­ زيادی به انجام يک تجربه از درس پژوهی داشتند. آنان اين اطلاعات را به معلمان مدارس ديگر و والدين دانش ­آموزان نيز منتقل کردند. نتيجه هنگامی ظاهر شد که از سال 1383 تعداد قابل توجهی از والدين دانش ­آموزان به ديدار ازکلاس­های درس پرداختند. نتيجه­ی مقدماتی ورود درس­پژوهی به عرصه­ آموزش ايران، نگرش جديدی بود که در زمينه­ی توسعه حرفه­ای معلمان، در تئوری و عمل، به دست آمد. معلمان ايرانی برای اولين بار آموختند که چگونه از کلاس درس و فعاليت­های گروهی خود، ياد بگيرند. با گزارشاتی که معلمان می­دادند، به خصوص خود­ارزيابی^[261] و ارزيابی­گروهی^[262]، در عمل نشان دادند که اين توانايی را دارندکه از خود و ديگران بياموزند.
قسمت ديگر پروژه­ی غنی­سازی مدرسه، به کارگيری راهنمايان تعليماتی در مدارس برای بهبود آموزش بود تا ارزيابی . اين تجربه­ بسيار موفقی بود که راهنمايان تعليماتی شريک حرفه­ای معلمان باشند نه بازرس کار آن­ها!
راهنمايان تعليماتی با معلمان در فعاليت­های درس­پژوهی مشارکت کردند و رابطه­ خوبی بين آن­ها برقرارشد. راهنمايان تعليماتی درباره اثر بخشی بيشتر درس­پژوهی در آموزش ايران پيشنهاداتی دادند.کارگاه­هاي آموزشی را برای تبادل نظرات روی توسعه مشارکت و فعاليت­های گروهی در کلاس درس و بررسی دقيق نحوه­ تطبيق درس پژوهی از ژاپن به ايران تدارک دادند(سرکار آرانی، 2006). سرکارآرانی ضمن بيان چالش­های اجرای اين طرح در ايران به لزوم بومی­سازی اين روش بسيار تأکيد می کند.

• • • اکتفايی­نژاد در پايان­نامه­ی خود به بررسی تأثير درس­پژوهی در معلمان رياضی دوره­ متوسطه در يکی از مناطق استان فارس می ­پردازد. اين پايان­نامه به روش پژوهش­کنشی در يک گروه 4 نفری از معلمان منطقه صورت گرفته است. پژوهشگر درس­پژوهی را به عنوان روش مطلوب معرفی می­ کند و آن را در چهار مقوله­ی زير مؤثر می­داند:

   

   

• آموزش ضمن خدمت معلمان؛

• • • • • • بخش محتوا و سطوح:چه چیزی در چه سطح تغییر می‌کند؟

         

        • • بخش ابزارها و فرایندها:تغییر با بهره گرفتن از چه ابزار و روشهایی صورت می‌گیرد؟

         

        • • انواع و مراحل تغییر:چگونه و با چه ترتیبی تغییر رخ می‌دهد؟

         

        • • توالی و الگوهای تغییر:تغییر و تحول با چه مسیرهایی و چه قوانینی به وجود می‌آید؟

         

         

     

     

