73

شکل4-14 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر عملکرد وزن خشک

73

شکل4-15 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر شاخص برداشت

74

شکل4-16 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر وزن چوب خشک بلال

74

شکل4-17 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر درصد پروتئین دانه

77

شکل4-18 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر فسفر برگ

77

شکل4-19 اثر متقابل کود ازت و کود زیستی بر pH خاک

77

چکیده
به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود ازت در تلفیق با کود زیستی فسفاته برعملکرد ذرت رقم سینگل کراس 704 آزمایشی به صورت اسپیلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان انجام شد. تیمارهای آزمایش عبارت از 4 سطح کود ازت (200،150،100،50) کیلوگرم در هکتار به عنوان کرت اصلی و سه سطح کود زیستی بارور 2 (200،100،0) گرم در هکتار در قالب کرت فرعی بودند و از رقم ذرت سینگل کراس 704 در این آزمایش استفاده شد. بر اساس نتایج حاصله از این آزمایش، تیمارهای آزمایشی بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت تأثیر معنی‌داری داشت و تجزیه واریانس برای صفات ارتفاع ساقه، شاخص سطح برگ، تعداد ردیف در بلال، وزن چوب خشک بلال و درصد پروتئین نشان داد مصرف کود ازت و کود زیستی فسفره بر این صفات نیز تأثیر معنی‌داری داشت. بررسی نتایج بر عملکرد دانه تیمارهای مختلف این آزمایش نشان داد که اثرات متقابل کود ازته در کود زیستی بیشترین عملکرد دانه با مقدار 30/6571 گرم بر متر مربع در سطح کود ازته 200 کیلوگرم در هکتار با تیمار 200 گرم در هکتار کود زیستی فسفاته حاصل شد.. انتقال مجدد فتوسنتزی دراین آزمایش معنی دار شد همچنین نتایج حاصله از محدودیت منبع ذرت نشان داد که نتایج کود فسفاته وکود نیتروژن بر این صفت ذرت معنی دار بوده است و بیشترین معنی داری در سطح استفاده 200 گرم در هکتار از کود زیستی فسفاته بود. تعداد دانه در ردیف ذرت تحت تاثیر کود زیستی در کود نیتروژن قرار گرفت و معنی دار شد که میتوان گفت مقدار بیشتر کود زیستی موجب می شود که با توجه به بالا بودن فسفر کارایی خود را چندان از دست ندهد و باعث جذب فسفر شده و تعداد دانه در ردیف بلال را افزایش داده است. بررسی مقایسه میانگین وزن هزار دانه ذرت نشان داد با افزایش میزان کود زیستی افزایش وزن هزار دانه را به دنبال دارد همچنین عملکرد دانه نیز در این ازمایش معنی دار بود در نتيجه مشخص مي گردد كه تنظيم عملكرد دانه در اثر افزايش سطح كاربرد كود نيتروژن و همچنين استفاده از کود زیستی و بهبود احتمالي سيستم ريشه اي در جهت جذب مواد عذايي عمدتاً از طريق تغيير وزن تك دانه صورت گرفته است. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که همراهی کود زیستی با کود شیمیایی می تواند بر اجزای عملکرد و عملکرد ذرت تاثیر مثبت داشته باشد و عملکرد گیاه ذرت در این آزمایش مثبت ارزیابی شد.