در سال ۱۳۸۷ ، دکتر مسعود پورکیانی و نسرین پیرمرادی در تحقیقی به بررسی توانمندسازی کارکنان و تحول سازمانی و مولفه های آنها می پردازند. به اعتقاد این محققان ، از آنجا که انسان‌ها به عنوان ارزشمندترین سرمایه سازمان هستند و کسانی که مسئولیت رویکردها و کارکردهای سازمان را برعهده دارند، در هدایت تحولات سازمان، نقش آفرینان اصلی هستند، بنابراین بایسته است با توانمندسازی منابع انسانی از راه مدیریت دموکراتیک، ضمن آماده کردن کارکنان برای رویارویی با تغییرات، در سازمان نیز محیطی را به وجود آورد که در آن، هم انسانیت انسان‌ها و هم استعداد آنها شکوفا شود و نیز دستیابی به بالندگی سازمانی و توسعه هدف‌ها و درنهایت، ارتقای سازمان تا سطح فرا بالندگی امکان پذیر شود. انسان‌ها به تناسب دارا بودن استعدادهای خود می‌توانند در گذار بالندگی خود و سازمان مسئولیت پذیر باشند، به همین دلیل در این تحقیق سعی شده است تا ضمن روشن کردن مفاهیم توانمندسازی و تحول سازمانی، به تبیین نقش نیروی انسانی در تحولات سازمانی پرداخته و درنهایت ارتباط بین توانمندسازی و تحول سازمانی را در قالب نمودارها و مدل‌های گوناگون به تصویر کشیده شود.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه مستقیم و معناداری میان توانمندسازی کارکنان و بهبود تحول سازمانی وجود دارد . همچنین این محققان ، عدم توانمندسازی کارکنان را به عنوان مهمترین مانع در مسیر اجرای هرچه بهتر طرح های تحولی در سازمانها معرفی کرده اند .
در سال ۱۳۸۹ ، دکتر عبدالمحمد مهدوی در تحقیقی با عنوان « الگوها و سازوکارهای تحول فرهنگ سازمانی» به بررسی مولفه های تحول در حوزه فرهنگ پرداخت. از دیدگاه این محقق، تغییر و تحول سنتی است که در همه جا و در همه زمان‌ها، جاری است.هیچ پدیده‌ای را گریزی از تغییر و تحول نیست جز ذات تغییرناپذیر خدای متعال.
در این تحقیق، فرهنگ، به عنوان عامل شکل دهنده رفتار جامعه و فرهنگ سازمانی نیز به عنوان عامل شکل دهنده رفتار کارکنان سازمان مورد بحث قرار گرفته و آن‌گاه به نحوه‌رهبری فرهنگی و راهبرد تغییر فرهنگ سازمان اشاره شده و در انتها، مدیریت‌فرهنگ سازمانی و فرایند آن در قالب یک نمودار ترسیم شده و مورد بررسی قرار گرفته است و رهنمودهایی برای مدیران در زمینه تغییر و تحول فرهنگ سازمانی ارائه‌شده است. به طور کلی در این تحقیق ، بر جایگاه و اهمیت منابع انسانی در پروسه تحول و وجود اهداف مشترک میان اعضا در این راستا تاکید شده است .
۲-۱۵ جمع بندی
در این فصل ، تحول و کارکردهای آن تعریف و مختصری در مورد هریک ارائه گردید. همچنین در مورد ارتباطات سازمانی به ویژه ارتباطات درون واحدی و مولفه های آن ، صحبت کردیم. در ادامه رابطه میان متغیر ها ، به اختصار مورد مقایسه قرار گرفت و مولفه های تشکیل دهنده هر یک به اختصار توضیح داده شد . در بخش دوم ، تحقیقات صورت گرفته پیشین که به بررسی ابعاد مختلف موضوع پرداخته شده بود ، آورده شد. در فصل بعد ، مسیری را که لازم است طی شود تا بتوان در مورد فرضیات ، نتیجه گیری معقولی ارائه داد ، مورد بررسی قرار می گیرد. به عبارت دیگر در فصل آینده ، روش تحقیق ، روش جمع آوری اطلاعات و روش تجزیه تحلیل اطلاعات معرفی می گردد.
فصل سوم
روش شناسایی تحقیق
۳-۱ مقدمه