کلمات کلیدی: ذرت،کود نیتروژن،کود فسفاته بارور2
فصل اول
کلیات
1-1 -مقدمه
کشاورزی پایدار به عنوان یک نظام زراعی شامل رهیافته‌هایی است که وابستگی کشاورزان به برخی نهاده‌های کشاورزی را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش تخریب محیط‌زیست و تعادل بین نسلها می گردد. مشکلات زیست محیطی ناشی از کاربرد کودهای شیمیایی، انرژی و هزینه‌های تولید و مصرف آنها از مهمترین مسائل جهان امروز است (قلاوند و همكاران، ۱۳۸5). مدیریت حاصلخیزی خاک از طریق استفاده از کودهای زیستی یکی از اجزای حیاتی در سیستم‌های پایدار کشاورزی می باشد.(اورهان و همكاران، ۲۰۰6). اگر چه کاربرد کودهای زیستی به علل مختلف در طی چند دهه گذشته کاهش یافته است ولی امروزه با توجه به مشکلاتی که مصرف بی‌رویه کودهای شیمیائی به وجود آورده است، استفاده از آنها به عنوان یک رکن اساسی در توسعه پایدار کشاورزی مجدداً مطرح شده است (الکساندراتوس ، 2003).
در سال‌های اخیر، در پی بحران آلودگی‌های محیط زیست به ویژه آلودگی منابع آب و خاک، تلاش‌های گسترده‌ای به منظور یافتن راهکارهای مناسب برای بهبود کیفیت خاک و محصولات کشاورزی و حذف آلاینده‌ها با روش‌های زیست پالایی آغاز شده است. که بر این مبنا کاربرد کودهای زیستی راهکار مناسبی جهت حفظ حاصلخیزی پایدار خاک و افزایش تولید محصول به صورت تلفیق با کودهای شیمیایی می باشد (شارما ، 2003). استفاده از میکرو ارگانیسم‌های خاکزی در جهت افزایش محصول و بالابردن کیفیت تولیدات کشاورزی و کنترل بیماری‌های گیاهی در قرن بیستم مطرح گردید و روز به روز افق‌های جدیدی بر روی بشر گشوده می‌شود. از طرفی واردات حجم نسبتاً زیاد کودهای فسفاته شیمیایی در هرسال به کشور باعث بروز مسایل و مشکلاتی از نظر تأثیر بر جذب عناصر کم‌مصرف خاک شده است. از این رو پیدا کردن روشی که بتواند از واردات بی‌رویه این کود بکاهد و مسایل فوق را کاهش دهد، ضروری به نظر می رسد(ثابتی و همکاران،1388). مصرف بی‌رویه کودهای شيميايي خارج از هزینه‌های ارزی گزاف خرید کود، اثرات زیانباری نیز دارد. با توجه به مسایل ذکر شده تجدیدنظر در استفاده از کودهای فسفاته شیمیایی و کاربردن روش‌های نوین، مانند استفاده از کودهای بیولوژیک ضروری بنظر می‌رسد. در چند دهه اخیر مصرف نهاده‌های شیمیائی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده‌ای از جمله آلودگی منابع آب، افت کیفیت محصولات کشاورزی، كاهش تنوع زيستي و فرسايشي ژنتيكي، ايجاد مقاومت در امراض و آفات گياهی و کاهش میزان حاصلخیزی خاک‌ها شده است(تیلاک وهمکاران،1992). کشاورزی پایدار بر پایه مصرف کودهای آلی و بیولوژیک با هدف حذف یا تقلیل چشمگیر در مصرف نهاده‌های شیمیایی، یک راه‌حل مطلوب جهت غلبه بر این مشکلات به شمار می‌آید(حمیدی،1385).