هر تحقیق و پژوهشی با یک مساله آغاز میگردد. مساله تحقیق موجب ایجاد سوالهایی در ذهن محقق گردیده که به ارائه فرضیه منجر میگردد. بنابراین وظیفه اصلی هر محقق، بررسی و پژوهش برای تایید یا رد فرضیههاست. برای پاسخ به سوالات تحقیق و نتیجهگیری در خصوص داده های جمعآوریشده، ورودی اساس و پایه محقق میباشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده های گردآوریشده در خصوص رد یا تایید فرضیه ها و پاسخگویی به سوالات بعدی اقدام نماید. اما همان‌گونه که آشکار و محرز میباشد، داده ها، اطلاعات خام و غیرقابل اتکایی میباشند که جهت تبدیلشدن اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیمگیری نمود (خاکی، ۱۳۸۲ ؛ ۷۵).
در این فصل ابتدا مختصری در مورد نوع تحقیق از لحاظ هدف و رویکرد خواهیم پرداخت. در ادامه به بررسی روش تحقیق خواهیم پرداخت . همچنین ابزارهای گرد آوری اطلاعات و نوع اطلاعات جمع آوری شده را مورد ارزیابی قرار می دهیم. در ادامه ، به بررسی ابعاد مختلف پرسشنامه می‌پردازیم که مهمترین ابزار گرد آوری اطلاعات است و روایی و پایایی آن را مورد ارزیابی قرار می دهیم .
۳-۲ روش تحقیق
محقق پس از تهیه و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. هدف از انتخاب روش تحقیق، این است که مشخص گردد برای بررسی موضوعی خاص چه روش تحقیقی لازم است و محقق چه روش یا شیوهای را اتخاذ کند تا او هرچه دقیقتر و سریعتر به پرسش یا پرسشهای مورد نظر دست یابد.
روش مورد نظر ما در این تحقیق روش توصیفی – پیمایشی و از نوع همبستگی می باشد.
این تحقیق از نوع توصیفی – کیفی^[۱۱۷] است چرا که بر پایه توصیف وقایع و آنچه وجود دارد استوار است و به شرایط ، روابط موجود، عقاید متداول، فرآیندهای جاری و روندها توجه دارد . تمرکز آن در درجه اول به زمان حال است هرچند غالبا رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مرتبطند مورد بررسی قرار می دهد . همچنین این تحقیق شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها، توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی صرفا می تواند برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری مورد استفاده قرار گیرد . از ویژگی های این تحقیق این است که محقق دخالتی در موقعیت ، وضعیت و نقش متغیر ها ندارد و در آنها هیچ گونه دستکاری یا تغییر اعمال نمی کند و صرف آنچه را وجود دارد ، مطالعه می نماید و به تشریح آن می‌پردازد .
این تحقیق پیمایش^[۱۱۸] است چرا که هدف آن عمدتا اکتشافی و توصیفی است و به طور عمده در آن از پرسش نامه استفاده می گردد هرچند ابزارهای دیگری نظیر مصاحبه ساختمند ، مشاهده و تحلیل محتوا نیز در آن بکار می رود.
همچنین این تحقیق به شیوه همبستگی^[۱۱۹] صورت می گیرد.^[۱۲۰] یکی از روش های تحقیق، تحقیق همبستگی است. تحقیق حاضر بر آن است تا تاثیرات مولفه های ارتباطات درون واحدی را بر واکنش کارکنان نسبت به تحول سازمانی مورد بررسی قرا دهد. بنابراین در این مطالعه از روش تحقیق همبستگی استفاده خواهد شد. زیرا در تحقیق همبستگی نه تنها روابط بین متغیرها را می توان کشف کرد بلکه جهت و میزان ارتباط متغیر ها با یکدیگر نیز از این طریق بدست می آید .
۳-۲-۱ طرح تحقیق^[۱۲۱]
هدف از مطرح شدن طرح تحقیق ، ایجاد مبنایی است به منظور اطلاعات مورد نیاز در انجام تحقیق. مهمترین مساله در طرح تحقیق ، تعیین استراتژی تحقیق است . به طور عمده ۲ استراتژی اصلی را می‌توان به منظور انجام تحقیقات برشمرد که عبارتند از

• • استراتژی قیاسی

• • استراتژی استقرایی

اگرچه طبق نظر برایمن^[۱۲۲]در هر کار تحقیقاتی ، هر دو استراتژی کم و بیش مورد استفاده محقق قرار می گیرد اما رویکرد اصلی ما در این تحقیق ، استراتژی قیاسی می باشد . این بدین معناست که ما از تئوری و ادبیات موضوع شروع کرده و در ادامه به تشریح فرضیات پرداخته و در ادامه به واسطه اطلاعات جمع آوری شده به رد یا پذیرش فرضیات می پردازیم و تئوری خود را اصلاح یا تکمیل می‌نماییم.
۳-۲-۲ رویکرد تحقیق با توجه به هدف
همچنین از لحاظ هدف ، تحقیق حاضر از نوع کاربردی خواهد بود که از لحاظ رویکرد تحقیق ، در طبقه اکتشافی و توصیفیقرار می گیرد چرا که اولا در صدد کشف وقایع و عوامل موثر بر بهبود واکنش کارکنان نسبت به تحول در شرکتهای بیمه ای است. ثانیا به توصیف و تبیین روابط فی ما بین می پردازد تا بتواند نتیجه تحقیق را مشخص سازد.
۳-۳ روش تحقیق و گرد آوری داده ها
روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق هم از نوع کتابخانه ای می باشد و هم از نوع میدانی. از روش کتابخانه ای به منظور استخراج و جمع آوری اطلاعات اولیه به خصوص در تدوین پرسشنامه استفاده گردید. به این ترتیب که در ابتدا ، نمونه تحقیقات مشابه قبلی در قالب مقالات و پایان نامه ها، جمع آوری گردید و پس از مطالعه آنها ، شاخص های تدوین پرسشنامه گردآوری شد. همچنین با بهره گرفتن از این مطالعات ، روش تحقیق و فرایند تحقیق تا حد زیادی تعیین گردید و آشنایی اولیه و اطلاعات مورد نیاز برای محقق حاصل گردید.
در ادامه و پس از تدوین و تایید پرسشنامه ، از روش میدانی به منظور جمع آوری اطلاعات اصلی استفاده گردید به این ترتیب که پرسشنامه‌ها به تعداد مورد نیاز در میان جامعه آماری توزیع و نمونه آماری مورد نظر مشخص گردید. سپس پرسشنامه‌ها ، جمع آوری و اطلاعات آنها به نرم افزار منتقل شده و تجزیه و تحلیل نهایی بر اطلاعات صورت پذیرفت.
۳-۴ جامعه آماری
جامعه تحقیق عبارت است از کلیه کارکنان و کارشناسان شاغل در شرکت بیمه ایران .
جامعه آماری مورد نظر ، ماهیتا محدود است با این حال چون تعداد دقیق آنها مشخص نیست ، جامعه آماری را نامحدود فرض می کنیم.
۳-۵ روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه
جامعه آماری ماهیتا محدود است . با مصاحبه ای با یکی از کارشناسان فعال در دفتر مرکزی شرکت بیمه ایران صورت پذیرفت ، تعداد جامعه آماری برابر با ۱۴۴ نفر بوده است.

که در این رابطه   مساحت زیر منحنی نرمال است. N برابر با تعداد جامعه آماری وP نسبت داشتنی ویزگی مورد نظر و Qنسبت ندا شتنی ویزگی مورد نظر برابر با۵ ۰/۰ می باشند. با فرض این که N برابر با ۱۴۴ می باشد ، حجم نمونه برابر با ۱۰۱ می گردد.
روش نمونه گیری به روش تصادفی ساده خواهد بود . به این ترتیب که از میان ۱۴۴ نفر کارکنان این شرکت، تعداد۱۰۱ نفر از میان داوطلبان و به طور تصادفی انتخاب خواهد شد .

- سرمایه­فرهنگی عینیت­یافته: این سرمایه از بدیهی­ترین و آشکارترین نوع سرمایه­فرهنگی است و کالاهای فرهنگی و اشیاء مادی(کتاب، ماشین، ابزارآلات) را دربرمی­گیرد(سمیعی،۱۲:۱۳۷۹). سرمایه­فرهنگی که به شکل اشیاء مادی و رسانه­هایی چون نوشته­ها، نقاشی­ها، بناهای تاریخی، ابزارها و… عینیت پیدا می­ کند، در حالت مادیت خود قابل انتقال است. برای مثال مجموعه ­ای از تابلوهای نقاشی را می­توان درست همانند سرمایه­اقتصادی منتقل کرد(بوردیو،۱۴۳:۱۳۸۴).