کشاورزی پایدار نظامی است که ضمن برخورداری از پویایی اقتصادی، می تواند موجب بهبود وضعیت محیط‌زیست و استفاده بهینه از منابع موجود شده و همچنین در تأمین نیازهای غذایی انسان و ارتقاء کیفیت زندگی جوامع بشری نقش بسزایی داشته باشد. علاوه بر این، کشاورزی پایدار با رعایت اصول اکولوژیکی، می‌تواند ضمن ایجاد توازن در محیط زیست، کارآیی استفاده از منابع را افزایش داده و زمینه بهره‌وری طولانی مدت‌تری را نیز برای انسان فراهم سازد(صالح راستین،1384). یکی از اركان اصلي در كشاورزي پايدار استفاده از كودهاي بیولوژیک در اكوسيستم‌هاي زراعي است. كودهاي بیولوژیک، شامل مواد نگهدارنده‌اي با جمعیت متراكم يك يا چند نوع ارگانيسم مفيد خاكزي و يا بصورت فرآورده متابوليك اين موجودات مي‌باشند كه به منظور تأمين عناصر غذايي موردنياز گياه در اكوسيستم زراعي بكار مي‌روند(روبرتز ، 2008. بطور معمول، ارگانيسم‌هاي مورد استفاده براي توليد كودهاي بیولوژیک از خاك منشأ گرفته و در اغلب خاك‌ها حضور فعال دارند. معهذا در بسياري از موارد، كميت و كيفيت آنها در حد مطلوب نيست و به همين دليل استفاده از مايه تلقيح آنها، ضرورت پيدا مي‌كند. بنابراين بكارگيري کودهای آلی و بیولوژیک، گامي اساسي و مطمئن در جهت دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار مي‌باشد(ملکوتی و همایی، 2005).
حفظ محيط زيست و دستيابي به توسعه پايدار يكي ازمباحث اصلي است كه در سرلوحه برنامه كشورهاي مختلف جهان ازجمله كشور ما قرار گرفته است. با توجه به اثرهاي نامطلوب مصرف بي‌رويه كودهاي شيميايي كه سبب بهم خوردن تعادل عناصر غذايي، كاهش عملكرد تأثير كاربرد كودهاي شيميائي و زيستي كيفيت محصولات و آلودگي منابع آب و خاك گرديده است، پيدا كردن روشي كه بتواند از مصرف اين كودها بكاهد ضروري به نظر مي‌رسد. در اين راستا لزوم توجه به سيستم‌هاي بيولوژيك خصوصاً كودهاي بيولوژيک (زيستي) جهت تأمين بخشي از نيازهاي كودي گياهان زراعي و كاهش استفاده از كودهاي شيميايي، بيش از پيش احساس مي‌شود (صالح راستين، 2001). كودهاي زيستي، موادي جامد، نيمه جامد يا مايع حاوي ريزجانداران زنده يا فرآورده‌هاي آنها هستند كه در ارتباط با تأمين زيستي نيتروژن يا فراهم كردن فسفر، گوگرد و ساير عناصرغذايي به ويژه ريزمغذي‌ها در خاك فعاليت مي‌كنند. درصورت مصرف، اين ميكروارگانيسم‌ها در ناحيه اطراف ريشه يا درون گياه تشكيل كلوني داده و با افزايش تأمين عناصر غذايي موجب افزايش رشد و نمو گياه ميزبان مي‌گردند (عموآقايي و مستأجران، 2007). در حال حاضر كودهاي زيستي به عنوان جايگزيني براي كودهاي شيميايي، جهت افزايش حاصلخيزي خاك در كشاورزي پايدار مطرح مي‌باشند. غلات یکی از منابع مهم تأمین‌کننده غذاي انسان می باشد و بیشترین نیاز را به کودهاي شیمیایی دارند (ظهیر و همکاران،1999). ذرت به عنوان یکی از مهم‌ترین غلات پرتوقع و استراتژیک در جهان محسوب می‌شود. این گیاه به منظور تولید عملکرد کمی و کیفی بالا، باید ترکیب مناسبی از مواد غذایی را در اختیار داشته باشد(ملکوتی،1384). استفاده از فرآورده‌هاي بیولوژیک در جهت تغذیه غلات یکی از راه‌حل‌هاي مفید در دستیابی به بخشی از اهداف کشاورزي پایدار به شمار می‌رود(روستا،1375).