- سرمایه­فرهنگی نهادینه­شده: به قوانین و مقررات نهادینه­شده اطلاق می­ شود که برای دارنده آن پایگاه اجتماعی ایجاد می­ کند. لازمه سرمایه­فرهنگی نهادی، قبل از هر چیز، وجود افراد با صلاحیت و مستعد در جهت کسب انواع مدرک تحصیلی و دانشگاهی است. از طرف دیگر، مستلزم وجود نهادهای رسمی است، که هم این مدارک تحصیلی را صادر و هم رسمیت بخشند. از ویژگی­های بارز این سرمایه، این است که به شکل پلی میان اقتصاد و فرهنگ عمل می­ کند و این توانایی را دارد که سرمایه­فرهنگی را از طریق کاربرد آن به طرق معقول و رسمی به نوعی سرمایه اقتصادی تبدیل نماید(Bourdieu,1986:246).
۴-۵-۳ نگرش به ویژگی­های فضایی- کالبدی
عناصر کالبدی از طریق ایجاد تمایز محیطی، ارتباط درون و بیرون در فضاها، نوع ساماندهی، چیدمان اجزاء کالبدی، همسازی و قابلیت تامین نیازهای انسان در مکان زمینه­ ساز حس تعلق افراد به مکان سکونتشان می­شوند(جوان فروزنده و مطلبی،۳۳:۱۳۹۰). بنابراین وقتی از عوامل فضایی و کالبدی یک محله مسکونی بحث می­ شود؛ در واقع بحث ادراک و نگرش افراد نسبت به قابلیت و کیفیت مجموعه عناصر کالبدی در ارضای نیازها و خواسته ­ها می­باشد و طبیعتاً باید نگرش و رضایت ساکنان در مورد دسترسی به امکانات، خدمات و تسهیلات؛ دسترسی به حمل و نقل عمومی؛ جذابیت منظر شهری و طبیعی؛ نظافت محله؛ روشنایی؛ وضعیت شبکه معابر و… مورد سنجش قرار گیرد (زنگنه و حسین­آبادی،۱۳۹:۱۳۹۲. مظلومی،۱۴۵:۱۳۸۹).
۵-۵-۳ طول مدتِ سکونت(عامل زمان)
عامل زمان یا به عبارتی بهتر طول مدتِ سکونت در مکان، در افزایش دلبستگی و تعلق به مکان نقش دارد که بسیاری از محققان بر این امر صحه گذاشته­اند و تاثیرگذاری معنی­دار مستقیمی از طول مدتِ سکونت در محیط را بر تمایل به ایجاد و بسط روابط اجتماعی و حس تعلق به مکان گزارش کرده ­اند(مظلومی،۱۴۶:۱۳۸۹). به عبارت دیگر، ارتباطات با محیط­های اجتماعی و کالبدی با افزایش طول اقامت، قوی­تر شده و رشد می­ کند، طول اقامت همچنین به عنوان یک عامل تعیین­کننده برای شکل­ گیری و رشد شناسائی تعیین هویت و حس سازگاری و نزدیکی با مکان، دیده می­ شود (پاکزاد،۱۳۸۲: ۱۰۰- ۱۰۲).
۶-۵-۳ ویژگی­های فردی^[۷۸]
ویژگی­های فردی ساکنان مکانی خاص می ­تواند بر حس تعلق مکانی اثرگذار باشد. افراد با ویژگی­های فردی متفاوت نظیر سن, جنسیت, وضعیت اشتغال, قومیت، شیوه تصرف واحد مسکونی و… نگاه متفاوتی به رابطه­شان با مکان و محل زندگی­شان دارند.
۶-۳ تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق
۱-۶-۳ حس ­تعلق ­مکانی
برای حس­تعلق­مکانی سه بُعد عاطفی(تعلق­مکانی به عنوان احساس و عاطفه)، شناختی(تعلق مکانی به عنوان ادراک و شناخت)، رفتاری(تعلق­مکانی به عنوان رفتار) را در نظر گرفتیم و برای سنجش این متغیر گویه ­های زیر در قالب طیف لیکرت طراحی شده ­اند.
جدول۱- ۳ تعریف عملیاتی متغیر حس­تعلق­مکانی

۹۹.۷

موسسات

۷۵.۳

۶۹.۷

۷۸.۱

۶۹.۵

کارکنان

۱۶.۰

۵۷.۰

۳۳.۰

۵۵.۳

تولید ناخالص ملی

بر اساس آمار همین تحقیق، ۸۹.۸ درصد کل محصولات بخش تولید توسط SME ها تولید شده است که این میزان معادل ۱۸۲۷۱ از ۲۰۴۵۵ سازمان میشود. طبق نتایج این تحقیق، خروجی SME ها از سال ۲۰۰ تا سال ۲۰۰۳، ۲۵ درصد افزایش یافته است.
جدول ۲-۸: مقایسه عملکرد SME ها در سال ۲۰۰۳

۲۰۰۲

۲۰۰۳

عنوان

۲۹.۱

۲۹.۱

خروجی

۳۱.۶

۳۲.۵

کارکنان

۲۵.۸

۲۶.۱

ارزش افزوده

۲-۵. پیشینه پژوهش
در این بخش پیشینه پژوهشهای ایرانی و خارجی موجود در زمینه سیستمهای اطلاعاتی و قابلیت‌های سازمانی به ترتیب سال بررسی شده است.
۲-۵-۱. پیشینه خارجی
چن^[۵۳] (۲۰۱۲)، به بررسی هم افزایی منابع فناوری اطلاعات در قابلیت‌های سازمانی و عملکرد سازمانی پرداخت و نتیجه گرفت که سرمایه گذاری در فناوریهایی چون سیستمهای اطلاعات، بر عملکرد شرکت، قابلیت‌های سازمان و مزیت رقابتی شرکت تاثیرگذار هستند. او از دیدگاه منبع محور به این موضوع پرداخته است و بیان کرده است که این قابلیت‌های نقش مهمی در بکارگیری استراتژیهای کسب و کار دارد که در نیازهای مشتریان منعکس میشود.
پارک و همکارانش^[۵۴] (۲۰۱۲)، در پژوهششان با عنوان قابلیت‌های سازمانی و ادغام فناوری اطلاعات برای دستیابی به مزیت رقابتی بیان کردند که در جامعه متلاطم امروزی، ادغام شبکه های اطلاعاتی با بهره گرفتن از قابلیت‌های سازمانی بین شرکتها، باعث میشود تا نزیتهای رقابتی در بازار جهانی برای آن شرکتها ایجاد شود.

گویال^[۵۵] (۲۰۱۱)، در پژوهش خود با عنوان رویکردهای توسعه سیستمهای اطلاعاتی، بیان کرده است که سیستمهای اطلاعاتی در مقیاس بزرگ جهانی توسط کسب و کارهای کوچک و متوسط گسترش یافته اند اما بسیاری از کسب و کارها منابع کافی برای برقراری استانداردهای توسعه این سیستمها در اختیار ندارند.
هانگ و همکاران^[۵۶] (۲۰۱۰)، در پژوهش خود به بررسی چگونگی ایجاد قابلیت‌های سازمان از طریق همراستا کردن فرآیندها و ایجاد فربهنگ یادگیری سازمانی در شرکتهای تایوانی پرداختند و نتیجه گرفتند که فرهنگ یادگیری سازمانی از طریق قابلیت‌های سازمانی بر عملکرد سازمان تاثیر میگذارد و همچنین همراستا کردن فرآیندها بطور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد نیز تاثیرگذار هستند.
انگری و میگیرو^[۵۷] (۲۰۱۰)، در پژوهششان با عنوان انطباق تکنولوژی های سیستم ارتباطی و اطلاعاتی در کسب و کارهای کوچک و متوسط، نتیجه گرفتند که پذیریفتن این سیستمها برای افزایش رقابتپذیر بودنشان، ضروری است. علاوه بر این، استفاده از اینگونه سیستمها در کسب و کارهای کوچک و متوسط، دسترسی به بازارهای بین المللی را برای آنها تسهیل مینماید.