به همین منظور تحقیق صورت گرفته به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کود ازت و کود زیستی فسفره بر رشد و عملکرد ذرت بررسی تأثیر سطوح مختلف کود ازت و کود زیستی بر صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک ذرت و یافتن مناسب‌ترین سطح کودی ازت و کود زیستی بر ذرت در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه ازاد خوراسگان اصفهان انجام شده است.
1-2-1-اهمیت ذرت
ذرت با نام علمی Zea maysیکی از غلات گرمسیری و ازخانواده گندمیان (گرامینه) متعلق به گیاهان تک لپه می‌باشد.(خواجه‌پور، 2001) ذرت یکی از مهمترین گیاهانی است که به عنوان غذای اصلی در بسیاری از کشورهای آمریکای مرکزی وجنوبی، آفریقا و قسمتی ازآسیا کشف شده ویکی از مهم‌ترین گیاهان تأمین کننده انرژی و پروتئین بوده وتولیدات سالانه آن نزدیک به 500 میلیون تن می باشد. درایران نیز ذرت به عنوان یک گیاه جدید درسال 1349 با تأسیس بخش تحقیقات ذرت وعلوفه درموسسه اصلاح وتهیه نهال وبذرهمراه با بررسیهای به نژادی وبه زراعی مورد توجه قرارگرفت. بطوری که درسال زراعی 81-80 سطح زیرکشت آن به مرز 218465 هکتار و تولید 45/1 میلیون تن رسید.کشت ذرت با توجه به تنوع آب وهوایی دربسیاری از مناطق کشور بعد از برداشت غلات قابل گسترش است. در دنیا ودر بین غلات ذرت بعد از گندم و برنج از لحاظ اقتصادی وسطح زیرکشت مقام سوم را داراست. ولی ازنظرکل تولید مقام اول را به خود اختصاص داده واین درحالی است که به دلیل سازش‌‌پذیری با شرایط اقلیمی مختلف، روز به روز دردنیا درحال گسترش بوده، به طوری که امروز از عمده‌ترین محصولات مناطق نیمه گرمسیر و گرمسیر بشمار می‌آید (شریفی،1382).
1-2-2-گیاه شناسی
ذرت گیاهی است یک پایه بدین معنی که گلهای نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند.
گلهای ماده ذرت از جوانه‌ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می‌شود (کریمی و‌هادی،1378). محور سنبلچه‌ای ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال (چوب محور بلال) شده که روی محور بلال سنبلچه‌های متعددی بطور جفت قرار می‌گیرند که هر کدام دارای دو گل مؤنث می‌باشند. از محل تخمدان میله بلند و باریکی بنام خامه (style) خارج می‌گردد که در روی آن کلاله (stigma) ظریف و کرکداری وجود دارد. این میله بلند از رأس پوسته دور بلال خارج و ظاهر می‌گردد. اولین میله خامه از تحتانی‌ترین قسمت بلال و آخرین آن از قسمت انتهایی بلال خارج می‌شود. میله خامه احتیاج به مدت زمانی در حدود 5 تا 10روز برای تشکیل دارد. میله خامه در تمام طول خود مستقیماً می‌تواند گرده‌های مذکر را بپذیرد (خدابنده، 1369). تعداد بلال‌های ذرت در هر گیاه بسته به واریته‌های مختلف، کاملا متفاوت بوده و بین یک تا 12 عدد در نوسان است. اندام نر گیاه ذرت در انتهای ساقه اصلی به صورت خوشه و خوشه‌های فرعی قرار دارد که در روی این خوشه یا خوشه‌های فرعی دو سنبلچه یکی بلند و دیگری کوتاه بطور منظم قرار گرفته است. هر سنبلچه دارای دو گل و هر گل دارای سه پرچم می‌باشد. همانطور که اشاره شد ذرت گیاهی است یک پایه و در نتیجه بعلت جدا بودن اعضای زایشی گرده‌افشانی آن بطور مستقیم بوده و گرده‌های گل به طرق مختلف بر روی اعضای مؤنث انتقال پیدا می‌کنند(نورمحمدی و همکاران،1380)
1-2-3-دانه ذرت